WYKA
AD ZE SKA
ADNI (2)  SKA
ADNIK SYNTAKTYCZNY, GRUPA, ZWI
ZEK
Przykłady:
1. Basia zgubiła książkę Janka.
2. U Roberta podawano pyszne, pikantne i chyba rakotwórcze czipsy.
3. Bardzo smutny student // podchodzi do egzaminu z gramatyki opisowej po raz czwarty i ostatni.
4. W półsłodkim wieczorze //128 // nurkuje jak korek.
5. Zdanie wyświetlane na tej ścianie nie świadczy chyba zbyt dobrze o jego autorze.
SKA
ADNIKI SYNTAKTYCZNE
 WYRAZ
 ZWI
ZEK FRAZEOLOGICZNY (rzucać okiem, rozbierać się do rosołu)
 ZESTAWIENIE SA
OWOTWÓRCZE (wieczne pióro)
 WIELOWYRAZOWE NAZWY WA
ASNE, OSOBOWE, GEOGRAFICZNE
(Jan Kowalski, Sierotka Marysia, Nowy Sącz, ulica Długa)
 FORMY ANALITYCZNE LEKSEMÓW (będzie czytać, by czytał)
 ZESTAWIENIA LICZEBNIKOWE (sto dwadzieścia osiem)
 WYRAŻENIA SYNTAKTYCZNE
 WYRAŻENIA PRZYIMKOWE (do piwnicy, przez okno)
 WYRAŻENIA PORÓWNAWCZE (niby, jako, ni to, niczym, niż, jak, jakby)
Przykłady:
* Prawdopodobnie, statystyczny Jan Kowalski zaśnie wieczorem pijany jak świnia
* Prawdopodobnie, statystyczny Jan Kowalski zaśnie wieczorem jak świnia
* Janek walczył jak lew (= odważnie)
* Janek ma biceps jakby ze stali.
* Janek jakby zaniemówił.
ELEMENTY ZDANIA NIEB
D
CE SAMODZIELNYMI SKA
ADNIKAMI
1)przyimki (są częścią składników)
2)spójniki (łączą składniki w grupy)
3)operatory tekstowe (LABOCHA 1995: 16-22)
a) op. nawiązania (następnie, przy tym, w dodatku),
UWAGA  to, czy forma jest operatorem, czy składnikiem zależy od kontekstu!
1) Przyszedł do nas Adam. Potem (modulant) pojawiła się Magda.
2) Potem (przysłówek) ci coś o nich opowiem
b) op. modyfikacji treści:
 MODALNE: na pewno, prawdopodobnie, przecież, może, chyba
 PRESUPOZYCJI: tylko, także, już, właśnie, wreszcie (wreszcie zmieniłaś obrus)
 EKSPRESYWNO-IMPRESYWNE: ojej, och
Budowa zdania
ZDANIE
OPERATORY
NAWI
ZANI
SKA
ADNIKI WSKAy
NIKI OBUDOWA
SYNTAKTYCZNE ZESPOLENIA ZDANIA
OPERATORY MODYFIKACJI TREŚCI
SPÓJNIKI ZAIMKI WZGL
DNE
MODALNE EKSPRESYWNE INNE
JEDNOELEMENTOWE WIELOELEMENTOWE
RZECZOWNIK F. ANALITYCZNE
CZASOWNIK FRAZEOLOGIZMY
PRZYMIOTNIK NAZWY WA
ASNE
PRZYSA
ÓWEK ZESTAWIENIA
LICZEBNIK LICZEBNIKI ZESTAW.
ZAIMEK WYR. PRZYIMKOWE
(osobowy, wskazujący, WYR. PORÓWNAWCZE
dzierżawczy) ....
Typy grup
(czym różnią się te wyrażenia?)
1) KOLEGA + BRAT
kolega brata, brat kolegi, kolega i brat,
kolega z bratem, kolega brat, brat kolega
R. Grzegorczykowa (1998: 23)
Typy grup I
nierozwinięte
rozwinięte
(jednoelementowe lub z
zerową realizacją)
Przyszedł (Jan).
współrzędne
wzajemnopodrzędne
podrzędne
ojciec i matka
pięć kobiet
ojciec matki dobra matka chodzenie po deszczu
Grupy z koniecznym determinatorem (nierozerwalne skupienia)
(po teście redukcji stają się niepoprawne *)
człowiek dość wysoki  człowiek wysoki
człowiek wysokiego wzrostu  *człowiek wzrostu*
wóz o dwóch kołach  *wóz o kołach*
Tradycyjne związki składniowe
związek
człon podrzędny człon podrzędny
jest zależny gramatycznie od nadrzędnego jest niezależny gramatycznie od nadrzędnego
związek zgody związek rządu związek przynależności
Świat nie jest taki prosty: Z. Klemensiewicz i S. Jodłowski widzą związek rządu w takich wyrażeniach, jak:
nóż z żelaza  walka na bagnety  podobieństwo do ojca
związek zaś przynależności w wyrażeniach:
chodzenie ścieżką  chodzenie boso  chodzenie przez ogród
Typy grup II
podrzędnik rzeczownik czasownik przymiotnik liczebnik przysłówek przyimkowy
partykuła
nadrzędnik
RZECZOWNIK wręczenie odznaki * mam ochotę wysoki dom *spacer trzema * To prawie książka do
(nominalne) brat kolegi wyrzucić twoje udawanie głupiego ulicami geniusz polskiego
kobieta lekarz zdjęcia niespełna rok okno na ogród
temu
CZASOWNIK zabrakło godziny trzeba słuchać zachowywali się zabrakło dwóch.. błądziliśmy po pytał o drogę
(werbalne) spaliśmy godzinę umiem pisać fatalnie dwóch śpi. omacku leży na stole
Jan biega jest wysoki
PRZYMIOTNIK godny uwagi jestem gotowy brak brak * ostro kłuty odporny na
(w tym imiesłowy * leżąca kilometr zostać *leżąca pięć tłuszcz
przym) kilometrów
LICZEBNIK *pięć kobiet brak *ostatnie trzy minuty brak ledwie sto dwoje z sąsiadów
czterech chłopów
PRZYSA
ÓWEK brak brak brak brak niemal * gdzieś na
(adwerbialne) natychmiast wschód
stosunkowo
szybko
Szyk zdania a związek:
X - Moja żona strasznie lubi gotować!
Y - A moja żona lubi gotować strasznie!