24
INSTALACJE SANITARNE
Paweł Stankiewicz
Stal nierdzewna
w instalacjach kanalizacyjnych
W minionych latach kanalizacjÄ™ ze stali
nierdzewnej stosowano wszędzie tam,
gdzie istniały wysokie wymagania higie-
niczne i antykorozyjne: w zakładach pro-
dukcji i przetwórstwa spożywczego, prze-
myS
le chemicznym i farmaceutycznym.
Obecnie, ze względu na estetykę, niskie
koszty eksploatacji i trwałoS
ć obliczaną na
ponad 50 lat, elementy kanalizacyjne ze
stali nierdzewnej można montować prawie
wszędzie: od budownictwa mieszkaniowe-
go po porty lotnicze, od ubojni po browary.
WÅ‚asnoS
ci materiału
Nazwa stal nierdzewna obejmuje szereg
stopów metali o zróżnicowanych właS
ciwo-
S
ciach. Ich wspólną cechą jest co najmniej
Zalety stali nierdzewnej
12% zawartoS
ć chromu. Poszczególne ga-
tunki stali nierdzewnej można podzielić na OdpornoS
ć na korozję. Austenityczna stal chromoniklowa jest odporna na wiele produktów chemicznych
3 grupy:
i większoS
ć detergentów. Stosuje się ją w szerokim zakresie w przemyS
le spożywczym (mleczarnie, browary, pie-
" austenityczna,
karnie, ubojnie), chemicznym, farmaceutycznym itp. Jeżeli wymagana jest zwiększona odpornoS
ć na działanie
" ferrytyczna,
kwasów, należy stosować stale nierdzewne kwasoodporne (z dodatkiem molibdenu), np. stal 1.4404 (316L).
" martenzytowa.
Ten rodzaj stali jest odporny na większoS
ć kwasów organicznych i nieorganicznych, chociaż tylko częS
ciowo
Z tych 3 głównych grup około 90% zuży-
zapobiega działaniu kwasów zawierających chlorki.
wanych stali nierdzewnych stanowi stal
OdpornoS
ć na uderzenia. Stal nierdzewna charakteryzuje się dużą odpornoS
ciÄ… na uderzenia w szerokim
nierdzewna austenityczna. Zawiera ona
zakresie temperatury. Silne uderzenie może powierzchniowo zgnieS
ć materiał, ale go nie zniszczy.
przynajmniej 18% chromu i 8% niklu. Ta
OgnioodpornoS
ć. Stal nierdzewna jest zaklasyfikowana do grupy materiałów niepalnych. Rury i wpusty ze
proporcja przyczyniła się do oznaczenia
tej stali jako: 18/8. Stopy zawierajÄ…ce stali nierdzewnej nie wymagajÄ… dodatkowej izolacji przy przejS
ciach przez stropy i S
ciany. WielkÄ… zaletÄ… stali
12-13% chromu mają wystarczające wła- nierdzewnej jest brak wydzielania się jakichkolwiek szkodliwych substancji w wypadku pożaru.
snoS
ci do ochrony stali przed korozjÄ…
Naprężenie cieplne. Dzięki bardzo niskiemu współczynnikowi rozszerzalnoS
ci rury i kształtki ze stali
w S
rodowiskach słabo- i S
rednioagresyw-
nierdzewnej nie ulegają odkształceniom podczas zmian temperatury. Nie ma również żadnych zaleceń specjal-
nych. OdpornoS
ć na korozję wzrasta wraz
nych co do temperatury przechowywania lub montażu elementów nierdzewnych.
z zawartoS
cią chromu w stali. Na właS
ci-
Ciężar. Struktura stali nierdzewnej pozwala na produkowanie elementów o relatywnie cienkich S
ciankach.
woS
ci mechaniczne i strukturę stali wpły-
Dzięki temu są one lekkie, łatwe w montażu i eksploatacji.
wają głównie stopy niklu. Dostatecznie
wysoka zawartoS
ć niklu tworzy strukturę
stali austenitycznej. Co w przeciwień- przed działaniem kwasu solnego). Stale iloS
ć tlenków chromu. Powłoka ta zabez-
stwie do czystej stali chromowej (stal fer- z dodatkiem molibdenu nazywane są po- piecza stal przed działaniem tlenu w wo-
rytyczna) znacznie polepsza właS
ciwoS
ci tocznie stalami nierdzewnymi kwasood- dzie i powietrzu.
mechaniczne: ciÄ…gliwoS
ć, udarnoS
ć, od- pornymi, ponieważ są odporne na działanie Stal nierdzewna ma zdolnoS
ć do samoist-
pornoS
ć na zmiany temperatury i spawal- większoS
ci kwasów. nego odbudowywania pasywacyjnej po-
noS
ć. Struktura austenityczna poprawia włoki chromowej. Może to jednak nastą-
również fizyczne właS
ciwoS
ci stali. Staje Dlaczego stal nierdzewna jest... pić wyłącznie wtedy, gdy powierzchnia
się ona niemagnetyczna i uzyskuje lepszą nierdzewna? stali jest całkowicie czysta: wolna od na-
przewodnoS
ć cieplną. Dodanie do stali stopu chromu powodu- lotów po spawaniu, obróbce cieplnej,
Innym dodatkiem do stopu stali nierdzew- je formowanie się na powierzchni powło- a także zanieczyszczeń pochodzących
nych jest molibden. Poprawia on znacznie ki pasywacyjnej (pasywacja  uodpornie- z narzędzi wykonanych ze zwykłej stali
odpornoS
ć chemiczną (nie chroni jednak nie na korozję), która zawiera znaczną węglowej.
www.polskiinstalator.com.pl
Polski Instalator 4/2005
Fot. Blücher/Purator
25
INSTALACJE SANITARNE
Jeżeli zanieczyszczenia z powierzchni stali Układanie rurociągów pod powierzchnią sza niż 12 m  maksymalna gruboS
ć war-
nie zostaną usunięte, może ona ulec koro- gruntu stwy przykrywającej jest praktycznie nie-
zji. Żeby temu zapobiec, powierzchnia sta- Rurociągi nierdzewne można układać bez- ograniczona.
li nierdzewnej powinna być czyszczona po poS
rednio w gruncie. Jeżeli w miejscu
spawaniu i obróbce cieplnej. Najbardziej układania rur nie przewiduje się poprowa- Wydłużenie termiczne
rozpowszechnioną metodą czyszczenia dzenia ruchu pojazdów, należy uwzględ- Rurociągi powinny być tak mocowane, aby
jest trawienie w specjalnej kąpieli. Trawie- niać jedynie głębokoS
ć przemarzania zmiany temperatury nie doprowadziły do
nie skutecznie usuwa pozostałoS
ci po ob- gruntu. Rurociągi ze stali nierdzewnej odkształceń termicznych lub wyrwania
róbce i wszelkie uszkodzenia powierzchni. można układać na dowolnych głęboko- końców rur z kielichów. Rury nierdzewne
Pozwala również na wytworzenie silnej S
ciach, a ponieważ maksymalna głębokoS
ć charakteryzują się niewielką rozszerzalno-
i odnawialnej powłoki chromowej. zakopywania rur nierdzewnych jest więk- S
ciÄ… cieplnÄ…. W normalnych warunkach 
Kąpiel trawiąca zawiera zazwyczaj 0,5-5% dla temperatury pracy nie wyższej niż
ruszt perforowany
kwasu fluorowodorowego oraz 8-20% kwa- 100°C  nie sÄ… wymagane specjalne poÅ‚Ä…-
kołnierz uszczelniający
su azotowego. Odbywa się zwykle w tem- czenia kompensacyjne. Rurę o długoS
ci
peraturze 25-60°C. Usuwa naloty i zanie- 5 m należy po poÅ‚Ä…czeniu wysunąć z kieli-
czyszczenia. Po spłukaniu powierzchni cha o 5-10 mm, co zapewni wystarczający
czystą wodą rozpoczyna się proces odtwa- margines bezpieczeństwa podczas wahań
rzania ochronnej warstwy tlenków chromu. temperatury.
Zastosowania specjalne
Montaż i eksploatacja kanalizacji
wpust
 rurociÄ…gi ciS
nieniowe
ze stali nierdzewnej
z uszczelkÄ…
Rurociągi ze stali nierdzewnej mogą być
gumowÄ…
Poszczególne elementy systemu łączy się stosowane jako rurociągi ciS
nieniowe.
kielichowo. Są one w pełni kompatybilne W standardzie, bez dodatkowych zabezpie-
Fot. Wpust kołnierzowy z trzema dopływami
z systemami wykonanymi z PE i PVC. czeń znoszą na ogół nadciS
nienie do 0,5 ba-
Oznacza to że rury, wpusty i inne elemen- ra. Po zamocowaniu specjalnych obejm, ci-
ty nierdzewne można bezpoS
rednio łączyć S
nienie robocze wzrasta do około 3 barów.
z rurami z tworzyw sztucznych. Rury
i kształtki wyposażone są w uszczelki kwa-
Atesty i konserwacja
soodporne, dostępne w kilku rodzajach
w zależnoS
ci od temperatury i składu che- Na powierzchni stali nierdzewnej rozwój
micznego S
cieków. bakterii następuje o wiele wolniej niż na
Połączenia rur wykonywane są na wcisk  tworzywach sztucznych czy stali węglowej,
wsuwa się bosą końcówkę jednej rury dlatego też rury, kształtki i wpusty ze stali
w kielich następnej. Podczas tej czynnoS
ci nierdzewnej wymagajÄ… niewielu prac kon-
zaleca siÄ™ stosowanie S
rodka S
lizgowego, serwacyjnych. W większoS
ci S
rodowisk nie
który znacznie ułatwia montaż. Po kilku wymagają żadnej konserwacji. Jednak
dniach S
rodek wysycha i traci właS
ciwoS
ci w bardzo agresywnych otoczeniach (prze-
smarne, dzięki czemu nie ułatwia rozłącze- mysł chemiczny, farmaceutyczny) koniecz-
nia rur. Składniki oleju nie są szkodliwe dla ne jest okresowe czyszczenie instalacji.
zdrowia i ulegają biologicznej degradacji. Unika się w ten sposób osadzenia się war-
Jeżeli przewidywany jest demontaż łączo- stwy agresywnych zanieczyszczeń, które
nych elementów, zaleca się używanie tra- mogą prowadzić do korodowania instalacji
dycyjnego oleju, który nie wysycha. w przyszłoS
ci. W tym celu najlepiej używać
myjki ciS
nieniowej. Do zeskrobywania
Układanie rurociągów twardych powłok zanieczyszczeń można
ponad powierzchnią gruntu stosować narzędzia z tworzyw sztucznych
Rurociągi nierdzewne można stosować lub mosiądzu. Do trudnych do usunięcia
wewnątrz pomieszczeń, jak również warstw zanieczyszczeń można używać roz-
w miejscach o ujemnej temperaturze. In- cieńczonego kwasu cytrynowego. Ważne
stalując rurociągi pionowe, należy przewi- jest, aby po czyszczeniu instalacje zmyć
dzieć co najmniej jedno mocowanie na dużą iloS
ciÄ… wody.
3 mb przewodu lub 1 piętro. Podczas Wybierając nierdzewną instalację kanaliza-
montażu rurociągów poziomych odległo- cyjną, warto zwrócić uwagę na atesty, jakie
S
ci między mocowaniami są różne i wyno- ma dany producent. Dla bezproblemowego
szą  w zależnoS
ci od S
rednicy rurociągu: odbioru inwestycji niezbędny jest atest
" DN 160  3,3 m, Państwowego Zakładu Higieny z Warsza-
" DN 110  2,8 m, wy. Dobrze byłoby również, żeby produkty
" DN 75  2,5 m, były zgodne z europejskimi normami.
Fot. Elementy instalacji kanalizacyjnej ze
" DN 50  2,2 m. stali nierdzewnej
[e-mail]
Polski Instalator 4/2005
Fot. Blücher/Purator
Fot. Blücher/Purator