Eugenia Potulicka
Wychowanie obywatelskie
nowy przedmiot nauczania w
Anglii.

1996 rok
Rada do spraw Programu Szkolnego i Oceania zamawia przegląd
programów dotyczących wychowania obywatelskiego realizowanych w 16 krajach
świata
2004 rok
Komisja Europejska uznaje rozwijanie obywatelstwa europejskiego za
główny cel swoich działań.
2005 rok
Europejski Rok Promowania Obywatelstwa przez Edukację.
Edukacja obywatelska priorytetem polityki angielskiej i australijskiej.


ANGIELSKI PRZEGLĄD STANU WYCHOWANIA OBYWATELSKIEGO NA ŚWIECIE.

David Kerr
dokonuje przeglądu wyników dot. stanu wychowania obywatelskiego.
Duże różnice w podejściu do edukacji obywatelskiej w krajach o scentralizowanym
rządzie oraz w krajach z rządem federalnym.
Singapur, Korea i Japonia
specyficzne, centralnie przygotowane programy
Włochy, Węgry i Hiszpania
elastyczne rozwiązania ze znaczną lokalną autonomią
Kanada, Szwajcaria i Stany Zjednoczone
nie mają centralnych programów
wychowania obywatelskiego
Australia
kraj federalny, usiłuje opracować narodowe wytyczne (1989 rok

uzgodniono wspólne narodowe cele edukacji, a wśród nich cele odnoszące się
bezpośrednio do wychowania obywatelskiego, takie jak: przekazanie wiedzy,
ukształtowanie umiejętności, postaw oraz wartości, rozwijanie zdolności
formułowania sądów moralnych, etycznych i dotyczących sprawiedliwości
społecznej)

Badane kraje podzielone na 3 kategorie:
Państwa, które w minimalnym zakresie odwołują się do wartości w legislacji
dotyczącej edukacji. Wartości są wyrażone w konstytucji lub statusach szkół

Kanada, Anglia, Węgry, Holandia, Stany Zjednoczone
Państwa, w których wartości narodowe wyrażone są w terminach ogólnych na
poziomie kraju, ale szczegóły są określane przez władze edukacyjne
Australia,
Nowa Zelandia, Włochy, Hiszpania
Państwa, w których wartości narodowe dotyczące edukacji i społeczeństwa
wyrażone są szczegółowo
Japonia, Korea, Singapur i Szwecja

Państwa postrzegające obywatelstwo jako kwestię publiczną widzą dużą rolę
edukacji w jego kształtowaniu; kraje postrzegające je jako kwestię prywatną
promują większą rolę rodziny i organizacji samorządowych niż nauczycieli.

Singapur i Korea mają jasno wyznaczone cele i zadania wychowania obywatelskiego
oraz wyraźnie określają rolę szkoły, nauczycieli i programów w realizacji tych
celów.

Niemcy
nauczyciele prawnie zobowiązani do kształtowania wartości.

Filozofowie edukacji wychowanie obywatelskie interpretują w dwojaki sposób:
* Minimalna interpretacja
charakteryzuje się wąską definicją obywatelstwa,
promuje interesy elitarne i wyłączające, np. oferuje obywatelstwo pewnym grupą
społecznym, ale nie wszystkim; prowadzi do wąskiego, formalnego podejścia do
edukacji obywatelskiej określonej terminem CIVICS (wiedza o społeczeństwie).
Główny jej cel to przekazanie informacji o społeczeństwie. Tworzy mało okazji
do tego, by uczniowie mogli interpretować wiadomości oraz wykazywać inicjatywę
w nauce o społeczeństwie.
* Maksymalna interpretacja obywatelstwa
charakteryzuje się szeroką definicją
tego terminu; głównym celem wychowania obywatelskiego jest nie tylko
przekazanie informacji o społeczeństwie, ale także wykorzystanie ich do
zrozumienia rzeczywistości społecznej i do zwiększenia zdolności uczniów do
uczestniczenia w życiu społecznym. Rezultaty takiej edukacji to nie tylko
posiadanie wiadomości i umiejętności, ale także wyznawanie wartości i postawy.

Można wyróżnić edukację: o obywatelstwie(A), poprzez obywatelstwo(B) i dla
obywatelstwa(C).
A) dostarczanie uczniom odpowiedniej wiedzy i rozwijanie rozumienia historii
narodowej oraz znajomości struktur władzy, procesów rządzenia i życia
politycznego. (kraje południowo-wschodniej Azji)
B) uczenie się poprzez działanie, przez aktywne uczestnictwo w społeczności
szkolnej i lokalnej oraz szerszej; takie uczenie się utrwala wiedzę (państwa
południowej, centralnej i wschodniej Europy)
C) wyposażenie uczniów w zestaw narzędzi (wiedzę, rozumienie, umiejętności,
postawy, wartości), które umożliwiają im aktywne i sensowne pełnienie ról i
wypełnianie odpowiedzialności, z jakimi spotkają się w dorosłym życiu. (kraje
Europy północnej, Stany Zjednoczone i Nowa Zelandia)

Stany Zjednoczone
SERVICE LEARNING
uczenie dla służby
programy aktywnego
partnerstwa między szkołami i społecznościami lokalnymi. Liczba uczniów
działających w służbie lokalnej społeczności wzrosła o 363% między rokiem 1984
a 1997.
Anglia
coraz bardziej popularny wolontariat.

Wychowanie moralne
ważny komponent edukacji obywatelskiej. (Korea zajęcia pt.
"zdyscyplinowane życie i wychowanie moralne" - obejmujące nauki społeczne i
wychowanie moralne - nauczanie początkowe)

WNIOSKI: (Davida Kerra)
* wychowanie obywatelskie jest włączone do programu w całej edukacji
obowiązkowej i średniej we wszystkich krajach;
* uczniowie, którzy mają ten przedmiot wykazują większą wiedzę o życiu
politycznym (formalnym i nieformalnym) i bardziej jest prawdopodobne, że będą
uczestniczyć w życiu publicznym

Główne wyzwania edukacji obywatelskiej: opracowanie jasnej definicji
kształcenia, zabezpieczenie jej pozycji w programie nauczania i przygotowanie
nauczycieli do jej realizacji.

Deficyt obywatelskości
brak zainteresowania młodzieży życiem politycznym i
nieuczestniczenie w nim


WYCHOWANIE OBYWATELSKIE JAKO PRZEDMIOT OBOWIĄZKOWY W ANGLII OD ROKU SZKOLNEGO
2002/2003

Minister edukacji David Blunkett powołał komitet doradczy.
Bernard Crick zaproponował wprowadzenie przedmiotu wychowanie obywatelskie w
szkole średniej I i II stopnia oraz przygotował poradnik dotyczący edukacji
personalnej, społecznej, zdrowotnej i obywatelskiej
nowego nieobowiązkowego
przedmiotu w szkole początkowej.
Celem jest:
* zmiana kultury politycznej Wielkiej Brytanii,
* ukształtowanie ludzi myślących o sobie jako aktywnych obywatelach, z dobrą
wolą, przygotowanych do tego, by mieć wpływ na życie publiczne, posiadających
umiejętność krytycznego ważenia dowodów przed przemówieniami i działaniami,
* rozszerzenie najlepszych praktyk wolontariatu w służbie publicznej.

Wychowanie obywatelskie
edukacją dla obywatelstwa:
* kształtowanie wartości
* zdobywanie wiedzy
* rozwijanie umiejętności dyskutowania, debatowania

Obowiązek aktywnego obywatela: praca w wolontariacie i społeczności lokalnej.

Efektywna edukacja dla obywatelstwa:
* uczenie się
od samego początku
społecznie odpowiedzialnych zachowań w
klasie i poza nią, zarówno w stosunku do autorytetów, jak i w stosunku do
każdego człowieka
* uczenie się o wolontariacie orz włączenie się weń społeczności lokalnej,
uczenie się służby
* rozwijanie świadomości politycznej
uczenie się o tym, jak efektywnie
uczestniczyć w życiu publicznym dzięki wiedzy, umiejętnościom i specyficznym
wartościom

W skrócie
obywatelstwo to:
* odpowiedzialność społeczna i moralna
* zaangażowanie w działalność wspólnotową
* świadomość polityczna

Przegląd istotnych osiągnięć dla uczniów kończących obowiązek szkolny w wieku
16 lat:
* kluczowe pojęcia
demokracja i autokracja, równość i zróżnicowanie,
bezstronność, sprawiedliwość, prawo, prawa człowieka, prawa i obowiązki, itp.
* wartości i dyspozycje
troska o dobro wspólne, wiara w godność człowieka i
równość wszystkich ludzi, troska o rozwiązywanie konfliktów, odwaga do
bronienia własnego punktu widzenia, itp.
* umiejętności i postawy
zdolność do rozumnego argumentowania, zdolność do
efektywnej pracy z innymi, umiejętność rozpoznawania form manipulacji i
perswazji, itp.
* wiedza i rozumienie
współczesne kwestie oraz wydarzenia lokalne, krajowe,
europejskie, zróżnicowanie i konflikty społeczne, brytyjski system
parlamentarny, polityczny i prawny, itp.

Nauczyciele powinni nauczać podopiecznych dostrzegania tendencyjności, oceniana
dowodów, interpretacji, punktów widzenia, źródeł dowodów. Powinni oni
kształtować szczególną jakość umysłu:
* gotowego do empatycznego postrzegania i rozumienia interpretacji, przekonań
oraz punktów widzenia
* zdolnego do przeprowadzenia rozumowania w procesie rozwiązywania problemów,
szanującego prawdę i dowody w kształtowaniu opinii
* zdolnego do uczestniczenia w podejmowaniu decyzji, ceniącego wolność,
sprawiedliwość, bezstronność jako podstawy uzasadniania i podejmowania decyzji


EDUKACJA OBYWATELSKA W KONTEKŚCIE TRZECIEJ DROGI NEW LABOUR

New Labour zwyciężyła w wyborach z 1997 roku w czasie narastającej społecznej,
ekonomicznej, politycznej i kulturowej polaryzacji. Co czwarte dziecko żyło w
ustawicznej biedzie.
Trzecia droga (hasło centralnego kierunku polityki) przyznaje priorytet zmianie
kultury społecznej jako kluczowej strategii.
Podstawowa idea Trzeciej Drogi wiąże się z upełnomocnieniem jednostek, rodzin i
społeczności lokalnych do podniesienia się z biedy, bezrobocia i wykluczenia
społecznego przez kombinację indywidualnej odpowiedzialności, edukacji,
wsparcia społecznego oraz działań państwa (państwo nie powinno działać za
ludzi, zarządzając makroekonomią i stając się biurokratycznym państwem
opiekuńczym). Rząd wzmacnia społeczeństwo obywatelskie a także pomaga rodzinom
i społecznościom lokalnym udoskonalić ich własną działalność w zakresie
edukacji, służby zdrowia, pracy społecznej, opieki nad dzieckiem.
Kluczowe pojęcie Trzeciej Drogi SPOŁECZEŃSTWO.

Kapitał społeczny jako strategia zmiany społecznej ma aspekt instrumentalny:
odwołanie się do pracy i edukacji potwierdza, że osiągnięcia szkolne są ściśle
związane z kapitałem społecznym rodziny oraz że grupy społeczne i społeczeństwa
o wysokim poziomie tego kapitału mają większe osiągnięcia w zakresie edukacji i
rozwoju ekonomicznego
polityka Trzeciej Drogi odsuwa problemy społeczne i edukacyjne od rządu i
kieruje je w stronę aktywności obywatelskiej

Kapitał ludzi jest formą własności prywatnej, kapitał społeczny dobra
publicznego.

Aktualne teorie obywatelstwa wymagają większego nacisku na odpowiedzialność
etyczną, ponieważ w ostatnich latach obywatelstwo było definiowane prawie
wyłącznie w terminach posiadania praw.

Miejsce państwa opiekuńczego powinno zająć opiekuńcze społeczeństwo.

Trzecia droga lokuje odpowiedzialność za odrodzenie ekonomiczne nie po stronie
państwa lecz społeczeństwa; jednostki, rodziny i społeczności lokalne są
głównymi graczami odpowiedzialnymi za własny sukces lub porażkę.

Komitet ONZ bardzo krytycznie ocenił przestrzeganie praw dziecka w Anglii.
Placówki brytyjskie zbyt często pozbywały się niewygodnych uczniów, wyrzucając
ich ze szkoły za drobne przewinienia.

Brytyjskie wychowanie obywatelskie zawiera propozycje bardzo zbliżone do
propozycji Komisji Europejskiej z roku 2005. Wg niej edukacja obywatelska
powinna obejmować:
rozwój świadomości politycznej:
- uczenie się o instytucjach politycznych, społecznych i cywilnych oraz o
prawach człowieka
- nauczanie o konstytucjach narodowych, by uczniowie byli lepiej przygotowani
do egzekwowania swoich praw
- promowanie uznania dla dziedzictwa kulturowego i historycznego
- itp.
rozwijanie myślenia krytycznego oraz kształtowanie postaw i wartości:
- kształtowanie umiejętności potrzebnych do aktywnego uczestnictwa w życiu
społecznym
- kształtowanie szacunku dla siebie i innych w celu lepszego wzajemnego
zrozumienia
- kształtowanie odpowiedzialności społecznej i moralnej
- wykształcenie troski o środowisko
- nauczanie pokojowego rozwiązywani konfliktów
- itp.
promowanie aktywnej partycypacji uczniów:
- umożliwianie im włączenia się w społeczność szkolną, lokalną, narodową i
międzynarodową
- oferowanie im doświadczeń demokratycznych w szkole.
PODSUMOWANIE: Wychowanie obywatelskie jest rozumiane szeroko, w sensie
wykraczającym poza "wiedzę o Polsce i świecie współczesnym", poza tradycyjne
rozumienie wychowania patriotycznego a także tradycyjne rozumiane wychowanie
moralne. Na uwagę zasługuje w nim uczenie się służenia społeczności lokalnej,
jako ważny element wychowania dla demokracji, nauka uczestnictwa najpierw w
życiu szkoły i społeczności lokalnej.