GALERIA TOLERANCJI
GALERIA TOLERANCJI
antyjudaizm
zespół uprzedzeń o charakterze pseudoteologicznym, które słu\
yły jako
pretekst do prześladowań śydów. Pomimo i\
pewne jego przejawy pojawiły
się w okresie przed Chrystusem, to zasadniczo powstał on w czasie
kształtowania się chrześcijaństwa jako postawa wynikająca z chęci
odró\
nienia wyznawców nowej religii od judaizmu. Prowadziło to do postaw
zmierzających do wykluczenia śydów ze społeczeństwa, ich izolacji,
uzasadnianej obiegowymi przesądami, to znaczy fałszywymi sądami
na temat ich religii i obyczajów. W średniowieczu stał się dominujący
w nauczaniu Kościoła katolickiego. Od schyłku XIX wieku stopniowo tracił
swe cechy religijne, przybierając postać  nowoczesnego antysemityzmu.
Współczesny Kościół katolicki potępił go, uznając za przyczynę szerzenia
wśród chrześcijan pogardy do śydów, a przez to za grzech główny.
antysemityzm
ideologia, prąd polityczny, zespół przesądów uzasadniających wrogą
postawę wobec śydów. Związany z formowaniem się koncepcji
nacjonalizmu, bazował na tradycji ksenofobii (wrogości wobec
przedstawicieli innych narodów) i wielowiekowej tradycji nauczania Kościoła
w duchu antyjudaizmu. Odwoływał się do rasizmu, błędnie wyodrębniając
śydów jako rasę antropologiczną, tzw. rasę semicką. W szerszym znaczeniu
- określenie wrogiej postawy, agresji słownej lub fizycznej, nieprzychylnych
sądów uogólniających i uprzedzeń wobec śydów. Według wielu badaczy
antysemityzm stał się główną ideologiczną przesłanką Holocaustu.
pogrom kielecki
rozruchy anty\
ydowskie, do których doszło 4 VII 1946 w Kielcach.
Pretekstem do wystąpień była pogłoska o rzekomym uwięzieniu 9-letniego
polskiego chłopca H. Błaszczyka w piwnicy domu (w rzeczywistości
niepodpiwniczonego) przy ul. Planty 7, który był zamieszkany przez śydów.
Faktycznie chłopiec, bez wiedzy rodziców, udał się do podkieleckiej wsi,
a póz
niej usprawiedliwiał swą nieobecność zamknięciem go w piwnicy.
Plotka o uwięzieniu chłopca rozpowszechniana w mieście, m.in. przez
1
Projekt jest dofinansowywany ze środków Wspólnoty Europejskiej i Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
www.galeriatolerancji.org.pl
 GALERIA TOLERANCJI
GALERIA TOLERANCJI
milicjantów odbywających wizję lokalną we wskazanym przez chłopca
domu, doprowadziła do zgromadzenia się agresywnego tłumu. Podczas
wielogodzinnego oblę\
enia budynku zamordowanych zostało w bestialski
sposób 39 śydów (w tym kobiety w cią\
y i małe dzieci); zginęło równie\

2 Polaków. Interwencja sił porządkowych (MO, KBW i wojska) była
nieskuteczna, ponadto część milicjantów i \
ołnierzy wzięła udział
w pogromie. Wieść o pogromie kieleckim sprowokowała zajścia
antysemickie równie\
w innych częściach Polski (np. wyrzucanie z pociągów
ludzi o semickim wyglądzie). Władze komunistyczne oskar\
yły o dokonanie
pogromu podziemie niepodległościowe i rozpoczęły kampanię
propagandową, przyrównując je do organizacji nazistowskich. Po pogromie
odbył się, z naruszeniem prawa, pokazowy proces osób oskar\
onych
o udział w rozruchach. 11 VII 1946 Najwy\
szy Sąd Wojskowy na sesji
wyjazdowej w Kielcach skazał 9 osób na karę śmierci (12 VII wyrok
wykonano), 1 osobę  na karę do\
ywocia, 2  na kary wieloletniego
więzienia (po 1989 rodziny wystąpiły z wnioskami o ich rehabilitację).
Jesienią 1946 odbyły się procesy milicjantów i \
ołnierzy KBW oskar\
onych
o bicie śydów i kradzie\
ich mienia, którzy otrzymali kary więzienia. Z kolei
w grudniu 1946 odbyły się procesy oficerów UB i MO oskar\
anych
o dopuszczenie do pogromu. Do dziś przyczyny i przebieg wydarzeń
w Kielcach nie zostały w pełni wyjaśnione. W 1992 Główna Komisja
do Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu przeprowadziła śledztwo,
w wyniku którego przyjęto hipotezę o celowym sprowokowaniu rozruchów
przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, celem odwrócenia uwagi
międzynarodowej opinii publicznej od sprawy sfałszowania przez
komunistyczne władze wyników referendum z 30 VI 1946 lub wywołaniu ich
przez władze sowieckie w celu skompromitowania opozycji polskiej oraz
zastraszenia działaczy komunistycznych pochodzenia \
ydowskiego
i wywołania w nich większej niechęci do przeciwników politycznych.
Niezale\
nie od prowokacji, przyczyn pogromu nale\
y szukać tak\
e
w głębokim szoku oraz demoralizacji społeczeństwa polskiego, które zostały
spowodowane permanentnym stanem zagro\
enia w latach wojny
i bezpośrednio po jej zakończeniu, a równie\
tym, \
e było świadkiem
Holokaustu. W styczniu 1996 r. minister spraw zagranicznych D. Rosati
2
Projekt jest dofinansowywany ze środków Wspólnoty Europejskiej i Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
www.galeriatolerancji.org.pl
 GALERIA TOLERANCJI
GALERIA TOLERANCJI
w posłaniu do Światowego Kongresu śydów potępił pogrom kielecki jako akt
polskiego antysemityzmu i poprosił o wybaczenie. W lipcu 1996 r. odbyły się
uroczyste obchody 50. rocznicy pogromu kieleckiego, w których
uczestniczyli przedstawiciele narodu \
ydowskiego (m.in. E. Wiesel) i władz
polskich (premier W. Cimoszewicz).
rasa
termin odnoszony do grup ludzkich wyró\
niających się określonym
zespołem cech przekazywanych dziedzicznie, np. barwa skóry, oczu
i włosów, kształt twarzy i czaszki. Współczesne badania genetyczne
podwa\
yły zasadność takiego podziału, kwestionując nawet podział
antropologiczny ludzi według koloru skóry. Genetyka wykazała,
\
e w obrębie ka\
dego koloru skóry występuje tak du\
e zró\
nicowanie
genetyczne, \
e nie mo\
na mówić tu o rasie.
holokaust
[grec. holokaustikós - całopalenie, ofiara spalona całkowicie na ołtarzu] 
spolszczenie terminu angielskiego Holocaust u\
ywanego na określenie
prześladowań i zagłady europejskich śydów przez III Rzeszę i ich
sojuszników w latach II wojny światowej. Kontekst religijny tego słowa
powoduje, i\
jest ono odrzucane przez wielu badaczy i teologów \
ydowskich,
którzy dla określenia tragedii narodu \
ydowskiego u\
ywają hebrajskiego
słowa Szoa, Szoah, co oznacza całkowitą zagładę, zniszczenie. W Polsce
u\
ywa się do określenia tragedii narodu \
ydowskiego tak\
e terminu
Zagłada.
mord rytualny
przesąd, bazujący na przekonaniu o mordowaniu dzieci chrześcijańskich
przez śydów w celach rytualnych. śydzi mieli rzekomo dokonywać tych
mordów, by powtórzyć Pasję Chrystusa oraz pozyskać krew potrzebną
do wyrobu macy spo\
ywanej podczas święta Pesach. Oskar\
enia śydów
o dokonywanie mordów rytualnych rozpowszechniły się w średniowieczu
3
Projekt jest dofinansowywany ze środków Wspólnoty Europejskiej i Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
www.galeriatolerancji.org.pl
 GALERIA TOLERANCJI
GALERIA TOLERANCJI
w państwach Europy Zachodniej (pierwsze miało miejsce w Norwich w Anglii
w 1144) i trwały przez wieki. Ich skutkiem często były procesy sądowe,
które wywoływały masowe pogromy ludności \
ydowskiej. Ostatnie
oskar\
enia śydów o mordy rytualne w Polsce miały miejsce po drugiej
wojnie światowej, m.in. w Krakowie (1945) i Kielcach (1946). Stały się one
przyczyną krwawych wystąpień anty\
ydowskich, w następstwie których
Polskę opuściły tysiące ocalonych z Holokaustu śydów.
ludobójstwo
[łac. genoccidio]  polski odpowiednik angielskiego terminu genocide,
oznaczający wymordowanie całej społeczności lub narodu. Jego twórcą
w znaczeniu prawnym jest polski prawnik pochodzenia \
ydowskiego Rafał
Lemkin, który w czasie II wojny światowej w obliczu dokonywanych przez
Niemców zbrodni domagał się jej ukarania przez państwa alianckie. Po raz
pierwszy zbrodnia ludobójstwa została zdefiniowana w akcie oskar\
enia jako
 eksterminacja rasowych i narodowych grup ludności cywilnej [...] w celu
zniszczenia określonych ras oraz warstw narodów i ludów, grup rasowych
i religijnych, a w szczególności śydów, Polaków, Cyganów i in. ,
sformułowanym przeciwko głównym zbrodniarzom wojennym III Rzeszy
na procesie norymberskim. W 1948 r. Zgromadzenie NZ uchwaliło
Konwencję w Sprawie Zapobiegania i Karania Zbrodni Ludobójstwa, która
weszła w \
ycie w 1951. W jej rozumieniu ludobójstwem są następujące
czyny dokonane w zamiarze zniszczenia w całości lub w części grup
narodowych, etnicznych, rasowych lub religijnych: a) zabójstwo członków
grupy; b) spowodowanie powa\
nego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia
psychicznego członków grupy; c) rozmyślne stworzenie dla członków grupy
warunków \
ycia obliczonych na spowodowanie ich całkowitego
lub częściowego zniszczenia fizycznego; d) stosowanie środków, które mają
na celu wstrzymanie urodzin w obrębie grupy; e) przymusowe
przekazywanie dzieci członków grupy do innej grupy. Ludobójstwo, nawet
jeśli zostało popełnione na własnym terytorium jakiegoś państwa, nie jest
wewnętrzną sprawą tego państwa, lecz zbrodnią międzynarodową. Ka\
de
z państw mo\
e zwrócić się do organów ONZ o interwencję i wszczęcie
zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych akcji zmierzającej do zapobie\
enia
4
Projekt jest dofinansowywany ze środków Wspólnoty Europejskiej i Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
www.galeriatolerancji.org.pl
 GALERIA TOLERANCJI
GALERIA TOLERANCJI
ludobójstwu i przerwania aktów ludobójstwa. Zbrodnie przeciwko ludzkości
podlegają osądowi Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze.
Materiał pochodzi z warsztatów dla trenerów, poprowadzonych przez Katarzynę
śytkiewicz  Ludwiniak, realizowanych w ramach Galerii Tolerancji.
5
Projekt jest dofinansowywany ze środków Wspólnoty Europejskiej i Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
www.galeriatolerancji.org.pl