ISSN 1899-1114 nr 9 (53) 29 kwietnia 2011
Zakaz sprzedaży i posiadania noży
w krajach Unii Europejskiej
Marcin Mróz
Abstract
This article provides an overview of knife legislation in selected member states of the European Union. Virtually in all these
countries there are laws or regulations forbidding carrying knives in some places or in particular circumstances. However, some
of these countries imposed also general bans on the sale and possession of knives of certain technical characteristics or bans on
the possession of such knives in public places. Instead of such a ban, or beside it, in various countries there are  soft restrictions
consisting in prohibition of carrying a knife in a public place if, in the existing circumstances, one can assume that the knife is to be
used for criminal purposes.
W wielu krajach, w szczególności w krajach Unii Europej- w zw. z art. 4 ust. 1 pkt 4). Jednak również w Polsce, po nie-
skiej, prawo  podobnie jak w przypadku broni palnej  ogra- których nagłośnionych medialnie wypadkach zabójstw przy
nicza możliwość noszenia w miejscach publicznych noży i in- pomocy noża, wyrażane bywają opinie, że właściwe byłoby
nych narzędzi będących bronią białą lub ją przypominających, uznanie noży za broń białą i prewencyjne ograniczenie prawa
niekiedy nawet w ogóle nie dopuszcza posiadania określo- do ich posiadanie lub noszenia.
nych rodzajów noży i broni białej oraz obrotu handlowego Pierwotnie nazwa  biała broń odnosiła się zasadniczo do
takimi narzędziami. Tam, gdzie takie zakazy istnieją, dotyczą mieczy i podobnej broni z długą, wąską głownią, wykonaną ze
zazwyczaj takich narzędzi, które szczególnie często wykorzy- stali. Termin ten odpowiada słownikowo w językach romań-
stywane są w celu agresji fizycznej i których użycie powoduje skich terminom arme blanche (fr.), arma blanca (hiszp.), arma
najwięcej ofiar lub wywołuje szczególne wzburzenie publicz- branca (port.), arma bianca (wł.). Przymiotnik blanc znaczył
ne, oraz takich, które postrzegane są jako szczególnie groz
ne, w średniowieczu  biały lub  błyszczący . To drugie znaczenie
lub które nie mają innego standardowego zastosowania niż przetrwało do dzisiaj w przymiotniku blank w języku niemie-
agresja fizyczna. ckim, w którym biała broń nosi nazwę blanke Waffe lub Blan-
W Polsce posiadanie noża i jego noszenie w miejscach pub- kwaffe. Miecz lub podobna broń klingowa, wykonane prawie
licznych nie jest generalnie zakazane. Ustawa z dn. 21 maja w całości z czystej stali, były bronią błyszczącą,  białą . Po roz-
1999 r. o broni i amunicji w enumeratywnej definicji  narzę- powszechnieniu się broni palnej, pojęcia broni białej często
dzi i urządzeń, których używanie może zagrażać życiu i zdro- używano w odniesieniu do wszelkiej broni nie będącej bro-
wiu i które są w jej rozumieniu bronią, wymienia broń białą, nią palną. Ale na przykład w języku angielskim pojęcie  białej
do której zalicza ostrza ukryte w przedmiotach niemających broni w ogóle nie występuje. Rozróżnia się w nim broń palną
wyglądu broni, kastety, nunczako i pewne rodzaje pałek, ale i broń  zimną (cold weapon), która z kolei dzieli się na broń do
nie noże jako takie. Na posiadanie wymienionych w ustawie walki wręcz (męl�e weapon) i broń do walki na dystans (range
rodzajów broni białej wymagane jest pozwolenie (art. 9 ust 3 weapon).
Dr Marcin Mróz  specjalista ds. międzynarodowych w Biurze Analiz Sejmowych.
Analizy BAS nr 9 (53) 29 kwietnia 2011 2/10
W tekstach aktów prawnych niekoniecznie używa się tych informacji została dokonana zgodnie z optyką poszczegól-
terminów, na przykład w ustawodawstwie brytyjskim nie po- nych respondentów, przez co w ostatecznie prezentowanym
jawia się pojęcie męl�e weapon. Termin biała broń, tam gdzie w opracowaniu materiale nie dało się uniknąć pewnej niejed-
jest w użyciu, stosowany jest rozmaicie. W ustawie polskiej nolitości3. Należy w związku z tym zaznaczyć, że opracowanie
i francuskiej określa on bardzo różne rodzaje broni nie będącej nie pretenduje do określenia dla każdego kraju listy miejsc
bronią palną, ale w ustawie belgijskiej czy portugalskiej odno- i sytuacji związanych z przebywaniem w miejscach publicz-
si się tylko do takiej broni, która posiada ostrze, czyli bliższy nych, w których posiadanie noża jest zakazane. Przez zakaz
jest swemu oryginalnemu znaczeniu. posiadania noża w miejscach publicznych rozumie się tutaj
Odpowiedz
na pytanie o to, czy nóż jest białą bronią, wyma- ogólny zakaz jego posiadania w miejscach publicznych jako
ga przede wszystkim rozstrzygnięcia kwestii, czy nóż w ogóle takich. Nie rozważa się tu zasadniczo zakazu posiadania noża
jest bronią. Istnieją dwie zasadnicze koncepcje definiowania w szczególnych sytuacjach, nawet jeśli wiążą się one zazwy-
broni. Według pierwszej z nich, bronią jest to co zostało wy- czaj z przebywaniem w miejscu publicznym (np. zgromadze-
konane w celu użycia w walce (np. miecz). Według drugiej, nia publiczne, manifestacje) albo w konkretnych miejscach
bronią jest to, co może zostać w walce użyte (np. kamień lub o charakterze publicznym (np. samolot, szkoła), co zazwy-
butelka). Większość noży nie jest produkowana jako narzędzie czaj regulowane jest specyficznymi przepisami dotyczącymi
służące przede wszystkim do walki czy zabijania. Wyjątkiem uczestnictwa i przebywania w tych szczególnych sytuacjach
są sztylety i, ogólniej, wszelkie noże o dwustronnie ostrzonej i konkretnych miejscach.4
klindze1. Jeśli uznać, że nóż jest bronią, to ze względu na formę
przypominającą białą broń w ścisłym sensie (głownia) i mate-
riał, z którego jest zazwyczaj wykonany (stal), można go zakla- Bułgaria
syfikować do broni białej w klasycznym sensie tego terminu.
W praktyce nie ma zasadniczego znaczenia, czy ustawo- Nie ma ustawy regulującej kwestię posiadania noży i broni
dawca zdefiniuje nóż jako broń i, w szczególności, jako broń do walki wręcz w miejscach publicznych. Odpowiednie zaka-
białą. Bowiem jeśli nawet nie zaliczy się noża do kategorii bro- zy mogą wprowadzać władze lokalne na swoim terytorium.
ni, można ustawę sformułować w ten sposób, że jej przepisy
będą odnosić się do rozmaitych potencjalnie niebezpiecznych
narzędzi, zarówno do broni w sensie narzędzia skonstruowa- Czechy
nego specjalnie do walki, jak i do innych przedmiotów, które
w walce mogą być użyte, takich jak nóż kuchenny, brzytwa czy Nie ma ustawy regulującej kwestię posiadania noży w miej-
kamień. scach publicznych. Istniejąca ustawa o broni dotyczy jedynie
Poniżej przedstawione zostały krótkie informacje na temat broni palnej. Obrót handlowy nożami i bronią służącą do wal-
zakazu sprzedaży i posiadania noży oraz zakazu posiadania ki wręcz, podobnie jak posiadanie tego rodzaju przedmiotów
noża w miejscach publicznych w siedemnastu państwach. w miejscach publicznych, jest zasadniczo dozwolone.
Dla lepszej czytelności najpierw w porządku alfabetycznym
umieszczone zostały państwa, w których nie ma zakazu han-
dlu nożami i ich posiadania (Bułgaria, Czechy, Finlandia, Fran- Finlandia
cja, Polska, Rumunia, Słowacja, Szwecja, Włochy i Węgry),
a następnie, również w porządku alfabetycznym, państwa, Ustawa o porządku publicznym (Public Order Act 612/2003)
w których istnieje taki zakaz (Belgia, Dania, Estonia, Litwa, zakazuje produkcji, importu, sprzedaży i posiadania w miej-
Niemcy, Portugalia, Wielka Brytania). Zakazu sprzedaży  ale scach publicznych kastetów, sztyletów (jako jedynego rodzaju
nie posiadania  sztyletów (przypadek Finlandii) nie potrakto- noża), gwiazdek do rzucania, posiadającej ostrze broni ukrytej
wałem jako zakazu dotyczącego noży jako takich, ze względu pod postacią innego przedmiotu, elektroszokerów rażących
na specyficzną budowę i funkcję sztyletu, o których wspo- na odległość, pałek elektrycznych, pałek sprężynowych i proc.
mniałem wyżej. W zwartej formie dane dotyczące uwzględ-
nionych w wykazie państw zebrane zostały w tabeli 1 na s. 9.
3
Dotyczy to również zamieszczonych w opracowaniu samych ty-
Opracowanie powstało na podstawie informacji uzyska-
tułów aktów prawnych i terminów technicznych, które w wyjściowym
nych od parlamentarnych służb badawczych przedstawio-
materiale podane zostały zazwyczaj w języku, w którym odpowiada-
nych w nim państw2. Powoduje to, że pierwotna selekcja
no na ankietę, czyli najczęściej po angielsku. Tam gdzie było to możli-
we i przydatne dla czytelnika, podawałem oryginalne tytuły i terminy
1
Wyjątkiem też są bagnety (o ile uznać je za noże w ścisłym sen- (niemieckie, francuskie, w przypadku Wielkiej Brytanii  angielskie),
sie), mające zwykle formę sztyletopodobną. Wyjątkiem też są noże niekiedy  dla ułatwienia zainteresowanemu czytelnikowi ewentual-
z klingą poprzeczną do rękojeści, wystającą spomiędzy palców zaciś- nego odszukania pewnych aktów  podawałem tytuł również w mniej
niętej pięści, które też nie są nożami w klasycznym rozumieniu. Nato- znanym języku lub zachowywałem tytuł angielski nawet w przypadku
miast noże, które można otworzyć jedną ręką i zablokować, będące kraju nieanglojęzycznego.
4
często przedmiotem zakazów, nie są przez samą swoją konstrukcję W Polsce na przykład ustawa z dnia 5 lipca 1990 r. Prawo o zgro-
narzędziem w szczególny sposób przeznaczonym do walki (często madzeniach stanowi, że w zgromadzeniach  nie mogą uczestniczyć
tak zbudowane są rozmaite noże ratownicze), czyli bronią w węższym osoby posiadające przy sobie broń, materiały wybuchowe lub inne
rozumieniu tego pojęcia, choć konstrukcja taka ułatwia skryte prze- niebezpieczne narzędzia (art. 3 ust. 2). Podobnie, ustawa z dnia
noszenie noża i niespodziewany atak. 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych zabrania  wno-
2
Regulations concerning knives and other męl�e weapons, ECPRD szenia na imprezę masową i posiadania przez osoby w niej uczestni-
request no 1409, March  April 2010, European Centre for Parliamen- czące broni lub innych niebezpiecznych przedmiotów, materiałów
tary Research and Information. wybuchowych etc. (art. 8 ust. 2).
www.bas.sejm.gov.pl
Analizy BAS nr 9 (53) 29 kwietnia 2011 3/10
Ustawa zakazuje także posiadania w miejscach publicznych nowi, że  bezprawne posiadanie przy sobie w miejscach i oko-
 przedmiotów i substancji, które mogą być użyte do wyrzą- licznościach, w których stanowić to może zagrożenie dla inte-
dzenia krzywdy innej osobie , w szczególności takich jak  noże, gralności cielesnej osób lub może naruszyć porządek i spokój
stłuczone szklane przedmioty i inne przedmioty, których moż- społeczny, noża, sztyletu, noża kieszonkowego, metalowego
na użyć do cięcia lub pchnięcia , oraz rozmaitego rodzaju pałek, kastetu, metalowej pałki lub innego podobnego przedmiotu
strzałek, substancji żrących, broni pneumatycznej i wskaz
ników zrobionego lub wyprodukowanego przemysłowo w celu cięcia,
laserowych niebezpiecznych dla zdrowia. Nie dotyczy to przed- kłucia lub uderzania, jak również używanie, w takich miejscach
miotów i substancji, których posiadanie jest potrzebne w celu i okolicznościach, broni na sprężone powietrze lub sprężony
wykonania pracy lub z innego akceptowalnego powodu. gaz, urządzeń opartych na mieszankach pirotechnicznych lub
Ustawa dopuszcza produkcję, import i sprzedaż w celach urządzeń wywołujących szok elektryczny zagrożone jest okre-
kolekcjonerskich niebezpiecznych przedmiotów, w tym szty- ślonymi karami pozbawienia wolności lub grzywną (art. 1).
letów, o wartości historycznej lub artystycznej, a także ich po- Jak można rozumieć, nie chodzi tu o posiadanie rzeczonych
siadanie w miejscu publicznym w celach związanych ze sprze- przedmiotów w jakimkolwiek miejscu publicznym, lecz jedy-
dażą, zbieraniem lub wystawianiem. Można to interpretować nie w sytuacjach szczególnych, na przykład meczów piłki noż-
również jako dopuszczenie rekonstruowania wydarzeń histo- nej czy podobnych imprez, na których istnieje podwyższone
rycznych przez grupy używające do tego celu wskazanych ryzyko, że przedmioty te posłużą do aktów agresji.
przedmiotów, choć tego typu działalność nie jest w Finlandii Ustawa 295/2004 o broni i amunicji definiuje białą broń
szczególnie popularna i nie ma raczej przypadków, w których (arm
alb
) jako przedmioty lub urządzenia, które mogą za-
taka interpretacja zostałaby poddana praktycznemu testowi. grozić zdrowiu lub integralności cielesnej osób przez akt
uderzenia, cięcia lub kłucia, w tym bagnety, miecze, szpady,
rapiery, sztylety, noże, noże kieszonkowe, metalowe kastety,
Francja arbalety, kusze, łuki, pałki, drewniane maczugi, pałki telesko-
powe (art. 2). Posiadanie białej broni nie wymaga pozwolenia.
Tak zwany kodeks obronny jako jedną z kategorii broni okre- Nie jest też wymagane pozwolenie na posiadanie białej broni
śla broń białą (6e cat�gorie: armes blanches, Code de la d�fense, w miejscach publicznych przez grupy rekonstrukcyjne.
art. L. 2331-1). Broń białą stanowią  wszelkie przedmioty mo-
gące stanowić broń zagrażającą bezpieczeństwu publiczne-
mu przy czym w szczególności wylicza się rozmaite rodzaje Słowacja
broni do walki wręcz, w tym, bagnety, sztylety, noże-sztylety,
laski z ukrytą klingą. (D�cret no 95-589, art. 2). Noże jako ta- Zgodnie z ustawą o wykroczeniach, zakazane jest noszenie
kie nie zostały w cytowanym artykule wymienione, nie została białej broni w miejscach publicznych, w szczególności mieczy,
też wymieniona klasyczna biała broń, taka jak miecze, szpady, bagnetów i szabel, a także innych rzeczy mogących wyrządzić
szable etc. Zapewne jednak, w szczególnych okolicznościach, szkodę na zdrowiu, jeśli okoliczności lub zachowanie danej
można je na podstawie kodeksu uznać za broń zagrażającą osoby pozwalają przyjąć, że przedmioty te mają być użyte jako
bezpieczeństwu publicznemu. Kodeks obronny nie zakazuje środki przemocy lub w celu grożenia przemocą. Nie stanowi
sprzedaży broni białej, zakazuje natomiast jej noszenia oraz wykroczenia noszenie takich przedmiotów jako części mundu-
transportu bez odpowiedniego uzasadnienia (art. L2338-1). ru, stroju narodowego, wyposażenia sił zbrojnych i policji, lub
do celów sportowych, łowieckich, wędkarskich lub w ramach
wykonywanej pracy. Naruszenie zakazu karane jest grzywną
Polska w wysokości 166 euro (Ustawa o wykroczeniach, nb. 372/1990
Coll, ż 47, 1, h). W praktyce oznacza to na przykład karanie osób
Ustawa o broni i amunicji z 1999 r. wymienia, obok kategorii zabierających tego rodzaju przedmioty na mecz piłki nożnej
broni palnej, kategorii broni pneumatycznej i kategorii miotaczy ale nie osób, które miałyby je przy sobie na meczu tenisowym.
gazu obezwładniającego, kategorię  narzędzi i urządzeń, któ-
rych używanie może zagrażać życiu lub zdrowiu . Do kategorii
tej należy  broń biała , do której zaliczono ostrza ukryte w przed- Szwecja
miotach nie mających wyglądu broni, kastety i nunczako, oraz
pewne rodzaje pałek. Nie umieszczono w tej kategorii noży ani Ustawa o zakazie dotyczącym noży i innych niebezpiecz-
klasycznych rodzajów białej broni. Do kategorii tej należy także nych przedmiotów (Lag 1988:254 om f�rbud betr�ffande knivar
 broń cięciwowa w postaci kusz oraz  przedmioty przeznaczo- och andra farliga f�rem�l) zakazuje noszenia w miejscach pub-
ne do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej licznych (w tym w pojazdach znajdujących się w miejscach
(ustawa o broni i amunicji, art. 4). Na posiadanie wskazanych publicznych) oraz na terenie szkół noży, innej kłującej lub tną-
 narzędzi i urządzeń należących do tej kategorii wymagane jest cej broni oraz innych przedmiotów zaprojektowanych do ich
pozwolenie (art. 9.3). Posiadanie i noszenie w miejscach pub- użycia jako broni w przestępstwach przeciwko życiu i zdrowiu.
licznych noży i klasycznej broni białej nie jest zakazane. Zakaz nie ma zastosowania w przypadkach, gdy dany przed-
miot należy do wyposażenia koniecznego do wykonywania
określonych obowiązków lub zadań (określonych w innych
Rumunia ustawach lub innych przepisach) lub jeśli jego posiadanie jest
uzasadnione ze względu na cel użycia i potrzeby posiadacza.
Ustawa 61/1991 dotycząca karania za naruszanie norm Wskazane w ustawie zwolnienie z zakazu dotyczy: (1) sytu-
współżycia społecznego, porządku i spokoju publicznego sta- acji rekreacji, pikników, noszenia przy tradycyjnym lub folklo-
www.bas.sejm.gov.pl
Analizy BAS nr 9 (53) 29 kwietnia 2011 4/10
rystycznym stroju, rybołówstwa, skautingu, uprawiania spor- że z mocy prawa za broń uznaje się  wszelkie kłujące narzę-
tów (takich jak szermierka), oraz (2) wykonywania pracy przy dzia i broń boczną, których naturalnym przeznaczeniem jest
użyciu noża lub innych niebezpiecznych narzędzi. atak na osobę, takie jak sztylety (Dekret królewski 6/6/1940,
Poza nożami, zakaz dotyczy także innych rodzajów broni, n. 635, art. 45).
takich jak pałki, kije, kastety, proce, specjalne łańcuchy i inne Ustawa o broni stanowi, że kłujące laski, kłujące narzędzia,
przedmioty zaprojektowane wyłącznie do walki. Przedmioty broń boczna służąca do ataku, rury, łańcuchy, proce i inne na-
takie nie mogą być sprzedawane osobom poniżej 21 roku ży- rzędzia nie uznane explicite za broń kłującą lub boczną, które
cia ani posiadane przez takie osoby. w sposób oczywisty są użyteczne do napaści na człowieka, nie
Nie ma sformalizowanego systemu wydawania pozwoleń mogą być wynoszone poza miejsce zamieszkania bez uzasad-
na posiadanie wskazanych wyżej narzędzi w miejscach pub- nionej przyczyny (18/3/1975, n. 110, art. 4). Zgodnie z ustawą,
licznych. Legalność ich posiadania w danych okolicznościach tego rodzaju narzędzia można importować, kupować i posia-
rozstrzyga w razie potrzeby sąd rozpatrujący określoną spra- dać bez zgłoszenia. Posiadanie kolekcji białej broni podlega
wę. Nie ma sztywnej, jednoznacznej definicji noża. W pracach zgłoszeniu, ale nie wymaga zezwolenia.
przygotowawczych do ustawy, które w Szwecji stanowią istot-
ne z
ródło prawa i często dostarczają szczegółowych instrukcji
odnośnie do jego stosowania, przez noże rozumiano przede Belgia
wszystkim noże z głownią stałą noszone w pochwie (ang.
sheath-knives) oraz sztylety. Niemniej, pojęcie noża odnoszo- Posiadanie broni przez osoby fizyczne regulowane jest
no tam również do noży roboczych i kuchennych, a także bag- przez ustawę o broni z 2006 r. (Loi du 8 juin 2006 r�glant des
netów, ostrych szabel oraz narzędzi takich jak dłuta i śrubokrę- activit�s �conomiques et individuelles avec des armes). Zgodnie
ty. O tym, co jest nożem, w praktyce decyduje przeznaczenie z tą ustawą, bronią białą (arme blanche) jest  każda broń po-
przedmiotu i sytuacja, w której dana osoba posiada go przy siadająca jedną lub większą liczbę brzeszczotów z jednym lub
sobie w miejscu publicznym. Posiadanie przy sobie sztyletu większą liczbą ostrzy (art. 1). Zgodnie z tą definicją, noże na-
nigdy nie jest uzasadnione (a w każdym razie bardzo rzadko), leżą do broni białej, ale brak jest w ustawie enumeratywnego
jako że z założenia służy on do zabijania. O legalności posiada- wykazu rodzajów broni należących do broni białej.
nia przy sobie innego rodzaju noży decydują okoliczności. Ustawa dzieli broń na broń zakazaną, broń w wolnej sprze-
Posiadanie noży, mieczy i innych podobnych przedmiotów daży oraz broń wymagającą pozwolenia (art. 3). Broni zaka-
w miejscach publicznych przez osoby należące do grup rekon- zanej nie wolno wytwarzać, sprzedawać, posiadać ani nosić.
strukcyjnych przy okazji występów, festiwali itp. uznaje się za Noszenie broni pozostającej w wolnej sprzedaży nie jest do-
uzasadnione, jako że celem posiadania tych przedmiotów nie zwolone, o ile nie posiada się po temu legalnego uzasadnienia
jest użycie przemocy. (art. 8 9).
Wśród rodzajów broni zakazanej ustawa wymienia  noże
z blokadą i wyskakującym brzeszczotem [couteaux ą cran
Węgry d �rret et ą lame jaillissante], noże-motylki, kastety i broń białą
o wyglądzie innego przedmiotu oraz noże do rzucania. Nie
Zgodnie z dekretem 175/2003 o narzędziach szczególnie jest jasne, czy przez  nóż z wyskakującym brzeszczotem nale-
zagrażających bezpieczeństwu publicznemu, zakazane jest ży rozumieć każdy nóż sprężynowy, pewien rodzaj noża sprę-
posiadanie w miejscach publicznych i miejscach prywatnych żynowego (z brzeszczotem wyskakującym do przodu), czy
otwartych dla publiczności rozmaitych przedmiotów, wśród może również każdy nóż grawitacyjny. Wynika stąd w każdym
których wymienia się w szczególności  noże sprężynowe, shu- razie, że nie należą do kategorii broni zakazanej noże z głow-
riken, broń kłującą, narzędzia tnące o długości ostrza powyżej nią stałą, noże składane bez blokady i noże nie dające się ot-
8 cm , czyli rozmaite przedmioty z ostrzem kłującym lub tną- worzyć jedną ręką.
cym. Inne zakazane kategorie przedmiotów to m. in. kastety, Do broni będącej w wolnej sprzedaży należy  broń biała,
pałki, kajdanki, nunczako i cepy, noktowizory, imitacje broni broń nie będąca bronią palną i broń faktyczna nie podlegająca
palnej. Wydaje się stąd wynikać, że spośród noży zakazane szczególnej regulacji .
są noże sprężynowe, sztylety oraz wszelkie noże o długości Noży zakazanych nie wolno nosić w miejscach publicznych
ostrza powyżej 8 cm. Wskazane narzędzia mogą nosić człon- w ogóle. Noży nie zakazanych nie wolno nosić w miejscach
kowie sił zbrojnych, policji oraz osoby upoważnione do tego publicznych bez legalnego uzasadnienia, jako że zgodnie
ustawowo. Żadna ustawa nie mówi o specjalnych uprawnie- z definicją stanowią one broń białą.
niach grup rekonstrukcyjnych. W zasadzie oznacza to, że po- Osoby należące do grup rekonstruujących wydarzenia hi-
siadanie przez członków takich grup narzędzi należących do storyczne mogą nosić białą broń, jeśli mają do tego legalne
wskazanych kategorii w miejscach publicznych jest zakazane. uzasadnienie.
Włochy Dania
Nie ma prawnej definicji białej broni. Przez broń rozumie Posiadanie broni do walki wręcz przez osoby fizyczne regu-
się  broń palną i inne rodzaje broni, których naturalnym prze- luje ustawa o broni (Weapons Act, nr ogłoszenia aktu jednoli-
znaczeniem jest atak na osobę oraz  bomby, inne materiały tego: 704 z 22 czerwca 2009 r.) oraz zarządzenie ministerialne
wybuchowe i gaz trujący (Dekret królewski 18/6/1931, n. 773, nr 997 z 19 paz
dziernika 2009 r. Posiadanie takiej broni wyma-
art. 30). Przepis wykonawczy do wskazanej definicji precyzuje, ga pozwolenia.
www.bas.sejm.gov.pl
Analizy BAS nr 9 (53) 29 kwietnia 2011 5/10
Nie ma definicji broni białej. Termin biała broń (blankv�ben) Do broni zakazanej do użytku cywilnego spośród broni
występuje w ustawie tylko jeden raz na określenie jednego tnącej i kłującej należą:
z rodzajów broni, na który wymagane jest pozwolenie. " kastety, noże-kastety, bagnety, noże-bagnety, pałki
Rekonstrukcje historyczne z użyciem broni innej niż broń teleskopowe, oraz podobne przedmioty, wykonane
palna, której model pochodzi sprzed 1870 r. (broń taka nie specjalnie w celu spowodowania obrażeń cielesnych;
podlega ograniczeniom ustawowym), mogą być organizowa- " broń ukryta pod postacią innego przedmiotu;
ne przez stowarzyszenia mające na to pozwolenie policji. " sprężynowe i grawitacyjne noże z blokadą mające dłu-
Posiadanie noży reguluje ustawa o broni i osiem zarządzeń gość ponad 8,5 cm lub dwustronne ostrze.
ministerialnych. Posiadanie noża o długości ostrza 12 cm lub
więcej wymaga pozwolenia policji. Być może dotyczy to także Broni tej nie wolno nabywać, posiadać ani nosić.
innych noży, na przykład pewnych rodzajów noży składanych Trzecią kategorią z uwagi na dostępność jest broń o ograni-
(ustawa upoważnia w każdym razie ministra sprawiedliwości czonej sprzedaży, do nabycia której konieczne jest uzyskanie
do wydania odpowiedniego zarządzenia w odniesieniu do pozwolenia policji. Należy do niej broń nie zakwalifikowana
noży sprężynowych, sztyletów sprężynowych, noży  opada- do poprzednich dwu kategorii. Do tej kategorii należy broń
jących , sztyletów  opadających , noży otwieranych jedną ręką pneumatyczna o kalibrze powyżej 4,5 mm, kusze i łuki powy-
etc., ż 4). żej wskazanej wyżej siły naciągu. Nie jest jasne, jakie rodzaje
Posiadanie noży w miejscach publicznych jest zasadniczo broni  tnącej i kłującej zaliczają się do tej kategorii.
zabronione. Od zasadny tej istnieją wyjątki związane z upra-
wianiem łowiectwa, sportu lub innymi legalnymi celami. Za-
kaz nie dotyczy także noży składanych o długości ostrza nie Litwa
przekraczającej 7 cm, których nie można zablokować w pozy-
cji otwartej. Zgodnie z artykułem 7 ustawy o kontroli broni i amunicji
w obrocie cywilnym zakazane są  kastety, shuriken, cepy i inna
biała broń obuchowa lub miotająca oraz  kłujące lub tnące,
Estonia otwierane na bok lub na wprost noże sprężynowe, jeśli speł-
niają jedno z następujących kryteriów: (1) długość wysuwają-
Ustawa o broni z 2001 r. definiuje  broń tnącą i kłującą jako cego się lub składanego ostrza przekracza 8,5 cm, (2) szero-
broń  przeznaczoną do niszczenia obiektu za pomocą energii kość głowni w jej środku nie przekracza 14% jej długości, (3)
mięśniowej i w bezpośrednim kontakcie z obiektem, który ma głownia ma dwustronne ostrze (art. 7).
być zniszczony . Ustawa wymienia cztery rodzaje  broni tnącej Ustawa definiuje białą broń jako  broń nie będącą bronią
i kłującej : palną, która przy pomocy ludzkich mięśni może być użyta do
" broń obuchowa (pałki, pałki teleskopowe, maczugi zniszczenia lub innego mechanicznego porażenia (sztych, cię-
łańcuchowe, kastety itp.); cie, uderzenie, zmiażdżenie) celu z dystansu lub w bezpośred-
" broń kłująca (sztylety, bagnety etc.); nim kontakcie , przy czym narzędzi rolniczych lub gospodar-
" broń kłująco-tnąca (noże myśliwskie, noże do polo- czych nie uważa się za białą broń (art. 2).
wań podwodnych, bagnety etc.); Biała broń nie będąca bronią zakazaną należy zgodnie
" broń kłująco-sieczna (miecze etc.). z klasyfikacją przyjętą w ustawie do broni kategorii D (art. 6).
Broń kategorii D można nabywać i posiadać bez pozwolenia,
Ustawa nie ma zastosowania do  narzędzi tnących (noży, jeśli ma się ukończone 18 lat (art. 13). Noszenie broni należącej
noży myśliwskich, siekier etc.), wyprodukowanych do użycia do kategorii D jest jednak zakazane, przy czym przez noszenie
w gospodarstwie domowym lub do codziennego użytku i nie rozumie się tego rodzaju posiadanie jej przy sobie, że możliwe
będących  bronią tnącą, kłującą lub obuchową ukrytą pod po- jest jej natychmiastowe użycie (art. 31, art. 2).
stacią innego przedmiotu . Ustawa nie zawiera regulacji dotyczących noży innych niż
Poza  bronią tnącą i kłującą ustawa wyróżnia także  broń wskazane wyżej. Z ustawy wynika, że zakazane jest noszenie
miotającą pociski , którą definiuje jako broń, w której  pocisk noży, które uznać można za białą broń (ale nie jest jasne, jakie-
otrzymuje napęd do ukierunkowanego ruchu pochodzący go rodzaju noże nie stanowią białej broni) w sposób umożli-
z energii mięśniowej człowieka lub z urządzenia mechanicz- wiający ich natychmiastowe użycie (co także nie jest jasne 
nego . Do broni miotającej pociski zalicza się kusze, łuki, har- automatycznie rozciągnięty jest tu na noże przepis dotyczący
puny i pistolety podwodne, gwiazdki do rzucania, oszczepy, broni palnej). W restrykcyjnej interpretacji mogłoby to ozna-
noże do rzucania. czać zakaz noszenia w kieszeni małego scyzoryka, w interpre-
Ustawa o broni klasyfikuje broń, w tym broń tnącą i kłującą tacji przyzwalającej dopuszczałoby noszenie każdego noża,
oraz broń miotającą pociski według stopnia legalnej dostęp- poza określonego rodzaju nożami sprężynowymi.
ności dla użytkowników cywilnych.
Do broni dostępnej w wolnej sprzedaży należą noże my-
śliwskie, noże dla nurków, broń szermiercza, broń tnąca i kłu- Niemcy
jąca związana z tradycją historyczną i sztukami walki (miecz,
sztylet, rapier etc.). Do kategorii tej należy także broń pneu- Zgodnie z ustawą o broni z 2002 r. (Waffengesetz, WaffG) bro-
matyczna kalibru do 4,5 mm, kusze o naciągu do 75 kg i łuki nią jest broń palna i przedmioty jej równoważne (ż 1 ust. 2 pkt 1)
sportowe o naciągu do 45 kg. Osoby powyżej 18 roku życia oraz  przedmioty przenośne, które ze swej istoty przeznaczone
mogą taką broń nabywać, posiadać oraz nosić z zachowaniem są do likwidowania lub ograniczania zdolności ataku przeprowa-
środków bezpieczeństwa. dzanego lub obrony stawianej przez człowieka, w szczególności
www.bas.sejm.gov.pl
Analizy BAS nr 9 (53) 29 kwietnia 2011 6/10
broń sieczna i kłująca (ż 1 ust. 2 pkt 2a) oraz inne przedmioty kłującą o długości powyżej 10 cm albo, niezależnie od wymia-
przenośne, które, nie będąc przeznaczone do tego celu, nadają rów, przeznaczony do miotania pocisków (art. 2).
się do tego ze względu na swoją konstrukcję, obsługę lub spo- Noże sprężynowe, sztylety, noże motylkowe, noże do rzu-
sób działania, i które wymienione są ustawie (ż 1 ust. 2 pkt 2b). cania, gwiazdki do rzucania, kastety oraz biała broń nie prze-
Według załącznika 1 do ustawy o broni, bronią w rozumie- znaczona do polowania lub wykonywania czynności handlo-
niu ż 1 ust. 2 pkt 2b są m.in. noże (1) których klinga wyskakuje wych, rolniczych, przemysłowych, leśnych, domowych lub
z rękojeści po naciśnięciu przycisku lub dz
wigni i może być sportowych ani nie będąca bronią kolekcjonerską ze względu
w ten sposób lub przez włączenie blokady unieruchomiona na jej wartość historyczną lub artystyczną zaklasyfikowana
( noże sprężynowe , Springmesser)5, (2) których klinga przez jest do broni kategorii A. Broń taką, w obrocie cywilnym, obej-
zwolnienie blokady wyskakuje z rękojeści pod wpływem siły muje zakaz sprzedaży, nabywania, przekazywania, posiadania,
ciążenia lub przez ruch ramienia i automatycznie lub przez używania i noszenia. Można uzyskać pozwolenie na nabycie
włączenie blokady jest unieruchamiana (noże wypadające, i posiadanie tego rodzaju broni do celów muzealnych, nauko-
Fallmesser), (3) które posiadają klingę poprzeczną do rękojeści wych, badawczych, teatralnych, filmowych i podobnych.
(Faustmesser), (4) składane z dwuczęściową, obrotową ręko- Szable, cepy i innego rodzaju broń do walki wręcz, używa-
jeścią (tak zwane noże motylkowe lub  motylki ). na w sztukach walki lub jako dekoracja, należą do kategorii F
Dokonywanie jakichkolwiek czynności z przedmiotami i mogą być nabywane po złożeniu sformalizowanego oświad-
odpowiadającymi definicji broni (nabywanie, posiadanie czenia o celu zakupu.
etc.) dozwolone jest osobom, które ukończyły 18 lat. Pewne
rodzaje broni są zakazane lub ich posiadanie wymaga pozwo-
lenia. Do broni zakazanej należą pewne rodzaje broni do walki Wielka Brytania
wręcz, wyliczone w załączniku 2 do ustawy, na przykład kaste-
ty, gwiazdki do rzucania, nunczako. W szczególności, do broni Zgodnie z ustawą o zapobieganiu przestępczości z 1953 r.
zakazanej zaliczone zostały: (Prevention of Crime Act 1953), z póz
niejszymi zmianami, winną
" noże sprężynowe i wypadające; zakaz nie dotyczy przestępstwa jest  osoba, która bez prawnego upoważnienia
noży sprężynowych, w których klinga wyskakuje z rę- lub bez rozsądnego usprawiedliwienia, czego dowiedzenie
kojeści na bok, o ile wystająca część nie przekracza leży po jej stronie, posiada przy sobie w miejscu publicznym
8,5 cm i nie ma dwustronnego ostrza; broń ofensywną (art. 1(1)). Przez  broń ofensywną rozumie
" noże posiadające klingę prostopadłą do rękojeści; się  jakikolwiek przedmiot wykonany lub przystosowany do
" noże motylkowe. użycia w celu spowodowania obrażeń u człowieka, lub co do
którego zamiarem osoby mającej go przy sobie jest takie jego
Zakazane jest zasadniczo noszenie broni przez osoby fi- użycie przez nią samą lub przez inną osobę (art. 1(4)).
zyczne na publicznych imprezach sportowych, świętach ludo- Postanowienia ustawy rozciągają się zatem na trzy rodzaje
wych, targach itp. Rządy poszczególnych krajów związkowych broni:
mogą też zakazać noszenia broni na określonych ulicach lub (1) Przedmioty wykonane w celu spowodowania obrażeń
placach, jeśli są to miejsca na których często dochodzi do u człowieka. Przedmioty tego rodzaju uważane są za broń
przestępstw (ż 42). Zakazane jest też noszenie  broni siecznej ofensywną ze swej istoty, to znaczy nie ma potrzeby rozwa-
i kłującej przeznaczonej ze swojej istoty do tego, aby przez żania intencji lub celu, w jakim dana osoba ma go przy sobie.
bezpośrednie wykorzystanie siły mięśniowej, poprzez cię- Istotnym kryterium pozwalającym zaliczyć dany przedmiot do
cie, ukłucie, pchnięcie, uderzenie lub rzucenie, spowodować tego rodzaju broni jest to, że nie posiada on innego rozsąd-
obrażenia oraz noży, których klingę otwiera się i blokuje jed- nego zastosowania. Precedensy sądowe sugerują, że do tego
ną ręką ( noże jednoręczne , Einhandmesser) lub noży z klingą rodzaju broni zaliczają się noże sprężynowe, noże motylkowe
stałą o długości przekraczającej 12 cm (ż 42 a). i sztylety, ale nie inne noże. Należą do niego również ostrza
Zakaz noszenia nie dotyczy przypadków używania takich ukryte w lasce, kastety, ciężarki osadzone na sprężynie, bag-
przedmiotów w czasie kręcenia filmów, przedstawień teatral- nety. Lista takich przedmiotów nie jest zamknięta. Zaliczenie
nych, ich transportu w zamkniętym opakowaniu, lub gdy po- danego przedmiotu do tego rodzaju broni jest kwestią faktów
siada się po temu uprawnione powody (ż 42 a). W przypadku ustalonych przez sąd lub ławę przysięgłych, które badają daną
imprez o charakterze rekonstrukcji historycznych wymagane sprawę.
jest posiadanie przez odpowiednie stowarzyszenie zgody na (2) Przedmioty przystosowane do użycia w celu spowodo-
noszenie broni (ż 16 ust. 2). wania obrażeń u człowieka. Np. zaostrzone śrubokręty, spe-
cjalnie obtłuczone butelki. Zaliczenie danego przedmiotu do
tego rodzaju broni jest również kwestią stwierdzonych w po-
Portugalia stępowaniu faktów.
(3) Przedmioty nie będące specjalnie wykonane lub przy-
Zgodnie z ustawą 5/2006 o broni z 23 lutego, białą bronią stosowane do użycia w celu spowodowania obrażeń, które
(arma branca) jest każdy przenośny przedmiot lub narzędzie mogą być uznane za broń ofensywną, jeśli sąd lub ława przy-
wyposażone w brzeszczot lub inną powierzchnię tnącą lub sięgłych uzna, że oskarżony planował ich użycie jako przed-
miotów powodujących obrażenia.
5 Zgodnie z artykułem 139 ustawy karno-sądowej z 1988 r.
Zwraca uwagę, że zgodnie z tą definicją,  nożem sprężynowym
(Criminal Justice Act 1988), popełnia przestępstwo osoba, któ-
jest nie tylko nóż posiadający sprężynę powodującą otwarcie klingi.
Nie jest w związku z tym jasne rozróżnienie między nożem  sprężyno- ra posiada przy sobie w miejscu publicznym przedmiot posia-
wym a nożem  wypadającym . dający ostrze lub ostro zakończony, z wyjątkiem składanego
www.bas.sejm.gov.pl
Analizy BAS nr 9 (53) 29 kwietnia 2011 7/10
noża kieszonkowego z ostrzem tnącym nie dłuższym niż trzy policją, małe jest prawdopodobieństwo, że ta wniesie potem
cale. Zwalnia z odpowiedzialności dowiedzenie przez oskar- oskarżenie przeciwko uczestnikom.
żonego, że był to tego prawnie upoważniony lub posiadał
istotny powód, aby mieć przy sobie taki przedmiot. Zwalnia
też z odpowiedzialności posiadanie przy sobie takiego przed- Podsumowanie
miotu w celu wykonania pracy, w celach religijnych lub jako
elementu stroju narodowego. Przez  miejsce publiczne rozu- Jak widać z powyższego przeglądu, w siedmiu spośród sie-
mie się jakiekolwiek miejsce, do którego w danym czasie mają demnastu państw uwzględnionych w zestawieniu obowiązu-
ogólny dostęp lub pozwolenie na dostęp, niezależnie od tego, je zakaz posiadania pewnych rodzajów noży (ewentualnie wy-
czy za opłatą czy w innych sposób, osoby spoza kręgu prywat- móg uzyskania na to odpowiedniego pozwolenia) lub zakaz
nego (the public). swobodnego obrotu handlowego takimi nożami. Oba zakazy
Zgodnie z artykułem 1 ustawy o ograniczeniu broni ofen- występują zazwyczaj łącznie. We wszystkich krajach, gdzie
sywnej z 1959 r. (Restriction of Offensive Weapons Act 1959), obowiązują takie zakazy, zabrania się oczywiście posiadania
zakazana jest sprzedaż, produkcja, wypożyczanie lub import pewnych rodzajów noży również w miejscach publicznych.
noży sprężynowych (flick knives) i noży grawitacyjnych (grav- W przypadku Estonii, Litwy i Portugalii dotyczy to wyłącznie
ity knives). Zauważyć trzeba, że artykuł ten nie zakazuje posia- noży będących nożami ogólnie zakazanymi, natomiast w przy-
dania takich noży. padku Belgii, Danii, Niemiec i Wielkiej Brytanii obejmuje także
Artykuł 141A ustawy karno-sądowej z 1988 r., wprowadzo- pewne rodzaje noży, które generalnie zakazane nie są.
ny do niej ustawą o broni ofensywnej z 1996 r. (Offensive Weap- W pozostałych dziesięciu krajach nie ma ogólnego zaka-
ons Act 1996), zakazuje sprzedaży osobom poniżej 16 roku zu posiadania jakichkolwiek noży i handlowego obrotu nimi
życia noży, żyletek, siekier i innych artykułów posiadających (z zastrzeżeniem, że w zaliczonej do tej grupy krajów Finlan-
ostrze lub ostro zakończonych zrobionych lub przystosowa- dii zakazana jest sprzedaż  ale nie samo posiadanie  szty-
nych do użycia w celu spowodowania obrażeń, z wyjątkiem: letów). W pięciu krajach z tej grupy nie istnieje też generalny
" składanych noży kieszonkowych, jeśli tnąca krawędz
zakaz posiadania jakichkolwiek noży w miejscu publicznym
brzeszczotu nie przekracza 7,62 cm (3 cali); (Bułgaria, Czechy, Polska, Rumunia, Słowacja), w każdym razie
" ostrzy do golenia na stałe zamkniętych w oprawce, w przypadku gdy noszenie w takim miejscu noża nie stanowi
wystających poza oprawkę mniej niż 2 mm. zagrożenia dla ludzi i porządku publicznego (Rumunia) ani nie
odbywa się w okolicznościach wskazujących na zamiar agresji
Artykuł 1 ustawy o nożach z 1997 r (Knives Act 1997) za- (Słowacja). Również we Francji można nosić w miejscu pub-
kazuje reklamowania noża w sposób mogący sugerować, że licznym nóż, który nie jest sztyletem. W Szwecji i we Włoszech
nadaje się on do walki, lub który w inny sposób może stymulo- zasadniczo także można nosić nóż, o ile nie jest to noszenie
wać gwałtowne zachowania z użyciem noża jako broni. nieuzasadnione (Szwecja) ani nie jest to sztylet lub inne na-
Artykuł 141 ustawy karno-sądowej oraz zarządzenie doty- rzędzie w sposób oczywisty ofensywne (Włochy). Jedynie na
czące broni ofensywnych z 1988 r. do ustawy karno-sądowej Węgrzech zakazuje się jednoznacznie noszenia noży o okre-
z 1988 (Criminal Justice Act 1988 (Offensive Weapons) Order ślonych parametrach technicznych.
1988) zakazuje sprzedaży, wytwarzania, wypożyczania, impor- W świetle powyższego przyjąć można, że istnieją zasad-
towania i przekazywania rozmaitych rodzajów broni, w szcze- niczo dwa rodzaje ograniczeń dotyczących posiadania noży:
gólności rozmaitych broni używanej w sztukach walki oraz ograniczenia twarde i ograniczenia miękkie. Ograniczenia
noży, w szczególności: noży ukrytych w klamrze pasa, noży twarde to zakaz sprzedaży i/lub posiadania noży o określonej,
z klingą poprzeczną do rękojeści, noży motylkowych, noży mierzalnej charakterystyce technicznej oraz zakaz posiadania
ukrytych pod postacią innego przedmiotu, noży trudno wy- takich noży w miejscach publicznych. Ograniczenia miękkie to
krywalnych przez detektory metalu. Zakaz nie dotyczy anty- niedopuszczalność posiadania noża w miejscu publicznym ze
ków wyprodukowanych ponad 100 lat przed domniemanym względu na:
naruszeniem zakazu. " niemierzalne cechy noża (np. jest on w sposób oczywi-
Niedawno lista broni zakazanej przez zarządzenie z 1988 r. sty ofensywny),
została uzupełniona o miecze samurajskie (tak zwany  zakaz " rodzaj lub charakter miejsca publicznego (np. takie,
samurajski , samurai ban). Nowe zarządzenie dodaje do listy gdzie posiadanie noża jest zagrożeniem dla ludzi i po-
miecze z zakrzywioną głownią o długości 50 cm i dłuższe rządku publicznego),
(Criminal Justice Act 1988 (Offensive Weapons) (Amendment) " charakterystyka podmiotu posiadającego (np. zamiar
Order 2008). Zgodnie z zarządzeniem, usprawiedliwieniem agresji domniemany na podstawie istniejących oko-
naruszenia zakazu może być działanie w ramach  dozwolonej liczności),
działalności (permitted activity). Na okoliczność tę można się " charakter posiadania (posiadanie nieuzasadnione).
powoływać jedynie w wypadku, gdy dany czyn został popeł-
niony w ramach działań na które zostało zawarte ubezpiecze- Przedmiotem ogólnego zakazu sprzedaży i posiadania są
nie od odpowiedzialności cywilnej, na przykład zorganizo- noże o określonej charakterystyce technicznej. W przypadku
wanych rekonstrukcji historycznych lub imprez sportowych. ograniczeń dotyczących posiadania noży w miejscach pub-
Należy podkreślić, że zarządzenie nie czyni wyjątku dla osób licznych niekiedy mamy do czynienia z podobnego rodzaju
uczestniczących w takich imprezach, lecz jedynie dostarcza ar- twardymi zakazami, a niekiedy z ograniczeniami miękkimi
gumentu do obrony przed możliwym postawieniem zarzutu. (zob. tabela 2 na s. 10).
Jest to w praktyce interpretowane w ten sposób, że w sytuacji, Ograniczenia miękkie też uznać można oczywiście za ro-
gdy dana impreza jest z wyprzedzeniem uzgodniona z lokalną dzaj zakazu. Nie używam tutaj jednak w odniesieniu do nich
www.bas.sejm.gov.pl
Analizy BAS nr 9 (53) 29 kwietnia 2011 8/10
tego terminu aby rozróżnić przepis jednoznacznie zakazują- Brak jest dowodów na istnienie negatywnej zależności
cy posiadania narzędzia o określonych cechach fizycznych między zakazem posiadania noża  w ogóle lub w miejscu
od przepisu, z którego zakaz posiadania takiego narzędzia publicznym  a liczbą przypadków agresji z jego użyciem i,
w pewnej sytuacji można dopiero wyinterpretować w sposób ogólnie, agresji z użyciem niebezpiecznych przedmiotów7.
bynajmniej nie jednoznaczny. Ustanawianie twardego zakazu sprzedaży, posiadania i/lub
Twardy zakaz posiadania określonego rodzaju noży posiadania w miejscach publicznych określonych rodzajów
w miejscu publicznym nie wyklucza jednoczesnego ustano- noży wynika zatem z opartego na wierze przekonania, że taka
wienia ograniczenia miękkiego. W Wielkiej Brytanii w miejscu zależność istnieje, szczerego  bo wspieranego przez natural-
publicznym nie można posiadać składanego noża o długości ną intuicję  lub demonstrowanego z politycznej kalkulacji8.
ostrza powyżej 3 cali (ograniczenie twarde), ale też nie moż- Jeśli by jednak nawet zachodziła taka zależność, to należałoby
na posiadać jakiegokolwiek przedmiotu stanowiącego  broń jeszcze rozważyć, czy korzyści osiągnięte dzięki zakazom re-
ofensywną , a za taką broń może być w szczególności uznany kompensują koszty finansowe i społeczne ich egzekwowania
również podobny nóż o długości ostrza poniżej 3 cali (ograni- i związane z nimi uciążliwości.
czenie miękkie, oparte w każdym przypadku na ocenie faktów Rozważając celowość wprowadzenia zakazu posiadania
przez odpowiedni organ sądowy). Jeśli zakaz posiadania noży noży należy też zwrócić uwagę na możliwość działań alterna-
stosować konsekwentnie jako środek przeciwdziałania agresji tywnych (ograniczenia miękkie, zakaz posiadania nie ogólnie
(czy może raczej skutkom agresji) to logiczne jest jego uzupeł- w miejscach publicznych, lecz w określonych miejscach i sy-
nienie o ograniczenia miękkie. Jakkolwiek bowiem zdefiniuje tuacjach) oraz spójność działań państwa w zakresie przeciw-
się noże zakazane, wśród przedmiotów nieobjętych zakazem działania przemocy. W szczególności warte rozważenia byłoby
znajdą się takie, które mogą służyć podobnym celom (np. dłu- eliminowanie kultury przemocy w wymiarze  duchowym 
to, szydło, zaostrzony śrubokręt, żyletka, skalpel itp.). w odróżnieniu od likwidacji noża jako artefaktu kultury ma-
Ograniczenia miękkie mogą oczywiście istnieć bez  czy terialnej, który jedynie potencjalnie może służyć przemocy.
też zamiast  twardych zakazów, choć niekoniecznie są tak Na przykład, skuteczniejszy dla poprawy bezpieczeństwa
samo skuteczne. Trudno jednak powiedzieć, co w omawianej publicznego niż zakaz posiadania noża mógłby być demontaż
sprawie oznaczać ma skuteczność zakazu. Zapewne zakaz po- instytucji promujących przestępczość stadionową9. Wiązałoby
woduje zmniejszenie ogólnej liczby noży w społeczeństwie, się to jednak z naruszeniem rozmaitych interesów grupowych,
a także liczby zakazanych noży noszonych w miejscach pub- byłoby zatem trudniejsze niż wystąpienie przeciwko posiada-
licznych. W tym sensie będzie skuteczny. Ważniejsze jest jed- czom noży, którzy nie są politycznie zorganizowani.
nak to, czy i w jakim stopniu ten ogólny spadek liczby noży
odnosi się do populacji osób, które posiadają i noszą nóż z za-
miarem jego agresywnego użycia. W tej grupie spadek liczby
7
Jeśli dowód taki by istniał, to niewątpliwie byłby on szeroko
noży zależy prawdopodobnie od częstotliwości przeszukiwań
eksponowany przez polityków, którzy doprowadzili do ustanowienia
zmierzających do wykrycia zakazanego noża czy innych nie-
zakazów, na przykład w Wielkiej Brytanii.
8
bezpiecznych narzędzi i nakładanych na ich posiadaczy sank-
Mam tu na myśli kalkulację polityczną w sensie  zarządzania
cji. Jeśli ze względu na takie kontrole prawdopodobieństwo strachem w społeczeństwie. Jak mówi Zygmunt Bauman, państwo
dobrobytu, nie będąc w stanie w epoce kapitalizmu konsumpcyjnego
wykrycia zakazanego noża jest duże, to jego popularność
nadal zapewniać bezpieczeństwa socjalnego obywateli, aby zaskarbić
w takiej grupie również spadnie, ale nastąpi też jego substy-
sobie ich poparcie demonstruje zwielokrotnioną troskę o ich bezpie-
tucja przez inne narzędzia6.
czeństwo fizyczne. Zob. Z. Bauman, Żyjąc w świecie pożyczonym, Wy-
dawnictwo Literackie 2010, ss. 144 147.
6 9
Jak można sadzić na podstawie doniesień prasowych i publicy- Przywołuję ten właśnie przykład dlatego, że jego naoczność nie
styki, w Wielkiej Brytanii w pewnych środowiskach spopularyzowały wymaga rozwijania szerszej argumentacji na rzecz proponowanej
się w roli sztyletów zaostrzone śrubokręty. Posiadanie takiego narzę- tezy. W dniach, gdy kończę ten tekst, tak zwani kibice demonstrują
dzia w miejscu publicznym też podlega karze, ale jedynie wtedy, gdy pod hasłem mającym ich identyfikować z opozycją polityczną:  Nie-
zostanie ono uznane w danych okolicznościach za broń ofensywną, spełnione rządu obietnice  temat zastępczy kibice , zob. Piotr Żytni-
zatem jest ono dla użytkownika bezpieczniejsze niż nóż. cki, Kibole zdjęli kominiarki,  Gazeta Wyborcza . 19.04.2011.
www.bas.sejm.gov.pl
Analizy BAS nr 9 (53) 29 kwietnia 2011 9/10
Tabela 1. Zakaz sprzedaży i posiadania noża oraz zakaz posiadania noża w miejscu publicznym w wybranych krajach
Zakaz sprzedaży Zakaz posiadania noża
Państwo Uwagi
i/lub posiadania noży w miejscu publicznym
Bułgaria NIE NIE Brak jest ustawy regulującej posiadanie broni do walki wręcz.
Czechy NIE NIE Brak jest ustawy regulującej posiadanie broni do walki wręcz.
Finlandia NIE TAK Produkcja, import, sprzedaż w celach kolekcjonerskich
Zakazana jest produkcja, Zakazane jest posiadanie niebezpiecznych przedmiotów, w tym sztyletów, o wartości
import, sprzedaż i posiada- w miejscu publicznym niebez- historycznej lub artystycznej oraz ich posiadanie w miejscu
nie w miejscu publicznym piecznych przedmiotów, w tym publicznym w celach związanych ze sprzedażą, zbieraniem lub
określonych niebezpiecznych noży. wystawianiem jest dozwolone co można interpretować jako
przedmiotów, m. in. sztyletów. zezwolenie dla grup rekonstrukcyjnych.
Francja NIE NIE (?)  Białą broń stanowi  każdy przedmiot mogący stanowić broń
Zakazane jest noszenie w miej- zagrażającą bezpieczeństwu publicznemu, w szczególności
scu publicznym  białej broni . bagnety, (& ) sztylety, noże-sztylety, (& ) laski z ukrytą klingą (& ) .
Polska NIE NIE Wśród  narzędzi i urządzeń, których używanie może zagrażać
życiu lub zdrowiu , i na których posiadanie potrzebne jest
pozwolenie, ustawa wymienia  białą broń . Terminem ten
odnosi do ukrytych ostrzy, kastetów, nunczako i niektórych
rodzajów pałek.
Rumunia NIE NIE Przez białą broń (arm
alb
) ustawa rozumie przedmioty lub
Zakazane jest jedynie  bez- urządzenia, które mogą zagrozić zdrowiu lub integralności
prawne posiadanie przy sobie cielesnej osób przez akt uderzenia, cięcia lub kłucia, w tym
w  miejscach i okolicznościach , bagnety, miecze, szpady, rapiery, sztylety, noże, noże kie-
w których stanowi to zagrożenie szonkowe, metalowe kastety etc. Posiadanie białej broni nie
dla ludzi i porządku publicznego. wymaga pozwolenia.
Słowacja NIE NIE Zakaz dotyczy białej broni i innych przedmiotów mogących wy-
Karane jest grzywną noszenie rządzić szkodę na zdrowiu. Nie stanowi wykroczenia noszenie
w okolicznościach wskazujących broni jako części munduru, stroju narodowego, w ramach dzia-
na zamiar agresji. łalności sportowej, łowieckiej, wędkarskiej lub w ramach pracy.
Szwecja NIE NIE (?) Zakaz dotyczy noży i innych przedmiotów zaprojektowanych
Zakazane jest posiadanie przez Zakazane jest noszenie nieuza- do użycia w przestępstwach przeciwko życiu i zdrowiu. Nie ma
osoby poniżej 21 lat i sprzedaż sadnione. jednoznacznej definicji noża. O tym, czy noszenie w danym
takim osobom. wypadku jest uzasadnione, decyduje w razie potrzeby sąd.
Węgry NIE (?) TAK Brak jest ustawy zwalniającej członków grup rekonstrukcyj-
Zakazane jest noszenie noży nych z zakazu posiadania broni w miejscach publicznych.
o długości ostrza powyżej 8 cm
oraz sztyletów.
Włochy NIE NIE (?) Brak jest definicji białej broni.
Zakaz noszenia w miejscu
publicznym sztyletów oraz
narzędzi w sposób oczywisty
ofensywnych.
Belgia TAK TAK Bronią białą jest każda broń posiadająca jedną lub większą
Dotyczy noży z blokadą i wy- Poza nożami zakazanymi doty- liczbę brzeszczotów z jednym lub większą liczbą ostrzy.
skakującym brzeszczotem, noży czy noszenia innych noży bez Sztylety nie należą do broni zakazanej.
motylkowych i noży do rzucania. uzasadnienia.
Dania TAK TAK Brak jest ustawowej definicji broni białej.
Posiadanie noży o ostrzu 12 cm Nie dotyczy noży składanych Na posiadanie broni białej wymagane jest pozwolenie.
i dłuższym wymaga pozwolenia. bez blokady o ostrzu do 7 cm.
Estonia TAK TAK Ustawa posługuje się kategorią  broni tnącej i kłującej , do
Dotyczy noży-kastetów, Dotyczy noży zakazanych. której zalicza m. in. rozmaite rodzaje noży.
bagnetów, oraz sprężynowych
i grawitacyjnych noży z blokadą
mających długość ponad 8,5 cm
lub dwustronne ostrze.
Litwa TAK TAK Za broń białą ustawa uznaje zasadniczo każdą broń, która nie
Dotyczy noży sprężynowych Dotyczy noży zakazanych. jest bronią palną.
dłuższych niż 8,5 cm lub sztyle-
topodobnych.
Niemcy TAK TAK W ustawie nie występuje pojęcia  białej broni , występuje jedy-
Dotyczy noży  sprężynowych Dotyczy noszenia na imprezach nie pojęcie  broni siecznej i kłującej .
i  wypadających , z wyjątkiem publicznych i w miejscach Na rekonstrukcje historyczne z użyciem broni wymagane jest
sprężynowych o długości do 8,5 określonych ewentualnie przez pozwolenie.
cm z jednostronnym ostrzem, władze krajowe noży zakaza-
motylkowych oraz z klingą nych, noży z klingą otwieraną
prostopadłą do rękojeści. i blokowaną jedną ręką, noży
z głownią stałą o długości
ponad 12 cm. Dotyczy również
broni siecznej i kłującej.
www.bas.sejm.gov.pl
Analizy BAS nr 9 (53) 29 kwietnia 2011 10/10
Zakaz sprzedaży Zakaz posiadania noża
Państwo Uwagi
i/lub posiadania noży w miejscu publicznym
Portugalia TAK TAK Zgodnie z ustawą, białą broń (arma branca) stanowi każde
Dotyczy noży sprężynowych, Dotyczy noży zakazanych. przenośne narzędzie posiadające ostrze tnące lub kłujące
motylkowych i noży do rzuca- dłuższe niż 10 cm oraz narzędzie służące do miotania poci-
nia. sków.
Wielka TAK TAK Nie ma pojęcia  białej broni .
Brytania Dotyczy tylko sprzedaży noży Nie dotyczy składanych noży Na organizowanie rekonstrukcji historycznych wymagane jest
sprężynowych i grawitacyj- kieszonkowych o długości pozwolenie lokalnej policji.
nych, noży z klingą poprzeczną ostrza do 3 cali.
do rękojeści, noży motylko-
wych, ukrytych pod postacią
innego przedmiotu lub trudno
wykrywalnych przez detektory
metalu.
Tabela 2. Zestawienie syntetyczne: zakaz sprzedaży i posiadania noży, zakaz posiadania w miejscach publicznych, brak
zakazu z zastrzeżeniem (ograniczenie miękkie).
Ogólny zakaz sprzedaży
Państwo Zakaz posiadania w miejscach publicznych noży innych niż noże ogólnie zakazane
i/lub posiadania
Belgia TAK NIE (?) (ale zakazane jest posiadanie nieuzasadnione)
Dania TAK TAK
Estonia TAK NIE
Litwa TAK NIE
Niemcy TAK TAK
Portugalia TAK NIE
Wielka TAK TAK
Brytania
Finlandia NIE TAK
Węgry NIE TAK
Francja NIE NIE (?) (ale zakazane jest noszenie broni białej, w tym  noży-sztyletów )
Rumunia NIE NIE (ale zakazane jest posiadanie tam, gdzie jest to zagrożeniem dla ludzi i porządku publicznego)
Słowacja NIE NIE (ale zakazane jest noszenie w okolicznościach wskazujących na zamiar agresji)
Szwecja NIE NIE (?) (ale zakazane jest posiadanie nieuzasadnione)
Włochy NIE NIE (?) (ale zakazane jest posiadanie narzędzi w sposób oczywisty ofensywnych)
Bułgaria NIE NIE
Czechy NIE NIE
Polska NIE NIE
Legenda: tło ciemnoszare  (1) twardy zakaz sprzedaży lub posiadania, (2) twardy zakaz posiadania w miejscach publicznych noży innych niż
ogólnie zakazane; tło jasnoszare  (1) brak twardego zakazu z zastrzeżeniem (ograniczenie miękkie), (2) zakaz posiadania w miejscach publicznych
jedynie noży ogólnie zakazanych.
Zespół redakcyjny:
Grzegorz Gołębiowski (redaktor naczelny), Adrian Grycuk (sekretarz redakcji; tel. [phone],
e-mail: [e-mail]), Dobromir Dziewulak, Piotr Russel, Piotr Chybalski
Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu, ul. Zagórna 3, 00-441 Warszawa
Seria Analizy BAS wydawana jest wyłącznie w wersji elektronicznej.
Więcej informacji na stronie www.bas.sejm.gov.pl w dziale publikacje.
www.bas.sejm.gov.pl