CZASOPISMO POLSKIEGO STOWARZYSZENIA NA RZECZ OSÓB Z UPOŚLEDZENIEM UMYSA
OWYM
NR 4 (46) GRUDZIEC
2012 ISSN 1506-9877
DYPLOMY HONOROWE
SPIS TREÅšCI
Nr 4 (46)/2012
wraz z KUL
DOSKONAA
OÅšCI
w latach 2011-2012 otrzymali:
2 JAKOŚĆ TEŻ JEST WAŻNA
12 czerwca 2011 z okazji 15-lecia
Agata Michalska
Orkiestry VITA ACTIVA
oraz 20-lecia Koła PSOUU w Gdańsku
MARIA PODGÓRNIAK, Pełnomocnik Prezydenta 4 PRZEA
AMAĆ TABU
Miasta Gdańska
Izabela Fornalik
ds. Osób Niepełnosprawnych
25 sierpnia 2011 z okazji 20-lecia Koła PSOUU w Chojnicach
6 ODWAŻNI DO PRACY!
STANISA
AW SKAJA, Starosta Chojnicki
Marzena Głaz-Skirzyńska
ARSENIUSZ FINSTER, Burmistrz Miasta Chojnice
ZBIGNIEW SZCZEPAC
SKI, Wójt Gminy Chojnice
8 URZ
DY BARDZIEJ DOST
PNE
27 września 2011 z okazji 20-lecia Koła PSOUU w Chorzowie Magdalena Gajda
MAREK KOPEL, Wiceprzewodniczący Rady Miasta Chorzów,
Prezydent Miasta w latach 1991-2010
10 ID
ÅšWI
TA&
WIESA
AW CI
ŻKOWSKI, radny, Wiceprezydent Miasta od 2010 roku
Tomasz Czuchrowski
SZKOLNE KOA
O WOLONTARIATU  ISKRA w Zespole Szkół
Technicznych nr 2 w Chorzowie
11 ÅšWI
TO SPORTU W BERLINIE
29 listopada 2011 z okazji 20-lecia Koła PSOUU w Gorzowie Wlkp.
Wioletta Lewandowska, Piotr Walczak
URZ
D MIASTA GORZÓW WIELKOPOLSKI
15 OTWARCIE
18 lutego 2012 podczas Balu Charytatywnego w Suwałkach
URZ
D GMINY SUWAA
KI, na ręce Pana Tadeusza Chołki, Wójta Gminy NA NOWYCH UCZESTNIKÓW
Anna Filipczak
20 kwietnia 2012 z okazji 30-lecia Koła PSOUU w Kołobrzegu
URZ
D MIASTA KOA
OBRZEG
16 PORADNIKI A
ATWE DO CZYTANIA
STAROSTWO POWIATOWE W KOA
OBRZEGU
Lidia Czarkowska
REGIONALNY OÅšRODEK POLITYKI SPOA
ECZNEJ Urzędu Marszałkowskiego
Województwa
Zachodniopomorskiego
18 KROKI DO EKOZOFII
Rafał Guzowski
14 czerwca 2012 z okazji 20-lecia Koła PSOUU w Rymanowie
URZ
D GMINY RYMANÓW, na ręce Pana Wojciecha Farbańca, Burmistrza Gminy
19 UBEZWA
ASNOWOLNIENIE
22 sierpnia 2012 podczas konferencji nt. mieszkalnictwa,
 DLA KOGO JEST WYGODNE?
zorganizowanej przez Koło PSOUU w Stargardzie Szczecińskim
Monika Zima-Parjaszewska
TOWARZYSTWO BUDOWNICTWA SPOA
ECZNEGO
W STARGARDZIE SZCZECIC
SKIM
21 ZMIENIA SI
SPOJRZENIE
20 paz
dziernika 2012 z okazji 20-lecia Koła PSOUU w Kole
Tomasz Przybysz-Przybyszewski
RADA MIEJSKA W KOLE
RADA POWIATU KOLSKIEGO
24 ZWYRTAA
OWA MUZYKA
POWIATOWE CENTRUM POMOCY RODZINIE W KOLE
Zofia Moniczewska
7 grudnia 2012 z okazji 20-lecia Koła PSOUU w Ostródzie
Na okładce:
STAROSTWO POWIATOWE W OSTRÓDZIE
POWIATOWE CENTRUM POMOCY RODZINIE W OSTRÓDZIE
Tomasz Czuchrowski
14 grudnia 2012
podczas pracy
z okazji otwarcia nowego budynku OREW w Działdowie
nad choinkÄ… z szyszek
STAROSTWO POWIATOWE W DZIAA
DOWIE, na ręce Pana Mariana Janickiego,
Starosty Działdowskiego
Fot. Grażyna Witwicka-Kilar
OD REDAKCJI
Drodzy Czytelnicy,
Oddajemy w Państwa ręce ostatni w roku 2012 numer  Spo-
łeczeństwa dla Wszystkich i nie wiemy, czy nie ostatni w ogóle.
Warunki ogłoszonego przez PFRON konkursu na zadania zlecane
realizowane w roku przyszłym  w tym roku z tego z
ródła pochodzą
To jest artykuł wstępny.
środki na wydawanie kwartalnika  zostały tak sformułowane, że
wykluczyły nasze Stowarzyszenie z możliwości wnioskowania o publi-
Piszemy w nim, jakie tematy sÄ…
kacje. Oczywiście nie poddajemy się i będziemy szukać innych
opisywane w tym czasopiśmie.
możliwości, ale nie należy raczej spodziewać się regularnych prze-
syłek z pismem  w marcu, czerwcu, wrześniu i grudniu 2013 r.
Jest to tym bardziej przykre, że rok ten został 30 listopada ogło- Zapraszamy do czytania wszystkich
szony przez prezes JoannÄ™ JanochÄ™ Rokiem Jubileuszu 50-Lecia
artykułów w tekście łatwym do czytania.
Stowarzyszenia. W roku 1963 został bowiem powołany Komitet
Pomocy Dzieciom Specjalnej Troski przy Towarzystwie Przyjaciół
Te artykuły są oznaczone symbolem:
Dzieci, którego PSOUU jest kontynuatorem (co zostało zapisane
w Statucie Stowarzyszenia w momencie usamodzielnienia siÄ™).
Z jednego z artykułów dowiecie się,
Zatem, pierwszy prezent na 50. urodziny już dostaliśmy i nie nale-
ży on do najbardziej udanych.
czym jest seksualność.
Z Jubileuszem Stowarzyszenia wiąże się także uroczystość,
która odbyła się 10 grudnia w Krakowie. Honorowa Prezes W innym piszemy o przeznaczonych
PSOUU Krystyna Mrugalska została wyróżniona Nagrodą im.
dla Was poradnikach.
Pawła Włodkowica, przyznawaną  jako wyraz uznania Rzecznika
Praw Obywatelskich dla występowania w obronie podstawowych
Jeszcze inny opisuje teatr
wartości i prawd, nawet wbrew zdaniu i poglądom większości .
Serdecznie gratulujemy!
z Zakopanego.
Polecamy też duży tekst łatwy
do czytania.
Przeczytacie w nim o wyjez
dzie
kolegów z Poznania do Berlina na
zawody sportowe.
Jeżeli coś jest zbyt trudne, poproście
o pomoc w czytaniu.
W tym numerze można znalez
ć kilka artykułów, dotyczących
kończących się lub zakończonych działań:
Niestety nie wiemy, czy to czasopismo
o serii publikacji dla osób z niepełnosprawnością intelektualną
będzie się ukazywać w przyszłym roku.
i ich rodzin;
o kampanii informacyjno-promocyjnej  Urząd Dostępny dla
Urząd, który dawał na to pieniądze,
Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną ;
o rezultatach projektu systemowego;
w 2013 roku może ich już nie dać.
o szkoleniach rodziców pn.  Seksualność osób z niepełnospraw-
nością intelektualną  atrybut dorosłości , przeprowadzonych
Szkoda, bo akurat w roku 2013 nasze
w ramach projektu  Gotowi na zmiany .
Za sprawÄ… listu do redakcji, wracamy do Konwencji ONZ o prawach
Stowarzyszenie obchodzi urodziny.
osób z niepełnosprawnością. Dr Monika Zima-Parjaszewska, autor-
ka artykułu z poprzedniego numeru  Konwencja  początek nowej
Kończy 50 lat.
ery? , odpowiada na pytania o ubezwłasnowolnienie oraz wyjaśnia,
na czym polega wspierane podejmowanie decyzji.
Z okazji urodzin życzmy Stowarzyszeniu
A ponieważ idą Święta  zapraszamy wszystkich na jasełka do
wszystkiego najlepszego.
Zakopanego! (patrz: str. 24 i galeria obok artykułu).
Życzymy wszystkim Czytelnikom spokojnego, rodzinnego Bożego
Narodzenia, a w Nowym 2013 Roku  wiele satysfakcji z działal- A z okazji Bożego Narodzenia
ności na rzecz osób z niepełnosprawnością, chwil osobistego
i Nowego Roku redakcja życzy Wam
szczęścia i radości z jubileuszowych spotkań.
Zapraszamy do lektury!
dużo szczęścia.
Redakcja
Wydawca: Zarząd Główny Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym
Adres: 02-639 Warszawa, ul. GÅ‚ogowa 2B,
Ogłoszenia: W sprawie umieszczenia ogłoszeń prosimy o kontakt z Redakcją.
Tel.: [phone], Fax: [phone]
Materiałów nie zamówionych Redakcja nie zwraca.
e-mail: [e-mail] www.psouu.org.pl
W przypadku wykorzystania artykułów lub ich fragmentów prosimy
Konto: Bank PEKAO SA w Warszawie 32 1240 5992 1111 0000 4773 3990
o zamieszczenie informacji:  z
ródło: SPOA
ECZEC
STWO
Redaguje: Zespół.
dla WSZYSTKICH, Nr 4 (46) Grudzień 2012 .
Skład i druk: DG-GRAF, Warszawa
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
Niniejszy numer kwartalnika  SPOA
ECZEC
STWO DLA WSZYSTKICH jest dofinansowany przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
fot. Zdzisław Mrugalski
NIE TYLKO DLA PROFESJONALISTÓW
Przez sześć miesięcy w 24 placówkach PSOUU badano jakość życia dzieci i młodzieży z mózgowym porażeniem
dziecięcym. Wyniki nie były zaskakujące, można więc zapytać, czy to badanie było w ogóle potrzebne?
Agata Michalska
Zastępca dyrektora OREW Koła PSOUU w Kielcach
Jakość też jest ważna
J
a
k
o
Å›
ć
t
e
ż
j
e
s
t
w
a
ż
n
a
Mózgowe porażenie dziecięce (mpdz) to zespół trwałych zaburzeń rozwoju ruchu i posta-
Więcej nie zawsze znaczy lepiej
wy, powodujących ograniczenie czynności. U pacjentów z mpdz, poza motorycznymi,
wymienia się zaburzenia zmysłowe, poznawcze, komunikacji, postrzegania, zachowania Ból był najrzadziej zgłaszanym przez
lub padaczkę oraz wtórne problemy mięśniowo-szkieletowe. W ten sposób problemy badanych problemem. Wyniki większości
osób z mpdz przedstawia najnowsza definicja zespołu. Jej stworzenie w 2006 r. jest, w moim innych badań wskazują jednak, że jest on
odczuciu, poważnym krokiem naprzód, kierującym uwagę terapeutów na całokształt często obecny, zwłaszcza u osób z cięższy-
zaburzeń występujących u pacjentów. mi motorycznymi deficytami oraz w przy-
Zakłada się, że całościowe (holistyczne) podejście do mpdz powinno skutkować prze- padku stosowania gastrostomii. W mpdz
prowadzeniem szczegółowej oceny towarzyszących dysfunkcji. Dodatkowo potrzebna ból może wynikać z problemów natury orto-
jest ocena dobrostanu psychofizycznego, subiektywnie postrzeganego przez samego pacjenta. pedycznej (bóle mięśniowe, przykurcze,
Z pojęciem dobrostanu ściśle wiąże się pojęcie jakości życia uwarunkowanej stanem deformacje, złamania), gastrologicznej
zdrowia (health-related quality of life  HRQOL). Jej badanie bazuje na wykonywanej przez (refluks, zaparcia) i stomatologicznej. Także
pacjenta lub rodzica czy opiekuna (u dzieci) ocenie trzech wymiarów życia: fizycznego, unieruchomienie, w połączeniu z niedo-
psychicznego i społecznego. Ocenie podlegają ograniczenia ruchowe, poziom bólu, borem wagi, może powodować przewlekły
zakres wykonywanych czynności związanych z życiem codziennym, poziom ogólnej energii ból związany z naciskiem na wyniosłości
życiowej, funkcjonowanie poznawcze i emocjonalne, zakres pełnionych ról rodzinnych i spo- kostne.
Å‚ecznych oraz relacje z innymi ludz
mi. Niepełnosprawność intelektualna pacjen-
Przez okres sześciu miesięcy na przełomie lat 2010 i 2011 w 24 placówkach PSOUU ta, przy braku komunikacji werbalnej,
prowadzono badanie jakości życia dzieci i młodzieży z mózgowym porażeniem dziecięcym. może zaburzyć ocenę intensywności bólu.
Stwierdzono obniżenie jakości życia, a jego stopień był zależny od postaci mpdz oraz liczby Należy pamiętać, że najczęstszymi przeja-
towarzyszących niepełnosprawności. Najniższą jakością życia wykazywały się osoby z posta- wami bólu u dzieci z mpdz są zmiany
cią czterokończynową porażenia (tetraplegia spastyczna), najwyższą  osoby z postacią fizjologiczne (dreszcze, nadmierna potli-
połowiczą (hemiplegia spastyczna). Największe deficyty wykazano w zakresie funkcjo- wość, zmiany kolorytu skóry, wstrzymy-
nowania fizycznego, zwłaszcza codziennych i szkolnych czynności, przy dość dobrych wanie oddechu), zaburzenia snu, wzrost
ocenach funkcjonowania psychospołecznego. Osoby zainteresowane szczegółowym częstości napadów padaczkowych, zmiany
omówieniem wyników zachęcam do zapoznania się z raportem zamieszczonym na stronie w wokalizacji i interakcjach społecznych
internetowej Stowarzyszenia (www.psouu.org.pl). (odmowa współpracy, irytacja), zmiany
Na pewno u części Czytelników pojawiła się refleksja: po co przeprowadza się takie bada- w ekspresji twarzy, obniżenie poziomu własnej
nia, skoro ich wyniki można przewidzieć intuicyjnie? Rzeczywiście, zestawienia wyników aktywności, próby wskazania miejsca
ogólnych nie stanowią zaskoczenia dla żadnego specjalisty pracującego z osobą z mpdz. bólu, zmiany napięcia mięśniowego czy
Jednak ich szczegółowa analiza wskazała obecność problemów, które nie zawsze bierze się przyjmowanie pozycji obronnej przed
pod uwagę oceniając funkcjonowanie pacjenta. Mam tu na myśli zagadnienia bólu bólem. Szczególne znaczenie w codziennej
i zmęczenia.
W ośrodkach prowadzonych przez nasze Stowarzyszenie w całym kraju prowadzono
ciekawe badania.
Badano jakość życia osób z mózgowym porażeniem dziecięcym.
Osoby z mózgowym porażeniem dziecięcym mogą mieć problemy z poruszaniem się.
Mogą też mieć kłopoty z mówieniem czy padaczkę.
Badania pokazały, że wiele z tych osób cierpi także z powodu bólu i zmęczenia.
Okazało się, że nie tylko leczenie i terapia są ważne dla tych osób.
Trzeba im też dać możliwość odpoczynku.
Wtedy zadba się także o jakość ich życia.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 4 (46) GRUDZIEC
2012
2
NIE TYLKO DLA PROFESJONALISTÓW
pracy z osobami z mpdz majÄ…
Punkty styczne w terapii
więc działania ukierunkowane
na rozpoznanie objawów oraz
właściwą ocenę bólu.
W dniach 28-29 września 2012 r. w Mącho-
Wyniki badań potwierdzają
cicach pod Kielcami odbyła się III Ogólno-
także obecność dyskomfortu
polska Konferencja Naukowo-Szkoleniowa
związanego ze zmęczeniem.
 Aktualne problemy diagnozy i terapii osób
Można je określić jako problem
ze sprzężonymi niepełnosprawnościami
w zainicjowaniu lub podtrzyma-
oraz opieki nad nimi , organizowana przez
niu dobrowolnie podjętej aktyw-
Koło PSOUU w Kielcach. Zgodnie z założe-
ności. U podstaw zmęczenia leżą
niami programowymi PSOUU, zadaniem
zaburzenia koordynacji, osłabie-
konferencji było propagowanie interdyscy-
nie siły mięśniowej oraz zabu-
plinarnej współpracy pomiędzy specjalista-
rzenia napięcia mięśniowego.
mi, spotykającymi się na co dzień z proble-
Terapeuci powinni pamiętać, że
matykÄ… diagnozy funkcjonalnej oraz terapii
u osoby z mpdz wydatek energe-
dzieci i młodzieży z dysfunkcjami rozwojo-
tyczny zwiÄ…zany z ruchem jest
wymi. Oznacza to poszukiwanie punktów
trzykrotnie wyższy, niż w przy-
stycznych w terapii oraz nabycie umiejętności
padku osoby zdrowej, wykazu-
korzystania z osiągnięć innej dyscypliny
jącej prawidłowe napięcie mięśnio-
nauki. Ze względu na multidyscyplinarność
we.Zbyt wysoki poziom aktywności
ruchowej, związany z intensywną problematyki konferencji, kierowana była do
rehabilitacją czy z kumulacją pozostałych form terapii, może spowodować pojawienie się przedstawicieli nauk społecznych: psychologii,
u pacjenta zmęczenia i odmowę współpracy. oligofrenopedagogiki, socjologii, logopedii,
Oceniając ten problem z perspektywy czasu i własnego doświadczenia terapeutycznego
a także przedstawicieli środowiska medyczne-
mogę powiedzieć, że często zmęczenie pacjenta jest pomijane w ocenie jego aktualnego
go: lekarzy, fizjoterapeutów i pielęgniarek.
stanu. Uważa się, że pacjent powinien być zawsze gotowy na terapię, bo jest ona nie-
Tematem przewodnim tegorocznej konfe-
zbędna i przysparza mu samych korzyści. Nie respektuje się jego prawa do odpoczynku.
rencji była ocena funkcjonalna dzieci i młodzie-
W świadomości i terapeutów, i rodziców istnieje duża presja na systematyczne stoso-
ży z zaburzeniami rozwojowymi i o specjalnych
wanie terapii, często kilkukrotne w ciągu jednego dnia. Sytuację tę mogę podsumować
potrzebach edukacyjnych. Problem ten pod-
jedynie stwierdzeniem: więcej nie zawsze znaczy lepiej. Czasem warto  odpuścić , żeby
czas prelekcji i warsztatów poruszało wielu
potem, po kilkudniowym odpoczynku, wrócić do terapii przy większym zaangażowaniu
znanych specjalistów, m.in. Zofia Szwiling
pacjenta.
(Międzynarodowy Instruktor Senior Metody
Niski stan wiedzy
NDT-Bobath), prof. dr hab. n. med. Małgorzata
Chciałabym zwrócić uwagę Czytelników na jeszcze jedno zagadnienie. W kwestiona- Syczewska (Centrum Zdrowia Dziecka w War-
riuszach zauważono częste braki dotyczące rozpoznania badanych (postaci mpdz) oraz
szawie), prof. dr hab. n. o kult. fiz. Jacek Wil-
stopnia niepełnosprawności intelektualnej. Sytuacja ta wystąpiła aż u co trzeciego rodzica,
czyński (Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersy-
co zaskoczyło autorów. O niskim poziomie wiedzy matek na temat istoty choroby i przy-
tet Jana Kochanowskiego w Kielcach), prof.
gotowania do opieki nad chorymi dziećmi donoszą także inny polscy autorzy. Podaje się,
dr hab. n. hum. Piotr Zbróg (Instytut Filologii
że rodzice zdobywają wiedzę na temat niepełnosprawności dziecka głównie z literatury
Polskiej, UJK Kielce).
fachowej, w następnej kolejności od lekarza prowadzącego. Nisko są przez rodziców cenione
Podczas dwudniowego spotkania odbyły
porady specjalistów, które w ich opinii mają nieduży poziom realności, skuteczności, a także
się trzy sesje wykładowe, obejmujące 18
użyteczności z punktu widzenia ich wpływu na poprawę stanu dziecka.
wystąpień oraz pięć sesji warsztatowych.
W swojej pracy zawodowej jestem zwolenniczką częstego omawiania z rodzicami
aktualnego stanu pacjenta. Zawsze nawiązuję wtedy do wiedzy anatomicznej i patofizjolo- W trakcie konferencji, podobnie jak to było
gicznej, tak żeby rodzic miał świadomość, jakiego rodzaju zmiany zachodzą w organizmie w latach poprzednich, sesje wykładowe zosta-
jego dziecka i w jakim kierunku będą one podążały w krótszej i dalszej perspektywie ły uzupełnione interaktywnymi warsztatami
czasu. Rodzic nie jest specjalistą, nie musi czytać literatury fachowej, ale powinien
w małych grupach.
posiadać wiedzę na temat istoty choroby i związanych z nią zaburzeń, a jej stałym
Zapraszamy wszystkich uczestniczÄ…cych
z
ródłem powinni być pracujący z dzieckiem terapeuci.
oraz osoby, które jeszcze nie brały udziału
Mam nadzieję, że przedstawione Czytelnikom informacje są mocnym argumentem
w konferencji, do zgłaszania propozycji
przemawiającym za przydatnością prowadzenia badań, w tym także nad jakością życia
wystąpień na rok 2013.
uwarunkowaną stanem zdrowia. Nie są one  sztuką dla sztuki . Prowadzą do wysunięcia
konkretnych, przydatnych w praktyce wniosków, które mogą przełożyć się na lepszy
komfort życia pacjentów. %
Agata Michalska
Iwona Godek
W imieniu całego zespołu autorów pragnę złożyć podziękowania wszystkim pracownikom placówek PSOUU, zaangażowanym
w przeprowadzenie badań. Są to pracownicy placówek z Bytomia, Cieszyna, Działdowa, Elbląga, Giżycka, Gorzowa Wielko-
e-maile: [e-mail]
polskiego, Koła, Kołobrzegu, Krosna, Kutna, Michalinowa, Mikołajek, Myślenic, Nowego Targu, Ostródy, Radomia, Tarnobrzega,
lub [e-mail],
Tarnowa, Wolbromia, Wyr, Zakopanego, Zamościa i ze Szczawnicy.
Jest to lista, którą starannie uzupełniałam. Mam nadzieję, że nie pominęłam w niej nikogo, a jeżeli taka sytuacja zaistniała, to
dodatkowe informacje: tel. [phone]
serdecznie za niÄ… przepraszam.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
3
EDUKACJA
dr Izabela Fornalik
Seksualność i osoby z niepełno-
sprawnością intelektualną? To
Przełamać tabu
P
r
z
e
Å‚
a
m
a
ć
t
a
b
u
połączenie budzi często wiele
wątpliwości, a niekiedy przeświad-
czenie, że przecież seksualność wzięło udział ponad 160 rodziców i innych opiekunów prawnych. Warsztaty trwały po 16
nie dotyczy mojego dziecka czy godzin. Czy to dużo? Czy można tak wiele godzin rozmawiać o seksualności? Niemal za
każdym razem okazywało się, że czasu jest wręcz za mało, bo jeszcze tyle pytań, jeszcze
wychowanka, bo& jest jeszcze
potrzeba indywidualnej rozmowy& W niektórych miejscowościach uczestnicy nocowali w
małym dzieckiem, bo jest głęboko
miejscu szkolenia, był więc czas na wieczorne i nocne rozmowy o tym, co spędza sen z oczu 
niepełnosprawny intelektualnie,
o przyszłości dorosłych dzieci, o ich szansach na samodzielność.
bo przecież nie będzie uprawiać
 On jest jeszcze za mały, ona jest jeszcze dzieckiem, seksualność to sprawa dorosłych& 
seksu, nie będzie mieć żony, męża,
 ten rodzaj myślenia sprawia, że na warsztaty, szkolenia, spotkania dotyczące seksual-
nie założy rodziny& A przecież
ności trafiają zazwyczaj rodzice i opiekunowie dorosłych synów i córek. Tak też było podczas
seksualność to coś więcej niż
realizacji projektu. Zdecydowaną mniejszość stanowili rodzice maluchów czy nastolatków
uprawianie seksu.
z niepełnosprawnością intelektualną. Cieszy jednak fakt, że ci, którzy dotarli, podkreślali,
Seksualność to także identyfikacja iż będą czuć się pewniej, gdy ich syn czy córka zacznie dojrzewać, gdy zacznie zadawać
płciowa, radzenie sobie z faktem, że jestem trudne pytania, gdy poczuje podniecenie i zacznie się dotykać&
osobą określonej płci, ze wszystkimi tego Z kolei rodzice i opiekunowie 30- lub 40-latków z niepełnosprawnością intelektualną
konsekwencjami: miesiączką, polucjami wiele razy mówili  szkoda, że tak póz
no ,  nie popełniłabym może tylu błędów ,  gdybym
nocnymi, erekcją, odczuwaniem seksualne- była tu 20 lat temu, może nie oczekiwałabym od syna, by przestał to czuć& i się dotykać ,
go popędu. To także zakochanie, potrzeba  teraz widzę, ile narozrabiałam .
intymności& Seksualność jest doświadcza- Ale czy przed 20 lub nawet 10 laty były organizowane tego typu przedsięwzięcia? W zasa-
na i wyrażana przez człowieka zarówno dzie dopiero ostatnio nastąpiły przemiany w podejściu do zagadnienia seksualności.
w myślach i fantazjach, jak i przeżyciach, Głośno i otwarcie zaczyna się mówić o dorosłych potrzebach dorosłych osób z niepełnospraw-
zachowaniach, przekonaniach, wartościach, nością intelektualną. Dopiero w tym roku Maciek z zespołem Downa z serialu  Klan
związkach. zakochał się, chce się żenić, chce zamieszkać samodzielnie, a nawet był u seksuologa. Jesz-
W tym miejscu pragnę podkreślić, że: cze przed kilkoma laty realizacja takiego scenariusza serialowego byłaby niemożliwa.
po pierwsze: osoby z niepełnosprawnością Drodzy rodzice, nigdy nie jest za póz
no, by rozmawiać o seksualności ze sobą wzajem-
intelektualną nie muszą mieć upośledzo- nie, ale też z synem lub córką. Lepiej zatem póz
no niż wcale. Im jednak wcześniej to zrobi-
nej seksualności, a jeśli mają, wynika cie, tym łatwiej będzie przebyć z dzieckiem drogę prowadzącą od dzieciństwa do dorosłości.
to najczęściej z faktu, że na ich drodze nie Niezwykle cieszą mnie spotkania z rodzicami maluchów i nastolatków, ponieważ wiem,
znalazł się nikt, kto służyłby wsparciem że całe mnóstwo lęków rodziców się nie pojawi. Dostają oni bowiem odpowiedzi na trudne
w zrozumieniu tej sfery życia i radzeniu pytania, zanim zaczną spędzać im sen z powiek. Mniej więc boją się tego, co i tak nadejdzie&
sobie z nią; Chcę w tym miejscu podzielić się jeszcze jedną refleksją. Otóż uczestniczkami warszta-
po drugie: tłumienie seksualności, nieroz- tów były niemal wyłącznie matki, zaledwie kilkunastu ojców wzięło udział w projekcie. Mam
mawianie na jej temat, udawanie, że jej świadomość, że tak jest w większości działań. Ogromna szkoda, że zaangażowanie ojców
nie ma, traktowanie syna lub córki jak w seksualną edukację własnych dzieci jest niewielkie. Ich rola jest bowiem nieoceniona
aseksualnego dziecka nie sprawi, że we wspieraniu zwłaszcza synów. Mamy, które nie mają erekcji czy polucji nocnych, często
jego lub jej seksualność zniknie. Nie, czują się zawstydzone, zdezorientowane, gdy takie przejawy dojrzewania pojawią się
nie zniknie. Da o sobie znać, i to w spo- u synów. Nie potrafią dobrać słów, by wyjaśnić, co tak naprawdę się wydarzyło i dlaczego
sób, który przysporzy wielu problemów nie wiedzą, jak dokładnie wyjaśnić synowi kwestie związane z higieną. Obecność ojców
zarówno osobie z niepełnosprawnością, na warsztatach bez wątpienia dobrze wpływała na atmosferę, pozwalała  zwłaszcza mamom
jak i jej otoczeniu.  poznać męski punkt widzenia. Jeśli więc nadarzy się kolejna okazja do spotkania i warsz-
Czy jednak łatwo jest rozmawiać o seksu- tatów, zapraszam ojców!
alności? A zwłaszcza o seksualności swojego
O czym rozmawialiśmy?
niepełnosprawnego dziecka?
Tematów do omówienia było wiele, ponieważ w spotkaniach uczestniczyli rodzice dziew-
Powinnam tu być, gdy mój
cząt i chłopców, uczniów szkół specjalnych, ośrodków rewalidacyjno-wychowawczych,
syn miał 11 lat&
ale także opiekunowie prawni kobiet i mężczyzn z niepełnosprawnością intelektualną 
Osiem miast i tyle samo niepowtarzalnych uczestników warsztatów terapii zajęciowej, środowiskowych domów samopomocy itp.
spotkań. Lublin, Poznań, Tarnów, Krosno, Wiele miejsca poświęciliśmy tematowi społecznego wizerunku dorosłości i seksualności
Żory, Dzierżoniów, Zgierz, Gdynia. W każdym osób z niepełnosprawnością. Staraliśmy się ustalić, jak sprawić, by społeczeństwo chciało
z wymienionych miejsc miałam okazję dostrzegać ich dorosłe potrzeby. Odpowiadaliśmy na pytania: Jak ubierać syna, by
spotkać się z rodzicami i dorosłym rodzeń- wyglądał męsko? Czy całowanie w usta i ciągłe tulenie córki jest właściwe? Czy spać z dziec-
stwem osób z niepełnosprawnością inte- kiem? Czy inni powinni mówić do niej  pani ?
lektualną w ramach dofinansowanego przez Wiele miejsca poświęciliśmy przygotowaniu rodziców nastoletnich synów i córek do doj-
PFRON projektu  Gotowi na zmiany , w którym rzewania,do rozmów o miesiączce, ginekologu, a także o erekcjach u chłopców, nocnych polu-
jednym z cykli szkoleń jest  Seksualność cjach, konieczności stosowania właściwych nazw narządów płciowych, bo przecież kobieta
osób z niepełnosprawnością intelektualną ma piersi i pochwę, a nie cycuszki i pupę, a mężczyzna ma penisa, a nie ptaszka!
 atrybut dorosłości , realizowanego w 2012 r. Zagadnieniem, które budziło największe zainteresowanie była kwestia popędu sek-
przez PSOUU. W spotkaniach warsztatowych sualnego oraz możliwości jego zaspokojenia przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 4 (46) GRUDZIEC
2012
4
EDUKACJA
Rodzice pytali zatem, czy masturbacja jest jest łatwo rozmawiać o seksie. Stopniowo jednak było coraz łatwiej, bo i z każdą chwilą
właściwym zachowaniem, jak na nią reago- każdy z uczestników przekonywał się, że poruszane tematy, problemy dotyczą nie tylko
wać, co zrobić, gdy córka czy syn dąży do jego syna czy córki, ale wszystkich osób z niepełnosprawnością. Temat seksualności sta-
współżycia seksualnego. Próbowaliśmy zmie- wał się po prostu jedną z wielu kwestii, o których można otwarcie rozmawiać. Niekiedy
rzyć się także z pytaniami, które często odnosiłam wrażenie, że słyszę łoskot kamienia, spadającego z serc niektórych rodziców,
padają z ust niepełnosprawnych  doro- którzy nie wiedzieli, jak zmierzyć się z przejawami seksualności dziecka, obawiali się,
słych już  dzieci:  czy ja się ożenię? ,  czy czy właściwie reagują na masturbację nastolatka itp.
będę mieć wesele? ,  czy ja też urodzę
dzidziusia? . Czy zatem udział w projekcie uspokoił rodziców? Z pewnością niektórych tak. Inni jednak
wyszli z poczuciem, że jeszcze wiele jest do zrobienia, że bez ich rodzicielskiego udziału
dziecku trudno będzie poradzić sobie z własną seksualnością. Z pewnością byli też tacy, którzy
zdali sobie sprawę z tego, że są pytania, na które tylko oni mogą sobie odpowiedzieć i że
być może nigdy to się nie uda.
Podczas warsztatów pojawiły się opinie rodziców i rodzeństwa, które pozwalam sobie
przytoczyć w formie przesłań:
Drodzy specjaliści, nie mówcie do nas, rodziców dorosłych osób z niepełnosprawnością
intelektualną,  wasze dzieci , mówcie lepiej  wasz syn, wasza córka&  , bo to nie są
już dzieci i nam też ciągle trzeba o tym przypominać!
Drodzy specjaliści, nauczyciele, terapeuci  bądz
cie tymi, którzy inicjują z nami, rodzi-
cami rozmowy o seksualności naszych synów i córek. My mamy tylko jedno dziecko nie-
Obraz Adama Dembińskiego
pełnosprawne i nam się wydaje, że problemy  z tymi sprawami (najczęściej chodzi
Duży blok zajęć warsztatowych został o masturbację) ma tylko nasz syn lub nasza córka. Mówcie nam, że to jest normalne,
poświęcony tematowi wykorzystywania seksu- że dotyczy większości, że to nic strasznego!
alnego. Jak wiadomo, osoby z niepełno- Drodzy rodzice  mówi rodzeństwo  rozmawiajcie z nami o przyszłości naszych niepełno-
sprawnością intelektualną, ze względu na sprawnych braci lub sióstr. My naprawdę drżymy o los ich i nasz własny. Wiemy, że wasza
swoją ufność, naiwność, brak umiejętności śmierć zmieni wszystko!
obrony przed sprawcą, są w większym Szanowni Rodzice i inni uczestnicy warsztatów, które prowadziłam. Być może sięgacie
stopniu narażone na wykorzystywanie seksu- właśnie do niniejszego artykułu. Pragnę Wam z całego serca podziękować za zaufanie,
alne.Spotkanie było więc okazją do omówie- którym obdarzyliście mnie, otwierając się na rozmowę o tej  jakże intymnej  sferze życia
nia zasad domowej profilaktyki przemocy Waszych dzieci. Dziękuję. %
seksualnej. Uczenie dystansu w kontaktach
z innymi, wyjaśnienie, jakie części ciała są
dr Izabela Fornalik  pedagog specjalny, edukator seksualny  z walizką (szkoli rodziców, specja-
intymne i jak należy je chronić, jak postępo-
listów i osoby z niepełnosprawnością w całej Polsce). Autorka poradników
wać, gdy ktoś próbuje mnie molestować
 Jak edukować seksualnie osoby z niepełnosprawnością intelektualną?
seksualnie  to niewÄ…tpliwie zadania, jakie
Poradnik dla specjalistów oraz  Dojrzewanie. Miłość. Seks. Poradnik dla
stojÄ… przed rodzicami.
rodziców osób z niepełnosprawnością intelektualną . Konsultantka wątku
To oczywiste, że nie każdy wyszedł z warszta-
Maćka z zespołem Downa w serialu  Klan , prowadzi rubrykę  Sekspogotowie
tówz gotową receptą postępowania z synem,
w Magazynie Psychologicznym  Sens .
córką czy rodzeństwem w obszarze seksu-
alności. W tym jakże rozległym temacie nie
ma gotowych recept, szablonów i sztam-
powych rozwiązań. Każdy z rodziców musi
przełożyć zdobytą wiedzę i umiejętności na
własne dziecko, na sytuację rodzinną, musi Rodzice dzieci z niepełnosprawnością intelektualną
ponadto zmierzyć się ze swoim światopo-
z 8 miast w Polsce brali udział w ciekawych warsztatach.
glądem, z przekonaniami religijnymi człon-
ków rodziny.
Te warsztaty mówiły o seksualności ich dzieci,
A
oskot spadajÄ…cego kamienia
czyli osób z niepełnosprawnością intelektualną.
To niesamowite, jak zupełnie inaczej
wyglÄ…da zawsze poczÄ…tek i koniec spotkania
Dowiedzieli się, że seksualność to nie tylko uprawianie
dla rodziców. W przypadku zajęć w ramach
seksu.
projektu było podobnie. Zazwyczaj na począt-
ku warsztatów, kiedy zaczynaliśmy rozma-
Seksualność to także wiedza o tym, że jest się kobietą
wiać o tym, czym jest seksualność, czego
boimy się myśląc o seksualności dziecka,
lub mężczyzną i o tym, co to oznacza.
czy syn, córka odczuwa popęd seksualny,
na twarzach wielu rodziców malowało się
Seksualność to także uczucia, zakochanie się.
napięcie, czasem lęk przemieszany ze wsty-
dem. Cóż, to reakcje naturalne w przypadku
Niepełnosprawność nie oznacza braku seksualności.
podejmowania tematu, który jest pewnym
tabu. Przecież nawet w małżeństwie nie
Niestety wiele osób wciąż tak uważa.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
5
AKTYWIZACJA ZAWODOWA
Trudno wyobrazić sobie pełne uczestnictwo osób z niepełnosprawnością intelektualną w życiu społecznym bez
wykonywania pracy. By pomóc ją znalez
ć, w 14 Kołach terenowych PSOUU realizowano nietuzinkowy projekt.
Skorzystało z niego 767 osób z niepełnosprawnością intelektualną.
Marzena Głaz-Skirzyńska
Odważni do pracy!
O
d
w
a
ż
n
i
d
o
p
r
a
c
y
!
Osoby z niepełnosprawnością wciąż są doświadczenia zawodowego. Ważnym elementem było zindywidualizowane podejście do
przez pracodawców uważane za nieefektyw- osób z niepełnosprawnością intelektualną. Działania i dobierane stanowiska były dostoso-
nych pracowników. Ich praca często trak- wane do potrzeb i możliwości konkretnej osoby. Istotne było też szkolenie na stanowisku
towana jest jako rodzaj działań terapeu- pracy i w końcu podjęcie oraz utrzymanie zatrudnienia.
tycznych, a nie coÅ›, co przynosi wymierny
efekt ekonomiczny. Marginalizacji i wyklu- W ramach projektu 476 osób z niepełnosprawnością intelektualną otrzymało możliwość
czeniu sprzyja także słabo rozwinięta sieć wyboru swojej drogi zawodowej, zaplanowania kariery, poszukiwania miejsca pracy, apli-
poradnictwa specjalistycznego w środowisku kowania o nią. Uczestnicy projektu mogli liczyć na wsparcie wykwalifikowanych specjali-
lokalnym. Brakuje kompleksowego, skutecz- stów: psychologa, doradcy zawodowego, trenera pracy. W projekcie brały udział osoby, które
nego systemu wyrównywania szans, swo- dotąd nie korzystały z żadnych form aktywizacji, oraz ci, którzy uczestniczyli w projekcie
bodnego dostępu do edukacji ustawicznej pilotażowym (29.12.2008-28.02.2010).
oraz odpowiednich instrumentów aktywi-
Aktywizacja społeczna i zawodowa obejmowała trzy etapy:
zacyjnych.
1. diagnoza funkcjonalna, identyfikacja potrzeb, diagnoza preferencji i predyspozycji
By wypełnić tę lukę, powstał projekt zawodowych beneficjenta; stworzenie Indywidualnego Planu Działania (IPD);
 Wsparcie osób z upośledzeniem umysło- 2. warsztatowe wsparcie psychologiczno-doradcze: organizacja warsztatów szkoleniowych
wym w stopniu umiarkowanym i znacznym z zakresu kompetencji społecznych oraz aktywnego poruszania się po rynku pracy;
(w tym z zespołem Downa i/lub niepełno- 3. pośrednictwo pracy, w tym organizacja indywidualnych zajęć praktycznych, zatrudnienie
sprawnościami sprzężonymi) oraz głębokim oraz jego monitorowanie.
stopniem upośledzenia umysłowego II".
Współfinansowany był przez Unię Euro- W efekcie prowadzonych działań powstało 498 nowych oraz zaktualizowanych IPD.
pejską w ramach Europejskiego Funduszu Przy wsparciu trenera pracy 470 osób odbyło 40-godzinne indywidualne zajęcia praktycz-
Społecznego, a realizowany przez Państwo- ne u pracodawców na otwartym rynku pracy, na różnorodnych stanowiskach, np. pomoc
wy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełno- biurowa, pomoc kuchenna, pracownik porządkowy, pomoc ogrodnika, pomoc piekarza,
sprawnych w partnerstwie z PSOUU. Pro- pomoc fryzjera. Kolejne 60 osób odbyło płatny staż rehabilitacyjny, co w kilku przypadkach
jekt powstał w oparciu o wieloletnie doświad- zakończyło się podpisaniem z pracodawcą długoterminowej umowy o pracę.
czenia Stowarzyszenia w zakresie aktywi-
88 do pracy
zacji zawodowej osób z niepełnosprawno-
ścią intelektualną oraz zgodnie ze standar- Sytuacja na lokalnym rynku pracy, związana z tym struktura gospodarcza regionu,
dami ich wspomagania, utworzonymi poziom bezrobocia, wiedza pracodawców na temat możliwości zatrudnienia osób z niepełno-
według międzynarodowych zasad zatrudnie- sprawnością intelektualną  to czynniki, które miały bezpośredni wpływ na rodzaj i liczbę
nia wspomaganego. pozyskiwanych miejsc pracy. Najtrudniej było w małych miejscowościach, gdzie nie ma
zakładów przemysłowych czy rozwiniętej turystyki, gdzie przeszkodą był także brak
Kompleksowe działania
komunikacji publicznej. Zdarzało się więc, że uczestnicy dojeżdżali do pracy rowerami
Projekt realizowany był od 1 stycznia lub prywatnymi samochodami trenerów pracy.
2011 r. do 31 grudnia 2012 r. w Punktach
Aktywizacji (PA), utworzonych na obszarze Dzięki ogromnemu zaangażowaniu, inicjatywie i kreatywności specjalistów z poszcze-
14 Kół terenowych PSOUU (Bytom, Dzierżo- gólnych Punktów Aktywizacji, 88 osób z niepełnosprawnością intelektualną, pochodzących
niów, Gdańsk, Hrubieszów, Kołobrzeg, z dużych i małych miast, znalazło zatrudnienie na otwartym rynku pracy na umowę o pracę
Krosno, Milejów, Nidzica, Ostróda, Piła, lub umowę-zlecenie. Osoby te wspierane były przez trenerów pracy  od znalezienia miejsca
Szczawnica, Warszawa, Wyszków, Zgierz) pracy, pomocy w zatrudnieniu i przy formalnościach, przez przeszkolenie w czynnościach
w 11 województwach. wykonywanych na danym stanowisku, aż po stały monitoring zatrudnienia. Wsparciem
Działania w projekcie planowane były w zatrudnieniu objęto także 133 osoby, które w momencie rekrutacji pracowały już na otwar-
kompleksowo, z uwzględnieniem wsparcia tym rynku.
o charakterze psychologiczno-doradczym
(warsztaty aktywizujące i indywidualne Wpływ na kształtowanie się stosunku osób z niepełnosprawnością intelektualną do pracy
poradnictwo), umożliwiając zdobywanie wywierają głównie rodzice i opiekunowie. Chodzi m.in. o decyzję o podjęciu pracy, tworzenie
kompetencji zawodowych oraz aktywne wizji siebie jako pracownika, nastawienie na sukces zawodowy. Dlatego w ramach projektu
poruszanie się po rynku pracy (indywidual- objęto wsparciem także 709 rodziców i opiekunów. Mogli oni skorzystać z indywidualnego
ne pośrednictwo pracy, m.in. z wykorzy- i grupowego wsparcia psychologiczno-doradczego oraz pomocy prawnej. Dodatkowo
staniem internetu, prasy). Zaplanowana zorganizowano dla nich cykl specjalistycznych szkoleń m.in. z zakresu komunikacji,
w projekcie pośrednia forma zatrudnienia agresji i autoagresji oraz seksualności osób z niepełnosprawnością intelektualną, radzenia
 staż  umożliwiła zdobycie praktycznego sobie ze stresem, mediacji rodzinnych i rozwiązywania konfliktów.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 4 (46) GRUDZIEC
2012
6
AKTYWIZACJA ZAWODOWA
Na nowo dostrzec potencjał
Osobom
W projekcie uczestniczyło 113 osób
z głębokim stopniem upośledzenia umysło- z niepełnosprawnością
wego (choć z przyczyn losowych 12 z nich
intelektualnÄ… trudno jest
zrezygnowało z udziału). Dla nich przewi-
znalez
ć pracę.
dziane były zindywidualizowane zajęcia
aktywizujące, dostosowane do ich możliwo-
Dlatego nasze
ści. Po raz pierwszy w Polsce osoby z głębo-
kim stopniem upośledzenia umysłowego,
Stowarzyszenie przez
otaczane do tej pory wyłącznie opieką,
2 lata prowadziło ciekawy
zostały postawione w sytuacji pracy (choć
bardzo prostej) i sprostały jej wymogom.
projekt.
Efektem były piękne, precyzyjnie wyko-
nane, użyteczne produkty, np. drewniane
W 14 miastach
Mateusz Jaracz bardzo precyzyjnie wykonuje świeczniki ozdabiane metodą decoupage
w Polsce osoby
swojÄ… pracÄ™, nad czym czuwa mentorka
(PA w Krośnie), mydło filcowe, zakładki do
Marzena Ekiert (Punkt Aktywizacji w Krośnie)
książek (PA w Milejowie), kolorowy papier z niepełnosprawnością
czerpany (PA w Nidzicy), ceramiczne doniczki, talerze do pizzy, patery (PA w Ostródzie),
przygotowywały się
ceramiczne korale (Pszczyna, gdzie było realizowane wsparcie osób z głębokim stopniem
do znalezienia pracy.
niesprawności intelektualnej na Śląsku).
Rodzice i opiekunowie uczestników podkreślali niejednokrotnie, że dzięki udziałowi
w projekcie dostrzegli na nowo potencjał swoich dzieci. Zdarzało się, że rodzice przycho- Pomagali im w tym:
dzili na zajęcia i z niedowierzaniem patrzyli wzruszeni na pracę swoich dzieci, zaangażo-
psycholog, doradca
wanie, z jakim podejmują się wykonania każdej czynności, i radość, jaką to działanie im
zawodowy i trener pracy.
przynosi. Mimo wielu wątpliwości, jakie pojawiały się przed podjęciem decyzji o przystąpie-
niu do projektu, mimo braku wiary w ich możliwości, cieszą się, że dali im szansę spraw-
Osoby
dzenia się w nowej sytuacji. Istotny wpływ na pozytywny odbiór zajęć miał kontakt osoby
z głęboką niepełnosprawnością z prowadzącymi, czyli z terapeutą oraz pomocnikiem  men-
z niepełnosprawnością
torem, czyli zatrudnioną w projekcie osobą z niepełnosprawnością intelektualną (w stopniu
mogły spróbować pracy
lekkim lub umiarkowanym). To niezwykle cenne, że osoby te, postrzegane dotąd jako
wymagające pomocy, same ją świadczyły innym, bardziej potrzebującym.
w różnych miejscach.
Świadomość celu
Na przykład w biurze,
Działania sprawdziły się i powinny być kontynuowane. Nadzieję na to wyrażali m.in.
w kuchni czy w piekarni.
uczestnicy konferencji podsumowującej projekt, która odbyła się 17 paz
dziernika 2012 r.
w Warszawie.
Udział w projekcie pomógł
 Realizując ten wielki projekt, nasze Stowarzyszenie nie po raz pierwszy udowodniło,
że środki przekazywane przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnospraw- wielu z tych osób znalez
ć
nych, w tym również środki europejskie, mogą być wydawane celowo, oszczędnie i mądrze,
pracę na stałe.
przynosząc jednocześnie rzeczywisty rozwój osób z niepełnosprawnością  powiedziała
otwierając konferencję Joanna Janocha, prezes Zarządu Głównego PSOUU.
Wprowadzenie do systemu poradnictwa
Zdaniem Krystyny Mrugalskiej, Honorowej Prezes PSOUU, projekt pokazał, że możliwe kompleksowości usług oferowanych w ra-
jest, aby osoby z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności intelektualnej mach projektu pozwoliło wypełnić lukę
znalazły zatrudnienie na otwartym rynku. systemową i objąć wsparciem jedną z naj-
 Możliwe jest też, aby osoby z głęboką niepełnosprawnością intelektualną mogły bardziej wykluczonych społecznie grup.
wykonywać proste czynności o charakterze pracy, ze świadomością ich celu, uwagą, Osiągnięte rezultaty projektu świadczą o po-
zaangażowaniem  dodała.  Projekt pokazał też, że osoby z niepełnosprawnością inte- tencjale osób z niepełnosprawnością inte-
lektualną potrafią z empatią, odpowiedzialnie, z zadowoleniem pełnić funkcje mentorów, lektualną. Może on być rozwijany tylko dzięki
pomocników dla koleżanek i kolegów z głęboką niepełnosprawnością. właściwej diagnozie potrzeb i wielodyscy-
Zmiany, jakie zachodziły w uczestnikach działań, podkreślała Zofia Pakuła, ekspert plinarnemu, długofalowemu wspieraniu.
w projekcie. Niestety, w Polsce do tej pory nie powstał
 W miarę upływu czasu uczestnicy z głęboką niepełnosprawnością intelektualną, bio- system kompleksowego wsparcia zawodo-
rący udział w projekcie, stawali się bardziej aktywni, otwarci na kontakty interpersonalne, wego osób z niepełnosprawnością intelek-
zmotywowani do działania, pomagali innymi, byli zdyscyplinowani i rzetelni  mówiła. tualną. Realizatorzy projektu mają nadzieję,
Także rodzice podczas panelu dyskusyjnego zwracali uwagę, że udział w projekcie był że przyczyni się on do ukształtowania i rea-
dla ich dzieci ogromną szansą na wyrwanie się z domu, nawiązanie kontaktów z innymi lizacji skutecznej polityki społecznej  na po-
ludz
mi, zwiększenie ich aktywności życiowej i nabranie pewności siebie. Jednocześnie ziomiesamorządów, jak i kraju  wobec osób
wyrażali obawy o los dzieci, które bez wsparcia mogą pracę stracić. Również kierownicy z tym rodzajem niepełnosprawności. %
Punktów Aktywizacji podkreślali, że po zakończeniu projektu pracodawcy, pozbawieni
Reportaż o projekcie przeczytać można w nr 1/2011  Społe-
specjalistycznego wsparcia trenerów pracy, mogą zwalniać już zatrudnione osoby z nie-
czeństwa dla Wszystkich , a o wspieraniu osób z głęboką
pełnosprawnością intelektualną.
niepełnosprawnością  w nr 2/2011.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
7
WA

CZANIE
52 pracowników urzędów m.st. Warszawy, dzielnic stolicy i gmin powiatu warszawskiego zachodniego zostało
przeszkolonych we wrześniu br. przez Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym
w zakresie metod komunikacji, zachowania się i obsługi klientów z niepełnosprawnością intelektualną.
Warsztaty były częścią realizowanej przez Stowarzyszenie kampanii informacyjno-promocyjnej  Urząd Dostępny
dla Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną ( Dostępny Urząd ).
Magdalena Gajda
Specjalista ds. komunikacji społecznej PSOUU
Urzędy bardziej dostępne
U
r
z
Ä™
d
y
b
a
r
d
z
i
e
j
d
o
s
t
Ä™
p
n
e
Po ukończeniu 18. roku życia Anna m.st. Warszawy  jeden z najnowocześniejszych i najlepiej dostosowanych do potrzeb
udała się do urzędu gminy, w której miesz- osób z niepełnosprawnościami urzędów stolicy, a patronem medialnym  magazyn
ka,aby wyrobić dowód osobisty. Przepełnia-  Społeczeństwo dla Wszystkich .
ła ją radość, że rozpoczyna dojrzałe życie
Stolica już wie!
i lęk, czy poradzi sobie sama z załatwie-
niem pierwszej, ważnej sprawy. Z urzędu Kampania  Dostępny Urząd realizowana była od 16 lipca do 30 paz
dziernika 2012 r.
wyszła zapłakana. Kiedy przyznała, że jest i miała charakter pilotażowy. Realizowana była w Warszawie i gminach powiatu war-
osobą z niepełnosprawnością intelektualną szawskiego zachodniego. Jej założeniem było przekazanie pracownikom urzędów miast,
i poprosiła o pomoc w wypełnianiu odpo- gmin i dzielnic informacji na temat metod komunikacji, zachowania się oraz obsługi
wiedniego wniosku, urzędnik odprawił ją klientów z niepełnosprawnością intelektualną. W tym celu 18, 20 i 26 września 2012 r.
słowami, aby...  przyszła z kimś dorosłym . PSOUU przeprowadziło dla urzędników specjalne spotkania informacyjno-instruktażowe
To właśnie m.in. historia Anny z małego w formie warsztatów.
miasteczka na północy Polski i relacje - Wzięły w nich udział 52 osoby pracujące w wydziałach, do których najczęściej tra-
innych osób, które zetknęły się z proble- fiają osoby z niepełnosprawnością intelektualną, czyli: obsługi mieszkańców, świadczeń
mami w samodzielnej realizacji spraw rodzinnych i spraw lokalowych. Na szkoleniach gościliśmy też przedstawicieli Urzędu
obywatelskich w instytucjach publicznych, m.st. Warszawy: Biura Administracji i Spraw Obywatelskich, Biura Pomocy i Projektów
przyczyniły się do opracowania i przepro- Społecznych, Centrum Komunikacji Społecznej, a także Starostwa Powiatu Warszaw-
wadzenia kampanii  Dostępny Urząd . skiego Zachodniego i powiatowych centrów pomocy rodzinie  podsumowała Irena
Jakubczak, naczelnik Wydziału Obsługi Mieszkańców w Urzędzie Dzielnicy Ursynów,
Ideę akcji poparli pracownicy admini- konsultant merytoryczny kampanii  Dostępny Urząd .
stracji publicznej, przyznajÄ…c w rozmowach
sondażowych, że nie wiedzą, czym jest Warsztaty miały formułę interaktywną. Składały się głównie ze scenek instruktażo-
niepełnosprawność intelektualna i jak wych, podczas których pokazywano formy komunikacji i zachowań wobec klientów z nie-
komunikować się z osobami z tym rodzajem pełnosprawnościąintelektualną. Spotkania poprowadzili Paulina Święcka i Leszek Bocheński,
niepełnosprawności. Wielu urzędników trenerzy pracy z realizowanego także przez PSOUU projektu Centrum DZWONI w War-
nie zdawało sobie sprawy z tego, że osoby szawie. Gościem specjalnym spotkań była osoba z niepełnosprawnością intelektualną 
te, podobnie jak wszyscy inni, mają kon- Krzysztof Maciak, który sam lub z osobą wspierającą załatwia sprawy w różnych
stytucyjnie zagwarantowane prawo do urzędach. Uczestnicy warsztatów otrzymali też komplet materiałów informacyjno-
samodzielnej realizacji spraw obywatel- instruktażowych, a reprezentowane przez nich instytucje  certyfikaty  Urzędu Dostępnego
skich (np. zameldowania czy wymeldowa- dla Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną .
nia) lub ubiegania się o różne formy
Co przeszkadza?
wsparcia z zakresu świadczeń rodzin-
nych i lokalowych. Pracownicy urzędów Warsztaty ujawniły problemy, z jakimi borykają się pracownicy instytucji samo-
nie byli świadomi tego, że odmawiając rządowych w kontaktach z osobami z niepełnosprawnością intelektualną. Największym
osobom z niepełnosprawnością tego są kłopoty z odróżnieniem zachowań charakterystycznych dla osób z tym rodzajem nie-
prawa, dopuszczają się wobec nich dys- pełnosprawności (m.in. wycofanie, niepewność, niezrozumienie trudnych pojęć) i dla
kryminacji. osób ze schorzeniami psychicznymi (m.in. zaburzenia emocji, napady złości, agresji
Korzyści kampanii  Dostępny Urząd słownej). Okazało się też, że szybkość obsługi klientów, do której coraz większą wagę przy-
dostrzegli także patroni honorowi: Rzecz- wiązują urzędy, nie jest sprzymierzeńcem osób z niepełnosprawnością intelektualną.
nik Praw Obywatelskich prof. Irena Lipo- Rozmowy z nimi wymagają od urzędników większego skupienia i zajmują więcej czasu.
wicz, Pełnomocnik Rządu ds. Osób Nie- Pracownicy urzędów mówili więc o konieczności wprowadzenia zmian, które pozwoliłyby im
pełnosprawnych Jarosław Duda, Prezy- na rzetelną obsługę osób z niepełnosprawnością intelektualną.
dent m.st. Warszawy Hanna Gronkiewicz-
Waltz, a także Starosta Powiatu War- - Aby inni klienci nie zarzucili im opieszałości, urzędnicy wydają osobom niepełno-
szawskiego Zachodniego Jan Żychliński sprawnym tzw. numerki uprzywilejowane lub blokują ich numerki w elektronicznych
oraz Marszałek Województwa Mazowiec- systemach obsługi klientów  podpowiadała podczas warsztatów Irena Jakubczak.  Po
kiego, który przyznał PSOUU środki zablokowaniu i poproszeniu, aby np. klient wypełnił dokumenty na osobności, urzędnik
finansowe na realizację tego zadania może obsłużyć kolejną osobę z kolejki. Innym udogodnieniem jest zorganizowanie
publicznego. Partnerem merytorycznym oddzielnego pokoju, w którym można prowadzić rozmowy z klientami wymagającymi
kampanii był Urząd Dzielnicy Ursynów dłuższej komunikacji.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 4 (46) GRUDZIEC
2012
8
WA

CZANIE
Uczestnicy spotkań zaproponowali, aby
klienci z niepełnosprawnością intelektu-
alną zostali włączeni, jako osoby testujące,
do organizowanego przez Biuro Admini-
stracji i Spraw Obywatelskich Urzędu
m.st. Warszawy konkursu na najlepszy
wydział obsługi mieszkańców w stolicy.
- Jesteśmy przekonani, że warsztaty
zrealizowane przez Polskie Stowarzysze-
nie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umy-
słowym pomogą urzędnikom z Warszawy
i gmin powiatu warszawskiego zachodnie-
go sprawniej i pewniej obsługiwać nie tylko
Meeting prasowy kampanii  Dostępny Urząd . Od lewej: Irena Jakubczak, naczelnik Wydziału Obsługi Mieszkańców osoby z niepełnosprawnością intelektual-
Urzędu Dzielnicy Ursynów m.st. Warszawy, Barbara Abramowska, dyrektor Biura Zarządu Głównego PSOUU,
nÄ…, ale i inne, wymagajÄ…ce prostszych komu-
Piotr Guział, burmistrz Dzielnicy Ursynów, dr Monika Zima-Parjaszewska, wiceprezeska Zarządu Głównego PSOUU,
nikatów,np. osoby starsze, słabiej wykształ-
Krzysztof Maciak, konsultant projektu, osoba z niepełnosprawnością intelektualną
cone, ze schorzeniami neurologicznymi
 powiedział Piotr Guział, burmistrz
Dzielnicy Ursynów m.st. Warszawy.
Urzędy  to dopiero początek
Każdy ma prawo samodzielnie załatwiać sprawy
W ramach kampanii  Dostępny
w urzędach.
Urząd powstał też film instruktażowy dla
pracowników instytucji publicznych,
Niestety urzędnicy czasem o tym zapominają
pokazujący metody obsługi klientów z nie-
i nie chcą obsługiwać osób z niepełnosprawnością
pełnosprawnością intelektualną, a także
broszura w wersji Å‚atwej do czytania i zro-
intelektualnÄ….
zumienia przez osoby z tym rodzajem nie-
Żeby takich sytuacji nie było, nasze Stowarzyszenie
pełnosprawności, która podpowiada, jak
załatwiać sprawy w urzędzie.
prowadziło szkolenia dla urzędników z Warszawy
Wszystkie materiały informacyjno-
i okolic.
instruktażowe z kampanii przekazano
urzędom gminnym w całym województwie
Urzędnicy dowiedzieli się na przykład, że niektóre
mazowieckim, a także urzędom miast i gmin
w miejscowościach, w których działają
osoby potrzebują więcej czasu, żeby zrozumieć
Koła terenowe PSOUU oraz innym orga-
trudne dokumenty.
nizacjom pozarządowym działającym na
rzecz osób z niepełnosprawnością intelek-
Dla osób z niepełnosprawnością intelektualną powstał
tualną. Posługując się tymi materiałami,
poradnik.
instytucje, placówki, organizacje będą
mogły przeprowadzić szkolenia wewnętrz-
Można się z niego dowiedzieć, jak załatwiać swoje
ne z zakresu kontaktów z osobami z nie-
sprawy w urzędzie.
pełnosprawnością intelektualną.
Warto go przeczytać w internecie.
Kampania  Dostępny Urząd zakończy-
ła się meetingiem prasowym, który odbył
Jest pod adresem:
siÄ™ 2 paz
dziernika 2012 r. w sali obrad
www.psouu.org.pl/sites/default/files/urzad/broszura.pdf
Urzędu Dzielnicy Ursynów.
- Doświadczenia, które zyskaliśmy
podczas realizacji spotkań informacyjno-
instruktażowych dla warszawskich urzęd-
ników i całej kampanii, posłużą nam do
przygotowania podobnych szkoleń dla
innych instytucji publicznych i innych grup
Zadanie publiczne realizowane przez Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym
zawodowych, np. policjantów i strażników
i współfinansowane ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego.
miejskich  mówiła Barbara Abramowska,
dyrektor Biura Zarządu Głównego PSOUU.
Wszystkie materiały kampanii  Dostęp-
ny Urząd można pobrać do obejrzenia
lub powielenia ze strony internetowej
Stowarzyszenia:
www.psouu.org.pl/urzad-dostepny %
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
9
SELF-ADWOKACI
Tomasz Czuchrowski
Idą Święta&
I
d
Ä…
Åš
w
i
Ä™
t
a
&
Janusz, Robert i ja pracujemy razem
Choinki robimy wszyscy z szyszek.
w Warsztacie i często rozmawiamy
Ja malowałem też te szyszki brokatem
na temat Świąt Bożego Narodzenia.
w kolorze czerwonym. Potem Ewa
skleja te szyszki gorÄ…cym klejem
Rozmawiamy o śniegu, który będzie,
z pistoletu i robi z nich choinki.
choince i prezentach pod nią. Będą
Na końcu doklejamy dekoracje
pięknie i kolorowo oświetlone ulice,
z gwiazdek i malowanego makaronu.
lampki na choinkach i wyśmienite
świąteczne potrawy na stołach.
Robimy także inne stroiki z bombkami.
Bartek i Wojciech robią kartki świąteczne.
Przyszła już do nas z Brzostka paczka
Naklejają wycięte wzorki z kolorowego
z suszonymi grzybami  pachnie
papieru. Janusz w pracowni ceramicznej
w całym domu. Emil zaczął już tłuc
robi misy, zdobione świątecznymi
orzechy. Będą potrzebne do kutii.
gwiazdkami.
Ale na te specjały trzeba jeszcze trochę
poczekać. Na śnieg też trzeba trochę
Stroiki, choinki, kartki i różne
poczekać. Na prezenty też.
świecidełka wykonujemy we wszystkich
pracowniach i szykujemy je na kiermasz
Od poczÄ…tku listopada przygotowujemy
świąteczny.
dekoracje na choinki.
Na kiermaszach w szkołach
i w szpitalu będziemy sprzedawać nasze
wyroby.
Mam nadzieję, że przyciągniemy
do siebie dużo klientów, którzy będą
gotowi je kupić.
Jak co roku, przed Świętami
jest dużo pracy, ale gdy już nadejdą,
jest świąteczny nastrój, wszyscy się
do siebie uśmiechają, składają sobie
najlepsze życzenia, rozdają prezenty,
przychodzą goście, w kościele
i w domu śpiewamy kolędy.
Jest uroczyście. Jest choinka,
opłatek, biały obrus i sianko pod
obrusem. Grażyna z Emilem i ja,
i kicia.
Autor przy pracy No i kutia. %
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 4 (46) GRUDZIEC
2012
10
Fot. Grażyna Witwicka-Kilar
TEKST A
ATWY DO CZYTANIA
Święto Sportu w Berlinie
We wrześniu pojechaliśmy na 3 dni do Berlina.
Berlin to stolica Niemiec.
Wzięliśmy tam udział w Święcie Sportu.
W naszej grupie byli mieszkańcy hostelu
i uczestnicy Warsztatu Terapii Zajęciowej
 Przyjaciele z Poznania:
Piotr Walczak
Wioletta Lewandowska
Mariola Górecka
Mateusz Spychała
Fot. 1
Pierwszego dnia zwiedzaliśmy Berlin.
Byliśmy w Reichstagu.
Reichstag to siedziba niemieckiego parlamentu.
Fot. 2
Reichstag ma na dachu szklaną kopułę.
Fot. 3
Z kopuły podziwialiśmy widok całego miasta.
W tym pięknie oświetloną Bramę Brandenburską.
Fot. 4
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
11
TEKST A
ATWY DO CZYTANIA
Wieczorem pojechaliśmy na plac Poczdamski.
Podziwialiśmy fontanny i wieżowce ze szkła.
Fot. 5
Drugiego dnia po śniadaniu szykowaliśmy
się do zawodów sportowych.
Włożyliśmy stroje sportowe:
koszulki, dresy, adidasy, kapelusze.
Bardzo podobały nam się te kapelusze.
Takie same nosili kibice na Euro 2012.
Fot. 6
Impreza zaczęła się w południe,
czyli o godzinie 12.
Najpierw był uroczysty przemarsz
wszystkich zawodników.
Fot. 7
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 4 (46) GRUDZIEC
2012
12
TEKST A
ATWY DO CZYTANIA
Potem rozpoczęły się zawody
w różnych konkurencjach.
Był skok w dal.
Fot. 8
Bieg na 60 metrów.
Fot. 9
Były także: rzut kulą, tenis, rzuty do kosza,
bieg przez płotki i inne.
Na koniec zawodów wszyscy otrzymaliśmy
medale i dyplomy na pamiÄ…tkÄ™.
Fot. 10
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
13
TEKST A
ATWY DO CZYTANIA
Wieczorem po zawodach zaproszeni byliśmy
na grilla i dyskotekÄ™.
Byli tam zawodnicy z różnych państw:
Czech,
Niemiec,
Chorwacji,
Rumunii.
Z Polski, oprócz nas, byli też ludzie z Kołobrzegu,
Polic i Wrocławia.
Wszyscy dobrze się bawiliśmy.
Tańczyliśmy, rozmawialiśmy i jedliśmy.
Trzeciego dnia pojechaliśmy do Poczdamu.
Oglądaliśmy tam ogrody przy pałacu.
Pałac nazywa się Sanssouci [czyta się: Sansusi].
Fot. 11
Wieczorem przyjechaliśmy do Poznania.
Chętnie wrócimy do Berlina!
Opracowali uczestnicy WTZ Przyjaciele z Poznania:
Fot. 12 Wioletta Lewandowska i Piotr Walczak
Wsparcie: Marek Szambelan
Fot. 1, 6-10,12  Alina Stalińska, Koło PSOUU w Poznaniu
Fot. 2  by Durchblick (praca własna) [CC0], via Wikimedia Commons
Fot. 3  by Janericloebe (praca własna) [Public domain], via Wikimedia Commons
Fot. 4  by Pedelecs (praca własna) [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
Fot. 5  by Jotpe (praca własna) [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
Fot. 11  by Malis (praca własna) [Public domain], via Wikimedia Commons
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 4 (46) GRUDZIEC
2012
14
WSPÓA
PRACA MI
DZYNARODOWA
Świat wokół nas zmienia się w zastraszającym tempie. Wiedza, którą nabyliśmy, ulega przedawnieniu.
Co możemy zrobić, aby nadążyć za zmieniającą się rzeczywistością?
Anna Filipczak
Koło PSOUU w Jarosławiu
Otwarcie na nowych uczestników
O
t
w
a
r
c
i
e
n
a
n
o
w
y
c
h
u
c
z
e
s
t
n
i
k
ó
w
Uczenie się przez całe życie  to chyba jedyne dobre wyjście. Odpowiedzi na te pytania to początek
Nasza gotowość na zmiany i chęć podnoszenia kompetencji ratują naszej pracy. Dzięki utworzonemu partner-
nas z opresji. Praca z osobą z niepełnosprawnością intelektualną stwu, osoby udzielające wsparcia niepełno-
również podlega temu prawu: wymaga ciągłego śledzenia nowych sprawnym uczestnikom placówek będą
rozwiązań,  otwierania oczu na to, co nieszablonowe i nieoczy- mogły lepiej zrozumieć, jak dopasować
wiste. Dobrze jest uświadomić sobie, że wysoki poziom naszych umiejętności i dobrać szkolenia, aby ade-
usług i adekwatność wsparcia, proponowanego uczestnikom naszych kwatnie odpowiedzieć na zmieniającą się
placówek, możemy osiągnąć tylko wówczas, gdy nauczymy się specyfikę użytkowników. Stanie się to możli-
korzystać z różnorodnych doświadczeń i czerpać z dostępnych we dzięki przeanalizowaniu przyczyn takie-
z
ródeł zmieniającej się wiedzy. go stanu rzeczy oraz wyzwań, jakie stoją
 Adaptacja usług dla osób z niepełnosprawnością do nowych przed usługodawcami. Zaplanowane są także
użytkowników to tytuł projektu, który Koło PSOUU w Jarosławiu wizyty studyjne w krajach partnerskich,
realizuje w ramach Programu  Uczenie się przez całe życie  Leonar- połączone z wymianą dobrych praktyk.
do da Vinci. Naszymi partnerami są organizacje i instytucje Nacisk zostanie położony głównie na takie
z: Francji, Austrii, Walii, Belgii, Węgier i Portugalii, którym bliska dziedziny, jak: edukacja, praca i zatrudnie-
jest idea szukania nowych rozwiązań i włączania w codzienną nie oraz samodzielne i niezależne życie
pracę działań nieszablonowych. osób z niepełnosprawnością. Członkowie
W większości krajów instytucje, które do tej pory wspierały projektu porównają zdobytą wiedzę, aby
osoby z niepełnosprawnością intelektualną, stoją obecnie przed sformułować rekomendacje dla personelu,
wyzwaniem świadczenia usług również osobom z chorobami ustawodawców i instytucji finansujących.
psychicznymi, z podwójną diagnozą (niepełnosprawność intelek- Rekomendacje i inne rezultaty zostaną sze-
tualna i choroba psychiczna) czy osobom wykluczonym społecznie. roko rozpowszechnione na poziomie lokal-
Należałoby zastanowić się, skąd wziął się tego typu problem i dlacze- nym i międzynarodowym.
go grupa dotÄ…d jednorodna i dobrze poznana tak bardzo zmie-
niła się? Czy wynika to z rozpoznawania zaburzeń psychicznych Pierwsze spotkanie grupy projektowej
jako niepełnosprawności? Czy jest to skutek podwójnej diagnostyki odbyło się w dniach 29-30 paz
dziernika br.
lub ogólnego wzrostu w społeczeństwie liczby osób z problemami w Wiedniu. Pozwoliło nam otworzyć się
natury psychicznej? na siebie nawzajem, nauczyć się słuchać
i czerpać z doświadczeń innych. W krajach
partnerskich obserwujemy różnorodne
rozwiązania nurtujących nas problemów.
Najważniejsze jednak, aby potrafić z kilku
odrębnych jakości zbudować coś innowacyj-
W Europie do placówek dla osób z niepełnosprawnością
nego.Suma naszych doświadczeń nie będzie
intelektualną coraz częściej trafiają osoby z chorobami
prostym wynikiem dodawania, ale cieka-
psychicznymi. wym efektem budowania wniosków na
różnorodności, co pozwoli lepiej zrozumieć
Zdarza się też, że osoby z niepełnosprawnością
rzeczywistość. Warto wszakże uświadomić
sobie, że bazując tylko na własnych
intelektualnÄ… chorujÄ… psychicznie.
doświadczeniach, cierpimy zazwyczaj na
brak danych. %
Specjaliści mogą nie wiedzieć, jak z takimi ludz
mi
pracować.
Partnerzy projektu: UNAPEI (Union nationale des
associations de parents, de personnes handicapées
Dlatego Koło naszego Stowarzyszenia w Jarosławiu
mentales et de leurs amis, Francja, koordynator pro-
jektu), European Association of Service Providers for
uczestniczy w ważnym projekcie.
Persons with Disabilities (Belgia), Learning Disability
Wales we współpracy z Cartrefi Cymru i ELITE Sup-
Specjaliści z Jarosławia spotykają się w nim
ported Employment Agency (Wielka Brytania), Jugend
ze specjalistami z innych krajów Europy.
am Werk Begleitung von Menschen mit Behinderung
GmbH (Austria),  Kézenfogva Összefogás a Fogy-
Wspólnie zastanawiają się, jak dobrze pracować
atékosokért Alapítvány (WÄ™gry), C.E.C.D. Mira Sintra
(Portugalia) oraz Koło PSOUU w Jarosławiu i Funda-
z osobami z niepełnosprawnością intelektualną
cja Rozwoju Systemu Edukacji  Narodowa Agencja
i z chorobami psychicznymi. Programu Leonardo da Vinci (Polska).
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
15
PUBLIKACJE
Dbanie o zęby, przeciwdziałanie dyskryminacji, a także przekazywanie wiedzy i informacji osobom z niepełno-
sprawnością intelektualną. To tematy sześciu publikacji, wydanych przez Zarząd Główny PSOUU dzięki wsparciu
finansowemu Samorządu Województwa Mazowieckiego.
Lidia Czarkowska
Biuro Zarządu Głównego PSOUU
Poradniki Å‚atwe do czytania
P
o
r
a
d
n
i
k
i
Å‚
a
t
w
e
d
o
c
z
y
t
a
n
i
a
Poradniki przeznaczone są dla osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz ich otocze- Szósty poradnik  Jak dbać o zęby.
nia  rodziców, opiekunów i pracujących z nimi na co dzień profesjonalistów, a także kontak- Profilaktyka chorób zębów i leczenie sto-
tujących się z nimi przedstawicieli różnych instytucji. Pierwsze cztery pozycje (patrz: ramka) matologiczne osób z niepełnosprawnością
poświęcone są komunikacji przystosowanej  czyli temu, jak przekazywać informacje i wie- intelektualną jest publikacją poświęconą
dzę osobom z niepełnosprawnością intelektualną oraz mającym trudności z czytaniem i rozu- zdrowiu osób z niepełnosprawnością inte-
mieniem nowych, skomplikowanych treści. Poradniki pokazują, jak opracowywać informa- lektualną, informującą rodziców i same te
cje pisane i drukowane, jak prowadzić kursy i szkolenia w zakresie edukacji ustawicznej osoby o tym, jak dbać o higienę jamy ustnej
dorosłych, aby przekazywane treści były zrozumiałe i dostępne dla uczestników i słuchaczy i jakie mogą być konsekwencje zaniedbań.
z niepełnosprawnością intelektualną. Publikacja ma na celu również zwrócenie
uwagi lekarzy dentystów i środowiska
Mamy nadzieję, że publikacje te będą służyć studentom i wykładowcom kierunków medycznego oraz farmaceutycznego na fakt,
humanistycznych, szczególnie pedagogicznych, nauczycielom szkół podstawowych powszech- jak ważna jest prewencja w zakresie higie-
nych, integracyjnych i specjalnych. Będą również przydatne urzędnikom i pracownikom ny jamy ustnej u osób z niepełnospraw-
służb miejskich oraz innych instytucji, do których osoby z niepełnosprawnością intelektu- nością intelektualną. Tak jak niektóre
alną zgłaszają się jako klienci, a także dziennikarzom. Poradniki pomogą tak formułować z wcześniejszych publikacji PSOUU,
przekazywane treści i informacje, aby były one zrozumiałe i przystępne dla wszystkich. poradnik ten jest wzorowany na pozycji
Oryginalne wersje poradników o komunikacji w językach angielskim, niemieckim, fran- wydanej w 2011 r. przez francuską Naro-
cuskim, fińskim, litewskim i portugalskim zostały opracowane i wydane dową Unię Stowarzyszeń Rodziców, Osób
po raz pierwszy w 2009 r. przez Europejskie Stowarzyszenie z Niepełnosprawnością
Organizacji Działających na rzecz Osób Intelektualną i Ich
z Niepełnosprawnością Intelektual- Przyjaciół
nÄ… Inclusion Europe w ramach UNAPEI.
projektu  Ścieżki edukacji dorosłych
dla osób z niepełnosprawnością
intelektualnÄ… , finansowanego z Pro-
gramu Unii Europejskiej  Uczenie siÄ™
przez całe życie . W projekcie uczestni-
czyło także dziewięciu innych partne-
rów europejskich.
Dwojaka prewencja
PiÄ…ta publikacja
to poradnik  Anty-
dyskryminacja na
co dzień , autorstwa
Moniki Zimy-Parjaszew-
skiej, doktora nauk praw-
nych, adiunkta w Akademii
Pedagogiki Specjalnej, wicepre-
zeski Zarządu Głównego PSOUU.
Autorka od wielu lat podejmuje dzia-
łania na rzecz popularyzacji praw czło-
wieka w odniesieniu do osób narażonych
na dyskryminację, w szczególności osób
z niepełnosprawnością intelektualną. Opraco-
wała i opublikowała wiele tekstów na temat
ochrony praw człowieka. Poradnik  Antydyskry-
minacja na co dzień informuje m.in. o tym, co to
jest dyskryminacja, jakie są jej rodzaje, jak na nią reagować,
a także gdzie osoby dyskryminowane mogą szukać pomocy.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 4 (46) GRUDZIEC
2012
16
PUBLIKACJE
Publikacja ukazuje się w Polsce dzięki Komplet czterech poradników o europejskich standardach tworzenia tekstów łatwych
współpracy z UNAPEI i nieodpłatnemu do czytania i zrozumienia oraz przekazywania wiedzy i informacji osobom z niepełnospraw-
przekazaniu PSOUU praw autorskich, nością intelektualną został przekazany również urzędom pracy, urzędom dzielnicowym
w tym do wykorzystania ilustracji, których m.st. Warszawa i urzędom z terenu powiatu warszawskiego zachodniego, a także przed-
autorem jest Regis Denel. Poradnik ten stawicielom mediów.
uzyskał rekomendację Polskiego Towarzy- Poradnik  Jak dbać o zęby. Profilaktyka chorób zębów i leczenie stomatologiczne
stwa Stomatologicznego. osób z niepełnosprawnością intelektualną otrzymały także instytucje farmaceutyczne
i lekarskie oraz uczelnie medyczne.
Uświadamiać społeczeństwo
Wszystkie poradniki były też przekazywane na organizowanych przez PSOUU konferen-
Wszystkie poradniki zostały nieod- cjach, zjazdach, imprezach. Będą dostępne dla wszystkich zainteresowanych aż do wyczer-
płatnie przekazane odbiorcom na terenie pania nakładu  prosimy o kontakt:
województwa mazowieckiego. Po jednym e-mail: [e-mail]
egzemplarzu książeczek otrzymały działa- tel. [phone] w. 4.
jÄ…ce na terenie Mazowsza: warsztaty terapii
zajęciowej, środowiskowe domy samopo- Poradniki są także zamieszczone w formacie PDF na www.psouu.org.pl (zakładka  Publi-
mocy, szkoły specjalne, organizacje poza- kacje i dalej:  Poradniki, broszury i inne ).
rzÄ…dowe, powiatowe centra pomocy rodzi-
nie, instytucje administracji publicznej, Wszystkie poradniki mają za zadanie podnosić wiedzę, uświadamiać społeczeństwo
uczelnie oraz Koła terenowe PSOUU i ich i przełamywać bariery mentalne, związane z utrudnionym komunikowaniem się, bra-
placówki. kiem dostępnych i zrozumiałych narzędzi informacyjnych. Wyobrażenia i stereotypy, prze-
kładające się na uprzedzenia i zachowania nieszanujące innego człowieka i jego godności
osobistej, na ogół wynikają z braku wiedzy i rozumienia tego, czym jest niepełnosprawność
1. Informacja dla wszystkich
intelektualna. %
Europejskie standardy przygotowania tekstu
Å‚atwego do czytania i zrozumienia  publikacja
Zadanie publiczne  Warto wiedzieć. Poradniki dla osób z niepełnosprawnością intelektualną realizowane
ta po polsku po raz pierwszy została wydana było przez PSOUU w okresie od 13 lipca do 30 paz
dziernika 2012 r. Współfinansowane było ze środków
Samorządu Województwa Mazowieckiego.
staraniem Biura Pełnomocnika Rządu ds.
Osób Niepełnosprawnych w 2010 r. w niewiel-
kim nakładzie. PSOUU dziękuje pierwszemu
wydawcy za udostępnienie opracowania wersji
drukarskiej tej publikacji.
2. Nie piszcie nic dla nas bez nas!
Nasze Stowarzyszenie wydało sześć poradników.
Angażowanie osób z niepełnosprawnością
intelektualną w opracowywanie tekstów
Poradniki są napisane w tekście łatwym do czytania.
Å‚atwych do czytania.
3. Kształcenie profesjonalistów To znaczy, że są one napisane specjalnie
zajmujÄ…cych siÄ™ edukacjÄ… ustawicznÄ…
dla osób z niepełnosprawnością intelektualną.
Wskazówki dla prowadzących szkolenia, jak
tworzyć teksty łatwe do czytania i zrozumienia.
Niektóre z poradników czytały osoby z niepełnosprawnością
4. Proste nauczanie
intelektualną, żeby sprawdzić, czy są dla nich zrozumiałe.
Wskazówki dla osób zajmujących się edukacją
ustawiczną do zwiększania dostępności pro-
W jednym z poradników można przeczytać,
wadzonych szkoleń.
jak dbać o zęby.
5. Antydyskryminacja na co dzień
Poradnik przeznaczony dla osób z niepełno-
Z drugiego można się dowiedzieć, czym jest dyskryminacja
sprawnością intelektualną, napisany w formacie
tekstu Å‚atwego do czytania i zrozumienia, infor-
i jak z nią walczyć.
mujący jak należy reagować, co robić, do kogo
zwrócić się o pomoc w przypadku doświadczania
Pozostałe cztery poradniki mówią o tym, jak przekazywać
dyskryminacji.
informacje i wiedzę osobom z niepełnosprawnością
6. Jak dbać o zęby
intelektualnÄ….
Profilaktyka chorób zębów i leczenie stomato-
logiczne osób z niepełnosprawnością intelek-
tualną  poradnik dla rodziców i opiekunów oraz
Dzięki nim osoby z niepełnosprawnością będą mogły
samych osób z niepełnosprawnością.
razem z terapeutami pisać własne teksty.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
17
NASZE STOWARZYSZENIE
W Cieszynie, z inicjatywy tamtejszego Koła PSOUU, rozpoczynają się prace architektoniczne związane z projektem
 Ekozofia niepełnosprawnych  Centrum Kształcenia i Wymiany Doświadczeń .
Plany adaptacji zespołu folwarcznego z  Zameczkiem robią wrażenie.
Rafał Guzowski
Specjalista ds. PR, Koło PSOUU w Cieszynie
Koło naszego
Kroki do ekozofii
K
r
o
k
i
d
o
e
k
o
z
o
f
i
i
Stowarzyszenia
Projekt  Ekozofii od samego początku prowadzony jest przez Koło PSOUU w Cieszynie.
w Cieszynie kupiło plac
Jego członkowie od dawna starali się o własną, niezależną przestrzeń. Dlatego w 2009 r.
kupili od Starostwa Powiatowego nieruchomość, należącą niegdyś do Habsburgów  tzw.
ze starym zameczkiem
Zameczek wraz z budynkiem folwarcznym. Dzisiaj powstają już realne plany adaptacji
i z oborÄ….
tych budynków, a wszystko konsultowane jest z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.
Według wstępnej koncepcji, opracowanej przez specjalistów z zakresu biobudownictwa
z krakowskiej Fundacji  Królewski Szlak oraz ze Spółdzielni Socjalnej  Ekocentrycy ,
Te budowle mają być
całość inwestycji będzie miała charakter proekologiczny.  Zameczek oraz tzw. obora zosta-
wyremontowane.
ną odrestaurowane zgodnie z zaleceniami konserwatorskimi. Powstaną też nowe budynki.
W  Zameczku odbywać się będą konferencje, szkolenia, warsztaty. W życiu tego miejsca
Powstaną też nowe
uczestniczyć będą osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Na leżącym nieopodal
polu ornym o powierzchni 3,5 ha powstanie zakład aktywności zawodowej. Na pozostałym
budynki.
terenie powstanie OREW, w którym kontynuowana będzie dotychczasowa praca. To jednak
nie wszystko. Powstaną też klasy, w których młodzież z niepełnosprawnością będzie przygo-
Wszystko to dla osób
towywać się do aktywnego życia zawodowego.
W budynkach ma znalez
ć się również miejsce dla absolwentów zajęć rewalidacyjno- z niepełnosprawnością
wychowawczych, osób z głęboką niepełnosprawnością intelektualną, które ukończyły 25.
i ich rodzin.
rok życia, oraz mieszkania treningowe, w których wychowankowie będą się uczyć samo-
dzielności w codziennym, niezależnym życiu. Powstanie też pensjonat krótkiego pobytu.
W budynkach
Dzięki oferowanej w nim opiece nad dzieckiem z niepełnosprawnością, rodzice będą mogli
skorzystać z oczywistych dla przeciętnego człowieka, a często niedostępnych dla nich
zorganizowana będzie
form odpoczynku, takich jak wyjście do kina, teatru, na imieniny czy wyjazd na urlop,
nauka i rehabilitacja.
by zregenerować siły.
Projekt ten proponuje kompleksowe rozwiązania w edukacji, rehabilitacji, we włączaniu Osoby
w życie społeczne osób z niepełnosprawnością intelektualną. Pokazuje, że ludzie ci nie muszą
z niepełnosprawnością
być tylko biorcami (mamy na myśli pomoc społeczną i środki z budżetu państwa), ale
potrafią być aktywni, wiele dać od siebie, zarabiać na życie. Ważnym elementem tego pro- będą tam też mogły
jektu jest powiązanie edukacji, rehabilitacji, terapii, zatrudnienia osób niepełnosprawnych
nauczyć się pracować.
z ekologią. Przy budowie i adaptacji obiektów zastosowane będą rozwiązania ekologiczne,
tradycyjne będą też uprawa ziemi i przetwórstwo żywności. Pomysłodawcy z Cieszyna chcą
Budynki będą ekologiczne.
uczyć ekologicznego stylu życia i poszanowania przyrody.
Projekt wystartował. Koło PSOUU w Cieszynie, wraz ze Spółdzielnią Socjalną  Ekocen-
trycy i z Fundacją  Królewski Szlak , jest na etapie dopracowywania szczegółów projektu Ekologiczna będzie też
architektonicznego. Przed nami jeszcze opracowanie procedur prawnych realizacji projektu,
uprawa ziemi i produkcja
żywności.
Ekologiczne to znaczy
tworzone tak, by nie
niszczyć przyrody.
konsultacje koncepcji budowlano-wyko-
nawczej i kosztorysu inwestorskiego. To wszys-
tkooczywiście wymaga pieniędzy, ale dzięki
hojności mieszkańców Cieszyna i okolic,
którzy przekazują 1 procent podatku oraz
wspierają różne stowarzyszeniowe akcje,
Koło PSOUU w Cieszynie już teraz może roz-
poczynaćkonsultacje z ekspertami z zakresu
architektury i budownictwa. %
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 4 (46) GRUDZIEC
2012
18
Autor infografiki: Fundacja  Królewski Szlak
LISTY I OPINIE
Ubezwłasnowolnienie
U
b
e
z
w
Å‚
a
s
n
o
w
o
l
n
i
e
n
i
e
 dla kogo jest wygodne?

d
l
a
k
o
g
o
j
e
s
t
w
y
g
o
d
n
e
?
Sprawa, na którą chciałabym zwrócić Państwa uwagę, dotyczy artykułu Pani Moniki
Zimy-Parjaszewskiej  Konwencja  początek nowej ery? . Myślę, że nie tylko ja mam problem
ze zrozumieniem realizacji zapisu przytoczonego w tekście:  Państwo powinno zapewnić
odpowiednie wsparcie osobom z niepełnosprawnościami, ale nie może ono polegać na opiece instytucjonalnej i wyklu-
czaniu z życia społecznego. Konwencja wprowadza obowiązek likwidacji ubezwłasnowolnienia, gwarantując każdej osobie
z niepełnosprawnością zdolność do czynności prawnych i wskazując, że państwo powinno zapewnić wsparcie w korzy-
staniu z tej zdolności każdej osobie, która tego potrzebuje&  .
Otóż zapis ten budzi we mnie wątpliwości co do jego realizacji. Jestem przeciwna ubezwłasnowolnieniu. Teoretycznie.
Praktycznie wbiłam mojemu synowi do głowy, że nie wolno mu podpisać niczego, dopóki tego ze mną nie uzgodni. Należy
on do takich osób upośledzonych, które, chyba jak większość, za coca-colę lub batonik podpiszą wszystko, zanim sobie
(jeżeli w ogóle) wyobrażą, co podpisali. Ważny jest sam fakt  ważności podpisywania. Nie jest on więc ubezwłasnowol-
niony, ale w jakimś stopniu uzależniony ode mnie, póki ja żyję. I póki będzie pamiętał, że ma mi o tym powiedzieć.
Ostatnio byliśmy w Sali Kongresowej na przedstawieniu i tam syn mój dostał ataku padaczki. Przybiegli ochroniarze
czy porządkowi i pomogli wynieść go z sali. Ale znalazły się też dwie panie ratowniczki medyczne, które na wstępie poin-
formowały mnie, że nie po to trzy lata studiowały, żebym się mieszała i przeszkadzała. BO ON NIE JEST UBEZWA
ASNO-
WOLNIONY. Mam więc wyjść z pomieszczenia. Doszło wręcz do szarpaniny, żebym mogła położyć go najpierw na boku,
a potem posadzić. Kiedy mógł już pić, podałam mu leki. Działanie ratowniczek ograniczało się do pokrzykiwania na mnie
i wezwania karetki pogotowia. Może gdyby był ubezwłasnowolniony, pozwolono by mi się nim spokojnie zająć?
To zupełnie prywatna dygresja, ale co w ramach tej Konwencji ma oznaczać  model wspieranego podejmowania decyzji ?
Proszę o rozwinięcie tego tematu w następnych numerach czasopisma.
Grażyna Witwicka-Kilar
Bardzo dziękuję za list i cenne uwagi Widzimy podpisane umowy pożyczki i kredytu, widzimy problemy w załatwieniu sprawy
na temat problemów związanych z realiza- z urzędnikiem, lekarzem, widzimy ryzyko niechcianej ciąży, wychowywania dziecka
cją postanowień Konwencji o prawach i wiele innych. Chciałam uspokoić Autorkę listu i innych Czytelników, że mam tego
osób z niepełnosprawnościami. Jak słusz- świadomość. Jednak przekonanie o podmiotowości każdego człowieka każe mi walczyć
nie zauważyła Pani Grażyna Witwicka- o warunki życia, w których jak największa liczba osób z niepełnosprawnością będzie mogła
Kilar, instytucja ubezwłasnowolnienia oraz praktykować wszystkie wolności i prawa człowieka. Jak to osiągnąć?
korzystanie przez osoby z niepełnospraw-
Państwo ma zapewnić wsparcie
nością intelektualną ze zdolności do czyn-
ności prawnych budzą liczne wątpliwości. Konwencja z pewnością może w tym pomóc, ale nie rozwiąże wszystkich problemów
osób z niepełnosprawnością i ich rodzin. Konwencja wskazuje kierunki działania, wytycza
Z jednej strony, PSOUU od wielu lat wal- cele, które zmierzają do włączenia osób z niepełnosprawnością w życie społeczne  w edukację,
czy o pełnię praw człowieka, poszanowanie życie zawodowe, kulturalne, obywatelskie. Konwencja, podkreślając model społeczny
godności i zagwarantowanie równości i wol- niepełnosprawności, przenosi ciężar odpowiedzialności za trudności z tym związane na
ności osobom z niepełnosprawnością inte- społeczeństwo! Oznacza to, że to społeczeństwo (w tym władza publiczna) jest zobowiązane
lektualną. Wiąże się to z uznaniem autono- do dostosowania się do potrzeb i możliwości osób z niepełnosprawnością intelektualną.
mii decyzyjnej osoby z niepełnosprawnością, Jeśli osoba taka ma trudności w mówieniu, to państwo powinno zapewnić jej korzystanie
jej prawem do podejmowania decyzji, choć- z alternatywnych metod komunikacji (np. piktogramy, alfabet Braille a), tak by jej wola
bynieracjonalnych z naszego punktu widze- miała znaczenie na równi z decyzjami innych. Jeśli osoba z niepełnosprawnością ma
nia, popełniania przy tym błędów. Z drugiej trudności w załatwianiu spraw urzędowych, to państwo powinno zapewnić jej takie wsparcie
jednak strony, codzienna rzeczywistość (asystent, łatwy język, dłuższy czas załatwienia sprawy), by mogła ona korzystać z urzędu
przywołuje na myśl szereg trudności w funk- na równi z innymi.
cjonowaniunaszych członków rodziny  dzie-
ci,rodzeństwa  osób z niepełnosprawnością Ubezwłasnowolnienie pozostawia ciężar radzenia sobie z trudnościami w funkcjonowa-
intelektualną. Dostrzegamy ich łatwowier- niu na osobie z niepełnosprawnością, jej rodzinie i osobach najbliższych. Ubezwłasnowol-
ność, brak pewności siebie, chęć przypodo- nienie w praktyce zwalnia władzę publiczną z obowiązku podejmowania starań o jak
baniasię innym. Obawiamy się ich wykorzy- najwyższy poziom funkcjonowania osoby z niepełnosprawnością, ponieważ funkcje te
stania, złego potraktowania przez innych. zostaną przekazane opiekunowi prawnemu lub kuratorowi. Ubezwłasnowolnienie usypia

SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
19
LISTY I OPINIE
czujność społeczną, ponieważ osoba ubez- Ustawa wskazuje, iż w przypadku osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej zgodę wyra-
własnowolniona zostaje wyłączona z głów- ża przedstawiciel ustawowy tej osoby. Jednocześnie jednak przepisy wyraz
nie podkreśla-
nego nurtu życia społecznego. Jestem ogrom- ją, że jeżeli osoba ubezwłasnowolniona jest w stanie z rozeznaniem wypowiedzieć opinię
ną przeciwniczką ubezwłasnowolnienia, w sprawie badania, konieczne jest ponadto uzyskanie jej zgody. Warto również pamiętać, że
które jawi się jako panaceum na wszystkie jeśli zachodzi potrzeba przeprowadzenia badania osoby, która jest niezdolna do wyrażenia
trudności w życiu osoby z niepełnospraw- świadomej zgody, zgodę na przeprowadzenie badania może wyrazić także opiekun fak-
nością. Uważam, że nie istnieją sytuacje, tyczny, którym jest osoba sprawująca, bez obowiązku ustawowego, stałą opiekę nad
które uzasadniałyby zastosowanie tak rady- pacjentem, który ze względu na wiek, stan zdrowia albo stan psychiczny opieki takiej
kalnego środka, jakim jest ubezwłasnowol- wymaga.
nienie w jego obecnym kształcie. Uważam, Zatem w opisanej sprawie Autorka, jako opiekunka faktyczna, mogła wyrazić zgodę
że nie ma osoby, z którą nie można nawiązać na badanie syna, ale nie mogła decydować o ewentualnym sposobie jego leczenia. Zdecy-
kontaktu. Uważam, że rozwój osoby z nie- dowanie zabrakło w opisanej sprawie dobrej woli osób biorących udział w zdarzeniu i przy-
pełnosprawnością to proces, którego efektów najmniej wysłuchania stanowiska matki. Na marginesie warto dodać, iż dobrą praktyką
nie uda się przewidzieć, dlatego należy go jest przygotowanie informacji na temat sytuacji zdrowotnej na blaszce zawieszonej na
podejmować i wzmacniać, wykorzystywać szyi, w portfelu, tak by tam, gdzie liczy się czas, można było szybko zareagować.
coraz nowsze techniki i metody.
Wspierane podejmowanie decyzji
Niepokoi mnie w tym względzie stano-
wisko Autorki listu, która, oceniając zacho- Trudno korzystać z praw człowieka, jeśli nie mieliśmy możliwości ich praktykowania.
wanie syna przewiduje, iż  chyba większość Państwo ma obowiązek podejmowania takich działań w zakresie uczestnictwa osoby
osób upośledzonych za coca-colę lub bato- z niepełnosprawnością w życiu publicznym, obywatelskim, w którym decyzje mają zna-
nik podpisze wszystko . To krzywdzący ste- czenie prawne. Podejmowane jak najwcześniej działania edukacyjne, uświadamiające
reotyp, który odbiera motywację do starań zarówno osoby z niepełnosprawnością, jak też ich rodziny, otoczenie o sposobach korzy-
o rozwój każdej jednostki na miarę jej stania z praw człowieka, mogą doprowadzić do realnego udziału tych osób we wszystkich
możliwości. Osoby z niepełnosprawnością dziedzinach życia.
intelektualną to zróżnicowana grupa społecz-
Wspierane podejmowanie decyzji, jako alternatywa dla ubezwłasnowolnienia, to proces
na. Na pewno są w niej takie osoby, które
podejmowania decyzji, który składa się z kilku etapów:
nigdy nie będą mogły się podpisać, przeczy-
1. osoba musi zrozumieć dostępne informacje na dany temat;
tać dokumentu, porozmawiać. Ale to nie
2. musi również być w stanie ocenić skutki swoich działań;
znaczy, że nie należypodejmować wszystkich
3. na bazie informacji o sytuacji i skutkach ewentualnych decyzji musi być w stanie
możliwych działań, aby do tego dążyć.
podjąć swobodną decyzję;
List Autorki przekonuje mnie o koniecz-
4. na koniec  musi być w stanie przekazać swoją wolę innym, a więc swoją decyzję
ności uświadamiania społeczeństwa na
zakomunikować w zrozumiały dla innych sposób.
temat zapisów Konwencji, ponieważ Kon-
wencja nie tylko traktuje każdą osobę z nie- Na każdym z tych etapów, o ile dana osoba z niepełnosprawnością tego potrzebuje,
pełnosprawnością jako pełnoprawnego można ją wesprzeć różnymi sposobami (wsparcie osobowe, techniczne), aby pomóc jej
człowieka, ale przede wszystkim nakłada przejść przez tę fazę procesu decyzyjnego. Doprowadzi to do podjęcia konkretnej decyzji
na państwo obowiązek takich działań, by przez osobę z niepełnosprawnością, bez konieczności decydowania za nią i w jej imieniu.
korzystanie z praw człowieka stało się real- Właśnie taka pomoc w rozumieniu informacji i konsekwencji zachowań, w podejmowaniu
ne. Może jeszcze nie dziś, nie jutro, ale za decyzji, w interpretowaniu ich lub w ich komunikowaniu innym, nosi nazwę  wspieranego
kilka lat... podejmowania decyzji (supported desicion-making).
Instytucja ta zakłada, że każda osoba przytomna jest w stanie zrozumieć rzeczywistość,
Zabrakło dobrej woli
o ile zostanie ona jej zaprezentowana w odpowiedni  dopasowany do jej indywidualnych
Z pewnością trudna jest sytuacja, o której potrzeb  sposób. Komunikacja z osobą z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu
wspomina Autorka listu, kiedy pełnolet- znacznym może przebiegać z udziałem alternatywnych metod komunikacji czy komunikacji
ność osoby z niepełnosprawnością inte- za pomocą komputera, dz
więku lub obrazu. To osoba wspierająca odczytuje komunikat
lektualną oznacza dla organów władzy i interpretuje go, ale nie podejmuje decyzji za osobę z niepełnosprawnością. Oczywiście
publicznej brak obowiązku jakiejkolwiek wspierane podejmowanie decyzji zakłada, iż w sytuacji, gdy żadne środki nie są w stanie
konsultacji z rodzicem tej osoby. Trzeba umożliwić osobie z niepełnosprawnością przejścia przez wszystkie etapy procesu decyzyj-
mieć przy tym świadomość, że częste są nego w odniesieniu do konkretnej decyzji, można zastosować instytucję substytuta,
sytuacje przeciwne  pełnoletność nie ma który decydowałby w jej imieniu, w tej konkretnej sytuacji1.
znaczenia dla urzędnika, pracodawcy, Trudno przewidzieć wszystkie trudne sytuacje i niebezpieczeństwa, które mogą spotkać
usługodawcy, którzy wciąż traktują osoby osoby z niepełnosprawnością intelektualną w codziennym życiu. Świadomość ich istnienia
z niepełnosprawnością intelektualną jak wprowadza niepokój i strach. Jednak nie może nam to przysłonić celu  dążenia do nieza-
dzieci. W przypadku zgody na badania leżnego, pełnego życia osób z niepełnosprawnością intelektualną.
lub świadczenie zdrowotne, art. 32 Ustawy
o zawodach lekarza i lekarza dentysty prze- dr Monika Zima-Parjaszewska
sądza, iż jeżeli pacjent jest małoletni lub wiceprezeska Zarządu Głównego PSOUU
niezdolny do świadomego wyrażenia zgody,
wymagana jest zgoda jego przedstawiciela
1 M. Bach, Legal Capacity, Personhood and Supported Decision Making, Canadian Association for Community Living, January
2006, s. 5; B. Geller, E. Sugrue Hyman, Maintaining and Achieving Legal Autonomy, The Arc Michigan, http://www.michiga-
ustawowego, a gdy pacjent go nie ma lub
nallianceforfamilies.org/inf/alt.gua.htm#alt, M. Bach, Supported Decision Making under Article 12 of the UN Convention on the
porozumienie się z nim jest niemożliwe 
Rights of Persons with Disabilities. Questions and Challenges, Notes for Presentation to Conference on Legal Capacity and
zezwolenie sądu opiekuńczego.
Supported Decision Making Parents Committee of Inclusion Ireland Athlone, Ireland  November 3, 2007, s. 4.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 4 (46) GRUDZIEC
2012
20
WYDARZENIA
 Zajefajnie!  Daniel Szweda nie mógł inaczej podsumować Pleneru Artystycznego. Uczestnik WTZ w Pucku był
jednym ze zdobywców nagród, choć w Osiekach koło Koszalina był pierwszy raz.  Dostałem sztalugę i dyplom za
drugie miejsce  mówił z dumą.  Myślałem, że ostatnie miejsce zajmę, a jednak nie i tu zaskoczenie.
Tomasz Przybysz-Przybyszewski
Zmienia siÄ™ spojrzenie
Z
m
i
e
n
i
a
s
i
Ä™
s
p
o
j
r
z
e
n
i
e
X Ogólnopolski Integracyjny Plener przez zespół WTZ nr 2 od paz
dziernika ubiegłego roku. Zorganizować trzeba m.in. trans-
Artystyczny odbywał się od 19 do 21 wrześ- port, logistykę, wyżywienie, noclegi, materiały plastyczne. Do pomocy zaangażowani byli
nia 2012 r. na terenie pięknego, zabytkowe- też uczestnicy WTZ nr 2.
go Dworku Osieckiego. Organizatorem był  Cały dzień będziemy układać namioty i takie duperele, jak to się mówi  podkreślał
Warsztat Terapii Zajęciowej nr 2 w Koszali- Marcin Nowacki. Nie narzekał jednak:  Pomagam i robię to z całego serca  zapewnił.
nie,działający przy tamtejszym Kole PSOUU.
Nawet mężczyz
ni haftujÄ…
 Plener to moje dziecko  mówiła Ewa
Cyngiel, kierownik WTZ nr 2.  Kiedy 11 Dawid Bernard przyjechał na Plener z pobliskiego Sianowa. Brał udział w konkursie
lat temu zaczęłam pracę jako kierownik malarskim. Bardzo lubi rysować. Na pytanie, co najbardziej, głosem łudząco podobnym
warsztatu, doszłam do wniosku, że w oso- do głosu Janusza Gajosa, spokojnie wymieniał:
bach niepełnosprawnych intelektualnie  Domy, drzewa, chmury, słoneczko, pociąg, droga, samochód, kwiatki. Jeszcze znaki
tkwi ogromny potencjał. Sztuka na co drogowe umiem rysować. Znam znaki drogowe, np. znak stop to znaczy zatrzymać się.
dzień jest wykorzystywana w terapii,
rehabilitacji. Chciałam pokazać osobom Karolina Grzyb z WTZ  Koniczynka z Poznania na Plenerze była po raz pierwszy.
pełnosprawnym ten potencjał, to spojrzenie Bardzo jej się podobało.
osób niepełnosprawnych na świat poprzez  Robiłam bransoletkę, decoupage, malowałam, uczyłam się tańczyć i robić makijaż 
sztukę, pokazać ich osiągnięcia, bo ja wymieniała jednym tchem.
sama byłam tym zaszokowana. Tak się
pojawił pomysł pod tytułem  Plener .  Stałą bywalczynią Pleneru jest z kolei Milena Cichocka z Turzy Małej koło Działdowa,
gdzie jest uczestniczką WTZ. Też bardzo lubi przyjeżdżać do Osiek. W tym roku malowa-
Na początku impreza była kameralna, ła obrazy, robiła też kwiaty z bibuły. Ale co innego rozpalało emocje  dyskoteka.
dominowało malarstwo. Jednak z roku na  Wczoraj dałyśmy czadu  mówiła ze śmiechem.  Takie zmęczone wróciłyśmy
rok Plener rósł. Wprowadzano nowe techni- stamtąd, że spać się chciało. Super było.
ki artystyczne, zapraszano gości z zaprzy- Dyskoteki były wieczorem, a sala była zawsze pełna. Z Działdowa do Osiek jest aż
jaz
nionych ośrodków. X Plener odwiedziło 360 km w jedną stronę, ale warto było pokonać tę trasę już po raz piąty.
450 osób z 26 placówek z całej Polski 
warsztatów terapii zajęciowej, domów  Mili państwo tu są, organizacja wspaniała, wielki podziw i szacunek dla organiza-
pomocy społecznej, środowiskowych torów  zachwycał się Andrzej Szostek, współzałożyciel i członek Koła PSOUU w Działdo-
domów samopomocy i ośrodków rehabili- wie, a z zawodu kierowca w tamtejszym WTZ. Przyznał, że trochę podpatruje tę organi-
tacyjno-edukacyjno-wychowawczych. Na zację, by w Działdowie skorzystać z dobrych praktyk. Jego zdaniem atmosfera Osiek
gości czekało mnóstwo atrakcji, m.in. ple- sprzyja pracy artystycznej.
nery malarski i fotograficzny, warsztaty  Jedni rysują, drudzy fotografują, jeszcze inni haftują. Nawet mężczyz
ni haftujÄ…, bardzo
taneczne, teatralne, edukacyjne, dziennikar- ładnie  mówił, podkreślając, że uczestnicy WTZ nie mogą się doczekać kolejnego roku.
skie, papieru czerpanego i wiele innych.  Oni po prostu cały czas wspominają Osieki  dodał.
To ogromna operacja, przygotowywana Taniec ćwiczono na warsztatach. Z tej możliwości sko-
rzystał Rafał Krasowski z WTZ nr 2 w Koszalinie.
 Już mnie nauczyli i teraz potrafię tańczyć  podkreślał,
a nowo nabyte umiejętności wykorzystywał na dyskotekach.
Budowanie wizerunku
Warsztaty były okazją do dzielenia się doświadczeniami
z artystami pełnosprawnymi. Organizatorzy chcą budować
taki wizerunek osób z niepełnosprawnością intelektualną
w społeczeństwie, by nie były widziane jako te, które
potrzebują wyłącznie opieki, lecz jako samodzielni, nieza-
leżni twórcy. Plener był więc odpowiednio nagłaśniany
w mediach  patroni medialni w tym roku to m.in. TVP
Szczecin, Radio Koszalin i  Społeczeństwo dla Wszystkich .
Do udziału w Plenerze zapraszani są też politycy i urzędnicy.
 Kiedy pan czy pani dyrektor wspólnie z osobami
niepełnosprawnymi są tutaj, tworzą jakieś wspólne dzie-
ło, to zmienia się ich spojrzenie na te osoby  mówiła Ewa
Cyngiel.

Warsztaty teatralne, czyli jak zaangażować ciało, umysł i uczucia
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
21
Fot. Justyna Julia Przybysz-Przybyszewska
WYDARZENIA
 Ciekawe spotkania na łonie natury ,  przyjechały
warsztaty: od morza po same góry ,  co roku chętniej
Z sąsiadującej z Koszalinem gminy Sianów od lat przyjeżdżają na Plener uczest-
wracamy do Osiek z nowÄ… nadziejÄ…  tak pisali o swo-
nicy ŚDS. Dlatego gmina stara się też pomóc w organizacji.
ich wrażeniach z Pleneru uczestnicy warsztatów
 Impreza ma nasz patronat i pomoc finansową w postaci tego dużego namiotu 
dziennikarskich, prowadzonych przez autora relacji.
mówiła Teresa Soróbka, sekretarz gminy Sianów, wskazując na pokaz
nÄ… kon-
Brało w nich udział ponad 20 osób, część z nich
strukcję mieszczącą kilkaset osób.  To jest namiot gminy Sianów, więc po kosztach
tworzyło już gazety w swoich placówkach. Wszyscy
został tu udostępniony.
chcieli się jednak dowiedzieć czegoś nowego o pisa-
niu artykułów, o pracy redakcji, no i co to takiego ten
Choć koszt Pleneru to ponad 120 tys. zł, przy czym kluczowa jest dotacja z PFRON,
chochlik drukarski. Wiele było pytań, wielokrotnie
to wsparcie rzeczowe też jest bardzo ważne. Szczególnie, że w dobie kryzysu coraz
wywiązywała się ciekawa dyskusja. Uczestnicy
trudniej o sponsorów. Dlatego zamiast pieniędzy, zakłady z Koszalina wspierają organi-
warsztatów umieli się jednak dogadać i w 3-osobowych
zatorów w naturze, przekazując np. wędlinę czy materiały plastyczne. Co rok w mniejszy
grupach napisać krótkie  newsy o tym, co działo się
lub większy sposób pomaga kilkudziesięciu sponsorów. To ważne, bo ułatwia też
podczas Pleneru. To z tych tekstów pochodzą cyto-
wykonywanie zadań WTZ, czyli rehabilitacji zawodowej i zatrudniania.
wane zdania. Uczestnicy bez problemu wskazywali
potem mocne i słabe strony poszczególnych tekstów.  Dzięki temu pracodawcy kojarzą nas z Plenerem  tłumaczyła Ewa Cyngiel.  Gości-
Z kolei ich autorzy, jak rasowi dziennikarze, potrafili liśmy tutaj także tych, którzy zatrudniają już naszych byłych uczestników i są z nich
bronić swoich tez i wskazywać obiektywne przyczyny
bardzo zadowoleni. Zapraszamy też potencjalnych pracodawców. To, co się tutaj dzieje,
niedoróbek w artykułach  że za mało było czasu na
zmienia ich spojrzenie na osoby niepełnosprawne, w związku z tym muszę się
pisanie, że nie było jasne, jak długi tekst ma być...
pochwalić, że coraz więcej osób niepełnosprawnych intelektualnie znajduje pracę.
 Dziennikarz zawsze musi wszystko napisać  odpo-
wiadali jedni.  Teksty mogą być długie czy krótkie,
byleby miały jakiś sens  twierdzili inni. Trudno się nie
zgodzić.
Poniżej zamieszczamy artykuł o Plenerze w Osie-
kach, który przysłał do naszej redakcji jeden z uczest-
ników warsztatów dziennikarskich, Sebastian Kopera
z WTZ nr 2 w Koszalinie:
X Ogólnopolski Integracyjny Plener Artystyczny
Osieki 19-21.09.2012
W pierwszym dniu Pleneru Artystycznego przyje-
chaliśmy pomagać kolegom. Pogoda była piękna i cie-
pła, wszyscy pomagaliśmy w organizacji Pleneru.
Po pracy poszliśmy na warsztaty teatralne. Chcieliśmy
zobaczyć, jak nasza opiekunka, pani Wiesia, pro-
wadzi zajęcia teatralne. Zajęcia były bardzo ciekawe
i trochę trudne, ale i tak byliśmy zadowoleni. Potem
poszliśmy na posiłek i na napoje. Pracowaliśmy z kole-
gami, by na drugi dzień nowi uczestnicy pokazali
swoje umiejętności malarskie.
Na drugi dzień przyjechali uczestnicy z różnych
Uczestnicy zajęć fotograficznych w akcji
miejscowości i pokazali, jak pięknie umieją malować.
Inni uczestnicy wybrali zajęcia fotograficzne. Wzięli
Trening samodzielności
swoje aparaty i zaczęli robić zdjęcia. Zajęcia były
Pobyt w Osiekach jest też ważny dla instruktorów.
również ciekawe i fascynujące. Zdjęć było dużo.
 Przyjechałam tutaj przede wszystkim z myślą o tym, żeby rozwinąć swoje talen-
Organizatorzy mieli wybrać najpiękniejsze z nich.
Po zakończeniu zajęć fotograficznych wszyscy uczest- ty, żeby móc je póz
niej przekazywać uczestnikom  mówiła Katarzyna Trepczyk,
nicy poszli na gorący posiłek i na napoje. Potem wybra- instruktorka z pracowni tkackiej WTZ w Pucku.  Bardzo dużo się nauczyłam, m.in.
liśmy się do namiotu na film o osobach niepełno- o fotografowaniu. Poza tym wyszywanie, robienie biżuterii czy nowych splotów.
sprawnych, takich jak my. Film o tych ludziach był
WTZ z Pucka był w Osiekach pierwszy raz. W ramach rewanżu zaproszą WTZ
ciekawy i poruszajÄ…cy.
z Koszalina na organizowanÄ… w Pucku spartakiadÄ™.
Następnie oglądaliśmy pokaz chemii i sztuczki
Plener to także trening samodzielności. Goście nocowali w Dworku Osieckim lub na
pana, który opowiadał nam o azocie ciekłym i mówił
terenie Koszalina. Zawiązały się nowe przyjaz
nie.
nam, że azot ciekły jest też niebezpieczny. Ale
 Poznałem takiego Sebastiana, chyba z Koszalina, i porozmawialiśmy  mówił
pokaz był bardzo ciekawy. Zaskoczyli nas opieku-
Rafał Detlaff z WTZ w Pucku  Szymona poznałem, Przemysława. Nowe znajomości.
nowie. Jako niespodzianka przyjechała orkiestra
Naprawdę można fajnych ludzi poznać. Może będziemy korespondować, nie wiadomo,
wojskowa z Koszalina, prowadzona przez majora
jak to się ułoży. Zobaczy się.
Tomasza Zajączkowskiego. Pokaz był bardzo cie-
kawy. Wszyscy uczestnicy byli zadowoleni. Dysko-
Wielu uczestników Pleneru znakomicie się zna. Dla nich także była to okazja do
tekę prowadził nasz kolega Marcin Sobka. Puszczał
dłuższego spotkania. Marek Lewandowski mieszka w Koszalinie, jest uczestnikiem
fajnÄ… muzykÄ™, wszyscy fajnie siÄ™ bawili w pierwszym
WTZ nr 2. Jego koleżanka, Ewa Kłobukowska, jest z WTZ nr 1. Znają się nie od dziś.
i drugim dniu. W dniu ostatnim były jeszcze warsztaty
Ewie zdarzają się zachwiania równowagi, więc Marek podczas Pleneru czuwał, by
taneczne. Każdy z uczestników mógł uczestniczyć
w tańcach. Wszyscy byli zadowoleni. Na zakończe- nic jej się nie stało. Zresztą Ewa może na niego liczyć na co dzień, mimo że mieszka
nie pani kierownik Ewa Cyngiel rozdawała nagrody w Boninie, 8 km od Koszalina, skąd jest Marek.
uczestnikom. Wszyscy uczestnicy byli zadowoleni  Mam zachwiania równowagi  mówiła Ewa.  Jak mnie do tyłu pociągnie, to
z nagród.
trzeba mnie...
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 4 (46) GRUDZIEC
2012
22
Fot. Justyna Julia Przybysz-Przybyszewska
WYDARZENIA
 & łapać  skończył za nią
Marek i dodał ze śmiechem:  Dzwoni
do mnie i ja jak pogotowie jadÄ™.
W Osiekach koło
 On potrafi nawet do Bonina na
piechotę przyjść  podkreśliła Ewa.
Koszalina odbył się
Marek brał udział w warsztatach
plener artystyczny.
fotograficznych. Wraz z prowadzÄ…cym
całą grupą robili zdjęcia na wskazane
tematy. Marek od dawna marzy o wła-
snym aparacie, dlatego Ewa nama-
Plener organizowany jest
wia go, by sobie go w końcu kupił.
już od 10 lat.
Marek jest też aktorem. W swoim
WTZ występuje w grupie teatralnej
Nagrodzeni twórcy
 Co Wy Na To? .
Jego instruktorka prowadziła też zajęcia w Osiekach.
Przyjechało na niego
 Zapisaliśmy się do kółka teatralnego, zobaczymy, co tam przygotowali dla nas 
bardzo dużo osób
mówił Marek.  Ona też się zapisała  dodał, wskazując na swoją koleżankę.
 Pierwszy raz. Trochę się boję  stwierdziła Ewa.
z niepełnosprawnością
Okazało się, że zupełnie niepotrzebnie.
całej Polski.
Nie tylko  Czerwony Kapturek
Wiesława Przewłoka-Datkun prowadzi grupę  Co Wy Na To? już od 10 lat. Dla gości
Pleneru przygotowała ogólne ćwiczenia, wprowadzające ich w zajęcia teatralne.
Przygotowano dla nich
 Warsztaty prowadzimy tak, żeby młodzież jakoś zintegrować ze sobą  mówiła.  To
jest młodzież z całej Polski. Oni się trochę poznają, uczą się. Nawet dla mojej grupy
wiele zajęć i atrakcji.
teatralnej są to bardzo ważne zajęcia, pozwalają im funkcjonować w nowym środowi-
sku. Bo nie jest łatwo pokazywać uczucia, emocje, otworzyć się, kiedy są osoby obce,
z zewnÄ…trz.
Mogli uczyć się
Zajęcia zaczynały się od ćwiczeń relaksujących, rozciągających. Chodzi o to, by zaan-
gażować ciało, umysł i uczucia. Zdaniem instruktorki, by zaangażować ciało, najpierw
malowania i robienia
trzeba się troszeczkę porozciągać, rozluz
nić atmosferę. Nie wejdzie się w uczucia i emocje,
zdjęć.
jeżeli atmosfera jest napięta, a zazwyczaj tak jest, gdy członkowie grupy się nie znają.
Najtrudniejsze jest zawsze pozyskanie zaufania uczestników, by chcieli się otworzyć.
 Młodzież niepełnosprawna bardzo dobrze wyczuwa, czy ktoś szczerze do niej pod-
chodzi, czy tylko udaje  mówiła instruktorka.  Jeżeli ktoś tylko udaje, nic nie osiągnie.
Najlepsze obrazy
Akurat grupa  Co Wy Na To? osiągnięcia ma dość duże. Regularnie zdobywa czoło-
i zdjęcia były nagradzane.
we miejsca na festiwalach i przeglądach. Także dlatego, że poruszana przez grupę tema-
tyka nie jest Å‚atwa.
 Nie robimy baśni, są to raczej przedstawienia  ogólnoludzkie  podkreślała
instruktorka.  Ostatnio zrobiliśmy przedstawienie o samobójstwie. Mieliśmy trochę
Były też zajęcia teatralne,
strachu, co to będzie, jak rodzice zareagują. Odbiór był przepiękny  wzruszenie, płacz.
taneczne i dziennikarskie.
Zawsze twierdzę, że przecież młodzież niepełnosprawna żyje między nami, widzi to
samo, co my, i nie ma co kręcić. Nie może być tylko  Czerwony Kapturek .
SkÄ…d siÄ™ biorÄ… chmury?
Wesoły naukowiec
Huk pękających butelek z dwutlenkiem węgla i opary ciekłego azotu, które co i raz
pokazywał sztuczki
otulały widzów  w ten sposób Tomasz Danielik, szalony naukowiec, przekonywał podczas
Pleneru, że rozwój artystyczny jest ważny, ale to nie wszystko.
chemiczne.
 Moim zadaniem jest pobudzić ich kreatywność, skłonić do myślenia, dlaczego coś się
dzieje, dlaczego są pewne zjawiska w przyrodzie, fizyce czy chemii  tłumaczył Tomasz
Danielik, nazywający siebie Mobilno-Terenowym Oddziałem Naukowym.  Zaciekawić
otaczającym nas światem, żeby aktywnie interesowali się tym, co się wokół nas dzieje. Panie mogły się nauczyć,
Dlaczego słońce świeci? Dlaczego niebo jest niebieskie? Skąd się biorą chmury?
jak się umalować.
Chętni mogli się więc dowiedzieć, co się dzieje z powietrzem i materiałami, jak się je
ochłodzi lub ociepli, mogli też poznać siłę bezwładności, efekty rozprężania się gazów.
Tomasz Danielik na Plenerze był już rok wcześniej. Niektórzy uczestnicy pamiętali jego
wesołe eksperymenty. Dlatego tym razem byli bardziej aktywni, chętni do współpracy. Osoby, które były
 To mi się właśnie u ludzi niepełnosprawnych podoba, że oni chcą być otwarci  podkre-
w Osiekach, nie mogÄ…
ślał szalony naukowiec.  Tylko nie każdy potrafi ich zrozumieć i zobaczyć, dotrzeć do nich
w jakikolwiek sposób.
się doczekać pleneru,
Organizatorzy Pleneru w Osiekach pokazują, jak to robić. % który odbędzie się za rok.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
23
Fot. Justyna Julia Przybysz-Przybyszewska
TWÓRCZOŚĆ
SABLIKI to zespół teatralny, w skład którego wchodzą uczestnicy Warsztatu Terapii Zajęciowej, prowadzonego
przez Koło PSOUU w Zakopanem.
Zofia Moniczewska
Kierownik Warsztatu Terapii Zajęciowej w Zakopanem
Zwyrtałowa muzyka
Z
w
y
r
t
a
Å‚
o
w
a
m
u
z
y
k
a
Początki teatru sięgają 1984 r., kiedy grupa dzieci z naszego Stowarzyszenia zapre- Teatr jest dla uczestników WTZ bar-
zentowała przedstawienie jasełkowe. Od tamtej pory jasełka wystawiane są co roku. Po dzo ważnym elementem terapii. Odgrywa
uruchomieniu Ośrodka Rehabilitacyjno-Wychowawczego w 1989 r. teatrzyk rozwinął istotną rolę w rozszerzaniu sfery poznaw-
działalność. Przedstawienia z tego okresu to najczęściej inscenizacje bajek i literatury czej, ćwiczy pamięć i wymowę, dzięki
dziecięcej ( Kot w butach ,  Kopciuszek ,  Na jagody ) oraz tańce i piosenki. W 1993 r. wyjazdom daje możliwość poznania
rozpoczął działalność WTZ i teatr zaczął funkcjonować jako jedna z form terapii. nowych miejsc i ludzi. Osiągane sukcesy
Zajęcia teatralne odbywają się dwa razy w tygodniu. Emilia Zielińska i Martyna Par- wpływają na poprawę samooceny i wzrost
czewska tworzą scenariusze, a Ewa Grocholska zajmuje się oprawą muzyczną przed- poczucia własnej wartości. %
stawień. Zespół liczy 25 aktorów, wśród których są osoby tworzące grupę taneczną. Sce-
nariusze są oparte głównie na utworach literackich, dostosowanych do możliwości inte-
lektualnych i indywidualnych zdolności aktorów. Repertuar jest zróżnicowany, ale
dominują trzy główne tematy: polskie legendy i podania ludowe, jasełka oraz spektakle
W Kole naszego
oparte na folklorze góralskim.
Legendy były bardzo dobrym sposobem na przejście z repertuaru dziecięcego do Stowarzyszenia
poważniejszego. Wielokrotnie z powodzeniem prezentowano  Legendę o smoku wawelskim ,
w Zakopanem działa
 Legendę o Piaście Kołodzieju , historie Brunhildy na zamku w Niedzicy czy księżniczki
Kunegundy z zamku Chojnik, legendę o Janosiku, a także tajemnice nocy świętojańskiej. bardzo ciekawa grupa
Przedstawienie jasełkowe jest każdego roku premierowe  nie powtórzył się ten sam sce-
teatralna Sabliki.
nariusz. W jasełkach biorą też udział młodsze dzieci, które nie są uczestnikami WTZ.
Nasi aktorzy najchętniej biorą udział w przedstawieniach o tematyce góralskiej, gdyż
Zakopane nazywane
jako mieszkańcy Podhala dobrze  czują swoje role i mają okazję promować folklor swojego
jest stolicÄ… Tatr.
regionu. W spektaklach przedstawiane są zwyczaje i obrzędy góralskie oraz muzyka i taniec.
W niektórych przedstawieniach aktorzy posługują się gwarą. Utwór według Kazimierza
Tatry to wysokie góry.
Przerwy-Tetmajera  Zwyrtałowa muzyka , który jest sztandarowym spektaklem zespołu,
cały jest pisany gwarą. Do obrzędów, przedstawionych na scenie przez nasz zespół, zaliczyć
Dlatego wiele
można zaloty góralskie, czyli  podłazy , oraz obrzęd weselny w utworze  Kuba Młynarcyn .
Do przedstawień o tematyce przedstawień grupy
ludowej można zaliczyć spektakl
teatralnej Sabliki
 Na krakowskim Rynku , prezen-
ukazuje życie górali.
tujący tańce i ludowe zwyczaje
Krakowiaków i górali. Z naszymi
W przedstawieniach
spektaklami w kolejnych edycjach
 Albertiany dwukrotnie uzyska-
aktorzy pokazujÄ…
liśmy pierwsze miejsce i tyle samo
na przykład góralskie
razy trzecie. W ostatnich latach
nasi aktorzy sięgają po trudniej-
zwyczaje, muzykÄ™
szy repertuar. Zaprezentowali
i taniec.
trzy programy kabaretowe, spek-
takl oparty na utworach Mickie-
Posługują się też gwarą
wicza, a w ostatniej odsłonie 
 Poskromienie złośnicy według
góralską.
Szekspira.
Wszystkie przedstawienia miały swoją premierę w Zakopanem, ale większość pre- Gwara góralska to mowa,
zentacji (średnio trzy rocznie) odbywało się na festiwalach teatralnych i z okazji różnych
której używają górale.
uroczystości w wielu miastach Polski. W latach 1997-2004 zespół brał udział w tzw. Zlo-
tach Turystów Niepełnosprawnych, czyli cyklu przedstawień grup teatralnych z WTZ w miej-
Na przykład w gwarze
scach atrakcyjnych turystycznie (Pieskowa Skała, Niedzica czy Karczma  Rzym w Suchej
góralskiej  janioł znaczy
Beskidzkiej). Występowaliśmy też na festiwalach w Brodnicy, Tarnobrzegu, Solcu Kujaw-
skim, Podolanach, Bytomiu, Krakowie i Szczawnicy. Trzykrotnie nasz teatr wyjeżdżał za
 anioł .
granicę, pierwszy raz w 1996 r. do Kolonii (Niemcy). W 2007 r. zespół wystąpił w dwóch
miastach Francji  Vienne oraz La Tour-du-Pin. Paz
dziernik br. to drugi wyjazd do Francji,
A  smrek to znaczy
do Saint-Dié-des-Vosges, gdzie organizacja Turbulences otwieraÅ‚a najnowoczeÅ›niejszy
 świerk .
we Francji dom mieszkalny dla osób z niepełnosprawnością intelektualną.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 4 (46) GRUDZIEC
2012
24
Fot. Archiwum Koła PSOUU w Zakopanem
XXXVI Sympozjum Naukowe  Konwencja ONZ o prawach
X
X
X
V
I
S
y
m
p
o
z
j
u
m
N
a
u
k
o
w
e

K
o
n
w
e
n
c
j
a
O
N
Z
o
p
r
a
w
a
c
h
osób z niepełnosprawnościami  historia, konsekwencje dla
o
s
ó
b
z
n
i
e
p
e
Å‚
n
o
s
p
r
a
w
n
o
Å›
c
i
a
m
i

h
i
s
t
o
r
i
a
,
k
o
n
s
e
k
w
e
n
c
j
e
d
l
a
państwa, korzyści dla osób z niepełnosprawnością intelektualną
p
a
Å„
s
t
w
a
,
k
o
r
z
y
Å›
c
i
d
l
a
o
s
ó
b
z
n
i
e
p
e
Å‚
n
o
s
p
r
a
w
n
o
Å›
c
i
Ä…
i
n
t
e
l
e
k
t
u
a
l
n
Ä…

30 listopada 2012 r., Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie
Uczestników Sympozjum powitały:
dr hab. prof. APS Helena Ciążela, prorektor
ds. kształcenia, Agnieszka Kozłowska-
Rajewicz, Pełnomocnik Rządu ds. Równe-
go Traktowania oraz Joanna Janocha,
prezes Zarządu Głównego PSOUU.
GospodyniÄ… spotkania i autorkÄ… wy-
stąpienia na temat edukacji włączającej
była prof. dr hab. Anna Firkowska-
Mankiewicz, przewodniczÄ…ca Polskiego
Zespołu do Badań Naukowych nad Nie-
pełnosprawnością Intelektualną.
PozostaÅ‚ymi prelegentami byli: Sándor
Gurbai z europejskiej organizacji Mental
Disability Advocacy Center, Krystyna
Mrugalska, Honorowa Prezes PSOUU,
Małgorzata Kiełducka z Biura Pełnomoc-
nika Rządu ds. Osób Niepełnospraw-
nych, Anna BÅ‚aszczak z Biura Rzecz-
nika Praw Obywatelskich, dr hab.
Agnieszka Żyta, prof. Uniwersytetu
Warmińsko-Mazurskiego oraz dr Monika
Zima-Parjaszewska, APS, wiceprezeska
Zarządu Głównego PSOUU.
Wystąpienia naukowców swoimi
doświadczeniami uzupełniali przedsta-
wiciele rodziców: Tadeusz Woz
niak
(edukacja), Jadwiga Paliga (samosta-
nowienie) i Grażyna Witwicka-Kilar
(ubezwłasnowolnienie).
Istotnym elementem sympozjum był
panel dyskusyjny z udziałem self-adwo-
katów. Wspierani przez dr Zimę-Parja-
szewską, rozmawiali o korzyściach wyni-
kających z Konwencji dla osoby z niepełno-
sprawnością intelektualną.
Fot. Witold Resterniak