CZASOPISMO POLSKIEGO STOWARZYSZENIA NA RZECZ OSÓB Z UPOŚLEDZENIEM UMYSA
OWYM
NR 2 (44) CZERWIEC 2012 ISSN 1506-9877
SPIS TREÅšCI
Self-adwokaci w Brukseli
S
e
l
f
-
a
d
w
o
k
a
c
i
w
B
r
u
k
s
e
l
i
Nr 2 (44)/2012
2 PRZEZ ŻYCIE IŚĆ Z GODNOŚCI

Magdalena Gajda
3 GODNIE MIESZKAĆ
Magdalena Gajda
NIEZBYWALNA PRZEZ
6
CAA
E ŻYCIE
Irena Lipowicz
GODNOŚĆ A SOCIETY'S
7
Self-adwokaci podczas konferencji  od lewej: Jarosław Guzowski i Krzysztof Pietluch DEATH WISH
Anna Firkowska-Mankiewicz
Od 31 maja do 2 czerwca Jarosław
Guzowski i Krzysztof Pietluch, self-
8 PASUJE MI TO
adwokaci działający przy Kole PSOUU
w Jarosławiu, oraz osoby wspierające:
Katarzyna Buryło i Paweł Daniszewski,
9 CO DALEJ?
wzięli udział w konferencji Inclusion
Europe z cyklu  Europe in Action , która
w tym roku odbywała się w Brukseli.
CO TO JEST GODNOŚĆ?
11
Tematem przewodnim było zatrudnia-
Joanna Hajduk
nie osób z niepełnosprawnością inte-
lektualnÄ….
15 PRAWA I OBOWI
ZKI
W trakcie konferencji głos zabrali
Wioleta Rabiej
self-adwokaci z różnych państw oraz
przedstawiciele organizacji działa-
jących na rzecz osób niepełnospraw-
NOWA KADENCJA, NIENOWE
16
nych. Rozmawiano o konieczności two-
WYZWANIA
rzenia miejsc pracy dla osób niepełno-
sprawnych i wynikajÄ…cych z tego korzy-
WYKLUCZENI WŚRÓD
ściach. Self-adwokaci opowiadali o swoim
18
życiu zawodowym i satysfakcji, jaką osiąga-
WYKLUCZONYCH
jąjako pracownicy. Nie pominięto również
Lidia Czarkowska
tematu zatrudniania osób niepełnospraw-
nych w dobie kryzysu ekonomicznego.
BEZ SZCZ
KANIA Z
BAMI
Marta Janas-Blok,
20
PRZED DENTYST

Koło PSOUU w Jarosławiu
Tomasz Przybysz-Przybyszewski
GA
ÓD PRZYGODY
22
Marta Wawrzyniak
PRZEBUDZENI DO ŻYCIA
23
Monika Kazimierczyk, Dariusz Wychudzki
Na okładce:
Grzegorz Ruciński, pracownik
Biura Zarządu Głównego PSOUU
rozdaje balony przed Pochodem Godności.
Na Wielkim Placu w Brukseli  od lewej: Krzysztof Pietluch, Paweł Daniszewski i Jarosław Guzowski
Fot. Agnieszka Romanowska
Fot. Archiwum Koła PSOUU w Jarosławiu
OD REDAKCJI
Drodzy Czytelnicy,
Większość tego numeru  Społeczeństwa dla Wszystkich poświęcona
jest tegorocznym obchodom Dnia Godności Osoby z Niepełnosprawnością
Intelektualną. I słusznie, bo jest to święto warte szerokiego poparcia i pro-
To jest artykuł wstępny.
pagowania. Zauważają to też osoby  z zewnątrz , organizując imprezy
pod podobnym tytułem (choć często dotyczące wszystkich osób niepełno-
sprawnych). Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem
Piszemy w nim, jakie tematy sÄ…
Umysłowym organizuje z okazji Dnia Godności przeróżne imprezy już od
opisywane w tym czasopiśmie.
1999 r. Od samego początku obchody te mają uświadamiać społeczeństwu
pozytywne aspekty różnorodności i pokazywać możliwości osób z niepełno-
sprawnościąintelektualną, a także zwrócić uwagę na bariery, które unie- Zapraszamy do czytania wszystkich
możliwiają im prowadzenie normalnego życia.
artykułów w tekście łatwym do czytania.
W tym roku od końca kwietnia
przez cały maj Koła PSOUU w całej
Polsce organizowały różnego rodza- Artykuły te są oznaczone takim
juuroczystości, starając się wpły-
symbolem:
waćna postawy lokalnych społecz-
ności. W Warszawie zorganizo-
Połowa artykułów jest
wane zostały centralne obchody
Dnia Godności. Blisko tysiąc osób
o obchodach Dnia Godności Osoby
przemaszerowało 12 maja ulica-
z Niepełnosprawnością Intelektualną.
mistolicy w kolorowym i radosnym
Pochodzie Godności, którego nie
zepsuł nawet padający tego dnia
Piszemy, co się działo z tej okazji
deszcz. Przemarsz zakończył się
w Warszawie i innych miastach.
na Rynku Nowego Miasta, gdzie
zorganizowano piknik. Były
występy artystów, kiermasz,
Dużo piszemy też o konferencji.
Nasz Czytelnik
gorące posiłki, ale przede wszyst-
Fot. Weronika Cisowska
kimbyli ludzie, dla których oczy-
Mówiono na niej o tym, gdzie osoby
wistejest godne miejsce w społeczeństwie osób z niepełnosprawnością
intelektualną. O tym, co działo się w Warszawie przeczytać można niepełnosprawne mogą mieszkać.
w tekście  Przez życie iść z godnością .
Kolejne artykuły są dość obszerną relacją z konferencji, która odby-
Na tej konferencji mówiono też
ła się dzień wcześniej w Akademii Pedagogiki Specjalnej. Prof. Irena
o godności.
Lipowicz, Rzecznik Praw Obywatelskich, w swoim wystÄ…pieniu
podkreślała, że godność jest przyrodzona, niezbywalna i w żaden
sposób nie jest uzależniona od sprawności intelektualnej. Myśl tę
Co to jest ta godność? Tego można
rozwinęła w kolejnym referacie prof. Anna Firkowska-Mankiewicz.
się dowiedzieć z dużego artykułu
Choć, jej zdaniem, nikt nie będzie otwarcie kwestionował prawa
do życia osób z niepełnosprawnością intelektualną, czyny wielu
w środku czasopisma.
ludzi mówią jednak zupełnie co innego  począwszy od niedostat-
ków w opiece lekarskiej po brak możliwości samodzielnego mieszka-
Jeżeli coś jest zbyt trudne, poproście
nia. O mieszkalnictwie mówiono podczas dwóch paneli dyskusyjnych
(czytaj na str. 8-10).
o pomoc w przeczytaniu.
W numerze przedstawiamy także skład nowego Zarządu Główne-
gooraz Centralnej Komisji Rewizyjnej  naczelnych organów PSOUU,
Wszystkim Czytelnikom życzymy
wybranych 11 maja 2012 r. na czteroletnią kadencję. Wybranym człon-
komZarządu i Komisji życzymy siły i determinacji w dążeniu do zmie- udanych wakacji.
niania Stowarzyszenia na lepsze i satysfakcji z efektów tej społecznej
pracy.
Zachęcamy do przesyłania listów
Wszystkim Czytelnikom życzymy udanych wyjazdów wakacyj-
nych, wielu przygód i szczęśliwych powrotów. Zachęcamy do prze- i zdjęć z wakacyjnych wyjazdów.
syłania relacji z tych wyjazdów. Z przyjemnością je opublikujemy!
Życzymy miłej lektury.
Z przyjemnością je opublikujemy!
Redakcja
Wydawca: Zarząd Główny Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym
Adres: 02-639 Warszawa, ul. GÅ‚ogowa 2B,
Ogłoszenia: W sprawie umieszczenia ogłoszeń prosimy o kontakt z Redakcją.
Tel.: [phone], Fax: [phone]
Materiałów nie zamówionych Redakcja nie zwraca.
e-mail: [e-mail] www.psouu.org.pl
W przypadku wykorzystania artykułów lub ich fragmentów prosimy
Konto: Bank PEKAO SA w Warszawie 32 1240 5992 1111 0000 4773 3990
o zamieszczenie informacji:  z
ródło: SPOA
ECZEC
STWO
Redaguje: Zespół.
dla WSZYSTKICH, Nr 2 (44) Czerwiec 2012 .
Skład i druk: DG-GRAF, Warszawa
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
Niniejszy numer kwartalnika  SPOA
ECZEC
STWO DLA WSZYSTKICH jest dofinansowany przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
DZIEC
GODNOÅšCI
Magdalena Gajda
Specjalistka ds. public relations, PSOUU
Przez życie iść z godnością
P
r
z
e
z
ż
y
c
i
e
i
Å›
ć
z
g
o
d
n
o
Å›
c
i
Ä…
Prawie tysiąc osób wzięło udział Djembe i dun-dun
w Pochodzie Godności osób
Zabawę rozpoczął w rytmie  dziarskiego reggae November Project  grupa składa-
z niepełnosprawnością intelektualną
jąca się z 12 muzyków, głównie osób niepełnosprawnych, która niedawno porwała swoją
i ich przyjaciół, który przemaszero-
grą i nietuzinkowymi, pełnymi humoru tekstami jurorów telewizyjnego programu  Must
wał ulicami warszawskiej Starówki
Be The Music . Po nich wystąpiły nie mniej energetyczne zespoły: złożona z 20 muzyków
12 maja 2012 r. Pochód zorganizo-
Integracyjna Orkiestra Perkusyjna z Giżycka oraz Teatr Dz
więku z Biskupca, którego
wano z okazji Dnia Godności Osoby
członkowie grają na własnoręcznie wykonanych instrumentach  bębnach ceramicznych,
z Niepełnosprawnością Intelektualną.
ramowych, kotłach oraz afrykańskich djembe (czyt. dżembe) i dun-dun.
Dzień wcześniej odbyła się konferen-
Specjalnie dla wielbicieli nowatorskich form teatralnych, do udziału w pikniku organi-
cja  Godne, niezależne życie osoby
zatorzy zaprosili Teatr Ruchu  Balonik z Warszawy oraz Teatr Biuro Rzeczy Osobistych
z niepełnosprawnością intelektualną
z Gdyni. Na scenie, ustawionej na Rynku Nowego Miasta, można też było podziwiać
 wsparcie w samodzielnym
modelki i modeli z niepełnosprawnością intelektualną, w pokazie mody i biżuterii w ramach
mieszkaniu .
kołobrzeskiego projektu  Gala Stylu . Zaprezentowała się także sekcja judo SAKURA z Elbląga,
jedyna w Polsce, w której trenują zawodnicy z niepełnosprawnością intelektualną.
W strugach deszczu i powiewach zimne- Występy artystyczne przeplatały się z wypowiedziami self-adwokatów, którzy opowia-
go wiatru, które znienacka nawiedziły War- dali o swoim życiu, problemach i barierach, które napotykają w codziennym funkcjono-
szawę w sobotni poranek 12 maja, o godz. waniu, a także o swoich radościach i sukcesach.
11 spod Kolumny Zygmunta na placu Piknikowi towarzyszył kiermasz wyrobów (biżuterii, przedmiotów użytkowych itp.)
Zamkowym wyruszył Pochód Godności. wykonanych przez artystów z niepełnosprawnością intelektualną. Zziębnięci uczestnicy
Wzięły w nim udział osoby z niepełnospraw- Pochodu i goście pikniku mogli posilić się gorącymi daniami, m.in. bigosem i fasolką po
nością intelektualną, ich rodziny i przyja- bretońsku, przygotowanymi przez Stowarzyszenie  Otwarte Drzwi oraz pierogami ruskimi
ciele  w tym przedstawiciele Kół tereno- i chlebem ze smalcem serwowanymi przez pracowników ZAZ-u Koła PSOUU w Ryma-
wych Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz nowie. Podczas kiermaszu otwarte było także stoisko Zarządu Głównego PSOUU, gdzie
Osób z Upośledzeniem Umysłowym z całej można było otrzymać bezpłatne publikacje  filmy, ulotki i książki, w tym opracowane
Polski i prowadzonych przez Koła placówek w tekście łatwym do czytania  dotyczące różnych aspektów życia osób z niepełno-
edukacyjnych i rehabilitacyjnych oraz zorga- sprawnością intelektualną. Po południu, kiedy nad Warszawą zaświeciło wreszcie słońce,
nizowanagrupa ze Stowarzyszenia  Otwarte ze specjalnym koncertem wystąpiła gwiazda pikniku  Ivan Komarenko z zespołem. %
Drzwi  a także goście i mieszkańcy stolicy.
Uczestnikom pochodu towarzyszyła Młodzie-
żowaOrkiestra Dęta Ochotniczej Straży Pożar-
nej z Pułtuska, która marszowymi rytmami
nadawała równy krok i rozgrzewała zmarz-
niętych piechurów.
Pół godziny póz
niej Pochód Godności
dotarł na Rynek Nowego Miasta, gdzie
zorganizowany był piknik. Uczestników
Pochodu i pikniku powitali niepełnosprawni
Ambasadorzy obchodów Dnia Godności
Osoby z Niepełnosprawnością Intelektu-
alną: Wojciech Zieliński, Joanna Hajduk
i Rafał Ciechanowicz. Gospodarz imprezy
Joanna Janocha, prezes Zarządu Głównego Występy artystyczne: grupa November Project (u góry), Ivan Komarenko z zespołem (na dole).
PSOUU, otworzyła piknik i oddała głos
gościom specjalnym: Grażynie Melanowicz
z Kancelarii Prezydenta RP Bronisława
Komorowskiego, który objął honorowym
patronatem centralne obchody Dnia God-
ności, Iwonie Kozłowskiej, posłance na
Sejm, członkini sejmowej Komisji Polityki
Społecznej i Rodziny oraz Podkomisji stałej
do spraw osób niepełnosprawnych, a także
Annie Machalicy-Pułtorak, przewodni-
czącej Zarządu Polskiego Forum Osób
Niepełnosprawnych.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 2 (44) CZERWIEC 2012
2
Fot. Agnieszka Romanowska
Fot. Weronika Cisowska
DZIEC
GODNOÅšCI
- Chcę mieszkać tylko z Martyną  od kilku miesięcy
stanowczo deklaruje Maciej Lubicz, niepełnosprawny
Atrakcje w całym kraju
intelektualnie bohater serialu  Klan (grany przez Piotra
Swenda), a matki kochajÄ…cej siÄ™ pary zastanawiajÄ… siÄ™,
Prócz obchodów centralnych Dnia Godności Osoby z Niepełno-
jak zorganizować życie nowej rodziny. Różne formy
sprawnością Intelektualną, od końca kwietnia przez cały maj uro-
mieszkalnictwa osób z niepełnosprawnością intelek-
czystości organizowały także Koła terenowe PSOUU. Masa
tualną omawiano także podczas ogólnopolskiej kon-
atrakcji czekała m.in. w Biskupcu, Głogowie, Gorzowie Wlkp.
ferencji, która odbyła się 11 maja w Akademii Pedago-
Koszalinie, Krośnie, Kutnie, Lesznie, Myślenicach, Ostródzie,
giki Specjalnej w Warszawie w ramach obchodów Dnia
Pabianicach, Pruszczu Gdańskim, Przemyślu, Suwałkach, Tarnowie,
Godności Osoby z Niepełnosprawnością Intelektualną.
Zgierzu i Żorach. Były koncerty, happeningi, przedstawienia
Magdalena Gajda
teatralne, pokazy mody. Można było wziąć udział w zabawach
Specjalistka ds. public relations, PSOUU
sportowych, kiermaszach i konkursach. Obchodom Dnia Godności
towarzyszyły wystawy i konferencje.
Godnie mieszkać
G
o
d
n
i
e
m
i
e
s
z
k
a
ć
Marta Wawrzyniak z Koła PSOUU w Pruszczu Gdańskim
przesłała relację z Dnia Godności, który obchodzono tam 18 maja Polacy z niepełnosprawnością intelektualną mieszkają głównie
z rodzicami, w domach rodzeństwa, dalszej rodziny lub niespokrew-
na terenie Międzynarodowego Bałtyckiego Parku Kulturowego
nionych z nimi opiekunów. Jeśli tam, z różnych przyczyn (np. utra-
Faktoria:
ta bliskich lub brak ich zgody na opiekÄ™) nie znajdujÄ… miejsca,
 (...) Podobnie jak w poprzednich latach cieszyliśmy się sporą
stają się pensjonariuszami domów pomocy społecznej. Trafiają
frekwencją (ok. 600 osób). Tematem tegorocznej imprezy była tam nie tylko osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu
głębokim, często sprzężoną z innymi rodzajami niepełnosprawności
historia. Odbyła się parada postaci historycznych, w której udział
(np. ruchową), wymagające opieki całodobowej i w pełnym zakresie,
wzięli gospodarze, nasi goście oraz VIP-y, a która sięgała aż do
ale także  niestety  te osoby niepełnosprawne intelektualnie, które
czasów prehistorii, poprzez starożytne Egipt i Rzym, średniowie-
mogłyby mieszkać same i samodzielnie prowadzić swoje gospodar-
cze, czasy nowożytne, aż po przybyszy z przyszłości. Byli rekons-
stwo przy odpowiednim wsparciu otoczenia.
truktorzy, a także dawna szkolna klasa, a w niej bardzo stare
przedmioty, fotografie z dawnych lat i najprawdziwsza pani woz
na. Trening samodzielności
Były także zapomniane już dawno gry i zabawy: w gumę, zośkę,
Wśród 400 różnego typu placówek wychowawczych, terapeutycz-
klasy itp. W czasie cofnęliśmy się jeszcze dalej, szukając tajem- nych i rehabilitacyjnych, utworzonych i prowadzonych przez Koła
PSOUU, są także i te, które nie tylko zapewniają osobom z nie-
niczych przedmiotów pośród wykopalisk. Przepiękne wystawy:
pełnosprawnością intelektualną całodobową opiekę, ale także
niezwykłych wyrobów z kamienia i ze szkła oraz  Pruszcz dawnej
przygotowanie i trening do samodzielnego zamieszkania. Stowarzy-
i dziś również cieszyły się wielką popularnością. (...)
szenie prowadzi: pięć nowoczesnych, kameralnych domów pomocy
Ciekawie było też 7 i 8 maja w Gorzowie Wlkp., o czym napisała społecznej (w Kołobrzegu, Nidzicy, Olsztynie, Otwocku, Tarnowie),
w których na stałe mieszka 98 osób, osiem domów/mieszkań
do redakcji Magdalena Gajdzińska-Unrug z tamtejszego Koła PSOUU:
chronionych (w Bytomiu, Głogowie, Gdańsku, Jarosławiu, Nidzicy,
 Pierwszego dnia na Starym Rynku w Gorzowie Wlkp. odbył się
Poznaniu, Szczecinie i Warszawie) dla 64 osób, tzw. mieszkania
happening. (& ) Ponadto była wystawa prac, wykonywanych w ramach
wspomagane w Stargardzie Szczecińskim dla 33 osób oraz osiem
terapii przez osoby niepełnosprawne przy pomocy pracowników,
tzw. mieszkań treningowych (w Jarosławiu, Kielcach, Krośnie, Nidzicy,
jak również można było skorzystać z porady specjalistów: fizjote-
Ostródzie, Policach, Warszawie oraz Starogardzie Gdańskim) dla
rapeuty, logopedy, psychologa. W trakcie happenigu każda
240 osób (dane na koniec 2011 r.).
osoba mogła odbić swoją dłoń na plakacie, co jest symbolem
Mieszkania chronione (nazywane przez mieszkańców domami
walki z dyskryminacją osób niepełnosprawnych. Całe wydarzenie rodzinnymi) to takie, w których osoby z niepełnosprawnością
intelektualną przebywają na stałe, z których wychodzą do pracy
uświetnił występ muzyczny młodzieży szkolnej z Zespołu Szkół
lub na zajęcia w placówkach dziennego pobytu, a emeryci prze-
w Różankach (& ) jak również muzyka polskich wokalistów i przede
bywają w nich cały czas. Mieszkańcami są zwykle osoby, które
wszystkim muzyka wykonywana przez osoby niepełnosprawne,
utraciły już bliskich. Nowy dom ma zapewnić im życie w warun-
jak Teatr Dz
więku Koła PSOUU w Biskupcu. Wszyscy bawili się
kach zbliżonych do rodzinnych, w przyjaznym, otwartym środo-
doskonale, nawet słońce się pokazało. (& )
wisku. Dom prowadzą sami mieszkańcy przy wsparciu instrukto-
rów. Lokatorzy obu płci nie tylko wspólnie dbają o dom i siebie
Drugiego dnia w Teatrze im. Juliusza Osterwy odbył się spek-
nawzajem  m.in. sprzątają, gotują, podają posiłki, robią zakupy 
takl  Pięknie Żyć , w którym aktorami było 47 dzieci i młodzieży
ale także spędzają wolny czas w mieszkaniu i poza nim (np. na
oraz 28 pracowników z OREW Koła PSOUU w Gorzowie Wlkp.,
wycieczkach plenerowych, wyjściach do kina). Pierwszą tego typu
Zespołu Kształcenia Specjalnego nr 1 w Gorzowie Wlkp. oraz
placówką w Polsce jest utworzony w 1992 r. przez Warszawskie
OREW Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Autyzmem w Gorzowie
Koło PSOUU Dom Rodzinny im. Czesławy Rzymowskiej.
Wlkp. Mali, a jak wielcy aktorzy na scenie czuli siÄ™ doskonale, nie
Interesującym przykładem mieszkania wspomaganego jest pro-
jekt prowadzony przez Koło PSOUU w Stargardzie Szczecińskim.
było po nich widać tremy ani nerwów, a większość z nich na
Tamtejsze Towarzystwo Budownictwa Społecznego, stawiając dwa
deskach teatru przed dużą publicznością występowała po raz
nowe bloki, część lokali w każdym z nich przeznaczyło na samo-
pierwszy. (& )
dzielne mieszkania dla osób z niepełnosprawnością intelektualną.

SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
3
DZIEC
GODNOÅšCI
Każdy z mieszkańców dysponuje pokojem z łazienką. Salon i kuchnia są wspólne.
Mieszkania znajdują się na jednej klatce schodowej. Mieszkają na niej także osoby
sprawne, których zadaniem jest wspieranie niepełnosprawnych lokatorów w takich
sytuacjach, jak np. formalności bankowe, wezwanie lekarza.
Z kolei mieszkania treningowe  jak wskazuje ich nazwa  służą osobom z niepełno-
sprawnością intelektualną do przygotowania się do samodzielnego prowadzenia własnego
gospodarstwa domowego. Trening jednej osoby trwa od trzech do siedmiu dni i jest
zazwyczaj cyklicznie powtarzany do uzyskania trwałych efektów. W tym samym czasie
w jednym mieszkaniu przebywa kilka osób wraz z trenerem, który ćwiczy z lokatorami
codzienne czynności, np. planowanie dnia  od pobudki po sen  dbanie o porządek,
gotowanie posiłków, zakupy, zarządzanie wydatkami.
Potrzebny system, a nie projekty
PSOUU to nie jedyna organizacja pozarządowa w kraju, która utworzyła i prowadzi
placówki mieszkalnictwa chronionego dla osób z niepełnosprawnością intelektualną.
Polskie prawo daje taką możliwość nie tylko organizacjom pozarządowym, ale także jed-
nostkom samorządu lokalnego. Problemem wciąż pozostaje stałe finansowanie działal-
ności takich placówek.
Pobyt osób z niepełnosprawnością intelektualną w domach pomocy społecznej opła-
Prezes Joanna Janocha otwiera konferencjÄ™.
cany jest przez ich rodziny albo, jeśli bliskich zabraknie, przez skarb państwa. W miesz-
Za stołem konferencyjnym siedzą:
kaniach chronionych, wspomaganych i treningowych przebywają osoby, które pobierają
Michał Orzechowski, dr Monika Zima-Parjaszewska
różnego rodzaju świadczenia (np. rentę socjalną, rodzinną, zasiłki). Często uczęszczają
jednocześnie na warsztaty terapii zajęciowej, do środowiskowych domów samopomocy Konferencję otworzyła Joanna Janocha,
albo pracują w przedsiębiorstwach na tzw. rynku chronionym (w zakładach aktywności prezes Zarządu Głównego PSOUU, która
zawodowej, zakładach pracy chronionej) lub na tzw. rynku otwartym (w instytucjach przypomniała, że celem Dnia Godności
publicznych i firmach). Ich świadczenia i wynagrodzenia są zazwyczaj tak niewielkie Osoby z Niepełnosprawnością Intelektu-
(osoby te pracują na część etatu, aby nie stracić renty), że nie stać ich na kupienie alną i towarzyszących temu świętu wydarzeń
mieszkania i utrzymanie go. jest uświadomienie społeczeństwu różnorod-
Odpłatność za pobyt lokatorów w mieszkaniach chronionych ustalana jest przez ności osób z tym rodzajem niepełnospraw-
ośrodki pomocy społecznej, które kierują tam osobę z niepełnosprawnością intelektualną. ności, pokazanie ich możliwości, a także
Dla przykładu, w Jarosławiu koszt ten wynosi od 7 do 15 proc. dochodów tejże osoby, zwrócenie uwagi na bariery edukacyjne,
a w uzasadnionych przypadkach mieszkaniec może być zwolniony z odpłatności. W miesz- zawodowe, komunikacyjne, prawne, kul-
kaniach wspomaganych lokatorzy z własnych środków opłacają czynsz i media (gaz, turalne, mentalne, które uniemożliwiają
prąd, wywóz nieczystości itp.). Z kolei w mieszkaniach treningowych opłaty za wynajem im prowadzenie normalnego życia.
lokalu, czynsz, media i zatrudnienie wspierających ich osób finansowane są ze środków Po niej wystąpiła prof. Irena Lipowicz,
publicznych. Lokatorzy ponoszą koszty zakupu jedzenia, ubrań, środków higieny osobistej Rzecznik Praw Obywatelskich, patronująca
i środków czystości, indywidualnego wyposażenia swoich pokoi. tegorocznym centralnym obchodom Dnia
Godności. Prof. Lipowicz wyraziła podziw
Placówki mieszkalne, prowadzone przez Koła terenowe Stowarzyszenia finansowane i szacunek dla ogromnej skali i różnorodno-
są z różnych z
ródeł  przez samorządy gminne i powiatowe, Państwowy Fundusz Reha- ści działań podejmowanych przez PSOUU
bilitacji Osób Niepełnosprawnych, regionalne ośrodki pomocy społecznej, Ministerstwo na rzecz Polaków z niepełnosprawnością
Pracy i Polityki Społecznej. Niestety, finansowanie to przyznawane jest zazwyczaj na w całym kraju. Podkreśliła też szczególne
określony czas, np. na rok lub dwa, czyli na tyle, ile trwa dany projekt. Ponadto, za miejsce godności człowieka w prawodawstwie
każdym razem Koła stają do konkursu, którego wynik nie jest z góry przesądzony i może polskim i międzynarodowym oraz przypo-
okazać się, że tym razem wniosek nie został idealnie wypełniony i nie uzyskał akceptacji. mniała sprawy związane z naruszaniem
Dzięki dotacjom, osoby z niepełnosprawnością intelektualną mogą prowadzić życie zbli- praw i wolności osób z niepełnosprawno-
żone do życia osób pełnosprawnych. Mieszkanie ze zindywidualizowanym wsparciem to ścią, w których interweniowała. Wystąpiła
dla nich nauka nowych umiejętności społecznych, ale też przygotowanie do chwili, w której m.in. w obronie pary niepełnosprawnych
ich bliskich zabraknie. nowożeńców z Warszawy, którym odmówiono
Wiele osób z niepełnosprawnością intelektualną chce i może mieszkać niezależnie, udzielenia ślubu (fragmenty wystąpienia
pod warunkiem, że otrzymają one odpowiednie wsparcie ze strony otoczenia. Wsparcie prof. Lipowicz na str. 6).
 a nie opiekę, czy wyręczanie. Zamknięcie placówki z powodu braku stałego finansowa-
nia, pozbawienie mieszkania osób, które zdobyły już  często wielkim wysiłkiem  umie- Do udziału w konferencji organizatorzy
jętności pozwalające na pewną autonomię, to odebranie im prawa do godnego życia. zaprosili również Krystynę Wyrwicką,
dyrektor Departamentu Pomocy i Integracji
Głosy specjalistów
Społecznej w Ministerstwie Pracy i Polityki
Wśród ponad 200 uczestników konferencji pt.  Godne, niezależne życie osób z niepełno- Społecznej. Przedstawiała ona istniejące
sprawnością intelektualną  wsparcie w samodzielnym mieszkaniu znalez
li się m.in. w polskim systemie pomocy społecznej różne
przedstawiciele administracji publicznej, władz samorządowych, liderzy Kół terenowych formy mieszkalnictwa dla osób całkowicie
PSOUU z całej Polski, przedstawiciele innych organizacji pozarządowych działających na lub częściowo niesamodzielnych  m.in. domy
rzecz osób z niepełnosprawnością intelektualną, a także self-adwokaci oraz rodzice osób pomocy społecznej (także rodzinne i dzien-
z niepełnosprawnością intelektualną i profesjonaliści pracujący z nimi. ne), mieszkania chronione, środowiskowe
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 2 (44) CZERWIEC 2012
4
Fot. Weronika Cisowska
DZIEC
GODNOÅšCI
domy samopomocy. Wprawdzie wachlarz
oferowanych usług opiekuńczych, według
dyrektor Wyrwickiej, poszerza siÄ™, ale liczba
W maju obchodzony był Dzień Godności Osoby
placówek, ośrodków, gdzie można je uzyskać,
jest wciąż bardzo skromna. Nie we wszyst- z Niepełnosprawnością Intelektualną.
kich regionach kraju oferta ta jest dostępna
w takim samym stopniu, a największe trud-
Na to coroczne święto przyjechało do Warszawy wiele
ności z jej uzyskaniem mają niepełnospraw-
ni mieszkańcy wsi. Aby polepszyć ten stan,
osób z całej Polski.
zdaniem Krystyny Wyrwickiej niezbędne
są działania upowszechniające dobre prak-
tyki w zakresie wprowadzania wszelkich
Tysiąc osób maszerowało w Pochodzie Godności.
form mieszkalnictwa dla osób z niepełnospraw-
nością  m.in. promocja placówek prowa-
Pochód przeszedł ulicami warszawskiej Starówki.
dzonych przez organizacje pozarzÄ…dowe
oraz współdziałanie trzeciego sektora z wła-
dzami lokalnymi. Dyrektor Wyrwicka pod-
Szły w nim osoby niepełnosprawne, ich rodzice
kreśliła też wyższość pomocy środowiskowej,
gwarantującej osobom z niepełnospraw- i przyjaciele z naszego Stowarzyszenia i z innych
nością lepszą jakość życia i zapewniającej
stowarzyszeń.
pozostanie w naturalnym środowisku,
nad pomocÄ… instytucjonalnÄ….
Szli w nim też zaproszeni goście i mieszkańcy
Istota człowieczeństwa
Warszawy.
- Czym jest godność? Jest to świadomość
własnej wartości i szacunek dla samego
siebie. Należy to do najbardziej elementar-
Pochód Godności był bardzo wesoły i kolorowy.
nych, niekwestionowanych, niezbywalnych
ludzkich doznań i stanowi samą istotę czło-
wieczeństwa  przypomniała prof. Anna
Szkoda tylko, że padał deszcz.
Firkowska-Mankiewicz z warszawskiej
Akademii Pedagogiki Specjalnej, kolejny
gość konferencji. Prof. Firkowska-Man- Po przejściu Pochodu Godności odbył się piknik.
kiewicz zaprezentowała psychospołeczny
model niepełnosprawności, a także podpo-
Na pikniku wystąpiło wiele zespołów muzycznych.
wiedziała, co zrobić, aby faktycznie szano-
wać prawa osób z niepełnosprawnością
(fragmenty wystÄ…pienia prof. Firkowskiej-
Były też występy teatrów, pokaz mody i pokaz judo.
Mankiewicz na str. 7).
W opinie i potrzeby była okazja wsłuchać
się podczas panelu  Jakie jest moje życie?
Judo to sztuka walki, która powstała w Japonii.
z udziałem osób z niepełnosprawnością.
Opowiadały m.in. o tym, gdzie mieszkają, jak
W Polsce judo trenują też osoby niepełnosprawne.
wygląda ich zwykły dzień, było też o opieku-
nachi o planach na przyszłość (obszerne frag-
mentyna str. 8). Przyszłość, choć o wiele dal-
Na pikniku był też kiermasz biżuterii
sza,była tematem drugiego panelu  z udzia-
łem rodziców osób z niepełnosprawnością.
i innych przedmiotów wykonanych przez osoby
Jej temat brzmiał:  Jak buduję niezależ-
niepełnosprawne.
ność mojego dziecka? Gdzie zamieszka
moje dziecko? (fragmenty na str. 9).
Podczas konferencji prezentowano rów-
Można też było zjeść bigos, pierogi ruskie i chleb
nież interesujące przykłady placówek miesz-
ze smalcem.
kalnychdla osób z niepełnosprawnością inte-
lektualną,prowadzonych przez Koła PSOUU
w Polsce (mieszkania wspomagane w Star-
Na koniec pikniku wystąpił piosenkarz Ivan Komarenko.
gardzie Szczecińskim, dom pomocy społecz-
nejw Nidzicy, mieszkania chronione w Jaro-
sławiu i Głogowie, mieszkania treningowe
Dzień przed piknikiem odbyła się konferencja.
w Biskupcu), a także przykłady rozwiązań
mieszkalnych dla osób z niepełnosprawno-
ścią intelektualną za granicą. % O konferencji czytajcie w następnych artykułach.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
5
DZIEC
GODNOÅšCI
Fragmenty wystÄ…pienia prof. Ireny Lipowicz, Rzecznika Praw Obywatelskich
Niezbywalna przez całe życie
N
i
e
z
b
y
w
a
l
n
a
p
r
z
e
z
c
a
Å‚
e
ż
y
c
i
e
Podczas konferencji z okazji
Dnia Godności Osoby
Chciałabym przede wszystkim na wstępie bardzo Państwu, jako Rzecznik Praw Oby-
watelskich, podziękować. Wyprzedziliście Państwo działania państwa, administracji,
z Niepełnosprawnością
rozeznanie przez Parlament i administrację tego, jak ważną rzeczą są działania na rzecz
IntelektualnÄ… jako pierwsza
osób z niepełnosprawnością intelektualną. (& ) Ci z Państwa, którzy przez lata byli przy-
jaciółmi tej idei albo jej szermierzami, z powodów osobistych albo z przekonania, najlepiej
wystąpiła profesor Irena
wiedzą, ile ich to kosztowało. Jakich wielkich poświęceń, jakiej walki z administracją,
Lipowicz.
zamiast pomocy z jej strony  mówię to jako specjalista z zakresu prawa administracyj-
nego  wymagała ta działalność. Tej przeszłości już nie cofniemy. Ale jeżeli wolno mi
uczynić to jako Rzecznikowi Praw Obywatelskich, to chciałabym się przed Państwem
Profesor Lipowicz jest
pokłonić, podziękować i powiedzieć, że dobrze zasłużyliście się Rzeczpospolitej. Zrobiliście
Rzecznikiem Praw
coś wielkiego nie tylko dla dzieci i dorosłych osób z niepełnosprawnością. Pchnęliście
nasze państwo i społeczeństwo o lata świetlne do przodu. (& )
Obywatelskich.
Czym jest godność człowieka? Czytamy, nie tylko w art. 30 polskiej Konstytucji, ale
również w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, że jest ona przyrodzona, niezbywalna,
że powstaje w momencie urodzenia, trwa od początku życia do jego zakończenia, niezależnie Rzecznik Praw
od stanu cywilnego, obywatelstwa, majątku, wykształcenia czy stanu umysłu. (& ) Godność
Obywatelskich broni praw
oznacza, że każdy z nas jest darem dla społeczeństwa i że mamy prawo tu być. Że osoby
z niepełnosprawnością intelektualną i ich rodziny nie mają przepraszać, że żyją. Nie mają człowieka i obywatela
pokornie prosić, aby pozwolono im istnieć i występować w działaniach społecznych. One mają
w Polsce.
prawo żądać swojego miejsca. Godność człowieka sprawia, że każdy ma takie samo oby-
watelstwo. Państwo z niepełnosprawnością intelektualną są obywatelami i mają prawo
żądać i oczekiwać, że będą traktowani jak obywatele. (& ) Godność człowieka (& ) w żaden
Profesor Lipowicz
sposób nie jest uzależniona od sprawności intelektualnej (& ) To nie znaczy, że wszystkie
dziękowała rodzicom
prawa muszą być identyczne. Zdolność do czynności prawnej, zdolność do samodzielnego
funkcjonowania może być w życiu różna. Ona może być różna od urodzenia, ale może
osób niepełnosprawnych
też ulec zawężeniu czy zmianie na skutek wypadku, choroby czy podeszłego wieku. (& )
za walkę o godne życie
Co właściwie musi uczynić
władza publiczna? Skoro god-
swoich dzieci.
nośćczłowieka jest nienaruszal-
na,należy ją szanować i chro-
nić. A więc działać zarówno Profesor Lipowicz
pasywnie, jak i aktywnie. Sza-
tłumaczyła też, czym jest
nować,a więc powstrzymać się
od działań, które godność godność.
mogłyby naruszać. Chronić
 to jest też nakaz aktywności
Mówiła, że godność ma
w obszarze praw człowieka
i takiego aktywnego działania
każdy przez całe życie.
administracji publicznej, które
pozwala wspomagać osoby z nie-
pełnosprawnością, w tym nie- Godność nie zależy od
pełnosprawnością intelektu-
majątku, wykształcenia
alną, uprawnione do zajęcia odpowiedniego miejsca w naszym życiu. (& )
Koncepcja wywodząca się z chrześcijańskiej nauki społecznej, do której również Jan czy niepełnosprawności.
Paweł II wniósł bardzo dużo, mówi, że nie możemy godności i człowieczeństwa utożsamiać
z poziomem i stopniem świadomości czy IQ. Bo inaczej już nie tylko osoba z niepełno-
Nikogo nie wolno
sprawnością, ale i osoba nieprzytomna w szpitalu traciłaby swoją godność. (& )
Kiedy godność jest naruszona? Co może być podstawą skargi i działań? Kiedy człowiek
upokarzać lub traktować
jest uprzedmiotowiany. Kiedy jest traktowany jak towar lub jak rzecz, kiedy nie jest sza-
jak rzecz.
nowana jego intymność i wrażliwość. Centralnym pojęciem w naruszaniu godności jest
upokorzenie. (& ) To nie muszą być tylko sytuacje osób z niepełnosprawnością. Jeżeli
stacja telewizyjna próbuje wzmocnić swoją oglądalność przez to, że konstruuje konkurs,
Władze państwa muszą
który polega na straszliwym upokorzeniu określonego człowieka, nawet za jego zgodą,
to wtedy mamy do czynienia z naruszeniem godności. Pamiętajmy o tym, że zgoda na narusze- godność każdego
nie naszej godności jest zawsze nieważna. Godność jest niezbywalna, co oznacza, że żaden
człowieka szanować
kontrakt, żadna zgoda na zniwelowanie godności, wyrażona przez daną osobę lub jej
przedstawiciela ustawowego, w świetle prawa nie jest skuteczna. (& ) % i chronić.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 2 (44) CZERWIEC 2012
6
Fot. Weronika Cisowska
DZIEC
GODNOÅšCI
Fragmenty wystÄ…pienia prof. Anny Firkowskiej-Mankiewicz
Godność
G
o
d
n
o
Å›
ć
a society's death wish
a
s
o
c
i
e
t
y
'
s
d
e
a
t
h
w
i
s
h
(& ) Niby teoretycznie wszyscy zgadzamy się z tym, że osoby z niepełnosprawnością
intelektualną mają prawo do życia, natomiast to, co obserwujemy w codziennym
naszym funkcjonowaniu, to society's death wish. Co to jest? To życzenie sobie, żeby osoby
z niepełnosprawnością intelektualną albo się w ogóle nie narodziły, albo jak najprędzej
umarły. To coś, do czego nie przyznajemy się otwarcie, ale co gdzieś tam podskórnie w wielu
z nas funkcjonuje. (& ) Nawet w czasach nam współczesnych society's death wish daje
o sobie znać, np. w różnorodnych sposobach ingerowania w możliwości reprodukcyjne
takich osób. (& )
O kwestionowaniu prawa do życia świadczy też pojęcie bezwartościowego życia. Często
prawnicy używają takiego argumentu, mówiąc, że dziecko, które ma się urodzić, będzie na
pewno skazane na głębokie defekty i w związku z tym będzie miało bezwartościowe życie, Podczas
więc lepiej, żeby się w ogóle nie narodziło. (& ) Tymczasem nikt nie ma prawa przesądzać
konferencji z okazji
z góry o jakości życia osoby, która może chcieć przeżyć swoje życie w takich warunkach,
jakie zostały jej dane. (& ) Kontynuacja society's death wish to niedostatki w zakresie Dnia Godności Osoby
opieki lekarskiej i dentystycznej, trudności w dostępie do badań przesiewowych i do szpi-
z Niepełnosprawnością
tali, niechęć personelu medycznego do zajmowania się osobami z niepełnosprawnością
intelektualną. (& ) Intelektualną wystąpiła
Obok prawa do życia i zdrowia, osobom z niepełnosprawnością intelektualną należą
profesor Anna
się, na równi z innymi, jeszcze inne prawa, wymieniane w Konwencji ONZ o prawach
osób niepełnosprawnych, a zwłaszcza prawo do edukacji, do życia rodzinnego w otwartym Firkowska-Mankiewicz.
środowisku, a także równość wobec prawa. Tymczasem wiadomo, że poziom edukacji osób
niepełnosprawnych intelektualnie jest rażąco niższy niż przeciętnych Polaków, że w szko- Mówiła o tym, że niektórzy
łach dominują ciągle rozwiązania segregacyjne (& ), że trudno mówić o poszanowaniu życia
ludzie uważają, że życie
rodzinnego, gdy brak szans na nawiązywanie bliskich relacji, na małżeństwo, a zwłaszcza
rodzicielstwo (& ), gdy brak możliwości samodzielnego mieszkania  nie z rodzicami i nie
osób niepełnosprawnych
w dużych zakładach opiekuńczych (& ), gdy równość wobec prawa naruszana jest poprzez
jest niepotrzebne.
praktykę ubezwłasnowolniania  i to całkowitego, często z zaniedbaniem elementarnych
procedur prawnych. (& )
Ci ludzie woleliby, żeby
Co można zrobić, żeby poprawić sytuację osób z niepełnosprawnością i zapewnić im
możliwość kierowania swoim życiem? Otóż na poziomie rodzin problemem jest nadopie-
osoby niepełnosprawne
kuńczość. (& ) Wyręczamy, staramy się ułatwić życie naszemu niepełnosprawnemu dziecku.
wcale się nie urodziły.
Wydaje nam się, że robimy dobrze, tymczasem robimy z
le, odbierajÄ…c mu szansÄ™ na samo-
dzielność. Pewną odmianą nadopiekuńczości jest nadprotekcjonalizm, polegający na tym,
Pani profesor podkreśliła
że staramy się wyolbrzymić zasługi osób niepełnosprawnych i bagatelizować ich ewentualne
niepowodzenia. Czyli nie stosujemy obiektywnej miary ich sukcesów i porażek. (& )  Zagła-
jednak, że każdy ma prawo
skiwanie osób niepełnosprawnych i brak rzetelnej informacji o tym, czy i jak sobie radzą,
przeżyć swoje życie.
czy sobie nie radzą, budzi w nich spory zamęt i niepokój. Mają sprzeczne komunikaty.
Z jednej strony, że są takie wspaniałe, a z drugiej strony różne rzeczy im w życiu nie
Nieważne, jak to życie
wychodzą i ludzie je odrzucają. (& ) Nadopiekuńczość i nadprotekcjonalizm łamią godność,
pozbawiajÄ… jej. (& )
wyglÄ…da.
Jak możemy wspierać samodzielność i samostanowienie, które są kluczową sprawą
decydującą o godności?
Osoby niepełnosprawne
Poprzez akceptację, okazywaną przez rodziców i opiekunów, dostrzeganie mocnych stron,
a nie tylko defektów (ale nie w ten zafałszowany, lukrujący sposób),
majÄ… takie same prawa,
uznawanie prawa do bycia takim, jakim siÄ™ jest,
jak osoby pełnosprawne.
traktowanie podmiotowe, a nie jako przedmiot do naprawy czy obiekt do rehabilitacji,
unikanie nadmiernej opiekuńczości i kontroli,
Dlatego osoby
dawanie prawa do popełniania błędów, do podejmowania ryzyka i do ponoszenia konsekwencji,
niepełnosprawne mają
stawianie rozsądnych, nie zaniżonych sztucznie, wymagań w zakresie samoobsługi i różnych
innych kwestii, (& )
prawo na przykład chodzić
stwarzanie możliwości do współdecydowania lub samodzielnego decydowania o codzien-
do szkoły, korzystać
nych sprawach (jakże często my decydujemy, w co się ubiorą, co będą jedli, gdzie pójdą,
co będą robić; nie słuchamy tego, co oni mieliby do zaproponowania),
z pomocy lekarza
wreszcie zachęcanie do tego, żeby sami zabierali głos, żeby wyrażali własne zdanie,
własne preferencje, własne poglądy i żebyśmy tego słuchali. % czy założyć rodzinę.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
7
Fot. Weronika Cisowska
DZIEC
GODNOÅšCI
 Jakie jest moje życie?  fragmenty panelu self-adwokatów korzystających z różnych form mieszkalnictwa.
Prowadzenie panelu: Dorota Tomaszewska
Pasuje mi to
P
a
s
u
j
e
m
i
t
o
Jak wygląda Państwa zwykły dzień? Czy coś się w ostatnim czasie
w Państwa życiu zmieniło?
Barbara Sobczak, Poznań, mieszka w domu pomocy społecznej, prowadzonym przez
siostry zakonne Arkadiusz Kowalski: U mnie nastąpiła
Przygotowuję sobie sama śniadanie i od poniedziałku do piątku chodzę do Warsztatu zmiana, bo 8 lutego 2000 r. mama mi ode-
Terapii Zajęciowej  Przyjaciele . Popołudniami buszuję po internecie, a w weekendy chodzę szła. (& ) Byłem tutaj w 2011 r. na konfe-
na spacery. Siostry pilnują godzin jedzenia. (...) Kupują produkty i gotują nam. rencji, poznałem panią Dorotę i od 4 maja
2011 r. zacząłem chodzić na warsztaty.
Artur Zimny, Piekary Śląskie, mieszka samodzielnie Warsztat mi pomógł znalez
ć pracę na APS.
W poniedziałek wstaję rano na warsztaty, szykuję sobie sam chleb, a po warsztatach
to telewizja i internet. Obiad jem na warsztatach. Kolację robię sobie potem w domu sam. Adam Jaczewski: (& ) Mieszkałem też w
[Żeby było jedzenie na kolację  przyp. red.] sam pilnuję albo pani opiekunka. [Przychodzi] życiu w mieszkaniu chronionym w Lesznie,
sześć razy w tygodniu. W niedzielę tylko sam [jestem w domu.] (& ) Rodzinę mam w lubelskim. ale [skończyły się] pieniądze i już tam nie
Daleko. Coś ze 354 km. Jesteśmy w kontakcie telefonicznym. mieszkam. (& ) Walczyłem, w telewizji
byłem, [ale] straciłem mieszkanie. Znala-
Anita Brzozowska, Zgierz, mieszka z rodzicami złem się w domu pomocy społecznej.
Moja mama nastawia mi budzik i mnie budzi, bo czasami jest mi ciężko wstać. Śniadanie [Chciałbym to] troszeczkę zmienić, ale pasu-
też mama mi przygotowuje, żeby było szybciej. (& ) Jadę na warsztaty. (...) Weekendy spędzam je mi to. Mam dobrych opiekunów. (& )
z przyjaciółmi. Mam bardzo dużo przyjaciół, których staram się do siebie przekonywać.
Wieczór wygląda tak, że oglądam telewizję, porozmawiam trochę z bratem i z rodzicami,
Kto Państwu pomaga
a póz
niej idę spać, żeby rano wstać.
na co dzień?
Arkadiusz Kowalski, Warszawa, mieszka samodzielnie Anita Brzozowska: (& ) Moi rodzice z bra-
Od niedawna pracuję na APS [Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie  przyp. tem. Rzadko mogę liczyć na przyjaciół. Nie
red.] w szatni, więc wstaję o 6 rano i szykuję się do wyjścia. Na APS jestem na godzinę 8 (& ) mają za bardzo czasu, bo niektórzy pra-
do 12, a póz
niej idę na obiad. (& ) Czasami po południu służę do mszy świętej, mam znajomego cują, niektórzy są zajęci. (& )
księdza. Nieraz lubię sobie po mieście pochodzić. W drugą i trzecią niedzielę miesiąca mam
spotkania Ruchu  Wiara i Światło . (& ) Arkadiusz Kowalski: Ja mogę liczyć na
mojÄ… chrzestnÄ…. (& )
Adam Jaczewski, Warszawa, mieszka w domu pomocy społecznej, prowadzonym przez
fundację rodziców osób z niepełnosprawnością intelektualną Artur Zimny: Ja sam albo z panią opie-
W domu pomocy społecznej mam [swój] pokój, jestem samodzielny. (& ) Budzę się o 6. (...) kunką [robię] zakupy. Mogę się do niej
Obiady są o 14, (& ) o 18 jest kolacja. (& ) [Jeżdżę] do pracy, na Głogową do warsztatu. W czwartki zwrócić, jak czegoś potrzebuję.
jeżdżę na kręgle. O 14 wychodzę, mówię:  jadę na kręgle i (...) komunikacją jadę na
Dobrą do Biblioteki [Uniwersyteckiej, z kręgielnią w podziemiach  przyp. red.] samodzielnie. Barbara Sobczak: Siostry dobrze się
(& ) W weekend jestem w domu i trochÄ™ gram na komputerze, (& ) wychodzimy na spacer nami opiekujÄ….
albo gdzieÅ› jedziemy do miasta. Co niedzielÄ™ chodzÄ™ na basen.
Czy opiekunowie ograniczajÄ…
Państwa samodzielność
i niezależność?
Adam Jaczewski: To prawda, czasa-
mi nie pozwalają na samodzielność. Jak
sÄ… jakieÅ› dokumenty albo coÅ›. (& ) Ale wal-
czyłem i wygrałem  mam szansę wycho-
dzić samodzielnie. [Wcześniej] nie miałem
możliwości. (& )
Od lewej: Dorota Tomaszewska (moderator),
Arkadiusz Kowalski, Anita Brzozowska,
Artur Zimny, Barbara Sobczak,
Adam Jaczewski.
Fot. Anna Bednarek
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 2 (44) CZERWIEC 2012
8
DZIEC
GODNOÅšCI
Fragmenty panelu rodziców osób niepełnosprawnych
Arkadiusz Kowalski: Chodzi nie o ograniczanie, tylko o pilno-
 Jak buduję niezależność mojego dziecka?
wanie. (...) Mówi się, że my potrzebujemy takiego nadzoru, żebyśmy
Gdzie zamieszka moje dziecko?
nie zrobili czegoś, co mogłoby dla nas być złe.
Prowadzenie panelu: Kinga Piotrowska
Jakie są Państwa plany na przyszłość?
Arkadiusz Kowalski: Część tych planów udało mi się zrealizować,
bo mam pracÄ™ na APS.
Co dalej?
C
o
d
a
l
e
j
?
Anita Brzozowska: Ja planuję w przyszłości założyć rodzinę. Nie
wiem, czy się uda, ale spróbuję. Chciałabym, żeby rodzice podzielili się doświadczeniami, w jaki
sposób na co dzień kształtują niezależność swoich dzieci? Co ułatwia
Artur Zimny: Ja też planuję założyć rodzinę, żeby nie mieszkać ten proces, a co utrudnia? Proszę opowiedzieć o sukcesach, które
już sam. Państwo uzyskali podczas kształtowania tej niezależności.
Barbara Sobczak: Ja na razie planów na przyszłość nie mam, Bogusław Mrowiec, przewodniczący Zarządu Koła PSOUU
ale może tutaj przy okazji pojawią się jakieś? w Bydgoszczy
Jestem ojcem 13-letniej Aliny, niepełnosprawnej ruchowo i inte-
Adam Jaczewski: Od 13 maja jadę na basen na zawody. A potem lektualnie. (& ) Moja córka uczy się teraz chodzić i to jest jej pierwsza
jadę nad morze 19 [maja] na tydzień. % droga do samodzielności. (& ) Trzeba pamiętać o tym, że możemy
oczywiście usprawnić osobę niepełnosprawną, ale są niestety
pewne granice i na pewno moja córka nigdy nie będzie tak samo-
dzielna, jak osoby, które występowały tutaj [podczas panelu osób
z niepełnosprawnością, patrz: strona obok  przyp. red.]. Mam jed-
nak nadzieję, że przez różne działania jakoś to się uda pociągnąć
dalej, chociażby żeby mogła pokazać, jaki jest jej wybór, co chcia-
łaby robić. Takim pierwszym krokiem (& ) jest założenie dwa lata
Częścią obchodów Dnia Godności Osoby temu Koła. (...) Teraz zaczniemy od tych podstawowych ośrod-
ków, które PSOUU prowadzi, od OREW, ale (& ) przyszłość to są
z Niepełnosprawnością Intelektualną
(& ) domy dla niewielkiej grupy osób.
była konferencja.
Beata Peplińska-Strehlau, przewodnicząca Zarządu Koła PSOUU
w ElblÄ…gu
Mam 21-letnią córkę z zespołem Downa. Jeżeli chodzi o jej
Podczas konferencji odbył się panel osób
niezależność, to myślę, że osiągnęłyśmy sukces. (& ) Berenika na co
niepełnosprawnych. dzień chodzi do warsztatu terapii zajęciowej. (& ) Dużo zawdzięcza
warsztatowi, ale równie dużo zawdzięcza wcześniejszym działaniom
edukacyjnym. Mam na myśli przede wszystkim nie edukację typowo
szkolną, tylko uspołecznianie. To, że funkcjonowała w środowisku
Panel to dyskusja kilku osób.
otwartym. (& ) Berenika trafiła do integracji i na poziomie przedszko-
la, i na poziomie szkoły podstawowej, i na poziomie gimnazjum. (& )
Środowisko dzieci w przedszkolu, w szkole nauczyło Bereniki
Osoby niepełnosprawne opowiadały
otwartości, kontaktu i dzisiaj, jeżeli chodzi o efekty, tak naprawdę
Berenika samodzielnie przemieszcza się po mieście, przygotowuje
i dyskutowały o swoim życiu.
samodzielnie posiłki, nie tylko dla siebie, również dla rodzeństwa,
bo ma młodszego brata. Zakupy często robię ja w oparciu o SMS,
który Berenika mi przysyła. Dostaję wykaz tego, co mam do
Mówiły, gdzie mieszkają i co robią.
kupienia do domu. Sama również chodzi do sklepu. (& ) To chyba
było najtrudniejsze. Moment, w którym musiałam zaakceptować,
że ona wyjdzie z domu bez kontroli. Moment, w którym zrezygnowa-
Barbara Sobczak popołudniami lubi
łyśmy z dowozu do warsztatu i zaczęła się przemieszczać środkami
komunikacji miejskiej. (& ) Jej plany są takie, że będzie mieszkała
buszować po internecie.
samodzielnie. (& ) Przyłożył się do tego znacząco ruch self-adwoka-
tów, bo Berenika od pięciu lat w te działania jest zaangażowana.
Po jednym z wyjazdów po prostu zakomunikowała mi, że ona nie
Arkadiusz Kowalski pracuje w szatni
będzie mieszkała ze mną, tylko będzie mieszkała w domu z basenem
i z opiekunkÄ…. (& )
i czasem służy do mszy świętej.
Marian Jagiełka, wiceprezes Zarządu Głównego PSOUU, przewod-
niczący Zarządu Koła PSOUU w Kołobrzegu
Natomiast Adam Jaczewski chodzi
Jestem ojcem 37-letniej córki z zespołem Downa. (& ) Jest otoczo-
na kręgle i na basen. na dużą miłością rodziców, otoczenia. Nie zamykamy jej w domu,

SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
9
DZIEC
GODNOÅšCI
wręcz odwrotnie, prawie że manifestacyjnie wychodzimy na różne uroczystości. (& ) Ola w gro-
nie naszych przyjaciół czy w środowisku publicznym czuje się normalnie i nawet pamiętam,
kiedy (& ) żona dowoziła Olę do warsztatu terapii zajęciowej i ktoś w autobusie się jej przyglądał,
Częścią obchodów
to Ola zareagowała:  Co? Człowieka nie widziałeś? . Ona dosyć szybko miała poczucie
swojej godności i wartości (& )
Dnia Godności Osoby
Nie widzimy w niej dążenia do funkcjonowania poza rodziną. (& ) Ją bardzo długo do
z Niepełnosprawnością
czegoś trzeba namawiać, a był wyjazd integracyjny wraz z kolegami i po jakimś tygodniu
namawiania w końcu usiadła, spojrzała mi w oczy i mówi:  Tato, czy chcesz, żebym sobie
Intelektualną była
poszła z domu? . Zrobiła to w taki sposób, że mi po prostu łzy poleciały i już nigdy jej nie
konferencja.
namawiałem do tego, żeby poszła z domu w jakiejkolwiek formie. Mieszkamy dosyć
dobrze, ona ma swój pokój. (& ) Mam drugą córkę, sprawną, która jest ciepłą osobą, córki
się kochają, szanują i tutaj spokojnie patrzymy na jej przyszłość. Tak długo, jak będziemy
Podczas konferencji
żyli, na pewno jej zabezpieczymy godny byt. (& )
rodzice dyskutowali
Ewa Gałka, przewodnicząca Zarządu Koła PSOUU w Nidzicy
o przyszłości swoich
(& ) Byliśmy niezbyt typową rodziną. Dwoje niepełnosprawnych dzieci rzadko się zdarza
niepełnosprawnych dzieci.
w jednej rodzinie. Ale miałam to szczęście, że było jeszcze dwoje zdrowych, zdolnych,
które mają odpowiedzialną pracę, odpowiednie wykształcenie. (& ) Najstarszy, Dariusz ma
43 lata, Marcin  35. (& ) Byłam bardzo odważna, mimo czasami przykrych komentarzy.
Rodzice muszą myśleć
Puszczałam ich na ulicę, chodzili sami po mieście, bo uważałam, że muszą mieć swoje
o tym, co będzie z ich
miejsce w społeczeństwie. (& ) [W ramach Koła PSOUU w Nidzicy  przyp. red.] stworzyliśmy
kompleks placówek, które zapewnią od początku do końca życia niepełnosprawnym
dziećmi, gdy ich kiedyś
wsparcie (& ) Najbardziej dumna jestem, że mamy Dom Pomocy Społecznej w Napiwodzie.
zabraknie.
Niewielki, dla 24 osób. Mój Darek ma tam piękny pokój, ale nie zawsze tam jez
dzi, tylko
wtedy, gdy wyjeżdżam. (& ) Ale drugi za nic na świecie. Przez 15 lat istnienia tego domu
nigdy w nim nie był dłużej niż pół godziny. Powiedział, że on (& ) między chorymi nie chce
Niektórzy rodzice budują
być. Jakoś nie mógł sobie uświadomić, że jest niepełnosprawny. (...) Ale w końcu sobie
dla swoich dzieci małe
myślę, że muszę go przygotować do tego, że nas zbraknie, zaniemożemy, przecież musi
mieć jakąś przyszłość zapewnioną. (& )  Marcin, przecież ja jestem taka chora, mogę iść
domy pomocy społecznej.
do szpitala. (& ) On wyszedł bez słowa. Przychodzi:  Mama, nie klep głupot. Mam porządnego
brata, kochaną bratową i nigdy nie pójdę do Napiwody, będę z nimi mieszkał. . Tak narzu-
Inni tworzÄ… mieszkania
cił zupełnie inne życie moim dzieciom. Czasami mam wyrzuty sumienia, bo on właśnie
spowodował, że zaczęli się budować, żeby dla Marcina był w przyszłości pokój. (& )
treningowe.
Zofia Pągowska, członkini Zarządu Głównego PSOUU oraz Zarządu Warszawskiego
W takich mieszkaniach
Koła PSOUU
(& ) Jestem nietypowym rodzicem zaproszonym do tego panelu, dlatego, że mój syn nie
osoby niepełnosprawne
żyje. Natomiast chciałam się podzielić tym, co było moim marzeniem całe życie, bo (& )
wiedziałam o jego ograniczeniach. Nigdy nie zdecydowałam się na drugie dziecko, bo miałam uczą się żyć samodzielnie.
ciągłe opory, że urodzę opiekuna. (& ) Pracując z rodzinami wiele lat i mając własne marzenia,
wiedziałam jedną rzecz: że głównym problemem, w którym żyją rodziny nasze, jest ta właśnie
Jeszcze inni rodzice
myśl: co będzie z dzieckiem niepełnosprawnym po ich śmierci. (& ) Już trzy lata prowadzimy
mieszkanie chronione na ul. Oszmiańskiej. (& ) To jest bardzo trudny temat. Osoby nie- wiedzą, że
pełnosprawnej nie można tak wyrwać jak marchewki i od razu gdzieś przełożyć. Potrzebny
niepełnosprawnymi
jest proces, który daje możliwość mieszkania treningowego, że oni odchodzą na miesiąc
od rodziny. Wtedy pracujemy u mnie z rodziną, pracujemy z profesjonalistami. (& ) Widzę, dziećmi zaopiekują się
jak bardzo często rodzice nie przygotowują tych osób do samodzielnego życia. My od razu
kiedyÅ› ich bracia
widzimy, z jakiej rodziny uczestnik przychodzi do projektu. Po jego zachowaniu w tym
mieszkaniu, jak potrafi zadbać o siebie, jak przestrzega higieny, czy ma w ogóle jakiekolwiek lub siostry.
podstawowe zasady, normy, bo są osoby, które wychodzą gołe na korytarz. Bo tak się w domu
dzieje. My potem o tym rozmawiamy, po miesiÄ…cu takiego treningu widzimy, nad czym
Rodzice chcÄ… dla swoich
należy pracować. (& ) Ale właściwie widzę jedno. (& ) Jak zmienia się ich myślenie, jak oni
bardzo dorośleją w tej sytuacji. Bardzo często jest tak, że oni nie chcą wrócić. (& ) % dzieci jak najlepiej.
Obchody Dnia Godności Osoby z Niepełnosprawnością Intelektualną odbywały się pod Honorowym Patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
Bronisława Komorowskiego, Patronatem Rzecznika Praw Obywatelskich prof. Ireny Lipowicz oraz patronatem artystycznym Stowarzyszenia  Barwy Kultury .
Obchody Dnia Godności opieką medialną objęła TVP2. Patroni medialni:  Radio dla Ciebie , magazyn  Integracja oraz portale internetowe:
niepelnosprawni.pl, ngo.pl, kulturalnie.waw.pl, independent.pl, studentnews.pl, dlastudenta.pl.
Projekt  Dzień Godności Osoby z Niepełnosprawnością Intelektualną 2012 jest dofinansowany
ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 2 (44) CZERWIEC 2012
10
TEKST A
ATWY DO CZYTANIA
Co to jest godność?
Każdy człowiek ma godność.
Godność oznacza szacunek.
Godność oznacza, że nie wolno zabierać ludziom praw.
Godność oznacza, że osoby niepełnosprawne mogą
podejmować różne decyzje.
Godność to nasza tarcza.
Chroni nas przed złym traktowaniem i przed złym słowem.
Często ludzie nie szanują osób niepełnosprawnych.
Przez to nie szanują ich godności.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
11
TEKST A
ATWY DO CZYTANIA
Niektórzy nie rozumieją osób niepełnosprawnych.
Nie chcą się z nami spotykać i rozmawiać.
GapiÄ… siÄ™, odpychajÄ….
BojÄ… siÄ™ nas.
Niektórzy mówią o nas w sposób lekceważący.
Albo używają brzydkich wyrazów.
Obrażają nas.
To jest naruszanie godności.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 2 (44) CZERWIEC 2012
12
TEKST A
ATWY DO CZYTANIA
Godność chroni człowieka przed dyskryminacją.
Dyskryminacja to zabieranie praw osobom
niepełnosprawnym.
Z dyskryminacją mamy do czynienia na przykład
wtedy, gdy:
osoby niepełnosprawne nie mogą uczyć się
w szkołach, tak jak inni,
firmy nie chcą zatrudniać osób niepełnosprawnych,
obsługa w restauracji nie chce przyjąć zamówienia
od osoby niepełnosprawnej albo nie chce podać
alkoholu dorosłej osobie niepełnosprawnej,
uważa się że osoby niepełnosprawne są jak dzieci,
bez względu na to, ile mają lat,
dorosłym osobom niepełnosprawnym stawia się
przeszkody albo wręcz nie pozwala założyć rodziny.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
13
TEKST A
ATWY DO CZYTANIA
Godność to prawo każdego człowieka.
To prawo zostało zapisane w wielu dokumentach
(aktach prawnych).
Najważniejsze z nich to Konstytucja Rzeczypospolitej
Polskiej i Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych
uchwalona przez Organizację Narodów Zjednoczonych
(ONZ).
Naruszenie godności jest niezgodne z prawem.
Kiedy ktoś narusza godność innej osoby, trzeba
reagować.
Można wtedy:
porozmawiać z osobą, która narusza czyjąś godność,
żeby wytłumaczyć, czym jest godność i że nie wolno
jej naruszać,
zwrócić się o pomoc do osoby bliskiej,
zwrócić się o pomoc i interwencję do odpowiednich
instytucji, na przykład do: policji, straży miejskiej, sądu.
Można poprosić o pomoc i interwencję Biuro Rzecznika
Praw Obywatelskich.
Nie bójmy się walczyć o swoją godność!
Mamy do tego prawo, a nawet mamy obowiÄ…zek
troszczyć się o swoją godność.
Opracowała: Joanna Hajduk
self-adwokatka, uczestniczka WTZ przy Zarządzie Głównym PSOUU
Współpraca: dr Monika Zima-Parjaszewska
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 2 (44) CZERWIEC 2012
14
SELF-ADWOKACI
Wioleta Rabiej
Prawa i obowiÄ…zki
P
r
a
w
a
i
o
b
o
w
i
Ä…
z
k
i
Wielu ludzi uwielbia swoje pokazać, że jest się osobą dorosłą i wie się, czego się chce.
prawa. Wolą słuchać Chcesz być traktowany jak osoba dorosła, to tak się
o prawach, jakie im siÄ™
zachowuj.
należą, niż o obowiązkach.
O wiele lepiej się czujemy, jak możemy samemu podjąć decyzję.
Masz na przykład prawo podjąć decyzję, czy chcesz herbatę,
Każdy człowiek, obojętnie
czy kawę. Ktoś pyta:  co wypijesz? , a ty mówisz:  obojętnie
jaki, czy sprawny, czy
albo rodzic za ciebie odpowiada. Tak nie powinno być. Jesteś
niepełnosprawny, ma równe
dorosła, to podejmij sama decyzję, czego wolisz się napić i nie
prawa. Nie ma żadnego
ma słowa  obojętnie , tylko trzeba mówić śmiało i konkretnie.
znaczenia, kto jaki jest.
To są tylko proste przykłady. Ja stanowczo mówię:  mieszkam
Fajnie, że są te prawa, ale
samodzielnie, jestem osobą dorosłą i mam prawo podjąć decyzje
trzeba z nich również umieć
sama . Uwierzcie, nie jest mi Å‚atwo, ale siÄ™ nie poddajÄ™. RobiÄ™
korzystać.  Mam prawo się
wszystko sama i wiem, że mam prawo zdecydować sama,
bawić ,  mam prawo wyjść do
co dzisiaj będę robić, nikt za mnie nie podejmie decyzji.
kawiarni czy  do kina . Bardzo
Pracowałam nad tym dużo i pracuję nad tym z mamą.
dużo tu można wymieniać.
Nie możemy zapominać o tym, że mamy także obowiązki, nie
Jednak masz prawo iść do
tylko prawa. Obowiązki też są nam potrzebne w codziennym,
kosmetyczki i co siÄ™ okazuje?
dorosłym życiu. Często słyszę:  nic mi się nie chce, po co mam
Pytasz mamę, czy możesz
robić to czy tamto . Bez obowiązków życie byłoby nudne! Jakie
iść do kosmetyczki, mama
mamy obowiązki i do czego one służą? Trzeba rano wstać,
nie wyraża zgody i co robisz?
wyszykować się, zrobić śniadanie, trzeba pójść do pracy, potem
SÅ‚uchasz mamy czy idziesz?
z niej wrócić, posprzątać trzeba mieszkanie, wyprasować, wyprać,
Każdy ma prawa, ale
ugotować coś, zrobić zakupy, opłacić rachunki itp. Zawsze jest
boimy się podjąć decyzję,
coś do zrobienia. Tu wymieniłam swoje obowiązki. Jest ich o wiele
boimy siÄ™ z tych praw
więcej. Tylko trzeba mieć na to wszystko wiele chęci.
korzystać.
Do obowiązków należy jeszcze pomoc swoim rodzicom, a jak
Czy warto tak? Jesteśmy
ktoś ma pieska, to trzeba z nim wychodzić. Obowiązków jest
dorośli. Mam prawo iść do
bardzo dużo.
kosmetyczki i pójdę. Mamy
Prawa są ważne w naszym życiu, ale obowiązki także. A jak
tyle praw, możliwości wyjścia,
ktoś chce założyć rodzinę, wyjść za mąż, mieć dzieci, to jeszcze
a pytamy o zgodÄ™. Tak nie
więcej tych obowiązków przychodzi. Nikt nie powiedział, że
powinno być. Przecież jesteś,
w życiu dorosłym będzie lekko. Trzeba wszystkiego się nauczyć.
podejmujesz decyzjÄ™, wiesz
Życie to nie bajka. Fajnie jest powiedzieć głośno, że ma się
czego chcesz. Mówisz:  mam
prawo wyjść za mąż, chce się mieć dzieci, ale trzeba taką decyzję
prawo wyjść na rower . I co?
podjąć z rozsądkiem, przemyśleć, czy da się radę z wszystkimi
Pytasz o zgodÄ™? Trzeba
obowiązkami, które na nas spadną. Czy się im podoła.
powiedzieć tak:  wyjeżdżam
z domu i wrócę o tej i o tej Powiedzieć jest łatwo, ale czasami trzeba pomyśleć dużo
godzinie . Fajne są te prawa, razy, aby podjąć mądrą decyzję i nie żałować tego do
ale trzeba się nauczyć samemu końca życia. Życzę każdemu, aby w swoim życiu podejmował
podejmować decyzje, trzeba mądre i przemyślane decyzje. %
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
15
NASZE STOWARZYSZENIE
11 maja, oprócz ważnej dla Stowarzyszenia konferencji o samodzielności osób z niepełnosprawnością intelektualną
w kontekście mieszkalnictwa (czytaj na str. 3-10), odbyło się najważniejsze wydarzenie dla demokratycznego
porządku, stanowiącego kręgosłup działalności stowarzyszeń członkowskich  wybory najważniejszych organów:
Zarządu Głównego i Centralnej Komisji Rewizyjnej.
Nowa kadencja, nienowe wyzwania
N
o
w
a
k
a
d
e
n
c
j
a
,
n
i
e
n
o
w
e
w
y
z
w
a
n
i
a
W Zgromadzeniu wzięło udział 87 (na 123) Elektorów. Frekwencja nieco ponad 70 proc.
nie jest powodem do nadmiernego zadowolenia, ale śmiało można mówić o mocnej grupie
liderów, którym leży na sercu wspólne dobro, jakim jest Stowarzyszenie.
W nowo wybranym Zarządzie Głównym na 15 osób aż 9 to nowe osoby w Zarządzie,
choć oczywiście nie w Stowarzyszeniu. 6 osób spośród obecnego składu było członkami
poprzedniego Zarządu. Prezesem Zarządu Głównego została pani Joanna Janocha,
która funkcję tę pełniła od połowy poprzedniej kadencji. O tym, jakie pani Prezes widzi
problemy i wyzwania w nowej kadencji, mogli Państwo przeczytać w poprzednim numerze
 Społeczeństwa dla Wszystkich .
Skład ZARZ
DU GA
ÓWNEGO kadencji 2012-2016: CENTRALNA KOMISJA REWIZYJNA
prezes: Joanna Janocha ukonstytuowała się w następującym
składzie:
wiceprezesi: Stanisława Syller Andrzej Falkowski - przewodniczący
Monika Zima-Parjaszewska Maria Lisek-Zięba - sekretarz
Marian Jagiełka Barbara Famielec - członkini
sekretarz: Jolanta Janik Krzysztof Marciniak - członek
skarbnik: Mieczysław Kowalczyk Grażyna Nowakowska - członkini
członkowie: Grzegorz Bliz
niak Dziękując członkom nowo wybranych
Krzysztof Cichuta organów za odwagę w podjęciu się trudnych
Andrzej Domagała wyzwań w naprawdę trudnych dla środowiska
Wojciech Gajewski czasach, życzymy wytrwałości i skuteczności.
Przemysław Momot A liderów i członków Kół terenowych w całej
Zofia Pągowska Polsce zachęcamy do współpracy i wspiera-
Jacek Piechota nia władz Stowarzyszenia w działaniach dla
Ewa Surowiec dobra wszystkich osób z niepełnosprawno-
Zofia Trochimowicz-Warga ścią intelektualną. % (bea)
Nowy Zarząd Główny PSOUU.
SiedzÄ… (od lewej): Ewa Surowiec, Monika Zima-Parjaszewska, Joanna Janocha, Jolanta Janik, Zofia PÄ…gowska.
StojÄ… (od lewej): Grzegorz Bliz
niak, Andrzej Domagała, Zofia Trochimowicz-Warga, Stanisława Syller, Jacek Piechota, Wojciech Gajewski,
Przemysław Momot, Krzysztof Cichuta, Mieczysław Kowalczyk, Marian Jagiełka.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 2 (44) CZERWIEC 2012
16
NASZE STOWARZYSZENIE
Członkowie Zarządu Głównego
C
z
Å‚
o
n
k
o
w
i
e
Z
a
r
z
Ä…
d
u
G
Å‚
ó
w
n
e
g
o
Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym kadencji 2012-2016
P
o
l
s
k
i
e
g
o
S
t
o
w
a
r
z
y
s
z
e
n
i
a
n
a
R
z
e
c
z
O
s
ó
b
z
U
p
o
Å›
l
e
d
z
e
n
i
e
m
U
m
y
s
Å‚
o
w
y
m
k
a
d
e
n
c
j
i
2
0
1
2
-
2
0
1
6
Joanna Janocha (53 lata), prezes Zarządu Głównego PSOUU, od maja 2008 członkini ZG, od czerwca 2010 prezes ZG, od 1994 elektor Koła
w Krośnie. Dyrektor OREW. Rodzic osoby z głęboką niepełnosprawnością intelektualną. Wykształcenie wyższe, kurs kwalifikacyjny dla kierowniczej
kadry oświatowej w zakresie zarządzania oświatą, studia podyplomowe z zakresu pedagogiki specjalnej oraz kierowania instytucjami samorządowymi
i organizacjami pozarzÄ…dowymi.
Marian Jagiełka (68 lat), wiceprezes ZG PSOUU, członek ZG od 1991, 1993-2008  wiceprezes ZG, 2008-2010  prezes ZG. Przewodniczący
Zarządu Koła w Kołobrzegu. Rodzic osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Mgr inż. budownictwa lądowego. Działalność gospodarcza od 1989.
W ramach pracy ZG zajmować się będzie sprawami aktywizacji zawodowej i zatrudnienia osób z niepełnosprawnością intelektualną, doskonaleniem
struktur PSOUU i standaryzacją pracy placówek, a także bieżącymi kontaktami i współpracą z Kołami z woj. zachodniopomorskiego: Koszalin,
Szczecin, Szczecinek.
Stanisława Syller (62 lata), wiceprezes ZG PSOUU, skarbnik Warszawskiego Koła oraz Polskiego Forum Osób Niepełnosprawnych. Rodzic
osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Wykształcenie wyższe. Jest na emeryturze, prowadziła prywatne przedsiębiorstwo, była dyrektorem Biura
ZG PSOUU. W nowej kadencji ZG zajmie się sprawami ekonomiczno-finansowo-majątkowymi oraz bieżącymi kontaktami i współpracą z Kołami z woj.
łódzkiego, mazowieckiego i podlaskiego.
Monika Zima-Parjaszewska (33 lata), wiceprezes ZG PSOUU, członkini ZG od 2011. Doktor nauk prawnych. Adiunkt w Akademii Pedagogiki
Specjalnej. Zamierza działać w obszarach legislacji i antydyskryminacji, a także na rzecz self-adwokatury i standaryzacji pracy w PSOUU.
Jolanta Janik (45 lat), sekretarz ZG PSOUU, przewodnicząca Zarządu Koła w Kamieniu Pomorskim, członkini, następnie sekretarz ZG w kadencji
2008-2012. Rodzic osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Wykształcenie wyższe. Dyrektor Biura Obsługi Placówek. Oprócz obowiązków
sekretarza, odpowiadać będzie za bieżące kontakty z Kołami z woj. zachodniopomorskiego: Gryfice, Gryfino, Police, Pyrzyce, Świnoujście, Wolin.
Mieczysław Kowalczyk (56 lat), skarbnik ZG PSOUU, przewodniczący Zarządu Koła w Ostródzie. Rodzic osoby z niepełnosprawnością intelektu-
alną. Wykształcenie wyższe pedagogiczne, podyplomowe studia z zakresu zarządzania. Od 1993 dyrektor OREW. W ramach ZG będzie sprawować
nadzór nad wpływem składek członkowskich, kwestią pozyskiwania środków z 1 proc. podatku, a także bieżącymi kontaktami i współpracą z Kołami
z woj. warmińsko-mazurskiego.
Grzegorz Bliz
niak (50 lat), członek ZG PSOUU, przewodniczący Zarządu Koła w Krośnie od 2007. Rodzic osoby z niepełnosprawnością intelektu-
alną. Wykształcenie średnie. Pracuje w BWI Poland Technologies Sp. z o.o. Oddział w Krośnie. W ZG chce zająć się umacnianiem tożsamości organi-
zacyjnej członków PSOUU oraz bieżącymi kontaktami i współpracą z Kołami z woj. podkarpackiego: Brzozów, Haczów, Jarosław, Jasło, Krosno,
Przemyśl, Rymanów, Sanok.
Krzysztof Cichuta (55 lat), członek ZG PSOUU, 2006-2011  przewodniczący Zarządu Koła w Żorach, 2007-2011  elektor, 2008-2012  członek
Centralnej Komisji Rewizyjnej. Rodzic osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Wykształcenie średnie. Działalność gospodarcza od 1991. W ZG
zajmować się będzie zatrudnieniem osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz bieżącymi kontaktami i współpracą z Kołami z woj. dolnośląskiego,
opolskiego i śląskiego.
Andrzej Domagała (53 lata), członek ZG PSOUU, wiceprzewodniczący Zarządu Koła w Olkuszu, elektor. Rodzic osoby z niepełnosprawnością
intelektualną. Wykształcenie średnie. Prowadzi działalność gospodarczą. W ramach nowej kadencji ZG zamierza zająć się umacnianiem tożsamości
organizacyjnej członków PSOUU, kwestiami legislacji i mieszkalnictwa oraz bieżącymi kontaktami i współpracą z Kołami z woj. małopolskiego.
Wojciech Gajewski (47 lat), członek ZG PSOUU (także w ostatnich dwóch kadencjach), przewodniczący Zarządu Koła w Dobrym Mieście i elektor
od 1996. Rodzic osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Wykształcenie wyższe. Od 1989 w oświacie, od 1995 na stanowiskach kierowniczych.
W ZG zajmie się obszarem edukacji oraz bieżącymi kontaktami i współpracą z Kołami z woj. warmińsko-mazurskiego.
Przemysław Momot (43 lata), członek ZG PSOUU oraz Koła w Stargardzie Szczecińskim. Wykształcenie wyższe; studia podyplomowe z zakresu
zarządzania przedsiębiorstwem oraz doradztwa zawodowego. Kierownik ZAZ. W ZG będzie działać w obszarach zatrudnienia i mieszkalnictwa,
pozyskiwania środków oraz bieżącymi kontaktami i współpracą z Kołami z woj. wielkopolskiego i lubuskiego.
Zofia Pągowska (57 lat), członkini ZG PSOUU, od dwóch kadencji w Zarządzie Warszawskiego Koła, 1990-95  sekretarz ZG. Rodzic osoby z nie-
pełnosprawnością intelektualną. Wykształcenie wyższe  oligofrenopedagog. Kierownik Środowiskowego Domu Samopomocy. W nowej kadencji ZG
zajmie się kwestiami mieszkalnictwa i ŚDS, legislacją oraz bieżącymi kontaktami i współpracą z Kołami z woj. łódzkiego, mazowieckiego, podlaskiego.
Jacek Piechota (51 lat), członek ZG PSOUU, od 1997 przewodniczący Zarządu Koła w Mielcu, od 2000  elektor. Rodzic osoby z niepełnosprawnością
intelektualną. Wykształcenie wyższe; technolog. W ramach nowej kadencji ZG zajmie się umacnianiem tożsamości organizacyjnej członków
PSOUU oraz bieżącymi kontaktami i współpracą z Kołami z woj. lubelskiego i podkarpackiego: Mielec, Biała Podlaska, Włodawa, Zamość, Tomaszów
Lubelski, Hrubieszów, Werbkowice, Sędziszów Małopolski.
Ewa Surowiec (64 lata), członkini ZG PSOUU, przewodnicząca Zarządu Koła w Słupsku. Rodzic osoby z niepełnosprawnością intelektualną.
Wykształcenie wyższe. Prowadzi działalność gospodarczą. W ZG będzie zajmować się sprawami aktywizacji zawodowej i zatrudnienia osób
z niepełnosprawnością intelektualną, mieszkalnictwem, self-adwokaturą, nowymi z
ródłami finansowania oraz bieżącymi kontaktami i współpracą
z Kołami z woj. pomorskiego i kujawsko-pomorskiego.
Zofia Trochimowicz-Warga (65 lat), członkini ZG PSOUU, przewodnicząca Zarządu Koła w Tarnobrzegu. Rodzic osoby z niepełnosprawnością
intelektualną. Wykształcenie średnie. Kierownik WTZ. W ZG zamierza zająć się tematyką WTZ, współpracą z władzami i innymi organizacjami oraz
bieżącymi kontaktami z Kołami z woj. lubelskiego i świętokrzyskiego: Rudnik, Ryki, Lublin, A
ęczna, Milejów, Świdnik, Staszów, Kielce.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
17
W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ
Jaka dzisiaj rysuje się przyszłość przed tymi, których jeszcze wczoraj uważano
za  niewyuczalnych ? Wiele się zmieniło w zakresie wspierania osób z głęboką,
wieloraką niepełnosprawnością, ale wciąż pozostało dużo do zrobienia, aby
kompleksowo zaspokajać ich różnorodne potrzeby.
Lidia Czarkowska
na podst. tłumaczenia artykułów, poświęconych głębokiej, wielorakiej niepełnosprawności,
z nr 109 (marzec 2012) francuskiego dwumiesięcznika  Vivre ensemble , wydawanego przez
UNAPEI  Narodową Unię Stowarzyszeń Rodziców, Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną i Ich Przyjaciół.
Wykluczeni
W
y
k
l
u
c
z
e
n
i
wśród wykluczonych
w
Å›
r
ó
d
w
y
k
l
u
c
z
o
n
y
c
h
Oficjalnie zdefiniowano we Francji ten rodzaj niepełnosprawności w 1989 r. Cechuje
Skok jakościowy
ją połączenie niepełnosprawności ruchowej i głębokiej niepełnosprawności intelektualnej,
objawiające się maksymalnym ograniczeniem autonomii, możliwości percepcji, ekspresji We Francji wprowadzenie kategorii  poly-
i relacji ze środowiskiem fizycznym i ludzkim. handicap spowodowało skok jakościowy
W Polsce dopiero w 1997 r. wprowadzono ustawowo obowiązek nauki dzieci z głębokim w zakresie wspierania, a więc szukania odpo-
stopniem upośledzenia umysłowego. W naszym kraju przez dłuższy czas na określenie wiedzina liczne, kompleksowe potrzeby osób
osób z tym rodzajem niepełnosprawności funkcjonował pejoratywny termin  głębokie z głęboką, wieloraką niepełnosprawnością,
upośledzenie umysłowe ze sprzężonymi kalectwami/deficytami . W 1998 r. z inicjatywy obejmujące zdrowie, komunikację, edukację,
PSOUU ukazaÅ‚a siÄ™ książka niemieckiego profesora Andreasa Fröhlicha, teoretyka i praktyka socjalizacjÄ™. Aliette Gambrelle, wiceprezeska
w dziedzinie nauczania specjalnego, pt.  Stymulacja od podstaw , poświęcona potrzebom UNAPEI, mówi o rewolucji. Ludzie, spędza-
osób z głęboką, wieloraką niepełnosprawnością oraz opiekujących się nimi rodzin i profe- jący życie w pozycji leżącej, podnoszą się,
sjonalistów. W tej publikacji przyjęto po raz pierwszy tłumaczenie terminu  polyhandi- zaczynają odczuwać komfort z dobrego samo-
cap profond (francuskiego) i Schwerstbehinderung (niemieckiego) na polski, jako poczucia,mają perspektywy. I to także dzięki
 głęboka, wieloraka niepełnosprawność , autorstwa prof. Anny Firkowskiej-Mankie- postępowi w chirurgii ortopedycznej i wisce-
wicz, socjolog i psycholog, jednej z tłumaczek książki. ralnej1. Aby zapobiec ryzyku izolacji rodzin
dzieci z głęboką, wieloraką niepełnospraw-
Mało się mówi i wie
nością w UNAPEI działa Komisja  Niepełno-
We Francji szacuje się, że głęboka, wieloraka niepełnosprawność występuje raz na sprawność sprzężona i całkowita zależność ,
tysiąc narodzin i ta proporcja raczej nie zmniejsza się. Postęp w neonatologii bezpośrednio której przewodniczy Aliette Gambrelle. Dzia-
przekłada się na częściej występujące narodziny wcześniaków. W co najmniej połowie łaniaKomisji są skierowane do ponad 10 tys.
przypadków przyczyny są prenatalne (często genetyczne i coraz lepiej znane). Deficyty osób z tym szczególnym rodzajem niepełno-
wzmacniają się wraz z rozwojem dziecka, powodują konieczność stałej, specjalistycznej sprawności, skupionych w placówkach i słu-
pomocy. Potrzeby osób z głęboką, wieloraką niepełnosprawnością są na ogół słabo ziden- żbach prowadzonych przez UNAPEI. Komi-
tyfikowane,ponieważ trudno jest je usłyszeć i ocenić, ze względu na ogromne trudności w komu- sja ma zamiar gromadzić i wzmacniać kapi-
nikowaniu się. Mało się więc o nich mówi i wie. Niepełnosprawność ta przedstawiana jest tał doświadczeń i wiedzy oraz tworzyć sieć
jako  sytuacja ekstremalna , a charakteryzuje siÄ™ nieustannie pojawiajÄ…cymi siÄ™ dodatko- wsparcia.
wymi problemami zdrowotnymi. Jest ich cała masa: deficyty funkcji życiowych (oddychanie, - Medycyna zrobiła ogromny krok do
trawienie, praca serca, płuc), problemy ortopedyczne (kostno-stawowe), sensoryczne, przodu  stwierdza Anne-Marie Boitin, jedna
epilepsja, problemy związane z żywieniem (połykanie, odwodnienie), problemy skórne, z czołowych postaci wśród lekarzy pedia-
choroby jamy ustnej i zębów, zaburzenia snu... trów, zajmujących się dziećmi z głęboką
Jak wspomina lekarz medycyny Elisabeth Zucman, założycielka jednej z pierwszych niepełnosprawnością.  Oferta w postaci
we Francji klinik dla osób z głęboką, wieloraką niepełnosprawnością, jeszcze 50 lat temu placówek też wyszła z niebytu, powstały
osoby te nazywano  encefalopatami lub  głęboko upośledzonymi . To były czasy, gdy pla- zróżnicowane podejścia edukacyjne, popra-
cówki, w których te dzieci zaczynały i kończyły swoje krótkie życie, nazywano  defekto- wiła się i nabrała intensywności współpra-
logicznymi , a ubezpieczenie społeczne nie finansowało kosztów ich leczenia i opieki. ca i relacje pomiędzy rodzicami i profesjona-
Dzieci takie były przyjmowane w kilku hospicjach i ośrodkach prowadzonych przez rzadkie listami, nagromadziły się sieci kontaktów
wówczas fundacje. i współpracy, które rozpowszechniły i rozsia-
W Polsce  dzieci leżące nie opuszczały łóżek (& ) pierwsze dzienne placówki w środowisku ły dobre praktyki. Radykalnie zmieniło się
lokalnym dla dzieci z głęboką, wieloraką niepełnosprawnością, w których były one traktowane spojrzenie na osoby z głęboką, wieloraką
jak normalne osoby z potrzebami fizycznymi i psychicznymi oraz potencjałem rozwojowym, niepełnosprawnością. Najlepszym dowodem
zaczęli w połowie lat osiemdziesiątych organizować rodzice  pisała Krystyna Mrugalska na to jest fakt, że dziś ludzie ośmielają się
we wstępie do książki  Poszukiwanie, odkrywanie, doświadczanie. Z pracy ośrodków reha- myśleć o różnych formach nauczania lub
bilitacyjno-edukacyjno-wychowawczych , wydanej przez PSOUU w 2007 r. pod redakcją wręcz edukacji.
Lidii Klaro-Celej. PSOUU prowadzi obecnie 59 OREW dla dzieci z głęboką, wieloraką niepełno-
1. chirurgia wisceralna - chirurgia ogólna obejmująca lecze-
sprawnością, w których stosowane i rozwijane są różnorodne formy rehabilitacji, terapii,
nie chirurgiczne narządów jamy brzusznej, w tym całego
edukacji i wychowania.
układu pokarmowego
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 2 (44) CZERWIEC 2012
18
W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ
Odkrywamy myśl
Skończyła się wyłącznie opieka, dzisiaj myśli się o rozwijaniu kompetencji poznawczych.
- Zauważa się coraz częściej, że u osób z głęboką niepełnosprawnością mogą rozwijać
W artykule jest mowa
się kompetencje. Do tej pory o osobach tych nie myślało się w tym kontekście  mówi Philip-
o osobach z głęboką,
pe Rosset, dyrektor Ośrodka Badań nad Wieloraką Niepełnosprawnością  Le Fontainier
w Paryżu.
wielorakÄ…
Działalność tego ośrodka jest znakiem czasu. Jego misją jest m.in.  zauważanie potrzeb
niepełnosprawnością.
rodzin i profesjonalistów i dawanie odpowiedzi w postaci różnych form nauczania. Od ok.
półtora roku ośrodek proponuje też moduł  Zarządzanie wyszkoleniem, przystosowanym
Wieloraka
do potrzeb młodzieży z głęboką, wieloraką niepełnosprawnością , a jeszcze kilka lat temu
największą popularnością cieszyła się  dość bierna  holenderska metoda terapeutyczna
niepełnosprawność
Snoezelen ( Sala Doświadczania Świata ).
oznacza, że te osoby
Jaki jest cel nowej metody nauczania? Jest to dojrzałe  pragnienie pracowania razem ,
zarówno ze strony nauczyciela, jak i każdej innej osoby, zajmującej się wspieraniem
mają w życiu codziennym
edukacyjnym, wykraczajÄ…ce poza ustawowe zalecenia programowe. Zdaniem Elisabeth
wiele trudności naraz.
Zucman, bardzo zmieniło się spojrzenie na dziecko z głęboką, wieloraką niepełnosprawnością,
o którym mówiło się wstydliwie  nietestowalne :  przy pomocy wnikliwej obserwacji i wiedzy
z dziedziny neurologii i komunikacji, opartej na niewerbalnym  tak lub  nie , odkrywamy
Mogą nie potrafić samemu
myśl . Myśl, która ma  pojedynczą formę o silnym ładunku inteligencji , nazywaną
ubrać się albo jeść.
przez dr Zucman  inteligencją emocjonalną, która wynika z przywiązania do bliskich .
Profilowane narzędzie
Często nie potrafią
Badania nad kompetencjami poznawczymi osób z głęboką, wieloraką niepełnospraw-
mówić i nie rozumieją,
nością napotykały dotychczas na trudności, m.in. z powodu braku narzędzi ewaluacyjnych
co się do nich mówi.
i odpowiednio przystosowanych pomocy pedagogicznych. W latach 2007-2009 z inicjatywy
placówek zajmujących się głęboką, wieloraką niepełnosprawnością podjęto badania,
których efektem jest opracowanie nowej metody analizy, pozwalającej na wydobycie
W artykule jest mowa
potencjału, ukrytego za barierą werbalną.
o tym, że trzeba próbować
Narzędzie to nazwano P2CJP, co jest skrótem od określenia  profil kompetencji
poznawczych młodej osoby z głęboką, wieloraką niepełnosprawnością . Jest on obecnie na
siÄ™ z tymi osobami
etapie badań pilotażowych, prowadzonych przez 250 psychologów we francuskich placów-
dogadywać.
kach. Mocnym punktem kwestionariusza P2CJP jest to, że jest on oparty na obserwacjach
krzyżujących się nawzajem, prowadzonych przez zespoły wielodyscyplinarne i rodziców.
We Francji udaje siÄ™ to
Nie chodzi tu o mierzenie inteligencji według powszechnych kryteriów. Nie ma też prób
oszacowania postępów dziecka. Kwestionariusz P2CJP składa się z dwóch części:
dzięki użyciu komputerów.
- tabeli reakcji, mającej na celu zgromadzenie sposobów i form, przy pomocy których osoba
z głęboką, wieloraką niepełnosprawnością komunikuje się,
Na to mówi się: korzystanie
- profilu kompetencji, w którym obserwacje dotyczące np. pamięci, zdolności koncentracji
uwagi, werbalnych i innych form komunikacji, obszarów sensorycznych, przestrzennych,
z nowych technologii.
socjoemocjonalnych pozwalają na określenie profilu dziecka.
Alphonsine Tysbaert, która kieruje placówką IEM2 i służbą SSAD3 w Villeurbanne mówi
Dzięki komputerom
o  strukturalizacji zespołów i o tym, że to  pozwoliło skonsolidować obserwacje, dopracować
można dowiedzieć się,
i sformalizować nasze cele, określić propozycje w zakresie przyuczania, sprawić, by stały się
one bardziej przystępne . Nierzadko zdarza się, że ta  fotografia dziecka w danym momencie
że te osoby też mają coś
zaskakuje, np. w sytuacji, gdy okazuje się, że dzieci znajdujące się w placówce, a połowa
do powiedzenia, mimo że
z nich jest obcokrajowcami, rozumieją dwa języki. Do tej pory nie zwracano na to uwagi. %
często nie potrafią mówić.
2. Zakład dla Dzieci i Młodzieży z Głęboką, Wieloraką Niepełnosprawnością; 3. Służba Edukacji Specjalnej w Domu
placówki swoimi możliwościami rozumienia relacji Priscilla, mama Salome, która na początku miała
Joystick i radość
pomiędzy przyczyną a skutkiem i to intuicyjnie, siedząc duże wątpliwości, czy jej córka zaakceptuje nowe
Niektórzy wspominają ze wzruszeniem, jak z sali
przed ekranem komputera. Jej twarz rozjaśnia się na narzędzie, mówi dziś, że dziewczynka zmieniła się.
informatycznej dobiegł śmiech Liny, dziewczynki
widok albumu ze zdjęciami rodzinnymi, na których - Byłam zaskoczona, jej spojrzenie stało się inne
całkowicie pozbawionej napięcia mięśniowego,
rozpoznaje swojego ulubionego wujka i siostrę Elsę. - mówi. -Tak jakby dano jej możliwość bycia słyszalną.
mogącej ledwie lekko poruszyć ręką. Stało się to
podczas wirtualnych wyścigów samochodowych - Na początku były to eksplozje radości, ale po jakimś Salome nie jest jedynym takim przykładem. 15-letni
czasie wyraz
nie zaczynała się nudzić  mówi Marie Leo, nauczany przez godzinę, dwie dziennie w klasie
z jej kolegą. Trzeba przyznać, że eksplozje radości
i inne przejawy ekspresji są częste w sekcji dzie- Claire Gestin, która zajmuje się psychomotoryką integracyjnej w gimnazjum, też ma swoje osiągnięcia
dziewczynki i towarzyszy jej w sali informatycznej. w zakresie autonomii. Potrafi manipulować joysti-
cięcej ADAPEI w Hericourt, przeznaczonej dla
Marie Claire, która posiada wykształcenie m.in. ckiem i malować, przestawiać kształty. Inny przy-
osób z głęboką, wieloraką niepełnosprawnością.
w zakresie rozwoju poznawczego dziecka, nie jest kład: okazało się, że 7-letni Benjamin potrafi się nie-
Jest ich tam 14 w wieku od 3 do 25 lat.
jedyną profesjonalistką, zaangażowaną w pilotażo- zwykle skoncentrować przed ekranem komputera.
W tej samej sekcji 11-letnia Salome jest na etapie
wyrażania  tak lub  nie w sposób celowy. Dziew- wy projekt badawczy, prowadzony od dwóch lat pod Tu nie chodzi o uczenie informatyki, lecz o komu-
kierunkiem Instytutu Nauk Socjalnych w Mulhouse. nikowanie siÄ™, inne patrzenie na te dzieci.
czynka, i nie tylko ona, zaskakuje profesjonalistów
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
19
ZDROWIE
Opieka stomatologiczna osób z niepełnosprawnością intelektualną to w Polsce kwestia wciąż czekająca na rozwiązanie.
Koło PSOUU w Poznaniu udowadnia, że można leczyć zęby unikając narkozy, a nawet znieczulenia miejscowego.
Bez szczękania zębami przed dentystą
B
e
z
s
z
c
z
Ä™
k
a
n
i
a
z
Ä™
b
a
m
i
p
r
z
e
d
d
e
n
t
y
s
t
Ä…
Gabinet stomatologiczny, prowadzony przez Koło PSOUU w Poznaniu, jest dość Generalną zasadą jest, że nie ma znie-
nietypowy... czulenia ogólnego ani miejscowego?
Zdzisława Gorynia, przewodnicząca Zarządu Koła: Działa głównie z myślą o osobach E.J.: Nie ma, bo pani doktor nie wie, jaka
niepełnosprawnych. Wiele osób odczuwa strach przed stomatologiem. Natomiast osoby będzie reakcja tych osób po podaniu zastrzyku
niepełnosprawne intelektualnie boją się podwójnie. Pani doktor Danuta Sicińska, ponieważ czy na sam widok igły. Jeśli robimy np. prze-
już wcześniej pracowała z dziećmi niepełnosprawnymi, to do dorosłych również ma świetne płukiwanie zębów strzykawką, to pani dok-
podejście, wspólnie z panią Edytą. Począwszy od oswajania z fotelem dentystycznym... tor zawsze tłumaczy:  nie bój się, to nie jest
zastrzyk, to jest do przepłukania . Pacjent
Ile trwa takie oswajanie?
wie, co siÄ™ dzieje. Ale nie wiadomo, jak by
Z.G.: Zależnie od potrzeb. Nie ma reguły.
zareagował np. na ukłucie. Dlatego tego nie
Edyta Jabłońska, asystentka stomatologa: Pani doktor widzi, jak pacjent reaguje, czy
praktykujemy.
jest w stanie usiąść na fotelu. Na początku nieraz jest tak, że ktoś nawet nie chce wejść
do gabinetu. Czasem pani doktor wychodzi więc na korytarz. Pacjent siedzi w poczekalni, Poza tym pacjenci mogą mieć różne
a pani doktor gołym okiem sprawdza stan uzębienia. Raz się zdarzyło, był taki chłopczyk schorzenia...
dość głęboko upośledzony, że przyzwyczajanie trwało rok. Co tydzień przychodził, wchodził Z.G.: Osoby z niepełnosprawnością intelek-
do gabinetu, pozwolił sobie otworzyć buzię, spojrzeć, my mu jakąś muzyczkę puszczałyśmy, tualną mogą mieć padaczkę albo problemy
zagadywałyśmy go i stopniowo zaczynał wykonywać najprostsze polecenia pani doktor: z sercem.
 otwórz ,  zamknij . Po roku zalakowałyśmy mu wszystkie zęby. Mama była niezwykle
Ogólnie jednak w Polsce osobom niepełno-
wdzięczna.
sprawnym intelektualnie leczy się zęby
pod narkozÄ…?
Z.G.: Ogólnie tak jest w naszym kraju, że poda-
wana jest narkoza. Ja siÄ™ nawet zastana-
wiam, czy leczenie pod narkozą może być tak
do końca dobrze przeprowadzone. Bo nor-
malnie można zapytać, czy boli. A pod narko-
zą robi się na oko, a potem się okazuje, że za
jakiś czas ząb wcale nie był do końca wyleczo-
ny.Na pewno narkozę w większości przypad-
ków stosuje się przy usuwaniu zębów.
Czy zdarza się, że dentyści z zewnątrz
nie chcą przyjąć osoby z niepełnospraw-
nością intelektualną, np. z obawy o jej
zachowanie?
E.J.: Zdarza się, że ludzie przychodzą do nas
Oprócz leczenia osób z niepełnosprawnością intelektualną, doktor Danuta Sicińska (po prawej)
i mówią, że nie chciał ich przyjąć stomatolog.
i pani Edyta Jabłońska prowadzą też pogadanki na temat dbania o zęby
Czy wówczas w waszym gabinecie jest
Czy w czasie pierwszej wizyty pacjent może po prostu wejść i tylko rozejrzeć się
możliwość przyjęcia pacjenta, którego boli
po gabinecie?
zÄ…b?
E.J.: Może, jak najbardziej. To wszystko zależy od danej osoby. Są tacy, którzy nawet usiądą na
E.J.: Jak najbardziej. Pani doktor robi takie
fotel, ale np. nie chcą otworzyć buzi. Trzeba nieraz chwilę odczekać, zagadywać.
krótkie, nie głębokie, wiercenia. I pyta co chwilę:
A jeśli tak się nie da?
boli?
E.J.: Jeżeli taka sytuacja się zdarzy, to pani doktor mówi: proszę przyjeżdżać do nas co tydzień
Mówi do pacjentów?
aż się przyzwyczai, aż się do nas przekona. Tak też było z jednym pacjentem. Jak przyjechał na
E.J.: Tak, przez cały czas. Oczywiście także
początku z opiekunką, to był czerwony jak burak. Nie chciał wejść, protestował, był wściekły
słodkie słowa:  mój koteczku ,  mój kochanie ,
na wszystkich dookoła. Teraz sam przyjeżdża. I jeszcze się domaga tych wizyt.
 mój aniołku . I na tej zasadzie, pomalutku,
Z.G.: Pacjenci z opiekunami grupami chodzą na przeglądy. W każdym razie przyjmujemy
delikatnie. Czasami jest tak, że ząb można
wszystkich niepełnosprawnych intelektualnie, którzy się zgłaszają, niekoniecznie muszą być
tylko troszkę oczyścić, zakłada więc lekarstwo
członkami Stowarzyszenia.
i pacjent przychodzi do nas ponownie. Wtedy
Czy pacjenci miewają złe doświadczenia z dentystami?
leczenie zęba trwa dłużej, bo nie od razu da
E.J.: Różnie to bywa. Są osoby, które nigdy nie były u stomatologa, ale samo wejście do gabi-
się pacjentowi go oczyścić i zrobić wypełnienie.
netu, nie wiem, czy chodzi o zapach, czy widok nas w kitlach, od razu ich odstrasza. Może mają
Ale sÄ… efekty.
złe skojarzenia związane z pobytem w szpitalu albo z lekarzami? Ale częściej jest tak, że ktoś
No właśnie. Jakie?
pierwszy raz przychodzi, chętnie siada i otwiera buzię.
E.J.: Takie, że pacjenci sami do nas przyjeżdża-
Jaki jest zakres możliwych do przeprowadzenia zabiegów?
jÄ…. Nie z rodzicami, ale sami.
E.J.: Takie podstawowe, jak fluoryzacja, lakowanie, lakierowanie, leczenie...
Z.G.: To taki przerywnik w codziennych
Ale nie w pełnym zakresie? zajęciach, coś innego się wreszcie dzieje, a myślę,
E.J.: To zależy. Leczenie kanałowe też robiłyśmy. że oni lubią, jak coś nowego się dzieje, a nie
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 2 (44) CZERWIEC 2012
20
ZDROWIE
ciągle taka monotonia. Jest wycieczka do pani stomatolog, a jeszcze jak usłyszą, że wszystko Czyli trzeba pracować także z rodzi-
jest w porządku i nic nie trzeba robić, to już w ogóle rewelacja. cami?
E.J.: Tak, ale my nie możemy robić rodzicom
Okazuje się więc, że można z przyjemnością chodzić do dentysty...
jakichÅ› uwag, to nie wypada.
Z.G.: Jedna dziewczyna bardzo chętnie chodzi.
Z.G.: Czasami tylko wskazówek można udzielić.
E.J.: Ona naprawdę mogłaby te swoje zęby zgubić w wyniku paradonotozy. Przyjeżdżała
E.J.: Ale czasem, jak widzimy, że rodzic jest
naprawdę bardzo długo, pani doktor jej przemywała, płukała i wszystko się pięknie wyleczyło.
nadpobudliwy, to jednak prosimy, żeby usiadł
A te zęby już się ruszały.
na korytarzu. Bo to dziecko lepiej reaguje na
To duży sukces.
fotelu, jak nie ma rodzica, niż jak rodzic jest
E.J.: To było monotonne, ale co tydzień, systematycznie przyjeżdżała.
w gabinecie i patrzy.
Z.G.: Ja ją spotykałam, ponieważ blisko siebie mieszkamy. Pytam:  nie jesteś na zajęciach? .
Usługi u państwa są bezpłatne?
Ona na to:  nie, idę do stomatologa . Myślałam nawet, że to jakaś obsesja.
Z.G.: Tak, u nas jest wszystko za darmo.
Zdarza się się, że ktoś przychodzi, bo tak sobie zakodował, że musi? Choćby nie było
Tylko dla członków Koła?
potrzeby?
Z.G.: Kiedyś tak było. Teraz zdarzają się
E.J.: Zdarza się. Nieraz jesteśmy zdziwione, mówię:  pani Danko, przecież on ma już wszystko
pacjenci z innych ośrodków. Ostatnio panie
zrobione . Pani Danka mówi:  mnie też się tak wydaje . Ale w porządku, siada, sprawdzamy
przyjmowały osoby niewidome z Owińsk. Pro-
wszystko.
ponujemy wówczas symboliczną cegiełkę na
Czy zdarzają się pacjenci, którzy mają problem z agresją? Na tyle, że nie da rady prze-
rzecz Stowarzyszenia, bo wiadomo, że finan-
prowadzić żadnego zabiegu?
sowanie tych naszych usług nie jest duże.
E.J.: Nic takiego nam się nie zdarzyło. Jest taki chłopiec, bardzo duży, zawsze tato z nim przy-
Kto finansuje całość?
chodzi, bo mówi, że synowi zdarzają się napady agresji. Tata zawsze więc stoi w razie czego koło
Z.G.: Miasto. Co rok trzeba przystępować do
fotela, ale nie zdarzyło się, żeby chłopiec zachowywał się agresywnie.
konkursu, ale finansowanie nie zawsze jest
Często rodzice stoją przy fotelu?
od stycznia. W ubiegłym roku było od lutego,
E.J.: Zdarza się, choć tam nawet nie ma za bardzo miejsca. Nieraz ja muszę stać z jednej strony,
w tym roku od połowy stycznia. W każdym
pani doktor z drugiej, więc trochę nam przeszkadzają, ale bywa, że chcą po prostu trzymać
razie do końca roku jest zapewnione.
dziecko za rękę. Ja też nieraz trzymam za rękę.
Jakiego rzędu są to koszty i ile osób
Rodzica?
korzysta z tych usług?
E.J.: Nie, pacjenta. Czasem mnie tak ściskają, że mówię:  puść mnie, ja muszę coś tam zrobić .
Z.G.: Ponad 300 osób, a dofinansowanie na
A rodzic nieraz też jest wystraszony. Siedzi na krzesełku i widzę, że przeżywa.
ten rok to 50 tys. zł. Sprzętu więc żadnego nie
Z.G.: Panie przekonują do zabiegów lepiej niż mama. Mama potrafi wpaść w histerię.
dokupujemy, bo już na to nie starcza.
E.J.: Albo szantażuje dziecko, że czegoś mu tam nie wez
mie albo nie kupi.
E.J.: Dokupujemy tylko materiały stomato-
logiczne.
Z.G.: Jest więc bardzo skromnie.
E.J.: Ale wypełnienia mamy światłoutwardzalne.
Czyli nowoczesne. Od kiedy w ogóle
istnieje gabinet?
E.J.: Od 2000 r.
Dentysta to lekarz, który leczy zęby.
Duża jest konkurencja co rok w konkur-
sie?
Z.G.: Właściwie co rok my jesteśmy jedynymi,
Dużo osób niepełnosprawnych ma problemy
którzy w nim startują. Nikt się tym nie zaj-
z leczeniem zębów.
muje, bo wiadomo, że większość stomatologów
ma prywatne praktyki. Nasza pani doktor
ma swoją emeryturę i zgodziła się z nami pra-
Niektórzy dentyści nie chcą ich leczyć.
cować, ale nie wiem, czy udałoby się znalez
ć
kolejną osobę. Bo jeżeli mają siłę, to po prostu
Najczęściej dentyści chcą leczyć niepełnosprawnych
pracują w swoich gabinetach. Zarobią więcej,
pacjentów tylko pod narkozą. bo tu są nieduże pieniądze.
No i musi to być osoba, która ma odpo-
Pod narkozą to znaczy, że pacjent jest usypiany na
wiednie podejście.
Z.G.: Doświadczenie, podejście i która chcia-
czas zabiegu.
łaby z osobami niepełnosprawnymi pracować.
E.J.: Ja myślałam na początku, jak zaczyna-
W Kole naszego Stowarzyszenia w Poznaniu działa
łam tu pracować, że tu będzie strasznie, że
nie wiadomo, co tu się będzie działo. Tym-
gabinet dentysty.
czasem bardzo sympatycznie mi siÄ™ pracuje
z tymi osobami. One są tak wdzięczne, jest to
Tam leczy się zęby osób niepełnosprawnych bez
zupełnie inna praca niż z pełnosprawnym
pacjentem. Specyficzna, trudna, ale fajna. %
narkozy.
Szkoda, że w innych miastach w Polsce nie ma takich
Rozmawiał:
Tomasz Przybysz-Przybyszewski
dentystów.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
21
POZNAWANIE ÅšWIATA
Ciekawi świata i okolic uczniowie Ośrodka Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Wychowawczego w Pruszczu Gdańskim doszli
do wniosku, że tereny dobrze im znane trochę ich znudziły, okolica stała się  przyciasna . Świat wokół ich domów,
domów przyjaciół i rodziny, a także szkoły, już nie zaspokaja ich ciekawości i nie zaskakuje tak jak kiedyś& Dlatego
postanowili wyruszyć w świat!
Marta Wawrzyniak
Koło PSOUU w Pruszczu Gdańskim
Głód przygody
G
Å‚
ó
d
p
r
z
y
g
o
d
y
Zwarli szyki, opracowali plan działania, zebrali środki oraz inne potrzebne rzeczy i w drogę!
Ahoj, przygodo! Na początek  do stolicy. Warszawa! Ileż ciekawostek, nowych treści, atrakcji,
no i przepięknych miejsc oraz interesujących ludzi. Nasi młodzi odkrywcy zwiedzili nawet Sejm
i Senat, a pytaniom, dylematom i rozmowom nie było końca& Uczniów zadziwił ogromny wybór
Uczniowie ośrodka
w sklepie z pamiątkami, obkupili się więc co niemiara  dla mamy, taty, babci i dziadka, przy-
w Pruszczu Gdańskim
jaciółki& Uff, jakie ciężary! Na szczęście bagażnik busa podróżników pomieścił wszystkie
pakunki. Wrócili z bagażem prezentów, ale i doświadczeń, z głowami pełnymi nowości. znają swoje miasto
Nie starczyło im na długo, wnet znów poczuli głód przygody. Tym razem jednak musia-
doskonale.
ło to być coś bardziej ekscytującego. Po burzy mózgów wymyślili: pojadą do Berlina!
Dyrekcja i rodzice złapali się
Postanowili więc zwiedzić
za głowy. Nie dla nich jednak
inne miasta.
takie przeszkody. Do Å‚apania siÄ™
za głowy już przywykli. Młodzi
Najpierw pojechali do
podróżnicy nie poddali się i poje-
chali,tym razem daleko  za gra-
Warszawy, stolicy Polski.
nicę. Cóż to było za doświadcze-
nie! Zwiedzili mnóstwo wspa-
Zobaczyli tam wiele
niałych miejsc i czuli się tam
ciekawych miejsc.
fantastycznie. Uczniowie byli
zafascynowani, a nauczyciele
Byli nawet w Sejmie
 zachwyceni ciekawością
uczestników wycieczki. Nasi
i Senacie.
młodzi odkrywcy są bardzo
spostrzegawczy, nic więc nie
Kupili bardzo dużo
umknęło ich uwadze. Zachwalali czystość panującą w tym mieście, zauważyli także 
pamiÄ…tek dla rodziny
mocno zadziwieni  że tam wszyscy, nawet dzieci, mówią po niemiecku.
Nasi odkrywcy przełamali kolejne bariery, przekroczyli granice, choć nie te dzielące państwa i przyjaciół.
były najważniejsze. Przekroczyli granice o wiele trudniejsze, te mentalne. Od czasu ostatniej
wyprawy minęło już trochę czasu, więc nasi uczniowie szykują się do kolejnych podbojów. Niedługo potem pojechali
Ciekawe, dokąd tym razem postanowią pojechać? Przebąkują coś o Rzymie& Strach
do Berlina.
pomyśleć, co będzie, jeśli się uprą... %
Berlin to stolica Niemiec.
Podobało im się, że jest
tam bardzo czysto.
Zdziwili się, że wszyscy
mówią tam po niemiecku.
Mówi się, że podróże
kształcą.
To znaczy, że dzięki
podróżom człowiek
dowiaduje siÄ™ nowych
rzeczy.
Więcej informacji o działalności Koła znalez
ć można na stronie internetowej www.psouupruszcz.org.pl
Dlatego warto podróżować.
oraz w serwisie YouTube (użytkownik: PSOUUPruszczGd) i na Facebooku.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 2 (44) CZERWIEC 2012
22
TWÓRCZOŚĆ
W maju 2003 r., z okazji Dnia Godności Osoby z Niepełnosprawnością Intelektualną, zadebiutowała Grupa
Teatralna PRZEBUDZENI, funkcjonująca przy Polskim Stowarzyszeniu na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym,
Koło w Ostródzie. Debiutancki spektakl  Mały Książę zaskoczył, zachwycił i zrewolucjonizował regionalną scenę
osób niepełnosprawnych&
Monika Kazimierczyk, Dariusz Wychudzki
Instruktorzy Grupy Teatralnej PRZEBUDZENI, Koło PSOUU w Ostródzie
PRZEBUDZENI do życia
P
R
Z
E
B
U
D
Z
E
N
I
d
o
ż
y
c
i
a
Cel został osiągnięty, przebudzili się aktorzy  pokazali tkwiący w nich potencjał,
pozbyli się infantylizmu, a scena przestała podkreślać ich niepełnosprawność. Przebu-
dzili się opiekunowie, rodziny, przyjaciele  ujrzeli ten potencjał, podzielili entuzjazm.
Przebudziło się społeczeństwo lokalne  zaczęło zmieniać swoje nastawienie i stereoty-
powe myślenie. To było silne, niezapomniane doświadczenie i od tego się właśnie
W naszym
zaczęło...
Stowarzyszeniu,
Przełamywanie infantylizacji
w Kole w Ostródzie,
Od samego poczÄ…tku Grupa propaguje teatr ruchu i muzyki, jednak nieobce sÄ… jej
działa Grupa Teatralna
także inne techniki sceniczne. Zespół uczestniczy w cyklicznych zajęciach z teatrotera-
pii, muzykoterapii, wykorzystuje pantomimę oraz elementy tańca i relaksacji. Główną
PRZEBUDZENI.
metodą działań jest drama, czyli fikcyjna sytuacja, w której uczestnicy, inspirowani
przez instruktora, przyjmują na siebie określone role. Zajęcia prowadzone są przez
Aktorami w Grupie
wykwalifikowanych instruktorów, którzy prócz wiedzy scenicznej, warsztatowej mają
Teatralnej sÄ… osoby
tzw. intuicję i swoisty kontakt z aktorami. Nadrzędnym celem pracy warsztatowej jest
ukazanie ogromnej wrażliwości, autentyzmu i potencjału tkwiącego w osobach niepełno-
niepełnosprawne.
sprawnych, poprzez odpowiednio dobrane i prowadzone działania teatralne.
Kontakt z dramą, ze sceną powoduje u aktorów wzrost samodzielności, odwagi oraz
W spektaklach
poczucia ich wartości. Rozwija się dzięki temu potrzeba wyrażania siebie, swoich
teatralnych mówią
marzeń, potrzeba działania, dyskutowania, dochodzenia swoich praw, potrzeba empatii
i współpracy z grupą. Wszystko to przyczynia się do usprawniania i przygotowania tych
o sprawach ważnych dla
osób do samodzielnej aktywności w życiu społecznym. To praca na rzecz wyrównywania
osób niepełnosprawnych.
szans oraz przełamywania infantylizacji, barier i stereotypów dotyczących osób niepełno-
sprawnych intelektualnie.
W spektaklu
Aktorzy mówią o sobie
 Chłopiec z zapałkami
Grupa Teatralna PRZEBUDZENI ma na swoim koncie szereg autorskich spektakli i kilka
mówią o potrzebie
okazjonalnych instalacji dramowych. Powołane do życia spektakle to swego rodzaju manifesty,
nad którymi zespół pracuje wspólnie. Podczas zajęć mają miejsce konstruktywne dyskusje,
miłości.
tworzą się etiudy, wypływają ciekawe pomysły, uśpione marzenia, niezaspokojone pragnienia.

W innym spektaklu
 Uskrzydlona codzienność
mówią o tym, że każdy
ma marzenia.
Aktorzy przygotowujÄ…
spektakle razem
z instruktorami.
Każdy może dodać do
spektaklu swój pomysł.
Dlatego ich spektakle sÄ…
bardzo ciekawe, a aktorzy
zdobywają wiele nagród.
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH
23
TWÓRCZOŚĆ

Wszystko to okazuje się dobrym, wartościo-
wym i życiowym materiałem na spektakle. Spektakle Grupy Teatralnej PRZEBUDZENI
Dlatego owe scenariusze sÄ… tak autentycz-
ne, a przez to tak cenne i przejrzyste.
Najnowszy spektakl pt.  Odlot to swego rodzaju prowokacja. Groteskowo ukazane rela-
Aktorzy mówią o sobie, otaczającym ich
cje lekarz-pacjenci obrazują  chore" układy i relacje międzyludzkie. Wirus to nic innego, jak nad-
świecie, budują ciekawe historie, poparte
mierna władza, manipulacja, chore ambicje czy egocentryzm. Antidotum stanowią odwaga,
świetnym warsztatem i talentem. Wyko-
rzystują przy tym plastykę ciała, oszczęd- próba przełamania stereotypów, rutyny, marzenie o wolności. Pytanie, czy warto przeciw-
ność scenografii i kostiumu, inspirującą stawiać się narzucanym diagnozom i nakazom? A może czasem warto po prostu odlecieć?
muzykÄ™ oraz niejednokrotnie humor i gro-
(reż. Dariusz Wychudzki, Monika Kazimierczyk)
teskÄ™. To przynosi sukcesy.
Spektakl  Dylematy , zachowany w konwencji teatru ruchu, to próba ukazania dwóch
Może dlatego od kilku lat zespół wpisuje
światów, różnic między nimi, żądzy, walki o miejsce, o przetrwanie, a przede wszystkim  to
się w życie kulturalne miasta, jest zapra-
próba ich pojednania. Czy to w ogóle możliwe? Mieć czy być?
szany w ciekawe miejsca, zdobywa cenne
(reż. D. Wychudzki, M. Kazimierczyk)
doświadczenia, a także uznanie publicz-
ności. Jednym z głównych zamierzeń
Spektakl  Maszyna dotyczy problemu ignorancji i manipulacji w świecie osób niepełno-
instruktorów prowadzących PRZEBUDZO-
sprawnych, ale także w życiu każdego człowieka. Skupia się na tematyce losu ludzkiego i prób
NYCH jest stawanie do rywalizacji z zespo-
jego zmiany. Przedstawia historię młodej kobiety, która staje się z czasem osobą odpowie-
łami osób pełnosprawnych. Dzięki temu
dzialną za przyszłość nie tylko swoją, lecz również innych osób. Poprzez  innych  złych
Grupa jest laureatem wielu prestiżowych
przechodzi metamorfozę. Daje się zmanipulować, poddaje się narzuconym nakazom. Ukazana
festiwali i przeglądów.
jest tu wyższość mało inteligentnej grupy ludzi nad ambitną jednostką, mającą własne cele.
Jak wpłynie to na osoby, którym kobieta już zdołała pomóc? Klimat spektaklu nawiązuje do
Na uwagę zasługują m.in. Grand Prix
XVII Ogólnopolskich Spotkań Teatral- czasów wojennych. (reż. D. Wychudzki, Marta Nagadowska)
nych MÅ‚odych  Czwarta Åšciana w Turku,
Spektakl  Uskrzydlona codzienność to swoista konfrontacja rzeczywistości z marzenia-
II nagroda oraz Nagroda Forum MÅ‚odych
na XVIII Ogólnopolskim Festiwalu Teatrów mi i tęsknotami. Postacie noszą te marzenia w sobie, myślą o nich, planują  każdy ma własne.
Amatorskich ODEON 2011 w Andrychowie,
Szanse, że owe pragnienia się zrealizują, są nikłe. Nikt ich o nie nie pyta, nie rozmawiają
I nagroda oraz nagroda za reżyserię pod-
o nich, bywa, że otoczenie nie ma pojęcia i nie chce wiedzieć, że oni marzą, planują. Sztuka
czas 38. Rypińskiej Wiosny Teatralnej,
ma być furtką do ukazania ich wewnętrznego świata, bogatego, pełnego tęsknot i pragnień.
gościnny występ na V Salezjańskim Festiwa-
Bywa zatem, że niemożliwe staje się możliwe i jedno wybrane marzenie spełnia się. To daje
lu Teatralnym SOFFT 2011 w Szczecinie
pozostałym osobom motywację i nadzieję w dalszym, codziennym życiu. Przecież każdy z nas
czy I nagroda podczas XXIV Ogólnopol-
od czasu do czasu potrzebuje skrzydeł& (reż. M. Kazimierczyk, D. Wychudzki)
skiego Przeglądu Teatrów Amatorskich
 Płośnickie Lato Teatralne .
Spektakl  Co z tą miłością? to pozornie banalna opowieść o związku kobiety i mężczyzny,
która skłania jednak do przemyśleń oraz pytań o sens uczucia i konsekwencje, bo przecież
Warto też dodać, że od kilku lat PRZEBU-
zdrada jest słodka, jabłko też& Ale czy zawsze? Przecież zdarzają się też cierpkie owoce&
DZENI realizują teatralne działania inte-
(reż. M. Kazimierczyk, D. Wychudzki)
gracyjne, w tym warsztaty, wyjazdy, akcje
z zaprzyjaz
nioną Młodzieżową Grupą Teatral-
 Chłopiec z zapałkami to kolejny spektakl z repertuaru Grupy Teatralnej PRZEBUDZENI.
ną  Zmysł z Ostródy, co dla obydwu
zespołów jest bardzo inspirującym i budu- Premiera odbyła się podczas Dnia Godności Osoby z Niepełnosprawnością Intelektualną
jącym doświadczeniem. w maju 2005 r. Nad spektaklem zespół pracował pół roku, wspólnie opracowując scenariusz
i rozwiązania poszczególnych scen. Problem poruszony w sztuce jest bardzo ważny dla samych
Niestety, prócz wielu wzniosłych i twór-
PRZEBUDZONYCH. Brak akceptacji, stereotypowość, obojętność i ogromna potrzeba
czych chwil, zdarzają się również gorsze
miłości, dzielenia życia z drugą osobą. To wszystko zamknięte w historii młodego mężczyzny,
dni, problemy, konflikty  jak w każdej
tzw. innego. Otaczający go ludzie, zajęci swoimi sprawami, nie zauważają go, brną w swoim
grupie. Staramy się temu na bieżąco
kierunku, a gdy on sam postanawia wyciągnąć do nich rękę, odrzucają go lub są obojętni.
zaradzać, wyjaśniać, uruchamiać awaryjne
To smutne, ale prawdziwe. Jednak nigdy nie należy tracić nadziei, bo życie może zaskoczyć
rozwiązania. Borykamy się również z trud-
w najmniej spodziewanym momencie, przynosząc uczucie spełnienia i miłości.
nościami finansowymi i lokalowymi, ale
(reż. M. Kazimierczyk, D. Wychudzki)
to nie obniża jakości pracy i tworzonych
spektakli. Zespół jest zdeterminowany i two-
 Mały Książę to debiutancka sztuka Grupy Teatralnej PRZEBUDZENI. Spektakl miał swoją
rzy w każdych warunkach, bo najważniej-
premierę 5 maja 2003 r. i zachwycił ostródzką publiczność. W świecie pełnym schematów
sze jest, by kochać to, co się robi. Tylko
wówczas człowiek czuje się prawdziwie często zapominamy się i stajemy się podobni do manekinów, skrywamy swą prawdziwą
PRZEBUDZONY do życia. %
twarz, nosimy  maski , a uśmiech staje się rzadkością. Czy tak ma już pozostać? Czy istnieje
jakaś siła, aby to zmienić? Okazuje się, że tak, jest nią niewinność i radość dziecka, które każdy
z nas nosi w sobie. Trzeba ją tylko obudzić, by zrzucić maski i usłyszeć swe serce, a to już rola
Małego Księcia i jego Róży. Oby się udało& (reż. M. Kazimierczyk)
Fot. Archiwum Koła PSOUU w Ostródzie
SPOA
ECZEC
STWO dla WSZYSTKICH nr 2 (44) CZERWIEC 2012
24
Dzień Godności Osoby
D
z
i
e
Å„
G
o
d
n
o
Å›
c
i
O
s
o
b
y
z Niepełnosprawnością Intelektualną, Warszawa, maj 2012
z
N
i
e
p
e
Å‚
n
o
s
p
r
a
w
n
o
Å›
c
i
Ä…
I
n
t
e
l
e
k
t
u
a
l
n
Ä…
,
Fot. Agnieszka Romanowska i Weronika Cisowska