katechezy 38-47
zeszyt 4
klasa I
Vb.
SÅ‚owa wiary i nadziei
VIa.
Słowa, które wyzwalają
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
Poradnik metodyczny do nauczania religii rzymskokatolickiej
według podręcznika nr AZ-31-01/1-11 zgodnego z programem nauczania nr AZ-3-01/1.
Wydanie II zmienione
Recenzenci: ks. prof. dr hab. Andrzej Offmański, ks. dr hab. Piotr Tomasik
REDAKTORZY TOMU
ks. Andrzej Hajduk SJ, s. Anna Walulik CSFN
ZESPÓA
AUTORÓW
Kierownik  ks. Zbigniew Marek SJ (Kraków)
Agnieszka Banasiak (Katowice) Ewa Miśkowiec (Kraków)
Paweł Barczyński (Kraków) ks. Janusz Mółka SJ (Kraków)
ks. Ryszard Czekalski (Płock) ks. Tadeusz Panuś (Kraków)
ks. Andrzej Hajduk SJ (Kraków) Stefan Suliński (Kraków)
ks. Krzysztof Kantowski (Koszalin) Małgorzata Suska (Kraków)
ks. Józef Kraszewski (Płock) s. Anna Walulik CSFN (Kraków)
Anna Królikowska (Kraków) Barbara Wysokińska (Biała Podlaska)
ks. Tomasz Lenczewski (Kalisz) ks. Marian Zając (Tarnów)
Aneta Żurek (Kraków)
Redakcja: R. Komurka, A. Królikowska
Projekt okładki: Joanna Panasiewicz
Nihil obstat: Przełożony Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego ks. Krzysztof Dyrek
SJ, Kraków, 17 maja 2005 r., l.dz. 203/2005
© Wydawnictwo WAM " Księża Jezuici, Kraków 2005
© Wyższa SzkoÅ‚a Filozoficzno-Pedagogiczna IGNATIANUM w Krakowie, 2005
© Studio INIGO - CD - 2005
Wznowienie 2007, 2008, 2009
ISBN 978-83-7318-374-2 (WAM)
ISBN 978-83-89631-38-1 (WSF-P)
WYDAWNICTWO WAM
ul. Kopernika 26 " 31-501 Kraków
tel. [phone] " fax [phone] " e-mail: [e-mail]
DZIAA
HANDLOWY
tel. [phone]
fax [phone] " e-mail: [e-mail]
Zapraszamy do naszej
KSI
GARNI INTERNETOWEJ
http://WydawnictwoWAM.pl
tel. [phone] " fax [phone]
Wszelkie prawa zastrzeżone. Bez pisemnej zgody wydawcy
nie można do podręcznika tworzyć żadnych materiałów pomocniczych.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
1
38. NAMAŚCISZ TEGO, KTÓREGO CI WSKAŻ

I. ZAA
OŻENIA KATECHEZY
1. Cele katechezy
Ukazanie troski Boga o swój lud w historii zbawienia. Zachęta do reli-
gijnego patrzenia na ludzkie dzieje i religijnego ich wyjaśniania.
2. Treść orędzia zbawczego
Pismo Święte wskazuje szereg postaci, które odegrały ważną rolę w hi-
storii zbawienia, były powołane przez Boga do wypełniania Jego obietnic
i zamiarów zbawczych. Należy do nich zaliczyć także Samuela i Dawida,
którzy swoją postawą wywarli duży wpływ na dzieje Narodu Wybranego,
i których życie i działalność opowiadają księgi historyczne Starego Testa-
mentu.
Samuel jako jedyny w historii Izraela skupia w sobie funkcjÄ™ proroka,
kapłana i sędziego. Pojawił się na początku ery dawidowej, tak jak Jan
Chrzciciel na początku ery mesjańskiej. Bóg powołuje go do swojej służby
 podobnie jak Jana Chrzciciela  od samego narodzenia. Podziękowaniem
za to jest pieśń jego matki Anny  niepłodnej dotąd kobiety, obdarzonej dzię-
ki interwencji Boga łaską macierzyństwa  podobnie jak w erze mesjańskiej
pieśń Maryi Magnificat (por. 1 Sm 2, 1-11; A
k 1, 46-55).
Opis jego narodzin i poświęcenie go na służbę Jahwe (por. 1 Sm 1  2,
11) rozpoczyna nowy rozdział historii zbawienia, w którym Bóg przemawia
do swego ludu za pośrednictwem Samuela i objawia mu swoją wolę, nada-
jąc skuteczność przepowiedniom swego wybrańca (por. 1 Sm 3, 1.19  4, 1).
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
2 V. SÅ‚owa wiary i nadziei
Samuel był człowiekiem czystego serca, wiernym Bogu i cieszącym się Jego
wiernością. Całe życie sprawował rządy nad Izraelem, corocznie pielgrzy-
mował do Betel, Gilgal i Mispa, skąd powracał do swego domu w Rama,
gdzie zbudował dla Pana ołtarz (por. 1 Sm 7, 15-17). Był obrońcą czci Boga
i Jego królewskich praw. Zabiegał o czystość wiary i duchowe odrodzenie.
Występował jako gorący zwolennik i obrońca teokracji, Przymierza i tradycji
ojców. Był wybawicielem i sędzią (por. 1 Sm 7, 2-17). Jego misja polegała
na wzywaniu ludu do oddawania czci Jahwe, składania ofiary całopalnej dla
wyjednania zwycięstwa oraz na sprawowaniu sądów nad Izraelem w Betel,
Gilgal i Mispa. Był powołanym przez Boga do Jego służby, przez niego Bóg
wypełniał swe obietnice.
Dawid był namaszczonym przez Samuela królem, wskazanym przez
Boga (por. 1 Sm 16, 1-13), który jest dla każdego Izraelity typem Mesjasza.
Mesjasz bowiem miał się narodzić z tego pokolenia. Jest błogosławionym
Boga, któremu nieustannie towarzyszy Boża obecność. Ponieważ Bóg jest
z nim, udają mu się wszystkie jego przedsięwzięcia (por. Sm 16, 18), jego
potyczka z Goliatem (por. 1 Sm 17, 45n), bitwy które staczał pełniąc służbę
u Saula (por. 1 Sm 18, 14n) i wojny, które prowadził jako król i oswobodzi-
ciel Izraela: Pan udzielał Dawidowi pomocy we wszystkim, co ten zamierzył
(2 Sm 8, 14).
Otrzymawszy jak Mojżesz nakaz pasterzowania Izraelowi (por. 2 Sm 5, 2),
stał się spadkobiercą obietnic danych patriarchom, a zwłaszcza tej, która
dotyczyła posiadania ziemi Kaanan. Dawid posiadał tę ziemię dzięki woj-
nie z Filistynami, rozpoczętej w czasach Saula i prowadzonej za jego rzą-
dów (por. 2 Sm 5, 17-25). Podbój został ostatecznie nagrodzony zdobyciem
Jerozolimy (por. 2 Sm 5, 6-10), zwanej odtąd miastem Dawida, która stała
się stolicą całego Izraela  wokół niej jednoczyły się kolejne pokolenia.
Umieszczenie tam Arki czyni z niej święte miasto (por. 2 Sm 6, 1-19), w któ-
rym Dawid spełnia funkcje kapłańskie (por. 2 Sm 6, 17n), tworząc razem
jeden lud Boga.
Na powołanie Boże Dawid odpowiedział bardzo silnym przylgnięciem
do Niego. Jego pobożność odznaczała się oczekiwaniem na godzinę Boga.
Zdany całkowicie na wolę Boga, gotów był przyjąć wszystko z rąk Jego (por.
2 Sm 15, 25n), ufając że Pan przemieni w błogosławieństwa wszystkie nie-
szczęścia, jakie musiał znosić (por. 2 Sm 16, 10n). Pozostaje pokornym sługą
Bożym, zażenowanym przywilejami, jakimi Bóg go obdarzył (por. 2 Sm 7,
18-29) i dlatego, mimo licznych słabości, jest wzorem dla naśladujących jego
zdanie się na Boga i wielką ufność.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
38. Namaścisz tego, którego ci wskażę 3
Chcąc zbudować świątynię, Dawid otrzymuje od Boga obietnicę, że otrzy-
ma wieczne potomstwo. W ten sposób Bóg kieruje wzrok Izraela ku przyszło-
ści. Nie znosząc przymierza na Synaju, Bóg potwierdza je i koncentruje na
osobie króla (por. 2 Sm 7, 24), zapewniając w ten sposób swoją obecność
w narodzie poprzez dynastię Dawida. Odtąd przymierze z ludem Bóg zawsze
zawiera przez króla. Tron Izraela jest tronem Dawida (por. Iz 9, 6; A
k 1, 32),
a zwycięstwa Dawida zapowiadają tryumfy, jakie Mesjasz, pełen Ducha Świę-
tego (por. 1 Sm 16, 13; Iz 11, 1-9) odniesie nad niesprawiedliwością.
Jezus wypełnił obietnice dane Dawidowi przez swe zmartwychwstanie
(por. Dz 13, 32-37), nadając tym samym sens historii: Oto zwyciężył Lew
z pokolenia Judy, Odrośl Dawida (Ap 5, 5).
3. Metody i środki dydaktyczne
 śnieżna kula
analiza strukturalna Pisma Świętego
pogadanka
 walizka, kosz, biała plama
małe kartki
tekst biblijny
4. Literatura pomocnicza
Wstęp do Starego Testamentu, red. L. Stachowiak, Poznań 1990.
X. Léon-Dufour, SÅ‚ownik teologii biblijnej, PoznaÅ„ 1994.
T. Jelonek, Biblijna historia zbawienia, Kraków 1995.
II. PROPOZYCJA ORGANIZACJI KATECHEZY
1. Plan katechezy
A. Wstęp
Określamy definicję i znaczenie świadectwa.
B. Rozwinięcie
Ukazujemy troskę Boga o swój lud w historii zbawienia.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
4 V. SÅ‚owa wiary i nadziei
C. Zakończenie
Wdrażamy do religijnego patrzenia na ludzkie dzieje i do religijnego ich
wyjaśniania.
2. Katecheza
A. Wstęp
Rozpoczynamy metodą śnieżnej kuli. Uczniowie indywidualnie na ma-
łych kartkach definiują słowo: świadectwo. Następnie szukają drugiej oso-
by, która podała podobną definicję i razem próbują dotrzeć do wspólnych
wniosków płynących ze swojej pracy. Potem para szuka czwórki, a czwór-
ka ósemki. Stawiamy problem katechezy: W jaki sposób można dawać świa-
dectwo o Bogu?
B. Rozwinięcie
Dzielimy klasę na grupy. Każda z nich otrzymuje jedno z zadań.
a. Na podstawie tekstu z podręcznika wypisz symbole odnoszące się do
życia Samuela i ich znaczenie.
b. Z tekstu (1 Sm 16, 1-13) wypisz miejsce i czas wydarzenia oraz ich
znaczenie;
c. Z tekstu (1 Sm 16, 1-13) wypisz bohaterów występujących w tekście
i ich wzajemne relacje;
d. Z tekstu (1 Sm 16, 1-13) wypisz wartości, którymi kierują się boha-
terowie oraz ich oczekiwania.
Po zreferowaniu pracy w grupach zwracamy uwagę, że wiele symboli
odnalezionych w życiu Samuela jest zapowiedzią przemian, jakie nastąpią
w dziejach Narodu Wybranego, a w końcu całej ludzkości. Przemianę tę
łączy się z osobą Dawida, którego Samuel z Bożego polecenia namaścił na
króla Izraelitów. W ten sposób stał się błogosławiony przez Boga i jest
uważany za tego, któremu nieustannie towarzyszy Boża obecność. Dawid
odpowiedział na powołanie Boże i stał się narzędziem wypełniania się Bo-
żych obietnic i planów wobec ludzkości. Jedna z Bożych obietnic mówiła
o Mesjaszu, którego zadaniem będzie ostateczne wyzwolenie ludzkości
z niewoli zła. Wskazywała, że Mesjasz będzie potomkiem króla Dawida.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
38. Namaścisz tego, którego ci wskażę 5
Spełnienie tej obietnicy w Jezusie Chrystusie pozwala nam uczestniczyć
w historii zbawienia.
C. Zakończenie
Prowadzimy pogadankę ukazując, jakie znaczenie dla współczesnych
chrześcijan mają biblijne opowiadania o życiu i działalności Samuela i Da-
wida.
3. Zeszyt ucznia
Temat: Namaścisz tego, którego ci wskażę
Zapis przygotowujemy metodą  walizka, kosz, biała plama . Rysujemy
na tablicy (a uczniowie w zeszytach) walizkę, kosz i białą plamę.
Zadaniem uczniów jest uzupełnić rysunki, wpisując obok walizki to, co
zabierają ze sobą z tej lekcji, co do nich szczególnie przemówiło, co im się
spodobało. Obok kosza uczniowie powinni wpisać to, co im się w przyszłości
przyda, czego się nauczyli od Samuela i Dawida, a obok białej plamy to,
czego zabrakło.
4. Praca domowa
Podczas wieczornej modlitwy zastanów się, w jaki sposób ty możesz
dawać świadectwo o Bogu obecnym w ludzkiej historii.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
6
39. OTO MÓJ SA
UGA, KTÓREGO PODTRZYMUJ

I. ZAA
OŻENIA KATECHEZY
1. Cele katechezy
Ukazanie wypełnienia się w Jezusie proroctw mesjańskich. Rozbudzanie
chrześcijańskiej nadziei wypływającej ze zmartwychwstania Chrystusa.
2. Treść orędzia zbawczego
Określenie  sługa Jahwe jest w Biblii bardzo zaszczytne. Bóg swoim
sługą nazywa tego, kogo powołuje do współdziałania w urzeczywistnia-
niu swoich planów. Tytuł ten nosili zarówno patriarcha Abraham (por. Rdz
26, 24), jak i Mojżesz  pośrednik przymierza (por. Wj 14, 31; Lb 12, 7;
Pwt 34, 5; 1 Krl 8, 56) oraz Dawid  typ króla mesjańskiego (por. 2 Sm
7, 8; 1 Krl 8, 24n; Ps 78, 70; Jr 33, 26). Odnosi się on zarówno do proro-
ków, których misja polega na podtrzymywaniu przymierza, jak i do ka-
płanów, którzy sprawują kult Boży w imieniu ludu. Wybór tych wszyst-
kich sług ma na celu utrwalenie ludu w wierności posługiwania, którego
Bóg od tego ludu oczekuje.
Aby wypełnić swe plany, Bóg posyła swego Syna  Sługę Bożego w peł-
nym tego słowa znaczeniu. Tytuł ten ukazuje najbardziej tajemniczy aspekt
Jego zbawczego posłannictwa  gdyż przez ofiarę Chrystus dokonuje odku-
pienia ludzkości za odmowę służenia, jaką jest grzech, jednocząc wszyst-
kich ludzi w tej samej służbie Bogu. Przyszłość tę zapowiada najpierw pro-
rok Izajasz, który wskazuje, że przyszłość Izraela zależeć będzie od posta-
wy nacechowanej wiarą (por. Iz 7, 9; 30, 15), a obietnice Boże odnoszą się
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
39. Oto mój Sługa, którego podtrzymuję 7
zwłaszcza do  reszty , która pozostanie po kolejnych karach zsyłanych na
naród.
Najważniejszym i centralnym punktem tych zapowiedzi będzie Mesjasz
z rodu Dawida, syn Dziewicy, według słów: Oto Panna pocznie i porodzi
Syna, i nazwie Go imieniem Emmanuel (Iz 7, 14). Zapowiedz
ta rozpocznie
okres prawdziwego odrodzenia, a Jego wystÄ…pienie Å‚Ä…czy siÄ™ z sÄ…dem nad
grzechem i upadkiem nieprzyjaciół narodu Bożego. Temu przeświadczeniu
towarzyszy nowe spojrzenie na przyszłość  tak jak wypełniły się groz
by
sprzed niewoli, tak należy oczekiwać spełnienia zbawczych obietnic danych
przodkom (por. Iz 42, 9; 44, 26; 40, 9), gdyż Izrael został powołany do nie-
sienia światu wiary w Jedynego Boga Stwórcę świata. Chodzi o nowy lud,
świętą Resztę ubogich Jahwe, pokładających w Nim całą nadzieję.
Sługa Jahwe, którego zapowiada Izajasz, wypełni zbawcze oczekiwania
narodu: Oto mój Sługa, którego podtrzymuję. Wybrany mój, w którym mam
upodobanie (Iz 42, 1n). Jest nim Mesjasz skupiający cechy pomazańca 
proroka oraz króla. Nowy Testament przedstawia jednoznacznie Sługę Jah-
we jako typ i zapowiedz
Chrystusa, co potwierdza sam Jezus: Powiadam
wam: to, co jest napisane, musi się spełnić na Mnie: Zaliczony został do zło-
czyńców. To bowiem, co się do Mnie odnosi, dochodzi kresu (A
k 22, 37), Jan
Chrzciciel: Oto Baranek Boży, który gładzi grzech świata (J 1, 29) i trady-
cja apostolska: A Filip wychodząc z tego [tekstu] Pisma opowiedział mu
Dobrą Nowinę o Jezusie (Dz 8, 35; por. Iz 53, 7n). Będzie to dzieło bardzo
trudne dla przedstawiciela odnowionego narodu Jahwe  reszty Izraela.
Dokona On swego zadania za pomocą cierpień przekraczających swą wiel-
kością, miarą i znaczeniem cierpienia wszystkich postaci Starego Testamen-
tu: Wzgardzony i odepchnięty przez ludzi, Mąż boleści, oswojony z cierpie-
niem, przebity za nasze grzechy, zdruzgotany za nasze winy. Spadła Nań
chłosta zbawienna dla nas, a w Jego ranach jest nasze zdrowie (Iz 53, 3. 5b).
W Nim dokonało się zbawcze dzieło przewidziane w planach Bożych:
w Chrystusie cierpiącym i Kościele kontynuującym Jego zbawcze dzieło.
3. Metody i środki dydaktyczne
 kolaż
 zdania niedokończone
materiały do kolażu
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
8 V. SÅ‚owa wiary i nadziei
4. Literatura pomocnicza
Wstęp do Starego Testamentu, red. L. Stachowiak, Poznań 1990.
X. Léon-Dufour, SÅ‚ownik teologii biblijnej, PoznaÅ„ 1994.
T. Jelonek, Biblijna historia zbawienia, Kraków 1995.
II. PROPOZYCJA ORGANIZACJI KATECHEZY
1. Plan katechezy
A . Wstęp
Zapoznajemy siÄ™ z definicjÄ… proroka.
B. Rozwinięcie
Charakteryzujemy osobÄ™ Emmanuela.
C. Zakończenie
Rozbudzamy chrześcijańską nadzieję wypływającą ze zmartwychwsta-
nia Chrystusa.
2. Katecheza
A. Wstęp
Rozpoczynamy zapoznaniem się z definicją pojęcia:  prorok , umiesz-
czoną w podręczniku. Stawiamy problem katechezy: Kim jest zapowiada-
ny przez proroków Emmanuel?
B. Rozwinięcie
Dzielimy klasę na grupy. Każda z nich na podstawie tekstu z podręczni-
ka i materiałów przygotowuje kolaż pod tytułem: EMMANUEL. Urządza-
my wystawę z wykonanych prac. Prosimy uczniów o ich interpretację.
Zwracamy uwagę, że obietnica Boga o Emmanuelu, który przyniesie Naro-
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
39. Oto mój Sługa, którego podtrzymuję 9
dowi Wybranemu wyzwolenie, spełnia się w osobie Jezusa Chrystusa i jest
przez Kościół łączona z obietnicą Boga zapowiadającą zwycięstwo Mesja-
sza nad szatanem. Proroctwo o cierpiącym i zwycięskim Słudze Jahwe
wypełniło się w całości w odkupieńczej śmierci i zmartwychwstaniu Jezu-
sa Chrystusa, ostatecznie realizując najgłębsze nadzieje ludzkości. Zwraca-
my uwagę, że w ten sposób prorocy dodają człowiekowi otuchy i nadziei na
ostateczne zwycięstwo dobra, w którym mamy udział dzięki męce i zmar-
twychwstaniu Chrystusa.
C. Zakończenie
Metodą niedokończonych zdań charakteryzujemy, na czym polega chrze-
ścijańska nadzieja. Uczniowie mogą dokończyć jedno z następujących zdań:
NADZIEJA, KTÓR
ŻYJ
CHRZEÅšCIJANIE POLEGA NA...
y
RÓDA
EM CHRZEÅšCIJAC
SKIEJ NADZIEI JEST...
CHRZEŚCIJANIE UWAŻAJ
SIEBIE ZA LUDZI NADZIEI,
PONIEWAÅ»...
Ponownie zwracamy uwagę uczniów na wykonane prace, prosimy, by
chętni uczniowie odczytali swoje zdania i w krótkiej refleksji umacniamy
przekonanie, że zapowiedzi proroków wypełnione w osobie Jezusa Chrystu-
sa sÄ… dla nas z
ródłem nadziei na ostateczne zwycięstwo Emmanuela.
3. Zeszyt ucznia
Temat: Oto mój Sługa, którego podtrzymuję
Zapis stanowią zdania niedokończone.
4. Praca domowa
Przeczytaj dowolny fragment Pisma Świętego i spróbuj wskazać wypły-
wajÄ…cÄ… z niego nadziejÄ™.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
10
40. BA
OGOSA
AWIONA JESTEŚ, KTÓRAŚ UWIERZYA
A
I. ZAA
OŻENIA KATECHEZY
1. Cele katechezy
Ukazanie postawy zawierzenia Bogu przez Maryję. Kształtowanie posta-
wy wiary w Boga mimo trudności i różnych doświadczeń życiowych.
2. Treść orędzia zbawczego
Wypełnienie obietnic mesjańskich stało się możliwe dzięki wierze Ma-
ryi, Matce Syna Bożego. Dobrowolność macierzyństwa Maryi, która jest
ukazana w obrazie zwiastowania, wskazuje nie tylko Jej wiarę, ale także Jej
posłuszeństwo i gotowość pełnienia Bożych planów. Od zwiastowania Je-
zus staje się już przedmiotem wiary Maryi. Kościół naucza, że Dziewica
Maryja urzeczywistnia w sposób najdoskonalszy posłuszeństwo wiary.
W wierze przyjmuje Ona zapowiedz
i obietnicę przyniesioną przez anioła
Gabriela, wierząc, że dla Boga... nie ma nic niemożliwego (A
k 1, 37), i da-
jąc swoje przyzwolenie: Oto ja służebnica Pańska, niech mi się stanie we-
dług twego słowa! (A
k 1, 38). Elżbieta pozdrawia Ją: Błogosławiona jesteś,
któraś uwierzyła, że spełnią się słowa powiedziane Ci od Pana (A
k 1, 45).
Z powodu tej wiary wszystkie pokolenia będą Ją nazywały błogosławioną
(KKK 148).
Wiarę tę rozświetlają pouczenia pochodzące z proroctw Starego Testa-
mentu. Dziecię będzie się nazywało Jezus i będzie Synem Najwyższego,
synem Dawida, Królem Izraela i zapowiedzianym Mesjaszem. Już od mo-
mentu ofiarowania w świątyni Maryja doświadcza, że proroctwa o Słudze
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
40. Błogosławiona jesteś, któraś uwierzyła 11
Jahwe odnoszą się do Jej Syna, który ukazany jest jako znak dla pogan i Ten,
któremu sprzeciwiać się będą.
Przez całe Jej życie, aż do ostatniej próby, gdy Jezus, Jej Syn, umierał na
krzyżu, nie zachwiała się wiara Maryi. Maryja nie przestała wierzyć
w  wypełnienie się słowa Bożego. Dlatego Kościół czci w Maryi najczyst-
sze wypełnienie wiary (KKK 149). Na zapowiedz
, że porodzi  Syna Naj-
wyższego , nie znając męża, mocą Ducha Świętego, Maryja odpowiedzia-
ła  posłuszeństwem wiary (Rz 1, 5). W ten sposób, zgadzając się na słowo
Boże, Maryja stała się Matką Jezusa, przyjmując całym sercem Bożą wolę
zbawienia  w czym nie przeszkodził Jej żaden grzech.
Maryja oddała się całkowicie osobie i dziełu swego Syna, by dzięki ła-
sce Bożej, pod zwierzchnictwem Syna i w zjednoczeniu z Nim, służyć ta-
jemnicy odkupienia. Jak powiada św. Ireneusz,  będąc posłuszną, stała się
przyczyną zbawienia zarówno dla siebie, jak i dla całego rodzaju ludzkie-
go . Toteż niemało Ojców starożytnych w swoim nauczaniu chętnie wraz
z nim stwierdza:  Węzeł splątany przez nieposłuszeństwo Ewy rozwiązany
został przez posłuszeństwo Maryi; co związała przez niewierność dziewica
Ewa, to dziewica Maryja rozwiązała przez wiarę; przeprowadziwszy zaś to
porównanie z Ewą, nazywają Maryję  matką żyjących i niejednokrotnie
stwierdzają: śmierć przez Ewę, życie przez Maryję (KKK 494).
Maryja, będąc wrażliwą na słowo Boże, poddaje mu się nawet wtedy,
kiedy burzy ono Jej plany, a Józefa napełnia wewnętrznym niepokojem (por.
Mt 1, 19n). Jej odpowiedzi na wezwania Boże przy nawiedzeniu i ofiaro-
waniu w świątyni są równocześnie czynami samego Jezusa, który działa
przez swoją Matkę. On uświęca tego, który Go poprzedzał i ofiaruje się
swemu Ojcu. Pełna wiary Maryja schodzi w ukrycie z chwilą, kiedy Jej Syn
wkracza w życie publiczne, i taką pozostanie aż do końca.
Maryja jest typem niewiasty żyjącej wiarą. Jest powołana do zbawienia
przez wiarę dzięki łasce Bożej i odkupiona ofiarą swego Syna, podobnie jak
cały rodzaj ludzki  chociaż dzięki swej wierze zajmuje w Kościele wyjąt-
kowe miejsce. W Niej jest obecne misterium Kościoła, przeżywane dogłęb-
nie przez duszę, która przyjmuje słowo Boże z pełnią wiary.
Wiara Maryi jest wiarą samego Ludu Bożego  jest to wiara pokorna, lecz
pogłębiająca się ciągle poprzez mroki i doświadczenia, przez rozważanie
tajemnic zbawienia, przez ofiarne posługiwanie, które czyni coraz jaśniej-
szym spojrzenie wierzÄ…cego (por. J 3, 21; 7, 17; 8, 31). WidzÄ…c tÄ™ wiarÄ™, tak
bardzo wrażliwą na słowo Boże, sam Jezus uznał za błogosławioną Tę, któ-
ra Go nosiła w swoim łonie (por. A
k 11, 27).
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
12 V. SÅ‚owa wiary i nadziei
3. Metody i środki dydaktyczne
pogadanka
pytania do tekstu
audycja
zdjęcia z pielgrzymek
nagranie życiorysu
4. Literatura pomocnicza
Konstytucja dogmatyczna o Kościele, w: Sobór Watykański II, Konstytucje,
Dekrety, Deklaracje, Poznań 1967.
Gratia Plena, praca zbiorowa pod red. B. Przybylskiego, Poznań 1965.
W. Granat, Dogmatyka katolicka. Synteza, Lublin 1967.
F. Grylewicz, Błogosławiona przez wszystkie narody. Matka Boża w Nowym
Testamencie, Częstochowa 1984.
X. Léon-Dufour, SÅ‚ownik teologii biblijnej, PoznaÅ„ 1994.
II. PROPOZYCJA ORGANIZACJI KATECHEZY
1. Plan katechezy
A. Wstęp
Wskazujemy motywy pielgrzymowania do sanktuariów maryjnych.
B. Rozwinięcie
Ukazujemy MaryjÄ™ w Jej postawie zawierzenia Bogu.
C. Zakończenie
Zachęcamy do naśladowania Maryi we własnym życiu.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
40. Błogosławiona jesteś, któraś uwierzyła 13
2. Katecheza
A. Wstęp
Prezentujemy zdjęcia przedstawiające pielgrzymowanie do sanktuariów
maryjnych. Zastanawiamy siÄ™, dlaczego ludzie chodzÄ… na pielgrzymki. Sta-
wiamy problem katechezy: Dlaczego ludzie czczÄ… MaryjÄ™?
B. Rozwinięcie
Uczniowie indywidualnie czytajÄ… tekst (A
k 1, 26-34. 37-38) znajdujÄ…cy
się w podręczniku i układają możliwie dużo pytań do tekstu. Zadając sobie
nawzajem pytania i udzielając na nie odpowiedzi zauważamy, że Maryja,
która miała dać ludzkości Mesjasza, nie była pozbawiona lęków i wątpliwo-
ści przed realizacją Bożych planów. Podsumowujemy pracę uczniów zwra-
cając uwagę na lęki, obawy, niepewność czy wątpliwości towarzyszące
wierze człowieka. Jednocześnie podkreślamy, że człowiek opierający swe
życie na Bogu, stawiający Boga w swoim życiu na pierwszym miejscu, po-
trafi poradzić sobie z piętrzącymi się przed nim wątpliwościami. W takich
sytuacjach pouczająca jest postawa Maryi. Ona rozumie, że Boże zapowie-
dzi przerastają możliwości ich zrozumienia. Dla Niej wystarczające było
zapewnienie: Dla Boga nie ma nic niemożliwego.
C. Zakończenie
Postawa Maryi pomaga wierzącym zrozumieć, jakiej wiary od ludzi
domaga się Pan Bóg, co znaczy zaufać i zawierzyć Bogu. W swoim bezgra-
nicznym zawierzeniu Bogu Maryja stała się wzorem wiary dla całego Ko-
ścioła, dla wszystkich chrześcijan. Charakteryzuje Ją bezwarunkowa goto-
wość zaangażowania się w służbę Bogu, która nie zakłada wcześniejszego
rozumienia, dlaczego tak ma być. Takiego zawierzenia uczą się od Maryi
wierzący. Jednym z tych, którzy starali się Ją naśladować, był św. Maksy-
milian Maria Kolbe.
Odtwarzamy krótki życiorys świętego Maksymiliana:
Rajmund oddawszy siÄ™ Jej pod opiekÄ™, w katedrze lwowskiej, przed tym
samym ołtarzem, przed którym król Jan Kazimierz w 1656 roku ogłosił
Maryję Królową Polski, ślubował, że będzie walczył dla Niej. Najpierw
zakłada Rycerstwo Niepokalanej, którego celem jest między innymi całko-
wite oddanie siebie Niepokalanej, jako narzędzie w Jej rękach oraz troska
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
14 V. SÅ‚owa wiary i nadziei
o nawrócenie grzeszników. W 1927 roku zakłada Niepokalanów, miejsce
szczególnego kultu Maryi, w którym powstaje klasztor franciszkanów, ra-
diostacja oraz prasa katolicka. Swoje dzieło rozszerza w Japonii, zakłada-
jąc tam podobną placówkę, ku czci Matki Bożej. Jednak największym do-
wodem wiary i wierności Bogu św. Maksymiliana, była jego męczeńska
śmierć, poniesiona w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu podczas
II wojny światowej, w obronie Franciszka Gajowniczka, ojca licznej rodzi-
ny. Całe jego życie było głębokim i pełnym wiary oddaniem Tej, która uwie-
rzyła.
Prosimy, by uczniowie zwrócili uwagę na to, jaki wpływ na jego życie
miało całkowite zawierzenie Maryi. Prowadzimy krótką pogadankę podkre-
ślając, że zawierzenie Maryi pozwala pokonywać lęki i wątpliwości oraz
wewnętrzne rozterki. Prosimy Maryję o umiejętność zawierzenia Bogu na-
wet w chwilach największych doświadczeń. Możemy to uczynić modlitwą
z podręcznika.
3. Zeszyt ucznia
Temat: Błogosławiona jesteś, któraś uwierzyła
Zapis stanowiÄ… pytania do tekstu biblijnego.
4. Praca domowa
Napisz odpowiedzi do ułożonych przez siebie pytań do tekstu biblijnego.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
15
41. OBECNY I DOBRY
I. ZAA
OŻENIA KATECHEZY
1. Cele katechezy
Ukazanie Pana Boga obecnego w ludzkiej historii oraz kształtowanie Jego
właściwego obrazu opartego przede wszystkim na Piśmie Świętym.
2. Treść orędzia zbawczego
Bóg Izraela objawił się jako Ten, który jest, ukazując w ten sposób swo-
ją żywą i nieustanną obecność. Odpowiedział Bóg Mojżeszowi:  JESTEM,
KTÓRY JESTEM . I dodał:  Tak powiesz synom Izraela: JESTEM posłał
mnie do was . Mówił dalej Bóg do Mojżesza:  Tak powiesz Izraelitom: JE-
STEM, Bóg ojców waszych, Bóg Abrahama, Bóg Izaaka i Bóg Jakuba posłał
mnie do was. To jest imię moje na wieki i to jest moje zawołanie na najdalsze
pokolenia (Wj 3, 14-15).
Kościół naucza, że Bóg objawiając swoje imię, objawia równocześnie
swoją wierność, która nie ma ani początku, ani końca, obejmuje zarówno
przeszłość (Jestem Bogiem ojca twego, Wj 3, 6), jak i przyszłość (Ja będę
z tobą, Wj 3, 12). Bóg, który objawia swoje imię jako  Ja Jestem , objawia
się jako Bóg, który jest zawsze przy swoim ludzie, aby go zbawić (KKK 207).
Sens tego imienia oznacza, że Bóg będzie zawsze, gdyż On jest wiecz-
ny, niezmienny i wierny. Jest Tym, który będzie ze swoim ludem (por. Wj
3, 13n; 33, 16), co wielokrotnie powtarza swym wysłannikom, przez których
prowadzi swój lud (por. Joz 1, 5; Sdz 6, 16; 1 Sm 3, 19), królom i prorokom
(por. 2 Sm 7, 9; 2 Krl 18, 7; Jr 1, 8. 19). Również imię Dziecięcia, od które-
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
16 V. SÅ‚owa wiary i nadziei
go zależy zbawienie ludu potwierdza tę obecność  Emmanuel oznacza: Bóg
z nami (por. Iz 7, 14; Ps 46, 8). Objawienie niewypowiedzianego imienia Ja
Jestem Tym, Który Jestem zawiera więc prawdę, że tylko Bóg JEST. W tym
sensie rozumiano imię Boże w tłumaczeniu Septuaginty, a następnie w Tra-
dycji Kościoła: Bóg jest pełnią Bytu i wszelkiej doskonałości, bez począt-
ku i bez końca. Podczas gdy wszystkie stworzenia otrzymały od Niego to
wszystko, czym sÄ… i co posiadajÄ…, On sam jest swoim bytem i z siebie sa-
mego jest tym wszystkim, czym jest (KKK 213).
Jest Bogiem Stwórcą, obecnym przy swoim dziele (por. Wj 19, 4), Bo-
giem Ojcem obecnym przy swoim Synu (por. J 8, 29), Bogiem obecnym
w tych wszystkich, których ożywia Duch Jego Syna i którzy okazują Bogu
synowską miłość (por. Rz 8, 14. 28). Jest obecny we wszystkich czasach, bo
rzÄ…dzi czasem, jest Pierwszym i Ostatnim (por. Iz 44, 6; 48, 12; Ap 1, 8. 17;
22, 13).
Obecność Boga, mimo całej swej realności, nie jest materialna. Bóg ob-
jawia się w znakach. Jest to obecność istoty, która swą miłością otacza stwo-
rzenie (por. Mdr 11, 24; Ps 139) i ożywia je (por. Dz 17, 25-28), która pra-
gnie swą miłość przekazać człowiekowi i uczynić z niego tym samym wy-
raz
nego świadka swej obecności (por. J 17, 21).
Bóg nie opuścił swego ludu nawet wtedy, kiedy miał go ukarać wygna-
niem za niewierność. Pozostał dla niego Pasterzem (por. Ez 34, 15n. 31; Iz
40, 10n), Królem (por. Iz 52, 7) Oblubieńcem i Odkupicielem (Iz 54, 5n; 60,
16). Obiecuje zbawić lud za darmo, pozostając wiernym danym obietnicom
(por. Iz 52, 3. 6). Zapowiada, że Jego chwała będzie rozbrzmiewać w świę-
tym mieście, którego nazwa będzie odtąd brzmiała: Pan jest tam (Ez 48, 35).
W ten sposób Jego obecność będzie zamanifestowana wszystkim narodom
(por. Iz 45, 14n), które zgromadzą się przy Jego światłości w Jerozolimie
(por. Iz 60), a w dniu ostatecznym będzie obecny jako Sędzia i Król wszyst-
kich narodów (por. Ml 3, 1; Zch 14, 5. 9).
Bóg jest także Bogiem dobrym. On stworzył wszystko na swoje podo-
bieństwo, a wszystko, co stworzył, było bardzo dobre (por. Rdz 1, 31). Praw-
da o dobroci Boga jest jedną z najważniejszych w objawieniu Starego Te-
stamentu. Izraelici poznawszy jarzmo niewoli egipskiej odkryli dobro w Bo-
gu, który za pośrednictwem Mojżesza prowadzi ich do Ziemi Obiecanej (por.
Pwt 8, 7-10), w której mleko i miód płyną, i nad którym ustawicznie czuwa
oko Jahwe. Tam znajdą swoje szczęście, jeśli będą wierni przymierzu, któ-
re z nimi zawarł.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
41. Obecny i dobry 17
Kościół naucza, że Jedyny i prawdziwy Bóg, w swojej dobroci i swoją
wszechmocną potęgą, nie dla powiększenia lub osiągnięcia własnego szczę-
ścia, ale dla objawienia swojej doskonałości przez dobra, jakich udziela stwo-
rzeniom, całkowicie wolną decyzją, od początku czasu, stworzył z nicości
dwa rodzaje stworzeń: stworzenia duchowe i materialne (KKK 293).
Wszystko zaś, co Bóg stworzył, zachowuje swoją Opatrznością i wszyst-
kim rządzi, sięgając potężnie od krańca do krańca i władając wszystkim z do-
brocią (Mdr 8, 1), bo wszystko odkryte i odsłonięte jest przed Jego oczami
(Hbr 4, 13), nawet to, co ma stać się w przyszłości z wolnego działania stwo-
rzeń (KKK 302).
3. Metody i środki dydaktyczne
 podróż w wyobraz
ni
 piramida faktów
refleksja
schemat piramidy
nagranie muzyki refleksyjnej
4. Literatura pomocnicza
Wstęp do Starego Testamentu, red. L. Stachowiak, Poznań 1990.
X. Léon-Dufour, SÅ‚ownik teologii biblijnej, PoznaÅ„ 1994.
II. PROPOZYCJA ORGANIZACJI KATECHEZY
1. Plan katechezy
A. Wstęp
Wyjaśniamy, że poznanie drugiej osoby jest koniecznym warunkiem do
utworzenia prawdziwego obrazu tej osoby.
B. Rozwinięcie
Porządkujemy wiadomości o biblijnym obrazie Boga.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
18 V. SÅ‚owa wiary i nadziei
C. Zakończenie
Odkrywamy obecność Boga w historii.
2. Katecheza
A. Wstęp
Prosimy, by uczniowie zajęli wygodną pozycję i w wyobraz
ni namalo-
wali portret przyjaciela. Uczniowie dzielÄ… siÄ™ swoimi odczuciami. Zwraca-
my uwagę, że prawdziwy obraz może powstać tylko wtedy, gdy mamy wy-
starczającą ilość wiadomości na temat tej osoby i gdy wiadomości te udało
się nam zgromadzić osobiście, na przykład przez częste przebywanie razem.
Stawiamy problem katechezy: Jaki obraz siebie objawia nam Bóg na kar-
tach Pisma Świętego?
B. Rozwinięcie
Dzielimy klasę na grupy. Każdej przydzielamy jeden temat z rozdziału
V. SÅ‚owa wiary i nadziei i prosimy, by na jego podstawie przedstawili obraz
Boga pojawiający się na kartach pierwszych ksiąg Pisma Świętego. Ucznio-
wie zapisują wiadomości wypełniając schemat: (zob. D. Buehl, Strategie
aktywnego nauczania, czyli jak efektywnie nauczać i skutecznie uczyć się,
Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2004, s. 34).
Wiedza niezbędna
Informacje krótkoterminowe
Wiadomości pomocnicze
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
41. Obecny i dobry 19
Poszczególne grupy prezentują swoje prace. Prosimy, by uczniowie za-
pisali te cechy Boga, które są im najbliższe. Podsumowując pracę uczniów
zwracamy uwagę, że autorzy natchnieni opowiadają o Bogu, który zapew-
nia ludzi o swej dobroci i życzliwości. On sam występuje z inicjatywą, gdyż
zależy Mu na człowieku. Bóg, widząc krzywdę ludzką, podejmuje działa-
nia prowadzÄ…ce do wyzwolenia z ucisku (np. wyzwolenie z niewoli egip-
skiej). Znakiem potwierdzającym prawdziwość Bożej interwencji było ob-
jawienie własnego imienia, które oznacza:  On sprawia, że jest . Księgi
Nowego Testamentu ukazują Boga, który wyzwala z niewoli grzechu przez
Jezusa Chrystusa.
C. Zakończenie
Zachęcamy uczniów do refleksji nad obecnością i działaniem Boga w ich
życiu. Prosimy, by przypomnieli sobie sytuacje, w których dostrzegli Jego
działanie. Na tle muzyki refleksyjnej odczytujemy modlitwę z podręczni-
ka. Następnie prosimy, by chętni uczniowie opowiedzieli o przejawach obec-
ności Boga w ich życiu. Podkreślamy, że w ten sposób możemy pomóc in-
nym dostrzegać Bożą działalność w historii.
3. Zeszyt ucznia
Temat: Obecny i dobry
Zapis stanowi notatka przygotowana w oparciu o pracÄ™ w grupach.
4. Praca domowa
Na podstawie podręcznika wyjaśnij, co znaczy znać czyjeś imię. Napisz
znane ci imiona Boga i wyjaśnij, co one znaczą.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
20
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
VI. SA
OWA, KTÓRE WYZWALAJ

Celem tej grupy tematycznej jest uczenie młodzieży Jezusowego rozu-
mienia oraz Jezusowej wykładni Dekalogu. Dlatego też wszystkie rozwa-
żania nad znaczeniem poszczególnych przykazań umieszczone w tej grupie
tematycznej nawiązują do wyjaśnień prawa przymierza  Dekalogu  poda-
nych przez Jezusa Chrystusa.
Przy podejmowaniu pracy katechetycznej z jednostkami tej grupy tema-
tycznej należy zwrócić uwagę na treść jednostki kończącej tę grupę:  53.
Warunek wypełnienia słów Boga , w której wiele uwagi poświęcono isto-
cie życia chrześcijańskiego. Bez łączności z Bogiem w Jezusie Chrystusie
nie może być ono nazywane życiem chrześcijańskim. Za pomocą tekstu tej
jednostki dąży się do uwrażliwienia młodzieży na potrzebę nawiązywania
żywej więzi z Jezusem Chrystusem poprzez udział w życiu Kościoła i ko-
rzystanie z sakramentów, pośród których chrzest jest tym najbardziej pod-
stawowym, otwiera bowiem człowiekowi drogę do Boga. Zostaje też pod-
kreślone, że miłość, która ma wypełniać życie chrześcijanina i którą
chrześcijanin powinien się w swoim życiu kierować, jest darem zadanym
człowiekowi. Dlatego też bez niej trudno jest w życiu przestrzegać wszyst-
kiego, o czym pouczają przykazania Boże.
Za podstawę prowadzonych z młodzieżą rozważań przyjmujemy posia-
daną wiedzę o potrzebie przestrzegania prawa w życiu, jako że ono jest
gwarantem harmonii między ludz
mi i z całym otoczeniem. W oparciu o to
ogólne stwierdzenie dążymy do przybliżenia opartej na miłości istoty życia
z Bogiem. Nadto chcemy przekonać młodzież o tym, że miłość wyraża naj-
szlachetniejszą stronę życia człowieka, bo odznacza się bezinteresownością
i myśleniem o drugiej osobie. W oparciu o te spostrzeżenia przywołujemy
działania Boga, które cechuje bezinteresowność i troska o dobro człowie-
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
22 VI. Słowa, które wyzwalają
ka. Usiłujemy przy tym dostarczyć młodzieży argumentów za podjęciem
trudu szukania istoty dobra, którym Bóg pragnie obdarować człowieka. Tłu-
maczymy wreszcie, że ze względu na dobro ofiarowane ludziom przez Boga
 życie z Nim przez całą wieczność  człowiek powinien dążyć do tego, aby
Boga naśladować w doznawanej miłości. Samo naśladowanie Boga w bez-
interesownym czynieniu dobra wyraża się w przestrzeganiu Bożych przy-
kazań, danych ludziom jako drogowskazy dla codziennych postaw.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
23
42. DZIESI
Ć SA
ÓW BOGA
I. ZAA
OŻENIA KATECHEZY
1. Cele katechezy
Ukazanie znaczenia prawa objawionego. Zachęta do odkrywania Deka-
logu jako przejawu przyjaz
ni Boga względem człowieka.
2. Treść orędzia zbawczego
Kościół naucza, iż ludzie otrzymali od Stwórcy  pierwotny zmysł mo-
ralny , który wyznacza  drogi, zasady postępowania, które prowadzą do
obiecanego szczęścia; zakazuje dróg do zła, które odwraca od Boga i Jego
miłości (KKK 1950). Zmysł ten jest prawem moralnym, danym człowie-
kowi jako  ojcowskie pouczenie , dzięki któremu może on rozpoznać ro-
zumem dobro, zło, prawdę i kłamstwo. To naturalne rozeznawanie dobra,
które wyraża się w  prawie naturalnym , uległo  wskutek grzechu pierwo-
rodnego  wypaczeniu. Bóg jednak pomógł ludziom w prawidłowym roz-
poznawaniu tego prawa: wśród różnych środków, którymi postanowił oca-
lić człowieka, znajduje się prawo objawione przez Niego, obejmujące Sta-
re Prawo i Nowe Prawo (czyli Prawo ewangeliczne).
Pierwszym etapem objawienia prawa przez Boga jest Stare Prawo, a je-
go przepisy moralne streszczajÄ… siÄ™ w Dekalogu. Dekalog (gr.: deka  dzie-
sięć; logos  słowo) etymologicznie oznacza  dziesięć słów . W ten sposób
Pismo Święte określa dziesięć przykazań danych przez Boga ludowi wybra-
nemu w przymierzu zawartym na górze Synaj. Dokonało się to za pośred-
nictwem Mojżesza, który spisał przykazania na kamiennych tablicach i umie-
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
24 VI. Słowa, które wyzwalają
ścił w Arce przymierza (por. Wj 40, 20). Określenie Dekalogu słowem ozna-
cza, iż Izrael uważał go za Boże słowo objawiające prawo. Dekalog zacho-
wał się w dwóch wersjach (por. Wj 20, 1-7; Pwt 5, 6-21), które różnią się
w szczegółach, natomiast są zgodne co do istoty.
Punktem wyjścia Dekalogu jest dobra nowina o wyprowadzeniu ludu
z niewoli: Ja jestem Jahwe, twój Bóg, którym cię wywiódł z ziemi egipskiej,
z domu niewoli (Wj 20, 2; por. Pwt 5, 6). Dopiero z czynu zbawczego Boga
wyprowadza się nakazy etyczne, które mają być odpowiedzią na Jego zbaw-
cze działanie. Odpowiedz
ta spisana jest na dwu tablicach: pierwsza ma cha-
rakter wertykalny i zawiera przykazania normujące odniesienie człowieka
do Boga, druga natomiast ma charakter horyzontalny i zawiera przykazania
określające relacje międzyludzkie. To  połączenie obowiązków wobec Boga
z obowiÄ…zkami wobec ludzi stanowi nowÄ… cechÄ™ etosu biblijnego. Ostatnie
sÄ… stawiane na tym samym poziomie, co i pierwsze. ObowiÄ…zki religijne
wobec Boga są ściśle powiązane z obowiązkami wobec ludzi. Etos między-
ludzki nie jest dodatkiem do służby Boga, lecz jej istotną częścią (...). Etos,
jakiego żąda dekalog, jest teandryczny, tj. bosko-ludzki. Zbytnie przechy-
lenie się w jednym albo w drugim kierunku jest niewłaściwe. Na harmonii
tych obydwu komponentów polega ideał etosu chrześcijańskiego (Słownik
teologiczny, s. 124.)
Pełnię prawa Bóg objawił w Nowym Prawie, danym przez Chrystusa,
w którym wyjaśnia On istotę Dekalogu. Według nauki Jezusa, przykazania
Dekalogu są słowem Bożym, które obowiązuje każdego (por. Mk 7, 13) i któ-
rego zachowanie jest koniecznym warunkiem wejścia do królestwa Boże-
go (por. Mk 10, 17-22). Jezus nie znosi przepisów moralnych Starego Pra-
wa i nie umniejsza ich znaczenia, ale je wypełnia (por. Mt 5, 17), to znaczy
objawia całą jego Boską i ludzką prawdę (por. KKK 1968). Odsłania On
definitywne zamiary Boga: uczy, że nie tylko zabójstwo jest złem, ale też
gniewanie się (por. Mt 5, 21-26); nie tylko nie wolno cudzołożyć, ale też po-
żądliwie patrzeć na kobietę (por. Mt 5, 27-30); nie można fałszywie przy-
sięgać i  co więcej  w ogóle nie powinno się przysięgać (por. Mt 5, 33-
37). Chrystus występuje też przeciw postawie faryzeuszy, którzy przesad-
nie podkreślają obowiązki kultu religijnego wynikające z pierwszej tablicy,
zapominając o obowiązkach względem bliz
niego, zapisane na drugiej tablicy
(por. Mk 2, 23-25; Mt 12, 10-14; A
k 13, 10-17). Nawołuje On do łączenia
obowiązków obydwu tablic (por. Mt 23, 23). Podkreśla przy tym zasadę:
Wszystko więc, co byście chcieli, żeby wam ludzie czynili, i wy im czyńcie!
Albowiem na tym polega Prawo i Prorocy (Mt 7, 12). Chrystus objawia też,
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
42. Dziesięć słów Boga 25
że cały Dekalog jest skoncentrowany na przykazaniu miłości Boga i bliz
-
niego: Na tych dwóch przykazaniach opiera się całe Prawo i Prorocy (zob.
Mt 22, 34-40). Tłumaczy również, że miłowanie Boga poprzez przestrzeganie
przykazań owocuje Bożą miłością: Kto ma przykazania moje i zachowuje je,
ten Mnie miłuje. Kto zaś Mnie miłuje, ten będzie umiłowany przez Ojca mego,
a również Ja będę go miłował i objawię mu siebie (J 14, 21).
Objawione przez Jezusa prawo ewangeliczne, które  wypełnia przyka-
zania Prawa (por. KKK 1968), jest  nazywane prawem miłości, ponieważ
pobudza do działania bardziej z miłości, którą wlewa Duch Święty, niż z bo-
jaz
ni. Jest nazywane prawem łaski, ponieważ udziela mocy łaski do działa-
nia za pośrednictwem wiary i sakramentów, oraz prawem wolności, ponie-
waż wyzwala nas od obrzędowych i prawnych przepisów Starego Prawa,
skłania do spontanicznego działania pod wpływem miłości, a w końcu po-
zwala nam przejść ze stanu niewolnika, który nie wie, co czyni Pan jego, do
stanu przyjaciela Chrystusa, albowiem oznajmiłem wam wszystko, co usły-
szałem od Ojca mego (J 15, 15), lub też do stanu syna-dziedzica (KKK
1972). Wyjaśniony przez Jezusa Dekalog obowiązuje Jego uczniów, czyli
wszystkich chrześcijan. Przykazania chronią współczesnego człowieka przed
 niszczącą siłą egoizmu, nienawiści i fałszu. Demaskują wszystkie fałszy-
we bóstwa, które go zniewalają: miłość własną, która odrzuca Boga, żądzę
władzy i przyjemności, która niszczy porządek sprawiedliwości, poniża
ludzką godność nas samych i naszego bliz
niego. Jeżeli odwrócimy się od
tych fałszywych bóstw i pójdziemy za Bogiem, który wyzwala swój lud i za-
wsze jest z nim, wówczas «zajaÅ›niejemy chwaÅ‚Ä… (Jan PaweÅ‚ II).
3. Metody i środki dydaktyczne
opowiadanie
praca z tekstem
recytacja
nagranie opowiadania
teksty Pisma Świętego
4. Literatura pomocnicza
Jan Paweł II, Liturgia słowa w klasztorze św. Katarzyny, Dziesięcioro Przy-
kazań prawem miłości i wolności człowieka,  L Osservatore Romano
XXI (2000) 4.
K. Rahner, H. Vorgrimler, Mały słownik teologiczny, przeł. T. Mieszkowski,
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
26 VI. Słowa, które wyzwalają
P. Pachciarek, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1987.
Słownik teologiczny, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1985.
SÅ‚ownik teologii biblijnej, dz. zbior., red. X. Léon-Dufour, tÅ‚. i oprac.
K. Romaniuk, Pallottinum, Poznań  Warszawa 1973.
E. Staniek, W trosce o sumienie. Rozważania nad dekalogiem, Wydział
Duszpasterstwa Kurii Metropolitalnej w Krakowie 1987.
J. Salij, Dekalog, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1990.
II. PROPOZYCJA ORGANIZACJI KATECHEZY
1. Plan katechezy
A. Wstęp
Ukazujemy konieczność przestrzegania praw.
B. Rozwinięcie
Uświadamiamy, że Dekalog jest wyrazem miłości Boga do człowieka.
C. Zakończenie
Zachęcamy do osobistego wyrażania wdzięczności Bogu za Dekalog.
2. Katecheza
A. Wstęp
Rozpoczynamy odtworzeniem opowiadania  Nie ma żadnych reguł .
 W pewnej wiosce ludzie uznali, że mają już dość wszelkich przepisów.
 Wszystko jest określone regułami  narzekali  na przykład, kiedy nale-
ży wstawać, kiedy należy iść do pracy, kiedy przypada niedziela, a kiedy
dzień roboczy. (...) Pewnego dnia mieszkańcy wioski powiedzieli:  Dość
tego! Ogłoszono więc uroczyście, co następuje: Od dzisiaj nie istnieją żad-
ne reguły. Rozpoczynamy nowe, szczęśliwe życie. Oczywiście, szkoła na-
tychmiast opustoszała, bowiem dzieci nie miały ochoty się uczyć. Ludzie
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
42. Dziesięć słów Boga 27
powystawiali swe stoły na środek ulicy, gdyż tam było najwięcej słońca. Mło-
dzież włączyła swe radia i magnetofony. Siedziała przed domami i słucha-
ła głośnej muzyki dwadzieścia cztery godziny na dobę. A gdy Piotrek po ką-
pieli w pobliskiej rzece wyszedł z wody i chciał się ubrać, nie mógł znalez
ć
swych spodni. Okazało się, że ma je na sobie Krzysiek.  Nie ma żadnych
reguł!  wykrzyknął złodziej i popędził do domu. (...) W innym domu za-
gniewani rodzice wypytywali syna, gdzie wałęsał się cały dzień.  Byłem
w szkole  tłumaczył się Bartek.  Nie kłam!  krzyknął tata. Wiedział, że
chłopak, wychodząc z domu, nie wziął nawet ze sobą tornistra.  Nie ma
przecież żadnych reguł!  odpowiedział bezczelnie syn  więc nie robię nic
złego, kiedy nie mówię prawdy. Nadszedł wieczór. Ludzie położyli się do
łóżek, ale głośno włączone radia nie pozwalały im zasnąć. Wielu mieszkań-
com zaczęły też ginąć pieniądze, a dzieci nie wracały do domów. Na ulicach
bezustannie trąbiły przejeżdżające przez wieś samochody, którym zagradzały
drogę wystawione na środek stoły. Coraz częściej można było słyszeć, jak
ktoś wołał zrozpaczony:  Gdzie są dzieci?  Kto zniszczył mój najpiękniej-
szy stół?  Gdzie są moje pieniądze?  Gdzie jest policja? Ale na posterun-
ku nikt nie czuwał. Na próżno wykręcano numer policji. Nikt nie podnosił
słuchawki. Policjanci wyprowadzili się do innej miejscowości. Gdyż kiedy
nie ma przepisów, nie potrzeba już tych, którzy do tej pory pilnowali porząd-
ku. Następnej nocy jakiś chuligan pociągnął za sznur i na wieży kościelnej
zaczęły bić dzwony. Ich dz
więk rozbrzmiewał przeraz
liwie w ciszy nocnej.
Ludzie zerwali się z posłania. Gdy zbiegli się razem, jeden z mieszkańców
krzyknął zrozpaczony:  Tego nie da się dłużej wytrzymać!  To prawda, tego
nie da się dłużej wytrzymać!  krzyknęli pozostali.  Musimy wprowadzić
jakieś przepisy, by w naszej wiosce znowu zapanował porządek! I zaczęli
przywracać porzucone reguły: dzieci znowu miały słuchać rodziców, a ro-
dzice mieli troszczyć się o swe dzieci. Jeden drugiemu nie miał prawa wy-
rządzić krzywdy. Nie wolno też było kłamać.  Tak, te reguły są nam potrzeb-
ne (J. Osterwalder, Opowiedz mi o Panu Bogu, Warszawa 1993).
Prowadzimy krótką pogadankę, w której zastanawiamy się, dlaczego
ludzie z opowiadania nie chcieli dłużej żyć bez żadnych reguł. Stawiamy
problem katechezy: Czym dla człowieka wierzącego jest prawo Boże?
B. Rozwinięcie
Dzielimy klasę na grupy. Każdej przydzielamy tekst i pytania:
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
28 VI. Słowa, które wyzwalają
Grupa I: Jakie rodzaje prawa najczęściej spotykamy w życiu i jakie jest
ich znaczenie?
Tekst z podręcznika s. 165.
Wnioski:
 Zwykle mówi się o istnieniu prawa naturalnego, które dotyczy wszyst-
kich ludzi i opiera siÄ™ na naturalnym pragnieniu dobra dla siebie, jakie od-
czuwa każdy człowiek.
 Prawo objawione, zwane Dekalogiem, które zostało nadane po wypro-
wadzeniu ludu Starego Przymierza z niewoli egipskiej. Może ono być wła-
ściwie zrozumiane w kontekście wyzwolenia ludzi przez Boga.
Grupa II: Czego, według Jezusa, Pan Bóg oczekuje od ludzi i czemu
mają służyć Boże przykazania?
A oto podszedł do Niego pewien człowiek i zapytał:  Nauczycielu, co
dobrego mam czynić, aby otrzymać życie wieczne? Odpowiedział mu:
 Dlaczego Mnie pytasz o dobro? Jeden tylko jest Dobry. A jeśli chcesz osią-
gnąć życie, zachowaj przykazania . Zapytał Go:  Które? Jezus odpowie-
dziaÅ‚:  Oto te: «Nie zabijaj, nie cudzołóż, nie kradnij, nie zeznawaj faÅ‚szy-
wie, czcij ojca i matkę oraz miłuj swego bliz
niego, jak siebie samego!
Odrzekł Mu młodzieniec:  Przestrzegałem tego wszystkiego, czego mi jesz-
cze brakuje? Jezus mu odpowiedział:  Jeśli chcesz być doskonały, idz
,
sprzedaj, co posiadasz, i rozdaj ubogim, a będziesz miał skarb w niebie.
Potem przyjdz
i pójdz
za MnÄ…! (Mt 19, 16-21).
Wnioski:
 Jezus przypomina o konieczności przestrzegania Bożych przykazań,
które wyzwalają człowieka od śmierci, grzechu i wprowadzają do ziemi
obiecanej  nieba, stanu nieśmiertelnego życia w łączności z Bogiem.
 Jezus tłumaczy też, że człowiek w przestrzeganiu przykazań powinien
kierować się miłością (miłuj swego bliz
niego, jak siebie samego!).
 Podkreśla, że wypełnianie przykazań obejmuje pójście za Jezusem:
Jezus jest doskonałym wypełnieniem prawa i zaprasza nas, byśmy się stali
Jego uczniami i poszli za Nim.
Grupa III: Co wynika z odpowiedzi Jezusa udzielonej żydowskiemu
uczonemu w Prawie?
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
42. Dziesięć słów Boga 29
 Nauczycielu, które przykazanie w Prawie jest największe? On mu od-
powiedział:  Będziesz miłował Pana Boga swego całym swoim sercem, całą
swoją duszą i całym swoim umysłem. To jest największe i pierwsze przykaza-
nie. Drugie podobne jest do niego: Będziesz miłował swego bliz
niego jak siebie
samego. Na tych dwóch przykazaniach opiera się całe Prawo i Prorocy (Mt
22, 36-40).
Wnioski:
 Przykazania miłości Boga i bliz
niego sÄ… nierozdzielne.
 Stanowią podstawę w rozumieniu pozostałych Bożych przykazań, a tak-
że nauczania proroków wzywających do dochowania wierności Bogu.
Grupa IV: Co jest kluczem do zrozumienia Dekalogu?
Przykazania: Nie cudzołóż, nie zabijaj, nie kradnij, nie pożądaj, i wszyst-
kie inne  streszczają się w tym nakazie: Miłuj bliz
niego swego jak siebie
samego! Miłość nie wyrządza zła bliz
niemu. Przeto miłość jest doskonałym
wypełnieniem Prawa (Rz 13, 9-10).
Wnioski:
 Przykazania powinny być wyjaśniane w świetle przykazania miłości,
która jest wypełnieniem Prawa.
Grupa V: Czego Jezus oczekuje od swoich uczniów?
To jest moje przykazanie, abyście się wzajemnie miłowali, tak jak Ja was
umiłowałem. Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje od-
daje za przyjaciół swoich. Wy jesteście przyjaciółmi moimi, jeżeli czynicie
to, co wam przykazuję. Już was nie nazywam sługami, bo sługa nie wie, co
czyni pan jego, ale nazwałem was przyjaciółmi, albowiem oznajmiłem wam
wszystko, co usłyszałem od Ojca mego. Nie wyście Mnie wybrali, ale Ja was
wybrałem i przeznaczyłem was na to, abyście szli i owoc przynosili, i by owoc
wasz trwał  aby wszystko dał wam Ojciec, o cokolwiek Go poprosicie w imię
moje. To wam przykazuję, abyście się wzajemnie miłowali (J 15, 12-17).
Wnioski:
 Jezus oczekuje, że Jego uczniowie będą się miłowali i sam obdarowu-
je ich swoją miłością opartą na miłości Ojca do Niego.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
30 VI. Słowa, które wyzwalają
Przedstawiciele grup referują wnioski. Zwracamy uwagę, że dojrzałe
rozumienie znaczenia Bożych przykazań zakłada uznanie, że są one wyra-
zem miłości Boga do ludzi i darem, który pomaga tę miłość zachować i roz-
wijać.
C. Zakończenie
Wyrażamy naszą wdzięczność za Bożą troskę o człowieka, która przeja-
wia się w przykazaniach. Prowadzimy wspólną recytację Dekalogu. Zachę-
camy, by uczniowie uczynili to wypowiadając poszczególne słowa jak naj-
bardziej świadomie.
3. Zeszyt ucznia
Temat: Dziesięć słów Boga
Zapis stanowi wybrane przez uczniów zdanie z Pisma Świętego zamiesz-
czone w podręczniku, które według nich najlepiej wyjaśnia, dlaczego Bóg
dał człowiekowi przykazania.
4. Praca domowa
Zastanów się nad konsekwencjami odrzucenia przykazań przez wierzących.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
31
43. NIE B
DZIESZ MIAA
CUDZYCH BOGÓW
PRZEDE MN
 I PRZYKAZANIE BOŻE
I. ZAA
OŻENIA KATECHEZY
1. Cele katechezy
Wyjaśnienie, do czego zobowiązuje i czego zabrania I przykazanie Boże.
Zachęta do postawienia osoby Pana Boga na pierwszym miejscu pośród
wszystkich wartości.
2. Treść orędzia zbawczego
Chrześcijanie wierzą, że w świecie, który otrzymał swe istnienie od Boga,
nie ma ani żadnych bożków, ani żadnego boga, prócz Boga jedynego (1 Kor
8, 4). Prawda ta zawiera się w pierwszym z przykazań Dekalogu, które
według nauczania Kościoła  obejmuje wiarę, nadzieję i miłość. Kto mówi
o Bogu, mówi w istocie o Kimś wiecznym, niezmiennym, zawsze takim
samym, wiernym, doskonale sprawiedliwym. Wynika stąd, że powinniśmy
bezwzględnie przyjmować Jego słowa, całkowicie Mu uwierzyć i ufać. Jest
On wszechmocny, łaskawy i czyniący dobro. Któż mógłby nie pokładać
w Nim całej swojej nadziei? Któż mógłby nie miłować Go, rozważając skar-
by dobroci i miłości, których nam udzielił? (KKK 2086). Pierwsze przy-
kazanie domaga się więc umacniania wiary, ufności i miłowania Boga nade
wszystko (por. KKK 2088, 2090, 2093). Co więcej, pierwsze przykazanie
jest podstawą zachowania wszystkich pozostałych: na tym polega nasza
sprawiedliwość, aby pilnie przestrzegać wszystkich tych poleceń wobec
Pana, Boga naszego, jak nam rozkazał (Pwt 6, 25). Jedną z postaw, która
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
32 VI. Słowa, które wyzwalają
wyraża pierwsze z przykazań, jest adoracja  uznanie Boga  za Stwórcę
i Zbawiciela, za Pana i Mistrza wszystkiego, co istnieje, za nieskończoną
i miłosierną Miłość. Panu, Bogu swemu, będziesz oddawał pokłon i Jemu
samemu służyć będziesz (A
k 4, 8)  mówi Jezus (KKK 2096nn). Pierwsze
przykazanie przestrzegane jest też poprzez modlitwę (która jest  niezbęd-
nym warunkiem posłuszeństwa przykazaniom ), ofiarę (łącząc się z ofiarą
Chrystusa  możemy nasze życie uczynić ofiarą dla Boga ) oraz przyrzecze-
nia i śluby składane Bogu (zawierają je chrzest, bierzmowanie, małżeństwo
i święcenia).
A
amaniem pierwszego przykazania jest kult bożków, który wynika z te-
go, że człowiek błędnie odpowiada na naturalną potrzebę szukania Stwór-
cy i próbuje znalez
ć swe spełnienie w siłach i rzeczach należących do świata
doczesnego. Wyrazem tego jest bałwochwalstwo. Polega ono na tym, że oso-
ba zapomina o swoim Stwórcy i w Jego miejsce stawia jakąś wartość do-
czesną, traktując ją jako wartość największą. Przed bałwochwalstwem prze-
strzega Jezus: Nie możecie służyć Bogu i Mamonie (Mt 6, 24). Mamoną mogą
być dla człowieka pieniądze i dobra materialne  gdy jest dla nich gotów
łamać prawo moralne i ludzką godność. Mówi o tym Apostoł Paweł, prze-
strzegając chrześcijan przed chciwością, bo ona jest bałwochwalstwem (Kol
3, 5; Ef 5, 5). W miejsce Boga Prawdziwego człowiek może też postawić
przyjemność i użycie (Flp 3, 19), żądzę panowania (2 Tes 2, 4) czy jakąś
potęgę świata (Ap 13, 1-8). Autor natchniony tłumaczy, że wszyscy bogo-
wie pogan to ułuda, a Pan uczynił niebiosa (1 Krn 16, 26). Co więcej, we-
dług autora natchnionego człowiek upodabnia się do tego, komu oddaje
cześć i w kim odnalazł swoją wartość najwyższą. Czciciele Boga Prawdzi-
wego są coraz bardziej zakotwiczeni w Bogu Żywym i w Nim odnajdują rze-
czywisty sens. Natomiast bałwochwalcy roztaczają dokoła siebie śmierć
i bezsens: Ich bożki to srebro i złoto, robota rąk ludzkich. Mają usta, ale nie
mówią; oczy mają, ale nie widzą. Mają uszy, ale nie słyszą; nozdrza mają,
ale nie czują zapachu. Mają ręce, lecz nie dotykają; nogi mają, ale nie cho-
dzą; gardłem swoim nie wydają głosu (Ps 115, 4-7). Prawdę o tym, że czło-
wiek oddający kult bożkom traci życie i wrażliwość duchową, potwierdził
Jezus, który podkreślał, że aby mieć wrażliwość na Boga, trzeba służyć tylko
Jemu: Otwartymi oczami nie widzą i otwartymi uszami nie słyszą ani nie ro-
zumiejÄ… (Mt 13, 13).
Kolejną postawą, która łamie pierwsze z przykazań, jest zabobon, czyli
wypaczenie postawy religijnej oraz związanych z nią praktyk. Przykładem
zabobonu jest przypisywanie magicznego znaczenia pewnym praktykom 
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
43. I przykazanie Boże 33
w tym również modlitwie  czynionym  z pominięciem wewnętrznych dys-
pozycji, jakich one wymagajÄ… (KKK 2111). Pierwsze przykazanie zabra-
nia też wróżbiarstwa i magii, gdyż  praktyki te są sprzeczne ze czcią i szacun-
kiem  połączonym z miłującą bojaz
nią  które należą się jedynie Bogu
(KKK 2116). Zabrania także świętokradztwa (które polega na niegodnym
traktowaniu rzeczy, miejsc, osób, czynności poświęconych Bogu) oraz ate-
izmu, który  odrzucając lub negując istnienie Boga, jest grzechem przeciw
cnocie religijności (KKK 2125).
3. Metody i środki dydaktyczne
 diagram diamentowy
 składanka ekspercka
pocięty diagram
schemat tabeli
teksty z KKK
4. Literatura pomocnicza
SÅ‚ownik teologii biblijnej, dz. zbior., red. X. Léon-Dufour, tÅ‚. i oprac. K. Ro-
maniuk, Pallottinum, Poznań  Warszawa 1973.
E. Staniek, W trosce o sumienie. Rozważania nad dekalogiem, Wydział Dusz-
pasterstwa Kurii Metropolitalnej w Krakowie 1987.
J. Salij, Dekalog, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1990.
II. PROPOZYCJA ORGANIZACJI KATECHEZY
1. Plan katechezy
A. Wstęp
Dokonujemy hierarchizacji wartości.
B. Rozwinięcie
Zapoznajemy z treścią I przykazania Bożego.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
34 VI. Słowa, które wyzwalają
C. Zakończenie
Modlimy się o to, by Bóg był na pierwszym miejscu w naszym życiu.
2. Katecheza
A. Wstęp
Rozdajemy uczniom wycięte  romby z wpisanymi w nie wartościami
i prosimy, aby w pracy z partnerem ułożyli  diagram diamentowy . Wyja-
śniamy, że na samym szczycie mają znalez
ć się wartości dla nich najważ-
niejsze. Uczniowie wymieniają, jaką wartość umieścili na szczycie diagra-
mu. Stawiamy problem katechezy: Dlaczego Bóg powinien być dla nas
najwyższą wartością?
Bóg
miłość przyjaz
Å„
rodzina wykształcenie
zdrowie
kariera pieniÄ…dze
popularność
B. Rozwinięcie
Pracujemy metodą składanki eksperckiej. Każdy uczeń otrzymuje jeden
z proponowanych tekstów, zapoznaje się z jego treścią w taki sposób, by
mógł przedstawić ją swoim kolegom.
 Pierwsze z przykazań obejmuje wiarę, nadzieję i miłość. Kto mówi
o Bogu, mówi w istocie o Kimś wiecznym, niezmiennym, zawsze takim sa-
mym, wiernym, doskonale sprawiedliwym. Wynika stąd, że powinniśmy
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
43. I przykazanie Boże 35
bezwzględnie przyjmować Jego słowa, całkowicie Mu wierzyć i ufać. Jest
On wszechmocny, łaskawy i czyniący dobro, Któż mógłby nie pokładać
w Nim całej swojej nadziei? Któż mógłby nie miłować Go, rozważając skar-
by dobroci i miłości, których nam udzielił? (KKK 2086).
 Pierwsze przykazanie domaga siÄ™ od nas umacniania naszej wiary, strze-
żenia jej z roztropnością i czujnością oraz odrzucania wszystkiego, co się
jej sprzeciwia (KKK 2088).
 Wiara w miłość Boga obejmuje wezwanie i zobowiązanie do odpowie-
dzi szczerą miłością na miłość Bożą. Pierwsze przykazanie każe nam miło-
wać Boga nade wszystko, a wszystkie stworzenia  dla Niego i ze względu
na Niego (KKK 2093).
 Adoracja jest pierwszym aktem cnoty religijności. Adorować Boga
oznacza uznać Go za Boga, za Stwórcę i Zbawiciela, za Pana i Mistrza
wszystkiego, co istnieje, za nieskończoną i miłosierną Miłość. Panu, Bogu
swemu, będziesz oddawał pokłon i Jemu samemu służyć będziesz (A
k 4, 8)
 mówi Jezus, powołując się na Księgę Powtórzonego Prawa (Pwt 6, 13)
(KKK 2096).
 Adorować Boga oznacza z szacunkiem i całkowitą uległością uznać ni-
cość stworzenia, które istnieje jedynie dzięki Bogu. Adorować Boga oznacza
wychwalać Go, wielbić i uniżać samego siebie  podobnie jak Maryja w Ma-
gnificat  wyznając z wdzięcznością, że On uczynił wielkie rzeczy i że świę-
te jest Jego imię. Adoracja Jedynego Boga wyzwala człowieka z zamknięcia
się w sobie, z niewoli grzechu i bałwochwalstwa świata (KKK 2097).
 Akty wiary, nadziei i miłości, które nakazuje pierwsze przykazanie,
wyrażają się w modlitwie. Wzniesienie ducha do Boga jest wyrazem naszej
adoracji Boga: w modlitwie uwielbienia i dziękczynienia, modlitwie wsta-
wienniczej i modlitwie błagalnej. Modlitwa jest niezbędnym warunkiem
posłuszeństwa przykazaniom Bożym. Zawsze... (trzeba) się modlić i nie usta-
wać (A
k 18, 1) (KKK 2098).
 Jest rzeczą słuszną składać Bogu ofiary na znak uwielbienia i dziękczy-
nienia, przebÅ‚agania i komunii z Nim: «PrawdziwÄ… ofiarÄ… jest... każde dzie-
ło, które przyczynia się do połączenia nas świętą komunią z Bogiem, dzięki
któremu możemy stać się naprawdę szczęśliwi (KKK 2099).
 Ofiara zewnętrzna, by była prawdziwa, powinna być wyrazem ofiary
duchowej: MojÄ… ofiarÄ…... duch skruszony... (Ps 51, 19). Prorocy Starego Przy-
mierza często piętnowali ofiary składane bez zaangażowania wewnętrzne-
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
36 VI. Słowa, które wyzwalają
go lub nie mające związku z miłością bliz
niego. Jezus przypomina słowa
proroka Ozeasza: Chcę raczej miłosierdzia niż ofiary (Mt 9, 13; 12, 7). Je-
dyną doskonałą ofiarą jest ta, którą Chrystus złożył na krzyżu w całkowi-
tym oddaniu się miłości Ojca i dla naszego zbawienia. A
Ä…czÄ…c siÄ™ z Jego
ofiarą, możemy nasze życie uczynić ofiarą dla Boga (KKK 2100).
 W wielu sytuacjach chrześcijanin jest wzywany do składania przyrze-
czeń Bogu. Zawierają je chrzest, bierzmowanie, małżeństwo i święcenia.
Chrześcijanin kierując się pobożnością, może przyrzec Bogu określony czyn,
modlitwę, jałmużnę, pielgrzymkę itd. Wierność przyrzeczeniom złożonym
Bogu jest przejawem szacunku należnego Boskiemu Majestatowi i miłości
wobec wiernego Boga (KKK 2101).
 Zabobon jest wypaczeniem postawy religijnej oraz praktyk, jakie ona
nakłada. Może on także dotyczyć kultu, który oddajemy prawdziwemu Bogu,
na przykład, gdy przypisuje się jakieś magiczne znaczenie pewnym prakty-
kom, nawet uprawnionym lub koniecznym. Popaść w zabobon  oznacza
wiązać skuteczność modlitw lub znaków sakramentalnych jedynie z ich
wymiarem, z pominięciem dyspozycji wewnętrznych, jakich one wymaga-
jÄ… (KKK 2111).
 Bałwochwalstwo (...) polega na ubóstwianiu tego, co nie jest Bogiem.
Ma to miejsce wtedy, gdy człowiek czci i wielbi stworzenie zamiast Boga,
bez względu na to, czy chodzi o innych bogów, czy o demony (na przykład
satanizm), o władzę, przyjemność, rasę, przodków, państwo, pieniądze itd.
Nie możecie służyć Bogu i Mamonie  mówi Jezus (Mt 6, 24). Wielu mę-
czenników poniosÅ‚o Å›mierć za to, że nie oddawaÅ‚o czci «Bestii, odmawia-
jąc nawet udawania kultu. Bałwochwalstwo odrzuca jedyne panowanie
Boga (KKK 2113).
 Bóg może objawić przyszłość swoim prorokom lub innym świętym.
Jednak właściwa postawa chrześcijanina polega na ufnym powierzeniu się
Opatrzności w tym, co dotyczy przyszłości, i na odrzuceniu wszelkiej nie-
zdrowej ciekawości w tym względzie (KKK 2115).
 Należy odrzucić wszystkie formy wróżbiarstwa: odwoływanie się do
Szatana lub demonów, przywoływanie zmarłych lub inne praktyki ma-
jące rzekomo odsłaniać przyszłość. Korzystanie z horoskopów, astrolo-
gia, chiromancja, wyjaśnianie przepowiedni i wróżb, zjawiska jasno-
widztwa, posługiwanie się medium są przejawami chęci panowania nad
czasem, nad historiÄ… i wreszcie nad ludz
mi, a jednocześnie pragnieniem
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
43. I przykazanie Boże 37
zjednania sobie ukrytych mocy. Praktyki te sÄ… sprzeczne ze czciÄ… i sza-
cunkiem  połączonym z miłującą bojaz
nią  które należą się jedynie
Bogu (KKK 2116).
 Wszystkie praktyki magii lub czarów, przez które dąży się do pozyska-
nia tajemnych sił, by posługiwać się nimi i osiągnąć nadnaturalną władzę
nad bliz
nim  nawet w celu zapewnienia mu zdrowia  są w poważnej
sprzeczności z cnotą religijności. Praktyki te należy potępić tym bardziej
wtedy, gdy towarzyszy im intencja zaszkodzenia drugiemu człowiekowi lub
uciekanie się do interwencji demonów. Jest również naganne noszenie amu-
letów. Spirytyzm często pociąga za sobą praktyki wróżbiarskie lub magicz-
ne. Dlatego Kościół upomina wiernych, by wystrzegali się ich. Uciekanie
siÄ™ do tak zwanych tradycyjnych praktyk medycznych nie usprawiedliwia
ani wzywania złych mocy, ani wykorzystywania łatwowierności drugiego
człowieka (KKK 2117).
 Świętokradztwo polega na profanowaniu lub niegodnym traktowaniu
sakramentów i innych czynności liturgicznych, jak również osób, rzeczy
i miejsc poświęconych Bogu. Świętokradztwo jest grzechem ciężkim,
zwłaszcza jeżeli jest popełnione przeciw Eucharystii, ponieważ w tym sa-
kramencie jest obecne w sposób substancjalny Ciało samego Chrystusa
(KKK 2120).
 Ateizm, odrzucajÄ…c lub negujÄ…c istnienie Boga, jest grzechem przeciw
cnocie religijności. Odpowiedzialność za to przewinienie może znacznie
zmniejszyć intencja i okoliczności (KKK 2125).
Wyjaśniamy, że teksty, z którymi zapoznawali się uczniowie, dotyczą
pierwszego przykazania Bożego. Wspólnie je recytujemy, a następnie two-
rzymy grupy w taki sposób, by w każdej z nich znalazł się uczeń, który pra-
cował nad innym tekstem. Każdy otrzymuje schemat tabeli, którą uzupeł-
nia słuchając wypowiedzi swoich kolegów. Poszczególni uczniowie stają się
 ekspertami w jednej dziedzinie i zapoznają pozostałych z wiadomościa-
mi, które zdobyli pracując indywidualnie.
Pierwsze przykazanie Boże wzywa do: Pierwsze przykazanie Boże zabrania:
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
38 VI. Słowa, które wyzwalają
Wypełniona tabela może wyglądać następująco:
Pierwsze przykazanie Boże wzywa do: Pierwsze przykazanie Boże zabrania:
 całkowitej wiary w Boga  kierowania się w życiu zabobonami
 pokładania nadziei w Bogu  bałwochwalstwa
 odpowiedzi miłością na miłość Boga  wróżbiarstwa i magii
 adorowania Boga w swym życiu  świętokradztwa
 modlitwy  ateizmu
 ofiary
 wierności przyrzeczeniom składanym
Bogu
Podsumowujemy pracę uczniów wyjaśniając, że pierwsze przykazanie
Boże ma pomóc człowiekowi w uznaniu Boga za najwyższą wartość i za-
pewnia go, że jeżeli człowiek postawi Boga na pierwszym miejscu, to wów-
czas wszystko inne będzie w jego życiu na właściwym miejscu.
C. Zakończenie
Zachęcamy uczniów do modlitwy o to, by Bóg był w ich życiu na pierw-
szym miejscu. Możemy to uczynić modlitwą z podręcznika.
3. Zeszyt ucznia
Temat: Nie będziesz miał cudzych bogów przede Mną
Zapis stanowi tabela.
4. Praca domowa
Wyjaśnij na podstawie podręcznika, przed czym broni ludzi I przykaza-
nie Boże.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
39
44. NIE B
DZIESZ BRAA
IMIENIA PANA BOGA TWEGO
NADAREMNO  II PRZYKAZANIE BOŻE
I. ZAA
OŻENIA KATECHEZY
1. Cele katechezy
Ukazanie modlitwy jako formy oddawania czci imieniu Bożemu i wyja-
śnienie przejawów wykroczeń przeciwko II przykazaniu. Motywowanie
postawy czci i szacunku wobec imienia Bożego.
2. Treść orędzia zbawczego
Drugie przykazanie  nie będziesz wzywał imienia Pana, Boga twego, do
czczych rzeczy (Wj 20, 7; Pwt 5, 11)  nakazuje szanować imię Pańskie.
Objawienie przez Boga swego imienia jest znakiem zaufania i Jego zażyło-
ści z ludz
mi, dlatego  człowiek nie może go nadużywać. Powinien pamię-
tać o imieniu Bożym w ciszy miłującej adoracji. Powinien używać go tylko
po to, by je błogosławić, wychwalać i uwielbiać (KKK 2143). Wyrazem
szacunku wobec Boga i Jego imienia jest więc troska o rozwijanie osobistej
zażyłości z Bogiem, przede wszystkim przez modlitwę. Zdarza się jednak
wzywać na modlitwie imię Boże nadaremno, o czym mówi sam Bóg: Gdy
wyciągniecie ręce do modlitwy, odwrócę od was me oczy. Choćbyście na-
wet mnożyli wasze błagania, Ja nie wysłucham. Bo ręce wasze pełne są krwi
(Iz 1, 15). Bogu mogą być zatem obrzydłe ofiary i uroczyste liturgie, gdyż
dla Niego nie jest istotna żarliwość czy pobożny nastrój, a całkowite odda-
nie siÄ™ Jemu (por. Prz 1, 28; Jr 6, 20; 11, 11; Am 5, 21-27; Mi 3, 4; Ml 1, 6-
14). O tym, jak powinno wyglądać oddawanie czci Bogu na modlitwie,
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
40 VI. Słowa, które wyzwalają
nauczał sam Jezus (por. Mt 6, 5-8). Tłumaczył On, iż chrześcijanie nie po-
winni modlić się jak poganie, którzy uważali, że im bardziej będą gadatliwi
na modlitwie, tym będzie ona skuteczniejsza. Bóg bowiem jest dobrym Oj-
cem, wie, czego człowiekowi trzeba i oczekuje modlitwy prostej, pełnej
ufności. Jezus podkreśla, iż należy modlić się  w ukryciu , tzn. nie na po-
kaz, pragnąc tylko spotkania z żywym Bogiem. Tłumaczy, że należy zwra-
cać się do Boga tak, jak do Ojca  kogoś bliskiego i zatroskanego o człowie-
ka. Modlitwie musi też towarzyszyć czystość intencji, czyli wewnętrzna
postawa, która wyraża się w wyłącznej trosce o chwałę Bożą i o chwałę
Bożego imienia: niech się święci imię Twoje (Mt 6, 9).
Sposobem nadużywania imienia Bożego jest krzywoprzysięstwo i nie-
dochowanie ślubu złożonego Bogu  przyrzeczenia dawane w imię Boga
angażują Jego autorytet oraz świętość i powinny być dotrzymywane: Bę-
dziesz się bał Pana, Boga swego, będziesz Mu służył i na Jego imię będziesz
przysięgał (Pwt 6, 13). Przysięga oznacza więc, że Bóg jest świadkiem tego,
co się wypowiada, a Jego prawdomówność gwarantuje prawdę wypowia-
danych słów. Niewierność przyrzeczeniom oraz krzywoprzysięstwo czynią
w pewien sposób Boga kłamcą. Poważnym brakiem szacunku względem
Boga  samej Prawdy  i Jego imienia, jest wiarołomstwo. Dotyczy ono
składania obietnicy, której się nie dotrzymuje lub już w chwili przysięgi nie
zamierza się jej dotrzymać. Prawda o tym, że każda przysięga jest odniesie-
niem do Boga i że Bóg powinien być czczony w każdym słowie, została
objawiona przez Jezusa w Kazaniu na Górze: Słyszeliście (...) że powiedziano
przodkom: Nie będziesz fałszywie przysięgał, lecz dotrzymasz Panu swej
przysięgi. A ja wam powiadam: Wcale nie przysięgajcie (...) Niech wasza
mowa będzie: Tak, tak; nie, nie. A co nadto jest, od Złego pochodzi (Mt 5,
33-34. 37). Innym sposobem sprzeciwienia się szacunkowi należnemu Bogu
i Jego imieniu jest bluz
nierstwo.  Polega ono na wypowiadaniu przeciw
Bogu  wewnętrznie lub zewnętrznie  słów nienawiści, wyrzutów, wyzwań,
na mówieniu z
le o Bogu, na braku szacunku względem Niego w słowach,
na nadużywaniu imienia Bożego (KKK 2148). Bluz
nierstwo jest grzechem
ciężkim. Lekceważeniem Boga i Jego imienia jest też przekleństwo posłu-
gujące się imieniem Boga, magiczne używanie imienia Bożego, bezmyślne
wypowiadanie imienia Bożego, wzywanie Boga do pomocy w realizacji
własnej woli oraz  kuszenie Boga , czyli prośba o pomoc w spełnieniu złej
rzeczy.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
44. II przykazanie Boże 41
3. Metody i środki dydaktyczne
inscenizacja
 gazeta
arkusz szarego papieru
klorowe kartki A4
teksty do pracy w grupach
4. Literatura pomocnicza
E. Staniek, W trosce o sumienie. Rozważania nad dekalogiem, Wydział Dusz-
pasterstwa Kurii Metropolitalnej w Krakowie 1987.
A. Jankowski, K. Romaniuk, L. Stachowiak, Komentarz praktyczny do No-
wego Testamentu, cz. 1., Pallottinum, Poznań  Warszawa 1975.
J. Salij, Dekalog, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1990.
II. PROPOZYCJA ORGANIZACJI KATECHEZY
1. Plan katechezy
A. Wstęp
Ukazujemy wartość i potrzebę poszanowania imienia każdego człowie-
ka.
B. Rozwinięcie
Wskazujemy postawy wyrażające szacunek wobec imienia Bożego oraz
te, które stanowią przekroczenie II przykazania Bożego.
C. Zakończenie
Zachęcamy do otaczania czcią imienia Bożego.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
42 VI. Słowa, które wyzwalają
VI. Słowa, które wyzwalają
2. Katecheza
A. Wstęp
Prosimy, by uczniowie odegrali scenkę improwizowaną, której tematem
będzie zapoznawanie się nieznajomych osób. Po odegraniu scenki zwraca-
my uwagę uczniów na fakt, że poznawanie osób nieznajomych rozpoczyna
siÄ™ od przedstawienia imienia lub nazwiska osoby. Podobnie zachowujemy
się w czasie wszelkiej komunikacji z innymi osobami; rozmawiając posłu-
gujemy się imieniem naszego rozmówcy.
Następnie, odwołujemy się do rzeczywistości chrztu, podczas którego
otrzymaliśmy swoje imię. Przypominamy, że kapłan udzielając sakramentu
chrztu pierwszy raz publicznie wypowiedział nasze imię. Otrzymaliśmy
wówczas swoje imię na zawsze. Zauważamy, że każdy człowiek chce, aby
jego imię szanowano i by nikt o nim nie mówił z
le. Podkreślamy, że każdy
z nas oczekuje i zasługuje na szacunek własnego imienia. Stawiamy problem
katechezy: Czego oczekuje Bóg, objawiając człowiekowi swoje imię?
B. Rozwinięcie
Przygotowujemy z szarego papieru gazetę pt.:  JESTEM, KTÓRY JE-
STEM (Wj 3, 14). Ustalamy, że będą w niej dwa działy. Pierwszy będzie
dotyczył sposobów oddawania czci imieniu Bożemu, a drugi wykroczeń
przeciwko drugiemu przykazaniu. Dzielimy klasę na grupy. Każda otrzymuje
tekst i kolorowy arkusz A4, na którym zapisze swój artykuł.
Grupa I: Na podstawie tekstu Mt 6, 5-8 , zamieszczonego w podręczni-
ku określa warunki modlitwy, które wskazał Jezus.
Grupa II: Wyjaśnia, na czym polega nadużywanie imienia Bożego
w oparciu o tekst:
 Drugie przykazanie zabrania nadużywania imienia Bożego, to znaczy
wszelkiego nieodpowiedniego używania imienia Boga, Jezusa Chrystusa,
Najświętszej Maryi Panny i wszystkich świętych (KKK 2146).
 Nadużywanie  używać czegoś w sposób nieumiarkowany, w nadmier-
nych ilościach, bez ograniczeń& Przekraczać pewne uprawnienia, wyko-
rzystywać je w sposób niezgodny z prawem&  (Słownik współczesnego
języka polskiego).
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
44. II przykazanie Boże 43
Grupa III: Wyjaśnia, na czym polega bluz
nierstwo w oparciu o tekst:
 Bluz
nierstwo sprzeciwia się bezpośrednio drugiemu przykazaniu. Po-
lega ono na wypowiadaniu przeciw Bogu  wewnętrznie lub zewnętrznie 
słów nienawiści, wyrzutów, wyzwań, na mówieniu z
le o Bogu, na braku
szacunku względem Niego w słowach, na nadużywaniu imienia Bożego&
Zakaz bluz
nierstwa rozciąga się także na słowa przeciw Kościołowi Chry-
stusa, świętym lub rzeczom świętym. Bluz
niercze jest również nadużywa-
nie imienia Bożego w celu zatajenia zbrodniczych praktyk, zniewalania
narodów, torturowania lub wydawania na śmierć. Nadużywanie imienia
Bożego w celu popełnienia zbrodni powoduje odrzucenie religii.
Bluz
nierstwo sprzeciwia się szacunkowi należnemu Bogu i Jego świę-
temu imieniu. Ze swej natury jest grzechem ciężkim (KKK 2148).
 Bluz
nierstwo  wypowiedz
uwłaczająca, urągająca świętościom religij-
nym, wartościom szczególnie cenionym i poważanym (Słownik współcze-
snego języka polskiego).
Grupa IV: Wyjaśnia, na czym polega krzywoprzysięstwo w oparciu
o tekst:
 Drugie przykazanie zakazuje krzywoprzysięstwa. Przysięgać lub uro-
czyście przyrzekać oznacza wzywać Boga na świadka tego, co się twierdzi.
Oznacza odwoływanie się do prawdomówności Bożej jako do rękojmi swo-
jej własnej prawdomówności (KKK 2150).
 Potępienie krzywoprzysięstwa jest obowiązkiem wobec Boga. Bóg 
jako Stwórca i Pan  jest normą wszelkiej prawdy. Słowo ludzkie jest albo
w zgodzie, albo w sprzeczności z Bogiem, który jest samą Prawdą. Przysię-
ga, jeżeli jest wiarygodna i prawomocna, ukazuje odniesienie słowa ludz-
kiego do prawdy Bożej. Krzywoprzysięstwo wzywa Boga, by był świadkiem
kłamstwa (KKK 2152).
 Krzywoprzysięstwo  złożenie pod przysięgą fałszywego zeznania
(Słownik współczesnego języka polskiego).
Grupa V: Wyjaśnia, na czym polega wiarołomstwo w oparciu o tekst:
 Wiarołomcą jest ten, kto pod przysięgą składa obietnicę, której nie ma
zamiaru dotrzymać, lub ten, kto złożywszy pod przysięgą obietnicę, nie
dotrzymuje słowa. Wiarołomstwo jest poważnym brakiem szacunku wzglę-
dem Pana wszelkiego słowa. Zobowiązanie pod przysięgą do dokonania
złego czynu sprzeciwia się świętości imienia Bożego (KKK 2152).
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
44 VI. Słowa, które wyzwalają
VI. Słowa, które wyzwalają
 Wiarołomstwo  niedotrzymanie słowa, przyrzeczeń, obietnic; złama-
nie przysięgi, zdrada (Słownik współczesnego języka polskiego).
Umieszczamy przygotowane przez uczniów artykuły na arkuszu, tworząc
gazetę. W podsumowaniu wyjaśniamy, że II przykazanie Boże jest dla wie-
rzących wezwaniem do modlitwy, poprzez którą oddajemy cześć imieniu
Bożemu oraz przypomnieniem, że nadużywanie imienia Bożego, bluz
nier-
stwo, krzywoprzysięstwo, wiarołomstwo są postawami okazującymi Bogu
lekceważenie. Stanowią przekroczenie II przykazania Bożego, czyli są bra-
kiem miłości człowieka wobec Boga.
C. Zakończenie
Na zakończenie proponujemy katechizowanym rachunek sumienia
w oparciu o II przykazanie Boże, np.:
 Czy z szacunkiem i wiarą wypowiadam imię Boga i Jego świętych?
 Czy dotrzymuję obietnic złożonych Bogu?
 Czy dotrzymuję słowa danego ludziom?
 Czy modlÄ™ siÄ™ ze skupieniem, szacunkiem i czciÄ… wobec Boga?
 Czy z zaufaniem zwracam się do Boga o to, aby w codziennym życiu
wypełniała się wola Boga?
 Czy przedmiotem mojej troski jest rozwijanie osobistej relacji z Bogiem?
 Czy dopuszczam się nadużywania imienia Bożego, bluz
nierstwa, krzy-
woprzysięstwa, wiarołomstwa?...
Proponujemy wspólne odmówienie spowiedzi powszechnej lub aktu żalu.
Zachęcamy katechizowanych do okazywania czci i szacunku wobec Boga
i wszystkiego, co święte.
3. Zeszyt ucznia
Temat: Nie będziesz brał imienia Pana Boga twego nadaremno  II przy-
kazanie Boże
Zapis stanowi tytuł gazety i brzmienie II przykazania.
 JESTEM, KTÓRY JESTEM (Wj 3,14).
Nie będziesz brał imienia Pana Boga twego nadaremno.
4. Praca domowa
Podczas wieczornej modlitwy zastanów się, czy wypowiadasz ze czcią
imię Boga i w jaki sposób możesz okazywać cześć Bożemu imieniu.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
45
45. PAMI
TAJ, ABYÅš DZIEC
ÅšWI
TY ÅšWI
CIA

 III PRZYKAZANIE BOŻE
I. ZAA
OŻENIA KATECHEZY
1. Cele katechezy
Uświadamianie znaczenia niedzieli dla chrześcijanina. Motywowanie do
świętowania niedzieli.
2. Treść orędzia zbawczego
Trzecie przykazanie przypomina o świętości szabatu: Pamiętaj o dniu sza-
batu, aby go uświęcić. Sześć dni będziesz pracować i wykonywać wszystkie
twe zajęcia. Dzień zaś siódmy jest szabatem ku czci Pana, Boga twego. Nie
możesz przeto w dniu tym wykonywać żadnej pracy (Wj 20, 8-10). Świętość
szabatu jest znakiem przymierza Boga z Izraelem: pamiątką ukończonego
dzieła stworzenia (por. Wj 20, 11) oraz wyzwolenia Izraela z niewoli egip-
skiej (por. Pwt 5, 15). Kościół naucza, iż  szabat, który oznaczał wypełnie-
nie pierwszego stworzenia, został zastąpiony przez niedzielę, przypomina-
jÄ…cÄ… nowe stworzenie, zapoczÄ…tkowane przez zmartwychwstanie Chrystu-
sa (KKK 2190). Z chwilą więc, gdy przyszedł Jezus, szabat  podobnie jak
inne przepisy dotyczące Starego Przymierza  ustąpił miejsca Chrystusowi:
Niechaj więc nikt o was nie wydaje sądu co do jedzenia i picia, bądz
w spra-
wie święta czy nowiu, czy szabatu. Są to tylko cienie spraw przyszłych, a rze-
czywistość należy do Chrystusa (Kol 2, 16-17). Pamiątką Nowego Przymie-
rza Boga z ludz
mi jest dla chrześcijan dzień Pański  pierwszy dzień tygo-
dnia, w którym Jezus zmartwychwstał (por. Mt 28, 1; Mk 16, 2; A
k 24, 1;
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
46 VI. Słowa, które wyzwalają
J 20, 1). Każda niedziela przypomina o tym, że w poranek Wielkanocny
rozpoczął się Dzień, który obwieścił dar nowego życia i z którego cieszył
się Apostoł Paweł: Oto teraz czas upragniony, oto teraz Dzień Zbawienia!
(2 Kor 6, 2). Kult niedzielny wyraża więc  duchową prawdę szabatu żydow-
skiego i zapowiada wieczny odpoczynek człowieka w Bogu (KKK 2175)
oraz  wypełnia przepis moralny Starego Przymierza, przejmując jego rytm
i ducha przez oddawanie co tydzień czci Stwórcy i Odkupicielowi Jego ludu
(KKK 2176).
Świętość dnia Pańskiego chrześcijanie podkreślają przede wszystkim
przez spotkanie ze zbawiajÄ…cym Bogiem w sprawowanej Eucharystii. Jest
ona bowiem najistotniejszym znakiem Wiecznego Przymierza. Wartość
Eucharystii potwierdza sam Jezus, gdy przestrzega: Jeżeli nie będziecie spo-
żywali Ciała Syna Człowieczego i nie będziecie pili Krwi Jego, nie będzie-
cie mieli życia w sobie. Kto spożywa moje Ciało i pije moją Krew, ma życie
wieczne, a Ja go wskrzeszę w dniu ostatecznym (J 6, 53-54). Kościół, ma-
jąc świadomość tego, jak wielkiego daru Bóg udziela człowiekowi w sakra-
mencie Eucharystii, sprecyzował prawo Pańskie zawarte w trzecim przyka-
zaniu i zobowiązał wszystkich wierzących do uczestniczenia we Mszy
Świętej w niedziele oraz święta nakazane (por. KPK, kan. 1247). Uczestnic-
two w niedzielnej Eucharystii  jest świadectwem przynależności do Chry-
stusa i Jego Kościoła oraz wierności Chrystusowi i Kościołowi. Wierni
potwierdzają w ten sposób swoją komunię w wierze i miłości. Wspólnie
świadczą o świętości Boga i nadziei zbawienia. Umacniają się nawzajem pod
przewodnictwem Ducha Świętego (KKK 2183). Niedziela jest też dla
chrześcijan dniem powstrzymania się od pracy i zajęć, które utrudniają
oddawanie czci należnej Bogu, przeżywanie radości dnia Pańskiego oraz
w odpoczynek duchowy i fizyczny (por. KPK, kan. 1247), przy czym waż-
ne obowiązki rodzinne lub społeczne są usprawiedliwieniem niewypełnia-
nia nakazu niedzielnego odpoczynku. Dzień Pański jest też tradycyjnie
poświęcany na dobre uczynki, troskę o rodzinę i najbliższych, pomoc lu-
dziom chorym, kalekim i starszym, refleksjÄ™ oraz ubogacajÄ…cÄ… lekturÄ™.
Wartość niedzieli i potrzebę świętowania dnia Pańskiego podkreślał
w swoim nauczaniu Jan Paweł II, według którego  dzień ten stanowi samo
centrum chrześcijańskiego życia. Jeśli od początku pontyfikatu niestrudze-
nie powtarzam sÅ‚owa: «Nie lÄ™kajcie siÄ™! Otwórzcie, na oÅ›cież otwórzcie
drzwi Chrystusowi!, to dziś chciałbym z mocą wezwać wszystkich do po-
nownego odkrycia niedzieli: Nie lękajcie się ofiarować waszego czasu Chry-
stusowi! Tak, otwórzmy Chrystusowi nasz czas, aby On mógł go rozjaśnić
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
45. III przykazanie Boże 47
i nadać mu kierunek. On jest Tym, który zna tajemnicę czasu i tajemnicę
wiecznoÅ›ci i ofiarowuje nam «swój dzieÅ„ jako zawsze nowy dar swojej
miÅ‚oÅ›ci. Ponowne odkrycie sensu tego «dnia jest Å‚askÄ…, o którÄ… należy prosić
nie tylko po to, aby wypełniać w życiu nakazy wiary, ale także by dać kon-
kretnÄ… odpowiedz
na prawdziwe i głębokie pragnienia każdego człowieka.
Czas ofiarowany Chrystusowi nigdy nie jest czasem straconym, ale raczej
czasem, który zyskujemy, aby nadać głęboko ludzki charakter naszym rela-
cjom z innymi i naszemu życiu (Dies Domini, 7).
3. Metody i środki dydaktyczne:
audycja
praca z tekstem
dyskusja
nagranie opowiadania
teksty
4. Literatura pomocnicza
List apostolski Ojca Świętego Jana Pawła II Dies Domini. Do Biskupów,
Kapłanów i Wiernych o świętowaniu niedzieli.
SÅ‚ownik teologii biblijnej, dz. zbior., red. X. Léon-Dufour, tÅ‚. i oprac. K. Ro-
maniuk, Pallottinum, Poznań  Warszawa 1973.
E. Staniek, W trosce o sumienie. Rozważania nad dekalogiem, Wydział Dusz-
pasterstwa Kurii Metropolitalnej w Krakowie 1987.
J. Salij, Dekalog, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1990.
II. PROPOZYCJA ORGANIZACJI KATECHEZY
1. Plan katechezy
A. Wstęp
Przedstawiamy różne sposoby patrzenia na niedzielę.
B. Rozwinięcie
Uświadamiamy, jakie znaczenie ma dla chrześcijanina niedziela.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
48 VI. Słowa, które wyzwalają
C. Zakończenie
Ukazujemy trzecie przykazanie Boże jako troskę Boga o odpoczynek
człowieka.
2. Katecheza
A. Wstęp
Rozpoczynamy odtworzeniem opowiadania:  O niedzieli u zwierzÄ…t .
Zwierzęta zebrały się pewnego razu na polanie i zaczęły radzić nad pro-
blemem niedzieli. Chciały bowiem mieć  tak samo jak ludzie  własną nie-
dzielę. Nie były jednak zgodne co do istoty owego dnia. Pierwszy zabrał głos
król zwierząt:
 To jest bardzo proste. Chodzi głównie o dobre żarcie. Ja w każdą nie-
dzielę chciałbym konsumować antylopę.
Paw zaprzeczył energicznie:
 Ależ królu, dlaczego jedzenie? Ważniejsza jest przecież świąteczna
szata. Ja życzę sobie na niedzielę garnitur tęczowych piór na ogon.
Na to odezwał się leniwiec:
 W niedzielę potrzeba mi przede wszystkim spokoju, abym się mógł
porządnie wyspać.
Małpa rzekła:
 Sto orzechów kokosowych i dobre drzewko do wspinaczki, tudzież parę
lian do huśtania wystarczy w zupełności.
Świnia dopowiedziała krótko:
 Piękne tłuste błotko i dwa worki żołędzi. Więcej nic nie chcę.
I tak każde zwierzę przedkładało własne życzenie (K. Wójtowicz, Przy-
piski, Księgarnia Św. Wojciecha 1985, s. 104-105).
Prosimy, by uczniowie wybrali wyobrażenie niedzieli jednego ze zwie-
rząt, które najłatwiej byłoby im odnieść do postaw ludzi wobec niedzieli.
W ten sposób utworzone zostaną grupy, w których uczniowie opiszą, jak
według nich może wyglądać niedziela ludzi, którzy w podobny sposób trak-
tują ten dzień. Odczytujemy prace poszczególnych grup i stawiamy problem
katechezy: Czym dla chrześcijanina jest niedziela?
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
45. III przykazanie Boże 49
B. Rozwinięcie
Każdy z uczniów otrzymuje jeden z zaproponowanych tekstów lub pra-
cuje z podręcznikiem. Na ich podstawie uczniowie indywidualnie formułują
wypowiedz
chrześcijanina na temat znaczenia i świętowania niedzieli.
Tekst 1
 My świętujemy niedzielę, aby wspominać chwalebne zmartwychwsta-
nie naszego Pana Jezusa Chrystusa nie tylko w dzień Wielkanocny, ale każ-
dego tygodnia : tak pisał na początku V w. papież Innocenty I, poświadczając
praktykę powszechnie już przyjętą, która zaczęła się rozpowszechniać
w pierwszych latach po zmartwychwstaniu Pańskim. Św. Bazyli mówi
o  świętej niedzieli, uczczonej zmartwychwstaniem Pańskim, która jest pier-
worodnym pośród wszystkich dni . Św. Augustyn nazywa niedzielę  sakra-
mentem Paschy .
W świetle nieprzerwanej i powszechnej tradycji widać wyraz
nie, że cho-
ciaż korzenie dnia Pańskiego sięgają dzieła stworzenia, a ściślej biorąc bi-
blijnej tajemnicy  odpoczynku Boga, to jednak, aby zrozumieć w pełni jego
sens, trzeba odwołać się bezpośrednio do zmartwychwstania Chrystusa. To
właśnie stanowi treść chrześcijańskiej niedzieli: dzięki niej każdego tygo-
dnia wciąż na nowo w myślach i w życiu wiernych staje się obecne wyda-
rzenie paschalne, które jest z
ródłem zbawienia świata (por. List apostolski
o świętowaniu niedzieli, 19).
Tekst 2
Obowiązek świętowania niedzieli wyraża się zwłaszcza przez udział w Eu-
charystii i przez odpoczynek w duchu chrześcijańskiej radości i braterstwa.
Dzień ten stanowi samo centrum chrześcijańskiego życia. Jeśli od początku
pontyfikatu powtarzam słowa:  Nie lękajcie się! Otwórzcie, na oścież otwórz-
cie drzwi Chrystusowi! , to dziś chciałbym z mocą wezwać wszystkich do
ponownego odkrycia niedzieli: Nie lękajcie się ofiarować waszego czasu
Chrystusowi! Tak, otwórzmy Chrystusowi nasz czas, aby On mógł go rozja-
śnić i nadać mu kierunek. On jest Tym, który zna tajemnicę czasu i tajemnicę
wieczności i ofiaruje nam  swój dzień jako zawsze nowy dar swojej miło-
ści. Ponowne odkrycie sensu tego dnia jest łaską, o którą należy prosić, nie
tylko po to, aby wypełnić w życiu nakazy wiary, ale także by dać konkretną
odpowiedz
na prawdziwe i głębokie pragnienia każdego człowieka. Czas ofia-
rowany Chrystusowi nigdy nie jest czasem straconym, ale raczej czasem, który
zyskujemy, aby nadać głęboko ludzki charakter naszym relacjom z innymi
i naszemu życiu (por. List apostolski o świętowaniu niedzieli, 7).
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
50 VI. Słowa, które wyzwalają
Tekst 3
W dniu 12 lutego 304 roku, w Kartaginie, przed trybunałem rzymskiego
prokonsula Anulinusa stanęła grupa chrześcijan z Abitene (w Tunezji), zło-
żona z 31 mężczyzn i 18 kobiet. Zostali oni oskarżeni o udział w zakazanym
przez cesarza Dioklecjana zgromadzeniu niedzielnym, podczas którego spra-
wowano Eucharystię. Na pytania urzędnika, dlaczego przekroczyli wyraz
-
ny zakaz cesarza, kapłan Saturninus odpowiedział:  Ponieważ nie można za-
przestać sprawowania niedzielnej Mszy świętej! Tak nakazuje prawo, tak
uczy nasze prawo . Natomiast Lektor Emerytus stwierdził:  Tak, to w mo-
im domu odbywają się te zgromadzenia. W moim domu sprawowaliśmy nie-
dzielną Mszę świętą. Nie mogłem inaczej postąpić, ponieważ my nie może-
my żyć bez sprawowania niedzielnej Mszy świętej . Gdy prokonsul zwró-
cił się do wszystkich oskarżonych z nadzieją, że zastosują się do poleceń ce-
sarskich, wtedy prawie jednogłośnie zawołali z dumą i mocą:  Jesteśmy
chrześcijanami! Nie możemy postępować inaczej, jak tylko przestrzegać
wiernie świętych praw Pańskich (por. B. Mokrzycki SJ, Droga chrześcijań-
skiego wtajemniczenia, Warszawa 1983, s. 702-703).
Odczytujemy niektóre prace uczniów, a następnie podsumowujemy je,
stwierdzając, że dla chrześcijanina świętowanie niedzieli jest oddawaniem
Bogu czci w łączności ze zmartwychwstałym Jezusem Chrystusem. W ten
sposób wypełniamy III przykazanie Boże.
C. Zakończenie
Zwracamy uwagę, że dar wolności otrzymany od Boga umożliwia nam
podejmowanie decyzji co do sposobu przeżywania niedzieli. Prowadzimy
krótką dyskusję na temat, co dla uczniów jest najcenniejsze w niedzielę i dni
świąteczne. Zachęcamy do podziękowania Bogu za przykazanie, przez któ-
re troszczy się On o odpoczynek człowieka, a więc o jego prawdziwe dobro.
Możemy to uczynić modlitwą z podręcznika.
3. Zeszyt ucznia
Temat: Pamiętaj, abyś dzień święty święcił  III przykazanie Boże
Zapis stanowi wypowiedz
na temat świętowania niedzieli.
4. Praca domowa
Napisz dialog z osobą, która w każdą niedzielę robi zakupy w supermar-
kecie.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
51
46. CZCIJ OJCA SWEGO I MATK
SWOJ

 IV PRZYKAZANIE BOŻE
I. ZAA
OŻENIA KATECHEZY
1. Cel katechezy
Ukazanie treści IV przykazania w perspektywie wzajemnych relacji
między ludz
mi i Bogiem.
2. Treść orędzia zbawczego
Czwarte z przykazań dotyczy wyrażania czci rodzicom: Czcij ojca twe-
go i matkę twoją, abyś długo żył na ziemi, którą Pan, Bóg twój, da tobie (Wj
20, 12, por. Pwt 5, 16;). O konieczności okazywania rodzicom czci, przy-
pomina autor natchniony między innymi w Księdze Syracha: z całego ser-
ca czcij swego ojca, a boleści rodzicielki nie zapominaj. Pamiętaj, że oni cię
zrodzili, a cóż im zwrócisz za to, co oni tobie dali? (Syr 7, 27n). Człowiek
zobowiązany jest zatem przez Boga do tego, by czcić swych rodziców, gdyż
oni dali mu życie oraz otaczają dzieci swoją miłością. Tak rozumiana cześć
jest postawą, która wyraża rzeczywistość sakralną  oddawanie czci rodzi-
com wiąże się bowiem z czcią należną Bogu, który jest y
ródłem życia. Po-
twierdza to sam Bóg, gdy gani grzeszników: nie macie dla Mnie tej czci, jaką
dzieci winne swemu ojcu! (por. Ml 1, 6). O tym, że Bóg jest naszym dobrym
Ojcem przypomina Chrystus, gdy przestrzega: nikogo na ziemi nie nazywajcie
ojcem, bo jeden jest Ojciec wasz, Ten w niebie (Mt 23, 9). Co więcej, ojco-
stwo Boga sprawia, że każdy człowiek powinien liczyć się bardziej z Bo-
giem, niż nawet z własnymi rodzicami (por. Mt 10, 37; Pwt 33, 9).
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
52 VI. Słowa, które wyzwalają
Cześć należna rodzicom, do której zobowiązuje czwarte przykazanie,
wyraża się w prawdziwej uległości i właściwie rozumianym posłuszeństwie,
o czym przypomina między innymi Apostoł: dzieci, bądz
cie posłuszne w Pa-
nu waszym rodzicom, bo to jest sprawiedliwe (Ef 6, 1). Cześć okazywana
rodzicom wyraża się też w obowiązkach dzieci wobec nich, między innymi
takich jak szacunek i troska o potrzeby rodziców starych lub chorych. Prawdę
tę podkreśla autor natchniony, gdy tłumaczy: kto czci ojca, zyskuje odpusz-
czenie grzechów, a kto szanuje matkę, jakby skarby gromadził (...). Choćby
ojciec twój nawet rozum stracił, nie pogardzaj nim, choć jesteś w pełni sił
(Syr 3, 3. 13). Sam Jezus przypomina, że nie ma usprawiedliwienia dla po-
zostawienia rodziców bez pomocy. Zwraca przy tym uwagę na obowiązek
wdzięczności (Mk 7, 8-13).
Natomiast do obowiązków rodziców wynikających z czwartego przyka-
zania, należy ich gotowość do przyjęcia z miłością dziecka (które powinni
uważać za dar Boga i szanować jako osobę ludzką), wychowanie (przez
założenie ogniska domowego i kształtowanie cnót), ewangelizowanie i wy-
chowanie do wiary (poprzez świadectwo życia chrześcijańskiego, naukę
modlitwy, uczestniczenie w życiu parafii).
Czwarte przykazanie, poza tym że dotyczy związku dzieci i rodziców,
naświetla także inne relacje w społeczeństwie. Dotyczy ono  również związ-
ków pokrewieństwa z innymi członkami rodziny. Domaga się okazywania
czci, miłości i wdzięczności dziadkom i przodkom. Obejmuje wreszcie obo-
wiązki uczniów względem nauczycieli, pracowników względem pracodaw-
ców, podwładnych względem przełożonych, obywateli względem ojczyzny
oraz tych, którzy nią rządzą lub kierują. Przykazanie to wskazuje i obejmu-
je obowiązki rodziców, opiekunów, nauczycieli, przełożonych, urzędników
państwowych, rządzących, wszystkich tych, którzy sprawują władzę nad
drugim człowiekiem lub nad wspólnotą osób (KKK 2199). Co więcej,
czwarte przykazanie związane jest z obietnicą długowieczności i powodze-
nia na ziemi. Poszanowanie tego przykazania daje więc nagrodę, którą są
 wraz z owocami duchowymi, doczesne owoce pokoju i pomyślności. Na-
tomiast niezachowywanie go przynosi wielkie szkody wspólnotom i osobom
ludzkim (KKK 2200).
3. Metody i środki dydaktyczne
 podaj problem
 puste krzesło
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
46. IV przykazanie Boże 53
pogadanka
małe kartki
4. Literatura pomocnicza
E. Staniek, W trosce o sumienie. Rozważania nad dekalogiem, Wydział Dusz-
pasterstwa Kurii Metropolitalnej w Krakowie 1987.
J. Salij, Dekalog, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1990.
II. PROPOZYCJA ORGANIZACJI KATECHEZY
1. Plan katechezy
A. Wstęp
Uświadamiamy, że każda sytuacja problemowa może być okazją do oso-
bistego rozwoju.
B. Rozwinięcie
Wyjaśniamy, kogo dotyczy i czego uczy IV przykazanie Boże.
C. Zakończenie
Poszukujemy konkretnych sposobów realizacji IV przykazania.
2. Katecheza
A. Wstęp
Rozpoczynamy metodą  Podaj problem . Prosimy, by każdy uczeń na-
pisał na kartce przykład konfliktowej sytuacji w odniesieniu do IV przyka-
zania. Zbieramy kartki i losowo rozdajemy je innym uczniom, którzy wy-
pisują jak najwięcej pozytywnych stron (nie rozwiązań!) tej trudnej sytu-
acji. Po kilku minutach odczytujemy wyniki pracy, przedstawiajÄ…c sytuacjÄ™
i wskazujÄ…c na jej pozytywne strony.
Stawiamy problem katechezy: Jaką rolę w relacjach międzyludzkich
spełnia IV przykazanie Boże?
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
54 VI. Słowa, które wyzwalają
B. Rozwinięcie
Dzielimy klasę na grupy. Każda z nich zapoznaje się z fragmentem tek-
stu z podręcznika, który w kontekście IV przykazania dotyczy relacji:
 dzieci  rodzice;
 rodzice  dzieci;
 człowiek  Pan Bóg;
 człowiek  społeczeństwo.
Uczniowie gromadzÄ… argumenty uzasadniajÄ…ce znaczenie IV przykaza-
nia we wzajemnych relacjach. Następnie przedstawiają swoje racje metodą
 puste krzesło . Podsumowujemy pracę uczniów, zwracając uwagę, że IV
przykazanie Boże ukazuje porządek miłości. Dotyczy zarówno rodziców
i dzieci, jak również związków pokrewieństwa z innymi członkami rodzi-
ny. Obejmuje obowiązki uczniów względem nauczycieli, pracowników
względem pracodawców, podwładnych względem przełożonych, obywate-
li względem ojczyzny oraz tych, którzy nią rządzą lub kierują. Ponadto
posiada ogromne znaczenie w kształtowaniu chrześcijańskiego rozumienia
tajemnicy Boga, którego sam Jezus nazwał swoim i naszym Ojcem. Wnio-
ski zapisujemy na tablicy, a uczniowie w zeszytach. Można się posłużyć
następującym schematem:
Czcij ojca swego i matkÄ™ swojÄ…
BÓG OJCIEC  ludzie
Wyraża: porządek miłości i troskę
Boga o dobro każdego człowieka
Dotyczy: Uczy:
Dzieci  rodzice właściwej postawy wobec Boga
Uczniowie  nauczyciele właściwej postawy wobec ziemskich rodziców
Dzieci  dziadkowie umiejętności współżycia międzypokoleniowego
Pracownicy  pracodawcy poszanowania praw wszystkich ludzi
Pracownicy  przełożeni szacunku i miłości do narodu i Kościoła
Obywatele  sprawujący władzę
C. Zakończenie
Prowadzimy pogadankę, podczas której ustalamy konkretne sposoby
wypełniania IV przykazania we własnym życiu. Katechezę kończymy mo-
dlitwÄ…  Ojcze nasz .
Å„'
Å„'
Å„'
Å„'
Å„'
Å„'
Å„'
Å„'
Å„'
Å„'
Å„'
Å„'
Å„'
Å„'
Å„'
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
46. IV przykazanie Boże 55
3. Zeszyt ucznia
Temat: Czcij ojca swego i matkę swoją  IV przykazanie Boże
Zapis stanowi schemat.
4. Praca domowa
Zastanów się, w jaki sposób mógłbyś wyrazić wdzięczność wobec bli-
skich ci osób.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
56
47. NIE ZABIJAJ  V PRZYKAZANIE BOŻE
I. ZAA
OŻENIA KATECHEZY
1. Cele katechezy
Przedstawienie nauki Kościoła na temat obrony życia. Zachęta do troski
o życie w wymiarze fizycznym i duchowym.
2. Treść orędzia zbawczego
Zakaz zawarty w piątym przykazaniu  nie będziesz zabijał (Wj 20, 13)
 chroni życie ludzkie, które jest święte, gdyż  od samego początku doma-
ga siÄ™ «stwórczego dziaÅ‚ania Boga i pozostaje na zawsze w specjalnym
odniesieniu do Stwórcy, jedynego swego celu. Sam Bóg jest Panem życia,
od jego początku aż do końca (KKK 2258). Życie jest więc święte od chwili
poczęcia aż do śmierci, a ofiarowane człowiekowi przez Boga jest darem,
przez który Stwórca  udziela coś z siebie stworzeniu (Evangelium vitae,
34). Kościół naucza, iż nikt nie ma prawa do niszczenia życia ludzkiego ze
względu na godność i ontologiczną wartość każdej osoby  obrazu i podo-
bieństwa samego Boga. Jakakolwiek forma targnięcia się na życie ludzkie
jest grzechem ciężkim, gdyż Panem życia jest tylko Bóg i tylko On może
o życiu decydować. Ingerencja człowieka w proces życia jest uzurpacją
prawa Bożego.
Piąte przykazanie zabrania zabójstwa bezpośredniego i zamierzonego
oraz jakichkolwiek działań podjętych z intencją spowodowania pośrednio
śmierci osoby. Złem moralnym jest więc każde spowodowane przerwanie
ciąży:  Bóg (...) Pan życia, powierzył ludziom wzniosłą posługę strzeżenia
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
47. V przykazanie Boże 57
życia, którą człowiek powinien wypełniać w sposób godny siebie. Należy
więc z największą troską ochraniać życie od samego jego poczęcia; prze-
rwanie ciąży, jak i dzieciobójstwo są okropnymi przestępstwami (Gaudium
et spes, 51). Przykazanie zakazuje też eutanazji bezpośredniej:  Działanie
lub zaniechanie działania, które samo w sobie lub w zamierzeniu zadaje
śmierć, by zlikwidować ból, stanowi zabójstwo głęboko sprzeczne z god-
nością osoby ludzkiej i poszanowaniem Boga żywego, jej Stwórcy (KKK
2277). Moralnie niedopuszczalne jest również samobójstwo, które jest
sprzeczne  z należytą miłością siebie. Jest także zniewagą miłości bliz
nie-
go, ponieważ w sposób nieuzasadniony zrywa więzy solidarności ze społecz-
nością rodzinną, narodową i ludzką, wobec których mamy zobowiązania.
Samobójstwo sprzeciwia się miłości Boga żywego (KKK 2281). Piąte przy-
kazanie zakazuje również dobrowolnego niszczenia życia w wyniku wojny,
jednak w obliczu jej niebezpieczeństwa  rządom nie można odmawiać pra-
wa do koniecznej obrony, byle wyczerpały wpierw wszystkie środki poko-
jowych rokowań (Gaudium et spes, 78). Przeciw przykazaniu występuje
też ten, kto szkodzi swemu zdrowiu przez korzystanie z używek: alkoholu,
tytoniu, a zwłaszcza narkotyków.
Przykazanie  Nie zabijaj dotyczy ponadto poszanowania godności dru-
giego człowieka. Stoi na straży pokoju, zgody i jedności między ludz
mi.
Wykroczeniem przeciw dobru drugiego jest między innymi zgorszenie, które
prowadzi drugiego człowieka do popełnienia zła. To, iż zgorszenie jest po-
ważnym wykroczeniem, potwierdza sam Jezus, gdy przestrzega: Kto by się
stał powodem grzechu dla jednego z tych małych (...) temu byłoby lepiej ka-
mień młyński zawiesić u szyi i utopić go w głębi morza (Mt 18, 6). Pełne
znaczenie piątego przykazania objawił Chrystus w słowach: Słyszeliście, że
powiedziano przodkom: Nie zabijaj; a kto by się dopuścił zabójstwa, pod-
lega sądowi. A Ja wam powiadam: Każdy, kto się gniewa na swego brata,
podlega sądowi (Mt 5, 21). Jezus piętnuje więc nie tylko czyn odebrania
życia, ale także gniew i nienawiść. Domaga się w zamian pokoju serca:
Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwani sy-
nami Bożymi (Mt 5, 9). Potrzebę dążenia do pokoju będącego wyrazem po-
szanowania życia ludzkiego podkreśla Kościół, który naucza, iż  pokój nie
polega jedynie na braku wojny i nie ogranicza się do zapewnienia równo-
wagi sił. Nie da się osiągnąć pokoju na ziemi bez obrony dóbr osoby ludz-
kiej, swobodnej wymiany myśli między ludz
mi, poszanowania godności
osób i narodów, wytrwałego dążenia do braterstwa (KKK 2304).
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
58 VI. Słowa, które wyzwalają
3. Metody i środki dydaktyczne
 przekładaniec
plansza z aforyzmami
4. Literatura pomocnicza
E. Staniek, W trosce o sumienie. Rozważania nad dekalogiem, Wydział Dusz-
pasterstwa Kurii Metropolitalnej w Krakowie 1987.
J. Salij, Dekalog, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1990.
II. PROPOZYCJA ORGANIZACJI KATECHEZY
1. Plan katechezy
A. Wstęp
Podkreślamy, że życie i zdrowie człowieka jest wartością.
B. Rozwinięcie
Wspomagamy uczniów w rozpoznaniu, czego broni i czego zakazuje Bóg
w V przykazaniu.
C. Zakończenie
Wskazujemy potrzebę troski o życie w wymiarze duchowym.
2. Katecheza
A. Wstęp
Przypinamy do tablicy afisz z wypisanymi aforyzmami, które Matka
Teresa z Kalkuty napisała o życiu. Prosimy, by uczniowie wybrali jeden
z nich, ten, który jest im najbliższy. Prosimy o zapisanie go w zeszycie.
Życie jest szansą  schwyć ją.
Życie jest pięknem  podziwiaj je.
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
47. V przykazanie Boże 59
Życie jest radością  próbuj ją.
Życie jest snem  uczyń go prawdą.
Życie jest wyzwaniem  zmierz się z nim.
Życie jest obowiązkiem  wypełnij go.
Życie jest grą  zagraj w nią.
Życie jest cenne  doceń je.
Życie jest bogactwem  strzeż go.
Życie jest miłością  ciesz się nią.
Życie jest tajemnicą  odkryj ją.
Życie jest obietnicą  spełnij ją.
Życie jest smutkiem  pokonaj go.
Życie jest hymnem  wyśpiewaj go.
Życie jest walką  podejmij ją.
Życie jest tragedią  pojmij ją.
Życie jest przygodą  rzuć się w nią.
Życie jest szczęściem  zasłuż na nie.
Życie jest życiem  obroń je.
Prosimy uczniów o spontaniczne odczytanie wybranych aforyzmów.
Zauważamy, że życie jest wartością, do której jesteśmy przyzwyczajeni, toteż
dość często zapominamy, że posiadamy dary, których inni zostali już pozba-
wieni. Podkreślamy, że życie i zdrowie są wartościami. W obronie tych
wartości występuje nie tylko prawo stanowione przez człowieka, ale przede
wszystkim Bóg. Stawiamy problem katechezy: Czego dotyczy przykazanie
 Nie zabijaj ?
B. Rozwinięcie
Rysujemy na tablicy tabelę. Prosimy, by uczniowie uzupełnili ją na pod-
stawie dotychczasowej wiedzy. Następnie prowadzimy krótki wykład, w któ-
rym przedstawiamy naukę Kościoła na temat V przykazania. Zwracamy
uwagę, że Kościół naucza o tym, że nikt nie ma prawa do bezpośredniego
niszczenia życia ludzkiego. Omawiamy takie formy targnięcia się na ludz-
kie życie, jak: zabójstwo, przerywanie ciąży, eutanazja, samobójstwo, używ-
ki, zagrażanie bezpieczeństwu życia innych. (Naukę Kościoła na ten temat
można znalez
ć w KKK 2258-2330). Po wykładzie uzupełniamy tabelę, która
może wyglądać następująco:
JEZUS UCZY I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla I klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
60 VI. Słowa, które wyzwalają
V przykazanie Boże: Nie zabijaj
Broni Zakazuje
 życia od poczęcia do naturalnej  zabójstwa bezpośredniego i zamierzonego;
śmierci;  przerywania ciąży i eutanazji;
 jedności i pokoju między ludz
mi.  działań z intencją spowodowania śmierci innej
osoby;
 szkodzenia zdrowiu własnemu i innych przez
korzystanie z alkoholu i tytoniu;
 używania przez nieletnich alkoholu, tytoniu;
 produkcji, przemytu i używania narkotyków;
 prowadzenia pojazdów w stanie nietrzez
wym
lub przy nadmiernej szybkości;
 wyzysku, krzywdzenia ludzi i narodów.
C. Zakończenie
Zwracamy uwagę uczniów na fakt, że V przykazanie dotyczy również
duchowego wymiaru człowieka, skoro mówimy o tym, że człowiek jest istotą
cielesno-duchową. Wyrazem tej pamięci ma być troska o życie i zdrowie oraz
o rozwój duchowy własny i innych. Może się on wyrażać uczestnictwem
w sakramentach i modlitwą. Powracamy do planszy z aforyzmami o życiu
i prosimy, by uczniowie zastanowili się, który z nich wydaje się być najważ-
niejszy w kontekście nowych wiadomości dotyczących V przykazania.
3. Zeszyt ucznia
Temat: Nie zabijaj  V przykazanie Boże
Zapis stanowi aforyzm o życiu i tabela.
4. Praca domowa
Na podstawie treści tabeli napisz modlitwę dziękczynienia lub prośby
dotyczącą V przykazania Bożego.
61
Spis treści
38. NAMAŚCISZ TEGO, KTÓREGO CI WSKAŻ
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
39. OTO MÓJ SA
UGA, KTÓREGO PODTRZYMUJ
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
40. BA
OGOSA
AWIONA JESTEŚ, KTÓRAŚ UWIERZYA
A . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
41. OBECNY I DOBRY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
VI. SA
OWA, KTÓRE WYZWALAJ
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
42. DZIESI
Ć SA
ÓW BOGA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
43. NIE B
DZIESZ MIAA
CUDZYCH BOGÓW PRZEDE MN

 I PRZYKAZANIE BOŻE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
44. NIE B
DZIESZ BRAA
IMIENIA PANA BOGA TWEGO NADAREMNO
 II PRZYKAZANIE BOŻE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
45. PAMI
TAJ, ABYÅš DZIEC
ÅšWI
TY ÅšWI
CIA

 III PRZYKAZANIE BOŻE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
46. CZCIJ OJCA SWEGO I MATK
SWOJ

 IV PRZYKAZANIE BOŻE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
47. NIE ZABIJAJ  V PRZYKAZANIE BOŻE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56