Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
Fotograficzny zegar
2057
ciemniowy
Do czego to służy?
Fotograficzne zegary ciemniowe za-
wsze cieszyły się zainteresowaniem Czy-
telników pism przeznaczonych dla hob-
bystów. EdW jak dotąd wydawała się nie
zauważać rzeszy fotografików  elektroni-
ków amatorów. Może z tym  nieza-
uważeniem to nie do końca prawda.
Przypuszczaliśmy po prostu, że zaintere-
sowanie fotografią amatorską skończyło
się i fotoamatorzy wyginęli, podobnie jak
w dużym stopniu wyginęli modelarze.
Rzeczywistość pokazała, jak bardzo myli-
liśmy się. Przed ponad pół rokiem autor
pozwolił sobie opublikować w EP opis ze-
gara ciemniowego, traktujÄ…c go raczej ja-
ko ciekawostkę. Pomimo że kit okazał się
dość drogi, liczba sprzedanych egzempla-
rzy kitu i płytek przeszła najśmielsze ocze-
kiwania. A więc fotoamatorzy istnieją
i działają nadal! Spieszymy więc nadrobić
zaniedbania i stworzyć w EdW mały kącik
dla amatorów zarówno elektroniki jak i fo-
tografiki. Podczas projektowania urządzeń
dla tej grupy hobbystów autor będzie miał do makrofotografii (tzw.  ringblitz ). A
a- Amatorskie ciemnie fotograficzne naj-
ułatwione zadanie, ponieważ z zawodu my EdW mają jednak to do siebie, że na częściej są zaadaptowanymi na kilka go-
jest, a właściwie był, także fotografikiem. nich marzenia łatwo się ziszczają. Pożyje- dzin łazienkami z prowizoryczną instala-
Należy sądzić, że naszym kolegom po- my, zobaczymy, może będzie i taka lam- cją elektryczną. W ciasnocie i ciemności
trzebny będzie przede wszystkim zegar pa... Zajmijmy się jednak tym, co już ma- o wypadek nie jest trudno. Ponadto, cho-
do wykonywania powiększeń i do obrób- my gotowe: zegarem ciemniowym. ciaż jest to sprzeczne z dobrymi zasada-
ki chemicznej materiałów fotograficz- Podczas opracowywania układu przy- mi pracy w ciemni fotograficznej, pracu-
nych. W następnej kolejności zajmiemy jęto następujące założenia konstrukcyjne: jemy często wilgotnymi rękami. Z tych
się dobrej klasy stabilizatorem tempera- 1. Zegar musi zapewniać odmierzanie cza- powodów część układu znajdująca się
tury kąpieli chemicznych, przydatnym za- su w zakresie od 0,1 s do 999 s pod napięciem sieci energetycznej 220V
równo przy obróbce materiałów negaty- w dwóch podzakresach: 0,1...99,9 s została oddzielona od części elektronicz-
wowych jak i pozytywowych  barwnych. (raster 0,1 s) i 1...999 s (raster 1 s), czyli nej i umieszczona w osobnej obudowie.
Autor chciałby poddać pod dyskusję spra- do ponad 16 minut. Taki zakres czasów 3. Zegar musi być wyposażony w akus-
wę wykonania elektronicznego sterowni- zapewnia możliwość naświetlania na- tyczną sygnalizację upłynięcia zadane-
ka do głowicy filtracyjnej, pracującej me- wet bardzo małych powiększeń bez ko- go czasu z możliwością jej wyłączania.
todą addytywną. Głowica taka, składająca nieczności nadmiernego blendowania 4. Układ jest wyposażony trzy wyświetla-
się głównie z tarczy rewolwerowej z filt- obiektywu, a także wykonywanie du- cze siedmiosegmentowe LED, obrazu-
rami addytywnymi sterowanej prostym żych obrazów wymagających bardzo jące upływ zadanego czasu, a także
zegarem, mogłaby  zreanimować stare długich czasów naświetlań. Drugi pod- w podświetlane (właściwie świecące)
powiększalniki i tanim kosztem przysto- zakres przeznaczony jest także do od- przyciski sterujące. Pozytywowe mate-
sować je do wykonywania powiększeń mierzania czasu w trakcie obróbki che- riały czarno-białe są niewrażliwe zaró-
barwnych. Tylko czy ma to jeszcze sens micznej materiałów fotograficznych. wno na zielone jak i czerwone światło
techniczny i ekonomiczny? To, co wyma- Wprowadzanie zakresu 0,01 9,99 s nie LED-ów, ale podczas obróbki materia-
gało niegdyś wielu godzin, a nawet dni ma najmniejszego sensu przy stoso- łów barwnych musi istnieć możliwość
pracy w ciemni fotograficznej, obecnie waniu zegara do prac fotograficznych. przygaszania wyświetlaczy, a nawet ich
można nieraz zrealizować jednym kliknię- Niemniej, jak się za chwilę dowiecie, wyłączenia. Praktyka wykazała, że po-
ciem myszki w dowolnym programie do dodanie takiego zakresu sprowadza zytywowe materiały barwne są naj-
edycji obrazów. To prawda, że komputery się do wlutowania jednego dodatko- mniej czułe na światło emitowane
są drogie, ale sprzęt laboratoryjny i papier wego rezystora i zastosowania za- przez żółte diody i wyświetlacze, i takie
barwny też do tanich nie należą. miast przełącznika dwupołożeniowego właśnie elementy zaleca się zastoso-
W sferze marzeń pozostaje jak na ra- przełącznika trójpołożeniowego. wać w zegarze (z czerwonym filtrem).
zie wykonanie atelierowej lampy błysko- 2. Niezwykle ważną sprawą jest zapewnie- 5. Podczas wykonywania powiększeń
wej i wyspecjalizowanej lampy błyskowej nie bezpieczeństwa użytkownikom. najważniejsza jest powtarzalność cza-
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 10/97 7
Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
sów naświetlań, natomiast zgodność bardzo interesujące, żaden chyba licznik zegarowego spowoduje wystąpienie na
jednostek z jednostkami rzeczywisty- z serii 40xx CMOS nie zapewnia kon- tym wyjściu impulsu ujemnego. Umożli-
mi ma drugorzędne znaczenie. Dlatego struktorowi takiej swobody działania. wia to połączenie kaskadowe wielu liczni-
też zastosowano jako z
ródło częstotli- Omówmy więc w skrócie podstawowe ków (tak jak w naszym zegarze).
wości wzorcowej częstotliwość sieci funkcje tego licznika. 6. Wyjście CO\. Ma ono podobne zasto-
energetycznej, która ostatnio coraz 1. Wyjścia Q1 ... Q3. Są to typowe wy- sowanie jak wyjście BO\, z tym że im-
bardziej zbliża się do 50Hz. jścia licznika pracującego w kodzie puls ujemny pojawia się po całkowi-
6. Przez cały czas mówimy o naszym urzą- BCD (nie musimy już chyba omawiać tym zapełnieniu zawartości licznika,
dzeniu jako o zegarze ciemniowym. znaczenia tego skrótu). czyli w stanie 1001(BIN).
Rzeczywiście, takie jest jego główne 2. Wejście CU (Count Up  licz w górę). 7. Wejście RST. Jest to wejście zerujące
przeznaczenie, ale może ono także zasi- Podanie na to wejście ciągu impulsów zawartość licznika, aktywne w stanie
lać inne urządzenia sieciowe z przemys- zegarowych powoduje dodawanie ich wysokim.
łowymi włącznie. Jest to po prostu bar- do zawartości licznika. Podczas wyko- Liczniki IC2, IC5 i IC8 pracują całkowi-
dzo udoskonalony tajmer, sterujący do- rzystywania tego wejścia wejście CD cie zgodnie ze swoim przeznaczeniem
wolnym urządzeniem, zasilanym z sieci musi być w stanie wysokim. i wykorzystane zostały prawie wszystkie
energetycznej. W dalszej części artyku- 3. Wejście CD (Count Down  licz w dół). ich możliwości. Natomiast pozostałe licz-
łu wspomnimy jeszcze o możliwych Podanie na to wejście ciągu impulsów niki 40192 pełnią funkcję programatorów
modyfikacjach proponowanego układu. zegarowych powoduje odejmowanie obsługujących liczniki główne.
ich od zawartości licznika. Podczas wy- Omawianie układu rozpoczniemy od
Jak to działa? korzystywania tego wejścia wejście stanu spoczynkowego, podczas którego
Schemat ideowy części głównej układu CU musi być w stanie wysokim. możemy ustawić potrzebny nam czas na-
r
y
s
u
n
k
u
1
zegara został przedstawiony na rysunku 1, 4. Wejście PE\. Podanie na to wejście sta- świetlania. Obydwa przerzutniki J-K  IC14
r
y
s
u
n
k
u
2
a na rysunku 2 widzimy schemat układu nu niskiego umożliwia zaprogramowanie są wyłączone i na wejściach programują-
wykonawczego. Z pozoru schemat wyglą- licznika. Przy takim stanie na tym we- cych liczników IC2, IC5 i IC8 panuje stan
da na dość skomplikowany, ale kiedy za- jściu dane podawane na wejścia J1 ... J3 niski. Liczniki te są w obecnej chwili
uważymy, że prawie cała lewa jego część są przenoszone na wyjścia licznika, który  przezroczyste i wszystkie informacje
to trzy identyczne, powtarzające się bloki, staje się wtedy jakby  przezroczysty . z wejść J przenoszone są na ich wyjścia,
to z pewnością zmienimy zdanie. Podanie na to wejście stanu wysokiego a następnie na wejścia dekoderów kodu
Podstawowymi elementami układu spowoduje zapamiętanie przez licznik BCD na kod wyświetlaczy siedmioseg-
jest sześć liczników rewersyjnych z moż- ostatnio wprowadzonych danych. mentowych IC1, IC4 i IC7. Tak wiec na wy-
liwością programowania 40192  IC2, 5. Wyjście BO\. Przy stanie licznika równym świetlaczach DP1 DP3 obrazowana jest
IC3, IC5, IC6, IC8 i IC9. Są to elementy 0000(BIN) nadejście kolejnego impulsu obecnie zawartość liczników IC3, IC6 i IC9.
Rys. 1. Schemat ideowy
8 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 10/97
Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
Ustawiania potrzeb-
nego czasu naświetla-
nia dokonujemy za po-
mocą przycisków S1-
S6. Warto teraz wspo-
mnieć, w jaki sposób
poradziliśmy sobie
z tak dokuczliwym dla
konstruktorów proble-
mem wielokrotnych
odbić styków mecha-
nicznych. Gdybyśmy
za pomocą przycisków
zwierali po prostu we-
jścia liczników do ma-
sy, to z całą pewnością
ustawienie potrzebne-
go czasu byłoby tylko
dziełem przypadku, po-
nieważ każde naciśnię-
Rys. 2. Schemat ideowy układu wykonawczego
cie i puszczenie przy-
cisku powodowałoby
generowanie ciągu przypadkowych im- włączy się przy nadejściu dodatniego ciwnej pozycji S10A do liczników dotrze
pulsów. Aby rozwiązać ten problem zasto- zbocza impulsu zegarowego. Konsek- częstotliwość 10Hz i zegar będzie odmie-
sowano generator pomocniczy zbudowa- wencje tego będą następujące: rzał dziesiąte części sekundy. Najkrótszy
ny na bramce IC5B. Generuje on ciąg im-  Stan wysoki z wyjścia Q przerzutnika czas wyniesie oczywiście 0,1 s a najdłuż-
pulsu o częstotliwości regulowanej przez zostanie przekazany na wejścia progra- szy 99,9 s. Warto zauważyć, że w drugim
Użytkownika za pomocą potencjometru mujące liczników IC2, IC5 i IC8, bloku- przypadku druga sekcja przełącznika 
montażowego PR1 (zalecana częstotli- jąc możliwość wprowadzania danych S10B spowoduje zapalenie punktu dzie-
wość wynosi ok. 2Hz). Impulsy z wyjścia do tych liczników. siętnego na wyświetlaczu DP2.
generatora podawane są za pośrednict-  Stan niski z wyjścia Q\ zostanie przeka- Niezależnie jaki tryb pracy zegara wy-
wem kondensatora różniczkującego C1 zany na wejścia zerujące liczników bierzemy, po naciśnięciu przycisku
na wejście bramki IC15A, na której wy- IC11A i IC11B umożliwiając ich pracę. START rozpocznie się odliczanie czasu,
jściu pojawiają się bardzo krótkie impulsy  Na wejściu 2 bramki IC10A zostanie którego upływ będziemy mogli obserwo-
ujemne. Tak więc na przyciskach S1-S6 także wymuszony stan niski i w kon- wać na wyświetlaczach. Liczniki odliczają
panuje prawie cały czas stan wysoki sekwencji na jej wyjściu pojawi się czas  w dół , a na wyświetlaczach widzi-
i w momencie naciśnięcia któregoś z nich stan wysoki. Za pośrednictwem złącza my, ile jeszcze pozostało czasu do zakoń-
na wejście licznika nie przedostają się CON2 zostanie on przekazany na bazę czenia naświetlania powiększenia lub wy-
żadne impulsy. Dopiero po przytrzymaniu tranzystora T2 (patrz schemat na ry- woływania filmu. W momencie kiedy licz-
przycisku przez krótką (w najgorszym sunku 2), który zacznie przewodzić niki osiągną stan  0 0 0 , kolejny impuls
przypadku przez ok. 0,5 s) chwilę spowo- włączając układ wykonawczy. zegarowy spowoduje powstanie na wy-
duje podanie na wejście licznika szpilko- Ciąg impulsów zegarowych podawany jściu BO\ układu IC2 ujemnego impulsu,
wego impulsu ujemnego i zmianę jego jest także na wejście pierwszego z dwóch którego wstępujące zbocze po zróżnicz-
stanu. Dalsze przytrzymywania przycisku połączonych kaskadowo liczników BCD  kowaniu przez kondensator C8 zostanie
spowoduje cykliczne zliczanie nadchodzą- IC11A i IC11B. Na wyjściu Q licznika doprowadzone do wejść zerujących prze-
3
cych impulsów. Przyciski S1, S3 i S5 słu- IC11B uzyskujemy zatem częstotliwość rzutników, powodując natychmiastowe
żą do zmniejszania zawartości liczników 10 Hz, a na analogicznym wyjściu IC11A  wyłączenie IC14B. W tym momencie
a S2, S4 i S6 do jej zwiększania. Należy 1Hz. Wyboru zakresu czasów, z których układ powraca do stanu poprzedzającego
sądzić, że taki sposób Ustawiania czasu chcemy korzystać dokonujemy za pomocą naciśnięcie przycisku START.
naświetlania zapewnia Użytkownikowi przełącznika S10A. W pozycji pokazanej na Przycisk ON przeznaczony jest do włą-
maksymalną wygodę i zapewnia szybkie schemacie do liczników głównych zosta- czania powiększalnika na dowolnie długi
wykonanie tej operacji. nie doprowadzona częstotliwość 1Hz, czas, np. w celu ustawienia kadru po-
Załóżmy, że ustawiliśmy już potrzebny a zatem zegar będzie odliczał sekundy. większenia. Naciśniecie tego przycisku
czas naświetlania, położyliśmy papier Najkrótszy czas jaki możemy zastosować spowoduje włączenie przerzutnika
światłoczuły na deskę powiększalnika wyniesie 1 s, a najdłuższy 999 s. W prze- IC14A, wymuszenie stanu niskiego na
i mamy zamiar naświetlić powiększenie.
Naciskamy zatem przycisk START  S7.
Wejście zegarowe przerzutnika IC14B
połączone jest z wyjściem przerzutnika
monostabilnego IC12A, na którym wy-
stępuje ciąg impulsów o częstotliwości
100Hz. SkÄ…d te impulsy tam siÄ™ biorÄ…,
wyjaśnimy w dalszej części artykułu. Na-
ciśnięcie przycisku S7 spowoduje wymu-
szenie na wejściu J przerzutnika J-K
Rys. 3.
IC14B stanu wysokiego i przerzutnik ten
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 10/97 9
Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
wejściu 1 bramki IC10A i także przewo- mi wyświetlaczy. Ano właśnie, do czego
Wykaz elementów
W
y
k
a
z
e
l
e
m
e
n
t
ó
w
dzenie tranzystora T1. mają służyć te diody? O tym dowiemy się
UKA
AD GA
ÓWNY
U
K
A

A
D
G
A

Ó
W
N
Y
Przycisk STOP/OFF, wymuszający stan za chwilę, w części poświęconej monta-
Rezystory
R
e
z
y
s
t
o
r
y
wysoki na wejściach K obydwóch przerzut- żowi zegara.
R1...R6, R8, R11...R14: 10k&!
ników przeznaczony jest do wyłączania po- Musimy teraz wspomnieć o roli, jaką R7: 560k&!
R9, R10, R15, R24: 1k&!
większalnika po ustawieniu kadru, ale mo- spełnia generator monostabilny IC12A,
R17...R22, R25...R27: 560&!
żemy go także użyć do przerwania w do- a jest to rola bardzo istotna. Jak już powie-
R23: 1M&!
wolnym momencie odmierzania czasu. dziano, nasz zegar synchronizowany jest
PR1, P1: 470k&!
Kolejnym elementem urządzenia jest częstotliwością sieci energetycznej. Z wy- PR2, R16: 100k&!
Kondensatory:
K
o
n
d
e
n
s
a
t
o
r
y
:
układ włączania sygnalizacji akustycznej. Po jścia prostownika dwupołówkowego BR1
C1: 220pF
zakończeniu odmierzania czasu na wyjściu wysterowywany jest tranzystor T3, na któ-
C9, C2: 470nF
Q przerzutnika IC14B stan zmienia siÄ™ z wy- rego kolektorze otrzymujemy przebieg
C3, C4, C8: 10nF
C5: 330nF
sokiego na niski. W konsekwencji tego na o częstotliwości 100Hz (dlaczego 100,
C6: 220µF/16V
wyjściu bramki IC10C powstanie impuls a nie 50Hz odpowiedzą sobie Czytelnicy
C7, C10, C11: 100nF
dodatni, którego czas trwania określony sami) i o kształcie nieco zbliżonym do pros-
Półprzewodniki:
P
ó
Å‚
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
i
:
jest przez pojemność C9 i rezystancję R23 tokątnego. Przebieg ten jest następnie for- DP1, DP2, DP3 wyświetlacze
siedmiosegmentowe LED, wspólna anoda,
( z wartościami podanymi na schemacie ok. mowany przez bramkę z przerzutnikiem
żółte
1s). Włączony zostaje przetwornik piezo Schmitta  IC10D, na której wyjściu otrzy-
D1...D4: 1N4001 lub odpowiednik
z generatorem Q1, który sygnalizuje nam mujemy już idealny prostokąt. Pozornie
D5, D6: 1N4148 lub odpowiednik
D7...D15: LED f5mm żółte
upłynięcie zadanego czasu. Ponieważ pod- wszystko jest w porządku i otrzymany ciąg
IC1, IC4, IC7: 4543
czas wykonywania odbitek często włącza- impulsów moglibyśmy już zastosować do
IC2, IC3, IC5, IC6, IC8, IC9: 40192
jący się sygnał akustyczny mógłby być de- synchronizowania zegara. Niestety, napię-
IC10, IC15: 4093
nerwujący, przewidziano możliwość wyłą- cie sieciowe bywa bardzo zakłócone naj- IC11: 4518
IC12: 4098
czenia go przełącznikiem S11. rozmaitszymi  śmieciami i mogłoby się
IC13: NE555
Następnym fragmentem układu war- zdarzyć, że na wejście zegara dostałyby się
IC14: 4027
tym wzmianki jest układ generatora im-  niechciane impulsy, zakłócając jego pra- T1: BC557 lub odpowiednik
P
o
z
o
s
t
a
Å‚
e
:
pulsów o zmiennym wypełnieniu, zreali- cę. Przed takim wypadkiem zabezpiecza Pozostałe:
Q1: generator piezo
zowany z wykorzystaniem multiwibratora właśnie przerzutnik IC12A. Zasadę jego
S1 S9: przyciski typu RESET lutowane
NE555  IC13. Potencjometrem P1 mo- działania najlepiej ilustruje rysunek 5. Po
w płytkę (długie)
żemy regulować wypełnienie impulsów wyzwoleniu przez opadające zbocze syg- S10A, S10B: przełącznik dz
wigienkowy
dwupozycyjny, dwusekcyjny
generowanych przez ten układ, w zakre- nału zegarowego, przerzutnik ten przestaje
S11: przełącznik dz
wigienkowy
sie od blisko 0 do ok. 99%. Ciąg impul- reagować na jakiekolwiek sygnały na we-
Obudowa typu Z-28 (z okienkiem na
sów doprowadzony jest do wejść BI (wy- jściu (pracuje on w układzie bez podtrzy-
wyświetlacze)
gaszających wyświetlacze) dekoderów mania). Jeżeli teraz ustawimy czas genero- Zasilacz
IC1, IC4 i IC7. Ponieważ częstotliwość wanego przez IC12A impulsu na  prawie
wygaszania i zapalania wyświetlaczy 10ms, to prawdopodobieństwo przedosta-
Wykaz elementów
W
y
k
a
z
e
l
e
m
e
n
t
ó
w
znacznie przekracza możliwości zarejest- nia się do układu zakłóceń sieciowych zo-
UKA
AD WYKONAWCZY
U
K
A

A
D
W
Y
K
O
N
A
W
C
Z
Y
rowania tego zjawiska przez ludzkie oczy, stanie zredukowane do minimum.
Rezystory
R
e
z
y
s
t
o
r
y
R31, R30: 10k&!
otrzymujemy doskonałe złudzenie zmia- Typowo skonstruowany zasilacz stabili-
R32: 3,3k&!
ny siły światła. Ponadto, występowanie zowany nie wymaga chyba szczegółowe-
R33, R34: 220&!
efektu Schwartzschilda zmniejsza ryzyko go opisu. Można jedynie wspomnieć, że
R35, R36: 560&!
zadymienia obrabianego materiału. Z wy- zastosowanie stabilizatora 5V było właści- Kondensatory:
K
o
n
d
e
n
s
a
t
o
r
y
:
C12: 220µF/10V
jścia Q IC13 sterowany jest także punkt wie sprawą przypadku. Układ zegara bę-
C13, C14: 100nF
dziesiętny wyświetlacza DP2 oraz za po- dzie doskonale pracował w zakresie napięć
C15: 1000µF/16V
średnictwem tranzystora T1 diody LED zasilających 5 ... 15VDC. Warto natomiast
Półprzewodniki:
P
ó
Å‚
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
i
:
D7 ... D15, co powoduje ich przygasanie omówić nieco szerzej układ wykonawczy, BR1: mostek prostowniczy okrągły 1A
D16: 1N4001 lub odpowiednik
i rozjaśnianie symultanicznie z segmenta- składający się z triaka TC1 i optotriaka Q1.
UR1: 7805
Zastosowany w układzie optotriak stanowi
Q2: MOC3040
barierę nie do przebicia dla napięcia siecio-
TC1: BT136 lub odpowiednik
wego. Pomiędzy diodą świecącą a struktu- T2, T3: BC548 lub odpowiednik
Pozostałe:
P
o
z
o
s
t
a
Å‚
e
:
rÄ… triaka znajduje siÄ™ przezroczysta wars-
CON1, CON2, CON5: ARK2
twa tworzywa o napięciu przebicia 4kV. Po-
Obudowa typu Z-27
za zabezpieczeniem użytkowników przed
Transformator typu TS 6/40 (nie wchodzi
w skład kitu)
porażeniem prądem optotriak MOC3040
spełnia jeszcze jedną, bardzo ważną funk-
cję: włączania triaka w przy bliskim zeru na- rozpoczynamy od większej, dwuwars-
pięciu sieci. Pozwala to na całkowitą elimi- twowej płytki. Zanim jednak cokolwiek
nację zakłóceń, szczególnie dokuczliwych w nią wlutujemy, musimy wykorzystać ją
podczas pracy z powiększalnikiem wypo- jako matrycę do wykonania otworów
sażonym w żarówkę halogenową 12 lub w obudowie. Płytka została bardzo do-
24V, zasilaną z transformatora. kładnie zwymiarowana pod obudowę ty-
pu Z28 i tylko zastosowanie obudowy ta-
Montaż i uruchomienie kiego właśnie typu może zagwarantować
Mozaika ścieżek i rozmieszczenie ele- poprawne wykonanie zegara, zarówno
mentów na płytkach drukowanych poka- pod względem funkcjonalnym jak i este-
r
y
s
u
n
k
a
c
h
4
5
zane zostało na rysunkach 4 i 5. Montaż tycznym.
10 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 10/97
Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
Nadeszła wreszcie pora na wyjaśnienie
roli, jaką pełnią diody LED D7 D15. Są one
po prostu przyciskami sterujÄ…cymi pracÄ…
zegara! Chyba każdy przyzna, że zastoso-
wanie świecących diod jako przycisków
sterujących działaniem urządzenia, mają-
cego pracować w ciemności nie jest naj-
gorszym rozwiązaniem. Sposób montażu
r
y
s
u
n
e
k
6
diod najlepiej ilustruje rysunek 6.
Rys. 6.
Montaż zasilacza i części wykonaw-
czej zegara wykonujemy tradycyjnie,
a zmontowaną płytkę umieszczamy
w obudowie, do której najpierw musimy
przykręcić transformator. Szczegóły mon-
tażu są wyraz
nie widoczne na zdjęciu.
Podczas montażu zasilacza musimy pa-
miętać o zachowaniu zasad bezpieczeńs-
twa: część płytki znajduje się pod napię-
ciem sieci 220V! Ponieważ układ nie wy-
maga uruchamiania ani regulacji najlepiej
będzie włączyć zasilanie 220V dopiero po
umieszczeniu układu w obudowie. Zasi-
Rys. 4. Schemat montażowy
lacz Å‚Ä…czymy z zegarem za pomocÄ… prze-
wodu czterożyłowego.
Przewody zasilające powiększalnik
przykręcamy do złącza CON2 na płytce
zasilacza. A teraz uwaga:
Trzeci przewód kabla zasilającego
powiększalnik  przewód uziemia-
jący musimy koniecznie połączyć
z środkowym stykiem wtyku, bę-
dącego integralną częścią obudowy
zasilacza. Niespełnienie tego warun-
ku może spowodować porażenie
prÄ…dem w przypadku przebicia na-
pięcia sieciowego na obudowę po-
większalnika lub transformatora za-
silającego żarówkę halogenową.
Zmontowany układ nie wymaga uru-
chamiania, a jedynie prostej regulacji dłu-
gości impulsu generowanego przez prze-
rzutnik monostabilny IC12A. Regulacji naj-
Rys. 5. Schemat montażowy układu wykonawczego
lepiej dokonać za pomocą oscyloskopu,
ale jeżeli nie posiadamy jeszcze tego cen-
Warto zauważyć, że na płytce druko- wiercamy do średnicy nieco ponad 5mm. nego przyrządu, to możemy w ostatecz-
wanej pomiędzy punktami lutowniczymi Następnie płytkę odkręcamy od obudowy ności się bez niego obyć. Po włączeniu za-
przycisków S1-S9 zostały umieszczone i przystępujemy do montażu. silania ustawiamy potencjometr montażo-
dodatkowe otwory, z pozoru do niczego Montaż dużej płytki nie wymaga ko- wy na maksymalną oporność i po ustawie-
nie służące. Za chwilę przekonamy się mentarza: rozpoczynamy od elementów niu czasu 99,9 s włączamy zegar przycis-
jednak, jak bardzo są one potrzebne. Płyt- najmniejszych i podstawek pod układy kiem START. Najprawdopodobniej zauwa-
kę przykręcamy prowizorycznie wewnątrz scalone, a kończymy na wlutowaniu wy- żymy, że zegar pracuje zbyt wolno, co
obudowy i za pomocą bardzo cienkiego świetlaczy. Tu jedna uwaga: wyświetla- można stwierdzić za pomocą stopera lub
(maks. 1mm ) wiertła przewiercamy obu- cze musimy przylutować w pewnej od- zegarka z sekundnikiem. Zmniejszamy te-
dowę poprzez płytkę w miejscach wyzna- ległości od płytki, w równej płaszczyz
nie raz rezystancję PR1, aż do uzyskania pra-
czonych przez wspomniane, dodatkowe z powierzchnią kostek włożonych w pod- widłowej pracy zegara.
Z
b
i
g
n
i
e
w
R
a
a
b
e
punkty. Następnie wykonane otwory roz- stawki. Zbigniew Raabe
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 10/97 11