Podkultura młodzieżowa i jej znaczenie w procesie socjalizacji jednostki - szansa rozwoju

czy realne zagrożenie

Rodzice z dumą patrzą na nowego członka swojej rodziny. Przybył tak niedawno - zaledwie

dwa, może trzy dni temu. Jest taki niewielki i bezradny. Ojciec, niejednokrotnie późnym

wieczorem, pochyla zmęczoną głowę nad łóżeczkiem i łagodnie się uśmiecha. Planuje jego

życie. Myśli o szkole, liceum potem o studiach, wybitnych osiągnięciach. Uważa, że jego

dziecko jest najlepsze pod każdym względem i że nic złego w życiu spotkać go nie może. Nie

zwracając uwagi na swoje znużenie zaczyna z nim rozmawiać. Troszczy się, aby nie było mu

zimno. Kupuje mu zabawki i większość swojego wolnego czasu poświęca na kontakty z tą

maleńką osóbką, która przez pewien czas stanie się centrum jego życia. Jeszcze pewnie nie wie,

że swoimi działaniami rozpoczął trudny, wymagający wiele cierpliwości i poświęcenia proces

wychowania i socjalizacji.

Socjalizacja rodzinna to nic innego jak ta część wpływu środowiska rodzinnego, która

wprowadza jednostkę do udziału w życiu społecznym, ucząc ją zachowań według wzorów; czyni

zdolną do utrzymania się w danym społeczeństwie i wykonywania określonych ról. Proces

socjalizacji rodzinnej przebiega następująco:

a. naśladowanie zachowań najbliższego otoczenia;

b. wpajanie dzieciom określonego systemu norm i wartości akceptowanych w rodzinie;

c. kontrola społeczna polegająca na nagradzaniu i karaniu zachowań pożądanych i

niepożądanych.

Rodzina jako mała grupa oparta na więzi osobowej, gdzie kontakty są częste, bezpośrednie i o

wysokim stopniu intymności, kształtuje u młodego człowieka wysoką świadomość identyfikacji

z nią i jej wartościami. Tu dziecko uczy się solidarności. Rodzina zaspokaja podstawowe

potrzeby nie tylko materialne, ale również takie jak: poczucie bezpieczeństwa, miłości,

akceptacji. Te okoliczności wzmagają proces socjalizacji i wyznaczają jej mechanizmy. W

pedagogice rodziny mówi się o trzech mechanizmach socjalizacji:

a. Ogólny mechanizm kształtowania osobowości przez harmonizowanie w jednostce tego

co indywidualne z tym co społeczne. Obejmuje on cztery płaszczyzny:

1. biologiczno - popędową, w której rola rodziny sprowadza się do kształtowania

osobowości dziecka w toku niesienia mu pomocy. Będą to czynności

zaspokajające potrzeby np. pielęgnacji czy pożywienia, podczas których wyzwala

się aktywność dziecka. Daje się mu szansę bycia, przetrwania.

2. psychiczno - uczuciową, w której rodzina poprzez postawę pełną miłości

ofiarności, bezinteresowności pozostawia głębokie i niezatarte ślady w psychice

dziecka. Zostają zatem nawiązane więzi emocjonalne między dzieckiem a

rodzicami i innymi członkami społeczeństwa. Dziecko uzewnętrznia swoje

potrzeby uczuciowe tzn. zwierza się, szuka pomocy i rady, wyraża niepokoje i

obawy, których adresatami są najpierw rodzice.

3. społeczno - kulturową, gdzie rodzina jako mała grupa społeczna oraz instytucja

rządząca się określonymi prawami i wartościami przedstawia formę życia

społecznego. To społeczność mniej lub bardziej zorganizowana, oparta na

ofiarności, współpracy itp. Przystosowanie do tego rodzaju formy życia w

rodzinie umożliwia przystosowanie do życia w innych grupach i zbiorowościach.

Decyduje ona o formie wejścia dziecka do społeczeństwa.

4. świadomościowo - moralną, w której oddziaływanie rodziny polega na

ukierunkowaniu moralnym, wyrażającym się w poznaniu norm oraz ich

internalizacji. Rodzice stanowią pierwszy i wyłączny model zachowań, który w

późniejszym życiu będzie przez dziecko powielany.

Kolejne mechanizmy:

b. To wzory osobowe, które mają określone znaczenie w rodzinie; będące przedmiotem

naśladownictwa i ulegania wpływom otoczenia rodzinnego. Stopień ulegania tym

wpływom zależy od częstotliwości kontaktów i od ich atrakcyjności. Podstawowym

warunkiem przyjmowania wzorów przez dziecko jest identyfikacja z nimi; z konkretnymi

jednostkami - głównie jest to matka, która jest uosobieniem bezinteresownej miłości.

Stąd jej wzory zachowań mają siłę atrakcyjną dla dziecka.

c. To świadomość celów wychowania; zadań rodziny w wychowaniu, które pozwalają

doskonalić procesy oddziaływania na dziecko. Zatem nigdy nie należy rezygnować z

procesu wychowania na rzecz instytucji.

Rodzina jest zatem najważniejszą grupą dokonującą w procesie socjalizacji kształtowania postaw

dziecka. Jej znaczenie wynika z faktu, iż jej wpływ na dziecko dokonuje się w czasie gdy jest

ono na nie najbardziej podatne. Ponadto rodzina w pierwszych latach życia malucha stanowi dla

niego jedyny autorytet, a sami rodzice stają się wzorem godnym naśladowania. Nie ma zatem

żadnych rywali.

Jednak stan taki nie potrwa długo. Pamiętajmy o tym, że dziecko dorasta, a wraz z tym pojawiają

się nowe instytucje które będą go kształtowały. Najpierw będzie to przedszkole, potem szkoła.

Dziecko zacznie wchodzić i aktywnie uczestniczyć w życiu różnych grup społecznych, grup

rówieśniczych. "Kilkunastoletni chłopak czy dziewczyna potrzebuje grupy rówieśniczej.

Potrzeba ta daje o sobie znać już w młodszym wieku szkolnym, który nacechowany jest

socjometryzmem, przejawiającym się w chętnym poddawaniu się grupie i jej przywódcy. W

okresie dorastania potrzeba ta występuje jeszcze ostrzej. Dojrzewająca osobowość młodego

człowieka domaga się wprost uczestnictwa w grupie. Składa się na to cały szereg przyczyn."

Jedną z nich jest dostrzeżenie własnej odrębności i związana z tym chęć bycia sobą. Prowadzi to

nierzadko do częściowego przynajmniej odrzucenia przyjmowanych dotąd w sposób

bezrefleksyjny wzorów, norm i autorytetów. Aby mieć poczucie własnej tożsamości dorastający

człowiek chce sam odkrywać i wybierać wartości. Jego wyostrzony krytycyzm dostrzega

niekonsekwencje i błędy świata dorosłych. Daje to w rezultacie nieraz izolację od rodziny:

zanika dotychczasowe zaufanie i bliskość, pojawia się nieufność i dystans. "Młody człowiek

znajduje się raptem w pustce społecznej. Osamotnienie, które przeżywa jest tym bardziej

dojmujące, że ma on jednocześnie wyraźne poczucie własnej słabości psychicznej i moralnej."

W sytuacji niepewności i zagubienia młodzież potrzebuje oparcia o osoby, które nie byłyby

zagrożeniem dla jej autonomii. Grupą odniesienia staje się wtedy w sposób automatyczny mała

grupa rówieśnicza. Młody człowiek znajduje tu nie tylko wartości, normy i wzory zachowania

regulujące jego życie, ale znajduje również swoje miejsce. On, który w domu traktowany jest

jako dziecko, w szkole jako uczeń, tu jest kimś, kto się liczy na równi z innymi. Przynależność

do grupy nie tylko zaspokaja potrzeby psychiczne, ale poprzez podejmowanie określonych ról

pozwala jednostce na wyrobienie w sobie aktywności, samodzielności, odpowiedzialności a

także umiejętności współdziałania i współżycia z innymi. Zatem każdy młody człowiek

potrzebuje grupy, "która umożliwiłaby mu zrealizowanie potrzeby przynależności, akceptacji i

uznania, szuka tzw. grupy autentycznej. Nie należą do nich, niestety, grupy formalne tworzone

dla młodzieży przez dorosłych np. koła zainteresowań, sekcje sportowe itp."

Należą do nich grupy nieformalne; wśród których ogromną popularnością obecnie cieszą się

grupy nazywane subkulturami bądź podkulturami młodzieżowymi. Pojęcia te używane są

zazwyczaj zamiennie.

Definicyjne wyjaśnienie terminów - podkultura i subkultura

Pojęcie "podkultura" w literaturze naukowej stosowane jest od niedawna. Ryszard Dyonizak

scharakteryzował subkulturę w sposób następujący: "Gdy wiele jednostek ma podobne problemy

i gdy na gruncie wspólnych zainteresowań i dążeń powstają dość trwałe więzi między

rówieśnikami, którzy tworzą im tylko odpowiadające i ich tylko obowiązujące normy, wartości i

wzory, to pewna całość tych norm, wartości i wzorów stanowi podkulturę określonej

zbiorowości."

Cloward i Ohlin wyróżniają trzy typy podkultur młodzieżowych:

a. podkultura typowo przestępcza, rodząca się w dobrze zintegrowanych środowiskach, w

których występują różne formy przestępczej działalności dorosłych. Wzory zachowań

przestępczych prezentowane przez dorosłych są przejmowane przez młodzież, która

stopniowo angażuje się w przestępczość - najpierw w gangach młodzieżowych

traktowanych jako staż, a następnie w rozmaitych formach przestępczości dorosłych, aż

po udział w syndykatach przestępczych. W tej sytuacji, gdy istnieją nielegalne drogi

prowadzące do sukcesu, przestępczość traktowana jest przez młodzież jako normalny

sposób życia - czyli trudno mówić o nieprzystosowaniu społecznym młodzieży

wyznającej tę podkulturę;

b. podkultura konfliktu, powstająca na obszarach źle zintegrowanych, o dużej mobilności

członków grup i ogólnej niestabilności, gdzie istnieje ograniczony dostęp do wzorów

przestępczych dorosłych, w związku z czym wzory zachowań służące osiągnięciu

wyższego statusu pochodzą głównie od rówieśników. W ramach tej podkultury tworzą

się zwłaszcza gangi chuligańskie nastawione na bójki i wandalizm, a szczególnie cenione

tam wartości to odwaga, bojowość i siła fizyczna - prestiż mają zwłaszcza ci, którzy

wyróżniają się w walkach między gangami;

c. podkultura wycofania się, zwana również podkulturą podwójnie przegranych. Skupia ona

tę młodzież z warstw niższych, która nie ma możliwości osiągnięcia sukcesu w drodze

legalnej, a której nie powiodło się także w adaptacji nielegalnej (dwa poprzednie

sposoby). Sposób ten wybiorą również ci, którzy działania bezprawne odrzucili jako

sprzeczne ze swoim kodeksem moralnym. Jest to przede wszystkim podkultura

narkomanów, a przestępczość występuje tu głównie w formie nielegalnej dystrybucji

środków odurzających, by z czasem pojawić się jako różnorodne działania zmierzające

do zdobycia środków odurzających.

Uważa się, iż po raz pierwszy w Polsce pojęciem "podkultura" posługiwał się Bruno Schulz.

Recenzując "Ferdydurke" pisał: "Gombrowicz wykazał jednorodność sfery kultury i podkultury,

co więcej, można przyjąć, że w sferze podkultury, sferze treści niedojrzałych, widzi on model i

prototyp wartości w ogóle, a w mechanizmie ich funkcjonowania, który genialnie odsłonił,

dostrzega klucz do zrozumienia mechanizmu kultury". Dla Schulza kultura to wszystko to, co

stanowi "fasadę oficjalną" natomiast "podkultura" to jej podszewka: "kloaka niedojrzałości, dziedzina hańby i wstydu, niedopasowań i niedociągnięć, żałosny śmietnik kultury, pełen

czerepów, tandetnych, szmacianych i słomianych ideologii, dla których nie ma nazwy w języku

kulturalnym."

Jak zatem widać przeważnie termin podkultura wiąże się z patologią społeczną,

nieprzystosowaniem czy z podważaniem obowiązujących norm. Dzieje się tak dlatego, że już w

samej etymologii słowa "subkultura" zdaje się zawierać "to co niższe", gorsze. I wiele zjawisk, określanych przy użyciu tego słowa, odpowiada takiemu właśnie rozumieniu jego sensu. Weźmy

choćby np. agresywne zachowania skinheadów, bijatyki na stadionych piłkarskich, wzajemną

agresję różnych grup młodzieży. Mówi się też o subkulturach narkomańskich, pijackich,

przestępczych. Ma to swoje uzasadnienie, "gdyż termin subkultura zaczął być pierwotnie

używany w naukach społecznych w odniesieniu do grup spatologizowanych, pozostających w

konflikcie ze społeczeństwem. Nieco upraszczając można powiedzieć, że pojawienie się

młodzieżowych gangów wywołało u badaczy potrzebę nadania owym gangom wspólnej nazwy."

W stosunkowo obszernej literaturze socjologicznej (szczególnie amerykańskiej) można też

spotkać się z zupełnie odmienną definicją subkultury. "Subkulturą nazywano grupę etniczną,

religijną, nawet zawodową. Mówi się więc o subkulturze amerykańskich Murzynów, subkulturze

zielonoświątkowców czy subkulturze maklerów giełdowych. Idąc dalej tym tropem można

mówić o subkulturze uczniów czy harcerzy. W takim ujęciu subkultura byłaby segmentem

kultury i nie podlegałaby wartościowaniu na lepsze - gorsze, niższe - wyższe."

M. Pęczak przyjmuje, iż wspólną cechą wszystkich subkultur jest ich negatywny stosunek do

kultury dominującej. Uważa zatem, iż "subkultura to względnie stała grupa społeczna

pozostająca na marginesie dominujących w danym systemie tendencji życia społecznego,

wyrażająca swoją odrębność poprzez zanegowanie lub podważanie utrwalonych i powszechnie

akceptowanych wzorów kultury."

Struktura i funkcjonowanie subkultur i ich charakterystyczne cechy.

Każda subkultura młodzieżowa może być stworzona przez niewielką grupę osób, ale w jej skład

wchodzi czasami kilkadziesiąt milionów osób. Przykładem tak rozbudowanej i licznej

podkultury mogą być punki, rozsiane po całym nieomal globie ziemskim. Co nie zaprzecza

istnieniu mniejszych grup punków w obrębie jednej subkultury. Aby jakąś zbiorowość można

było nazwać grupą konieczne są do spełnienia następujące warunki:

a. poczucie przynależności, czyli świadomość "my" cechującego członków,

b. zasada odrębności powodująca, że inni są określani w kategoriach "oni" lub "wy",

c. wspólne wartości i wypływające z nich normy,

d. wewnętrzna organizacja grupy.

Magnus

Większość podkultur ma swoją własną ideologię. Napisałam większość ponieważ nie we

wszystkich ruchach młodzieżowych można ją określić. Nie ma jej np. subkultura metali. Tutaj

wspólną wartością traktowaną czasami jako wyjątkowe święto jest uczestnictwo w koncertach,

wspólne wysłuchanie muzyki, dzielenie się przeżyciami. Co się zaś tyczy celów to są one na

ogół dwojakiego rodzaju: albo są wymysłem członków grupy np. wspólne pójście na koncert czy

spędzenie przyjemnego wieczoru przy kuflu piwa; albo są one wyznaczone przez grupę

nadrzędną. Może tu posłużyć przykład celu wspólnego dla wszystkich skinheadów, a

mianowicie tzw. "równanie w dół" czyli ściągnięcie wszystkich na własny, niski poziom życia.

Uczestnictwo w grupie daje poczucie przynależności, które jest sprawą zasadniczą dla

funkcjonowania subkultury. Słabe poczucie więzi, lub jego brak, prowadzi do wyobcowania

jednostki, a nieraz i do zerwania wszelkich więzów z grupą. Wręcz przeciwnie, częste kontakty

tzw. "twarzą w twarz" więź tę umacniają.

Subkultura zwana również grupą nieformalną wytwarza dwa rodzaje struktur. Jedną z nich jest

struktura formalna "to jakby konstrukcja składająca się z różnorodnie, ale wzajemnie sobie

podporządkowanych i powiązanych funkcjonalnie elementów."

Obok tych elementów występują również inne, takie jak zwyczaje, wzory wzajemnych

oddziaływań czy wreszcie środki materialne. Takim zwyczajem jest np. dla satanistów,

obowiązek udziału w czarnych mszach w określone dni roku i składania wtedy krwawych ofiar.

Oprócz struktury formalnej istnieje jeszcze struktura nieformalna. Jest ona trudno uchwytna, ale

ma bardzo duży wpływ na funkcjonowanie grupy. Powstaje ona na bazie tego jak członkowie

danej grupy siebie widzą, jak się oceniają, jak reagują na siebie uczuciowo i do jakich działań są

skłonni jedni wobec drugich. Jest rzeczywistością, na którą się składa:

a. sposób, w jaki każdy postrzega innych członków i w jaki postrzega dystans społeczny

odczuwany przez siebie w stosunku do każdego z nich;

b. sposób, w jaki każdy "przeżywa" grupę, jej członków i swoją sytuację w grupie;

c. sposób, w jaki każdy jest postrzegany i "przeżywany" przez pozostałych członków.

W bardzo dużej mierze od struktury nieformalnej zależy spójność grupy. Natomiast

fundamentem spójności jest głęboko zakorzenione w osobowości każdego członka poczucie

przynależności. To poczucie przynależności jest tym silniejsze im większy jest rozdźwięk

miedzy jednostką a rodziną, szkołą czy nawet kolegami z klasy. Młodzi ludzie szukają grupy

która wreszcie ich zrozumie. Fajnie jest mieć przyjaciela, który w końcu zachowuję się tak jak

ja, który lubi robić to co ja, który spędza ze mną większość czasu. To daje poczucie tego, że nie

jestem sam na tym świecie i że wcale nie jestem takim ekscentrykiem, za którego uważają mnie

moi rodzice. Gdyż rodzice w przeważającej większości nie rozumiejąc zachowań własnego

dziecka, przyjmują postawę zabraniającą i karzącą, co z kolei rodzi bunt w młodym człowieku. I

tak błędne koło toczy się dalej. Rodzice krzyczą, zabraniają, robią awantury, a młodzież szuka

od tego wszystkiego odpoczynku znajdując go najczęściej w grupach subkulturowych. Czasami

przynależność do nich okazuje się zwykłym szpanem. Aby zaszokować rodziców, coś od nich

wyłudzić, aby znaleźć poparcie wśród rówieśników czy szerszych kręgów społeczeństwa.

Dlatego tak bardzo ważna jest - moim zdaniem - zdrowa rodzina, która troszczy się o swoich

domowników, przekazuje wartościowe wzory i normy postępowania i potrafi rozmawiać ze

swoimi dziećmi.

Każda podkultura ma swojego kierownika. Jest on wybierany albo na krótki okres czasu np. na

jedną akcję, lub na stałe. Swoje przywództwo osiąga drogą pokojową lub siłą. Do niego należy

zadanie kierowania grupą, które dokonuje się w sposób: autokratyczny, demokratyczny lub

anarchiczny. Kierownictwo autokratyczne polega na tym, że osoba kierująca sama wyznacza

zarówno cel działania jak i prowadzące do niego środki. Jedynym zadaniem członków grupy jest

wykonywanie poleconych im czynności. Członkowie grupy kierowanej w sposób

demokratyczny mają swój udział, jeśli nie w ustalaniu celu zasadniczego, to przynajmniej mają

wpływ na program działania. Kierownictwo anarchiczne przejawia się w tym, że kierownik nie

interesuje się działalnością grupy, czasem jednak niespodziewanie interweniuje, robiąc to zresztą

w sposób niekompetentny.

Większość subkultur młodzieżowych kładzie nacisk na przyjemne spędzanie czasu, graniczące

niejednokrotnie z biernym wyczekiwaniem, że coś się może zdarzyć. Niejeden z nas widział

zapewne grupę punków siedzącą na chodniku i trawiącą w ten sposób cały dzień. To

marnowanie czasu jest chyba konieczne dla młodego człowieka, który może w ten sposób,

później doceni jego wartość. Niebezpieczne natomiast jest zabijanie czasu i nudy poprzez

sięganie do różnych środków odurzających. Powodują one oprócz skutków fizycznych również

głębokie zmiany psychiczne prowadzące nieraz do uzależnienia. Trzeba jednak przyznać, że

solidarność w grupach subkulturowych jest bardzo silna, a więzi interpersonalne "żywe".

Dominuje tzw. trzymanie się razem, które jest bardzo korzystne w przypadku, gdy dojdzie do

jakiegoś starcia między różnymi ugrupowaniami. Na co dzień, dla zwykłego, szarego

przechodnia grupy subkulturowe mimo szokującego nieraz wyglądu, nie są raczej groźne.

Radziłabym tylko uważać na skinheadów, szczególnie w porach wieczornych.

Członkowie grup subkulturowych posługują się w rozmowach językiem naszpikowanym

różnymi charakterystycznymi wyrazami i zwrotami, które przeważnie nie będą oczywiste i

zrozumiałe dla członka spoza danej grupy. Posługują się też pseudonimami np. Brudas, Lica,

Włochaty itp. Mają swoje odrębne symbole, po których można odróżnić do jakiej podkultury

należą.

Psy Wojny

Charakterystyczny jest również wygląd zewnętrzny. Metal będzie ubrany zazwyczaj na czarno,

mogą wystąpić niewielkie domieszki innych kolorów. Czarna skóra - ramoneska, i różne

akcesoria wojskowe np. plecaki, kurtki; często obcisłe spodnie tzw. gumki; adidasy lub glany,

zdradzają prawdziwego fana muzyki metalowej. No i oczywiście długie włosy. Myślę, że opis

stroju punka jest zbędny, gdyż każdy rozpozna go z daleka. Natomiast skinheadów cechują:

krótkie włosy, kurtka "flayers", spodnie koniecznie podwinięte, czyste buty. Zresztą cały wygląd

i ubiór skina musi być czysty i schludny, godny "prawdziwego" Polaka. Potocznie woła się na

nich: Łysi.

Uczestnictwo w podkulturach jest zazwyczaj rezultatem niezaspokojenia obiektywnych potrzeb

młodzieży i stanowi bardzo często próbę zwrócenia na siebie uwagi. Wynika ono też z cech

osobowości charakterystycznych dla wieku młodzieńczego. Cechy te mają podłoże biologiczne,

ale są też uwarunkowane czynnikami społecznymi i kulturowymi, a także błędami procesu

wychowawczego. Wszelkie dziwne i niezrozumiałe zachowania służą rozładowaniu agresji i

frustracji, która młodym daje się szczególnie we znaki. "Geneza poszczególnych podkultur jest

podobna, a różnice ideologii to w gruncie rzeczy odbicie różnic wynikających z czasu i miejsca,

w którym młodzi żyją."

Młodzieżowe ruchy nie są czymś stałym, lecz ulegają zmianom wraz ze zmianami jakie

zachodzą w społeczeństwie; ponadto inspirują się wzajemnie, współegzystują ze sobą lub się

zwalczają. Bardzo często proces wrastania jednostek w młodzieżową podkulturę jest

przyśpieszany przez trudne warunki materialne, rozbicie rodziny, czy przez doznane krzywdy.

Nie jest to jednak regułą. Gdyż obecnie wiele osób z tzw. normalnych rodzin uczestniczy w

subkulturach, które rodzą się w sposób spontaniczny i budzą powszechne zainteresowanie.

Uczestnictwo w podkulturze nie oznacza jednak, iż poszczególne jednostki i cała wspólnota

młodzieżowa żyje w pełnej izolacji i nie interesuje się kulturą ludzi dorosłych. Pragną oparcia i

zrozumienia i jeśli je znajdują u starszych - odnajdują z nimi więź. Dla podkultury

charakterystyczne jest również: kult sprawności fizycznej i zabawy, niechęć do pracy,

apolityczność, ale też kult "mocnego" charakteru, inteligencji, mądrości i wszechstronnej

wiedzy.

Uczestnictwo w podkulturze - szansa rozwoju czy realne zagrożenie?

Odpowiedź na tak postawione pytanie, nie jest wcale taka łatwa. Dzieje się tak dlatego, że samo

pojęcie podkultury, nie jest dokładnie sprecyzowane. Można ją więc rozumieć stosunkowo

szeroko. Włączając w szeregi subkultury zarówno grupy rówieśnicze o charakterze

"pozytywnym" jak i grupy określane mianem "negatywnych". Uczestnictwo zatem w

podkulturach szkolnych czy studenckich, które jest (przynajmniej w przypadku pierwszym)

narzucone przez obowiązek nauki, nie byłoby większym zagrożeniem. Wypływa ono z

naturalnego rozwoju człowieka i chęci nawiązywania coraz to szerszych kontaktów społecznych.

Już sam Bóg stwarzając świat rzekł: "Nie jest dobrze żeby mężczyzna był sam; uczynię mu

zatem odpowiednią dla niego pomoc." (Rdz 2, 18)

Człowiek zatem od samego początku nie żył i nie może żyć w izolacji, choć niejednokrotnie

byłaby ona jedyną szansą ochrony dla zrozpaczonych rodziców. Zwłaszcza wtedy, gdy

uczestnictwo w formalnych grupach szkolnych, staje się obecnie zagrożeniem dla życia dziecka.

Coraz częściej mówi się o fali handlarzy narkotykami, którzy sobie tylko znanymi drogami

docierają nawet do uczniów klas pierwszych proponując im kolorowe cukierki. A może dojście i

kontakt z młodym człowiekiem w szkole, nie jest wcale taki trudny? Wielu dyrektorów szkół

uważa, że problem rozpowszechniania narkotyków nie dotyczy jego szkoły, lecz szkół

sąsiednich. Lepiej i wygodniej zamknąć oczy i udawać, że nic się nie dzieje, jak zabrać się za

radykalne działanie, które miałoby na celu większe zorientowanie się w szkolnej "narkotykowej"

sytuacji. To tylko jeden z wielu problemów naszego społeczeństwa.

Uczestnictwo w subkulturach szkolnych czy innych grupach określanych mianem

"pozytywnych" jest, moim zdaniem, względne. Służy ono z jednej strony rozwojowi jednostki:

pogłębia jego wiedzę, uczy współżycia i współpracy w grupie; z drugiej zaś może stać się

realnym zagrożeniem.

W Polsce jednak, tak się ułożyły stosunki stylistyczne, iż socjologowie, psychologowie i inni

naukowcy, pojęcia "subkultura" używają do określenia czegoś negatywnego czyli negatywnych

grup młodzieżowych. Zaliczają do nich subkultury: punków, metali, hipisów, skinheadów i

jeszcze wielu innych, których nie sposób tutaj wymienić ze względu na ich niesamowitą ilość. I

znowu ustosunkowanie się do postawionego na wstępie pytania dotyczącego uczestnictwa w

subkulturach i ich wpływie na młode pokolenie nie jest sprawą taką oczywistą. Jak wiadomo

każda podkultura niesie ze sobą inne wartości, symbole i zachowania. Trudno jest zatem ocenić

działalność wszystkich grup młodzieżowych ogólnie. Dla większości społeczeństwa subkultura

jest formą zagrożenia, dewiacji młodzieży, formą agresji, a większość ich uczestników

należałoby pozamykać w specjalnych zakładach. I również dla mnie podkultura skinheadów jawi

się w tych wymiarach. Bezsensowne hasła rasizmu: Polska dla Polaków, czy kult siły fizycznej

stają się głównymi wartościami skinheadów. Dla mnie istnienie subkultur neofaszystowskich po

drugiej wojnie światowej jest raczej zjawiskiem dziwnym i zatrważającym. Pamiętajmy, że

historia lubi się powtarzać. Natomiast inne subkultury młodzieżowe, chciałabym bronić przed

różnymi wyzwiskami jakimi są obrzucane ze strony dorosłych. Młoda 18 - letnia dziewczyna

powiedziała: "Wiele dorosłych osób (włączając rodziców) uważa, że człowiek młody to

człowiek zły, dziewczyna ładna - to dziewczyna niemoralna, wesoła - głupia itd. (...) Chciałabym

bardzo żeby ci wielce szanowni, wiekowi ludzie, chcieli w młodzieży doszukać się także

człowieka. Oni uważają, że tylko "sędziwy wiek" predystnuje do miana pełnego

człowieczeństwa."

Chciałabym również pokazać pozytywne wartości jakie subkultury mogą nieść i przez to

oddziaływać korzystnie na młodzież. Mój własny sentyment i miłe wspomnienia okresu "buntu"

nie pozwalają mi ukazywać ich w negatywnym świetle. Przecież subkultura punków zawsze była

przeciwna wszelkiej agresji i szeroko to demonstrowała. Z kolei metale zawsze głęboko

wsłuchiwali się w swoją muzykę i dzielili się przeżyciami, co z pewnością powoduje głębszy

rozwój uczuciowości, czy wrażliwości. Wszelka muzyka punkowa, czy tworzona przez

uczestników innych subkultur nie jest tylko bezsensownym, chaotycznym wrzaskiem bez ładu i

składu. Wręcz przeciwnie wiele tekstów wskazuje na pewne wartości, zainteresowanie sytuacją

polityczną i problemami społecznymi. Zespoły młodzieżowe głośno krzyczą o

niesprawiedliwości, prawdzie; ukazują w krzywym zwierciadle sytuacje, które obecnie stały się

dla społeczeństwa normalne, choć tak być nie powinno. Oto kilka przykładów:

Dlaczego znowu ktoś umiera,

Dlaczego znowu kłamie ktoś,

Dlaczego serce ból rozdziera,

Dlaczego ciągle straszy ktoś,

Dlaczego człowiek wciąż swe problemy ma,

Dlaczego wciąż namawiają go do zła,

Dlaczego ludzie wciąż oszukują się,

Dlaczego tak bardzo, tak bardzo nienawidzą się.

Defekt Mózgu - "Dlaczego?"

Dzisiaj redaktor napisał w gazecie,

że żyjemy w monotonnym, szarym świecie,

że całe, swoje otoczenie widzi na czarno

i niczego nie obdarzy żywą farbą,

lecz powiem wam wszystkim jak to jest,

dostał gość szmal i napisał tekst,

będziesz szkalował nasze subkultury,

a potem o nas piszą same bzdury.

Dee Facto - "Reportaż"

Przez pół wieku wciąż idziemy, nową Polskę budujemy,

Odkładamy, oszczędzamy i do dzisiaj nic nie mamy,

Teraz mamy demokrację, chleb ze smalcem na kolację,

W głowach pusto, w butach słoma, taka Polska to jest nowa.

Sajgon - "Nowa Polska".

Uczestnictwo w podkulturze może stać się pewnego rodzaju doświadczeniem, które ubogaca

osobowość człowieka i pomoże mu w przyszłości dokonać prawidłowego wyboru własnej drogi

życiowej. Subkultra była kiedyś dla mnie jedynym punktem odniesienia, gdzie odnajdywałam

się, mogłam zdjąć z twarzy wszelkie maski, czułam się po prostu dobrze. W miarę upływu czasu

zaczęłam sobie jednak uświadamiać, że istnieje jeszcze druga strona subkultury. Należą do niej:

narkotyki, agresja, chuligaństwo, hasła wolnej miłości bez żadnych konsekwencji i wiele, wiele

innych, których już nie można bronić. Gdyż dla młodego trzynasto - czy czternastoletniego

człowieka stają się one wręcz zabójcze. Pamiętajmy jednak o tym, że wszystko zależy od tego z

jaką podkulturą człowiek utrzymuje stały kontakt. Bardzo wiele zależy również od rodziny i

samych rodziców, którzy przy prawidłowych stosunkach ze swoimi dorastającymi dziećmi są w

stanie kontrolować, wspierać i korygować ich działania i ich rozwój. Subkultura może stać się

zatem szansą rozwoju dla młodego człowieka. Może stać się pewnym pozytywnym

doświadczeniem, które zmieni jego sposób patrzenia na niektóre sprawy, bardziej go uwrażliwi.

Ale może również oddziaływać negatywnie i pozostawić swój ślad na całe życie w postaci

alkoholizmu czy narkomanii. W tym wymiarze jest ona realnym zagrożeniem.

Na zakończenie chciałabym jeszcze zwrócić uwagę, że problem subkultur nie jest taki "świeży" i

aktualny. Oto czego można się doszukać w dokumentach sprzed około 3700 lat: "Jeżeli wybryki

młodzieży stanowią w naszych czasach poważny problem, to możemy się pocieszyć, że nie

inaczej działo się w zamierzchłej przeszłości. Samowolne, nieposłuszne i niewdzięczne dzieci

były utrapieniem swoich rodziców przed tysiącami lat, tak jak i dzisiaj. Włóczyły się po ulicach i

bulwarach, wałęsały po placach miasta, może nawet bandami, pomimo że wychowawca

sprawował nad nimi nadzór. Nienawidziły szkoły i nauki i doprowadzały rodziców do rozpaczy

swoimi wiecznymi narzekaniami i skargami."

Bibliografia:

• Adamski F., Wychowanie w rodzinie, WAM , Kraków 1991.

• Biblia tysiąclecia, wydanie trzecie, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań - Warszawa 1982.

• Dyonizak R., Młodzieżowa podkultura, Wiedza Powszechna, Warszawa 1965.

• Kramer S. N., Historia zaczyna się w Sumerze, Warszawa 1961, s. 35.

• Misztal B., Grupy rówieśnicze młodzieży, Ossolineum, Wydawnictwo Polskiej Akademii

Nauk, 1974.

• Müller T., Młodzieżowe podkultury, Wiedza Powszechna, Warszawa 1987.

• Pęczak M., Mały słownik subkultur młodzieżowych, Semper, Warszawa 1992.

• Schulz B., Proza, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1964.

• Słomińska J., Mechanizmy i funkcje grup młodzieżowych, ATK, Warszawa 1986.