Wykład 10
Empatia
„ widzimy zdarzenia i osoby znaczące w jej życiu tak jak jej się wydają, tak jak ich doświadcza, a nie tak jak są obiektywnie.
Kiedy zaczynamy ją znać jej własnego punktu widzenia automatycznie zaczynamy ją cenić i lubić.
Zaczynamy odczuwać zdarzenia z jej życia jak gdyby były cząstką naszego życia.
Poprzez ten proces zaczynamy odczuwać ciepło, szacunek i sympatia” (Truax, Carkhuff)
Etap wstępny terapii – Stopnie empatii
1. pomagający nie wyraża w ogóle, że słucha, rozumie i reaguje nawet na najbardziej oczywiste uczucia klienta
2. pomagający reaguje, ale odbiera od wypowiedzi emocjonalny efekt, np.
komunikuje własny pogląd na temat tego co się dzieje, ale jest niezgodny z tym, co wyraża klient
3. pomagający reaguje z pełnym zrozumieniem jawnych uczuć klienta, ale nie reaguje lub mylnie interperetuje głębiej ukryte uczucia 4. pomagający wzbogaca ekspresję klienta wyrażając uczucia głębsze niż klient
5. reakcje pomagającego znacząco wzbogacają uczucia i znaczenie ekspresji klienta, wyrażają dokładnie głębokie uczucia
Etap wstępny terapii- odreagowywanie
O
dr
eagowanie emocjonalne
•
Pacjenci rozpoczynający psychoterapie przeżywają uczucia związane z trudnościami w radzeniu sobie z aktualnymi sprawami w ich życiu (często negatywne emocje pojawiają się w wyniku poczucia bezradności – skoro przyszedł na terapię to znaczy, że sobie nie radzi, że ma problem) Rodzaje uczuć dominujące na początku psychoterapii
•
(niepokój, ciekawość, niepewność)
•
poczucie krzywdy i związany z nim żal albo agresja wobec otoczenia
•
poczucie lęku i zagrożenia związane z niezdolnością do wpływania na własne życie i przewidywanymi możliwościami utraty ważnych osób lub dóbr
•
poczucie bezradności i poczucie winy i w efekcie autoagresja /łącznie z próbami samobójczymi/.
Trzy płaszczyzny odreagowania emocjonalnego
•
sytuacyjna (związana z pojawieniem się na psychoterapii)
•
emocje związane z problemami jakich doświadcza pacjent aktualnie, w związku ze swoim problemem
•
emocje wywoływane przez przeszłe doświadczenia, które rzutują na obecne odczucia i problemy
(odblokowanie tych dawnych emocji jest niezwykle ważne, często powoduje to zmęczenie, chwilowa regresja w procesie psychoterapii, ale ostatecznie jest to proces niezbędny, bez przepracowania tych emocji nie da się zmienić zachowania pacjenta, ponieważ jego wzorce reakcji zostały zbudowane na podstawie przeszłych doświadczeń)
1
Etap wstępny terapii- zmniejszenie napięcia Z
m
niejszenie napięcia
•
podkreślanie zdolności pacjenta do wyrażania uczuć
•
okazywanie zrozumienia dla przeżyć (każde uczucie pacjenta jest ważne, każde ma wartość informacyjną, należy akceptować wszystkie uczucia pacjenta)
•
wzbudzanie nadziei na to, że psychoterapia pozwoli zapobiec doświadczaniu tego (ale nadzieja ta nie może być nierealistyczna, nadmierna!)
Główny
m czynnikiem odpowiedzialnym za efekt pomagania jest r elacja pomagający- pacjent
Im lepsza relacja tym bardziej pacjent jest:
•
otwarty w wyrażaniu uczuć
•
gotowości do ich eksplorowania
•
prawdopodobna jest zmiana
Źródła emocji
•
sytuacja aktualna
•
poprzednie doświadczenia, które wpływają na odbiór obecnej sytuacji
•
przeświadczenie, które powoduje, że dana sytuacja zostaje zinterpretowana w ten a nie inny sposób
Pewnych sytuacji nie możemy zmodyfikować obiektywnie, ale możemy zmienić sposób patrzenia na daną sytuację, aby wywoływała ona inne (nie destrukcyjne) emocje.
Etap 2 - wglądu, namysłu
Etap wglądu, namysłu, dążenie do zrozumienia przyczyn własnych problemów
•
Analiza doświadczeń życiowych pacjenta
➢
odreagowanie tłumionych uczuć
➢
akceptacja dawnych doświadczeń emocjonalnych
➢
uwalnianie się od nieuświadomionych uczuć
➢
„odczarowanie przeszłości” - przewartościowanie przeszłych zdarzeń i pokazanie ich pozytywnych następstw, pokazanie pacjentowi, że nie determinują one całego naszego życia, bo ludzie się zmieniają
➢
pozwolenie sobie na emocje, uwolnienie się od poczucia winy w związku z naszymi emocjami (np. poczucie winy w związku z negatywnymi emocjami odczuwanymi w stosunku do matki) i wydarzeniami życiowymi (np. obwinianie się o to, że zostało się zgwałconym)
•
Przekształcanie schematów poznawczych
➢
zmiana oceny dotychczasowych doświadczeń pacjenta
➢
zmiana oceny siebie
➢
zmiana oceny otoczenia
•
Doświadczanie nowych sposobów relacji interpersonalnych
➢
zmiana relacji powoduje zmianę obrazu siebie i otoczenia
➢
nowe relacje wynikają również z przenoszenia tego, co jest w relacji z terapeutą, np. sposobów komunikowania się, wyrażania uczuć 2
Etap (3) przygotowania do zmiany zachowania i jej utrwalenia Etap(3) przygotowania do zmiany zachowania i ćwiczenia umożliwiające te zmiany (np. odgrywanie scenek sytuacji, rozmów, które pacjent chciałby przeprowadzić, ale budzą one w nim silne, negatywne emocje, np. strach, odegranie ich pozwala opanować te emocje)
•
Wynikiem odreagowania jest „zniesienie balastu negatywnych emocji z przeszłości
•
Zrozumienie swoich emocji w kontekście zdarzeń życiowych
•
Zwiększenie samoświadomości
•
Zwiększenie adekwatności w ocenie swoich potrzeb (-celów) i możliwości
•
Efektem jest poszukiwanie nowych sposobów myslenia i alternatywnych zachowań
Etap (4) utrwalania i rozszerzania zmian
•
powtarzanie wprowadzonych w życie zmian
3