1.Euro wspólna waluta europejska
1 stycznia 1999 roku był dla Europy historycznym momentem. Tego dnia na
znacznym obszarze Unii Europejskiej (UE) wprowadzono do obiegu wspólną walutę
europejską euro. Polityka pieniężna i kursowa, dwa istotne elementy polityki
gospodarczej każdego kraju, zostały przesunięte na poziom wspólnotowy i przekazane w
gestiÄ™ ponadnarodowej instytucji  Europejskiemu Bankowi Centralnemu (EBC).
Tym samym realizacja Unii Gospodarczej i Walutowej (UGiW), jednego z najbardziej
ambitnych projektów integracyjnych zjednoczonej Europy.
W 2010 roku 16 państw członkowskich UE wprowadziło euro. Reprezentują one dwie
trzecie łącznej liczby ludności UE. Oczekuje się, że w przyszłości strefa euro zostanie
rozszerzona na pozostałe państwa członkowskie Zjednoczonej Europy. Dotyczy to także
Polski, która od dnia przystąpienia do Unii Europejskiej bierze udział w III etapie Unii
Gospodarczej i Walutowej ze statusem kraju z derogacją. Oznacza to, że jest zobowiązana
do przyjęcia wspólnej waluty po wypełnieniu warunków, znanych jako kryteria z
Maastricht, określonych w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).
Przyjęcie wspólnej waluty będzie momentem niezwykłej wagi. Opinie dotyczące
pozytywnych i negatywnych skutków przyjęcia w Polsce wspólnej waluty mogą w dużej
mierze zależeć od stopnia poinformowania społeczeństwa na temat euro. Dlatego bardzo
istotne jest zapewnienie odpowiedniej informacji i wiedzy na temat kształtu oraz
funkcjonowania UGiW.
Euro uznawane jest za prawny środek płatniczy w krajach należących do Unii
Gospodarczej i Walutowej. 1 stycznia 2002 r. w 12 krajach Unii Europejskiej do obiegu
weszły banknoty i monety euro, które zastąpiły dotychczasowe waluty narodowe w 12
krajach.
1 euro dzieli się na 100 euro centów
Waluta oznaczana kodem: EUR
Symbol euro to: Ź
Monety euro mają stronę europejską (wspólny awers) oraz narodową (odrębny rewers dla
każdego kraju członkowskiego). Natomiast banknoty euro wyglądają tak samo w całej
strefie.
Euro jest honorowane w:
" Państwach członkowskich UE: Austria, Belgia, Cypr, Finlandia, Francja, Grecja,
Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Malta, Niemcy, Portugalia, SÅ‚owacja,
SÅ‚owenia, WÅ‚ochy.
" Krajach europejskich używających euro na podstawie formalnego porozumienia ze
Wspólnotą Europejską: Monako, San Marino, Watykan.
" Krajach lub terytoriach używających euro bez formalnego porozumienia: Andora,
Czarnogóra, Kosowo,
" Departamentach zagranicznych, terytoriach i wyspach należących do państw
członkowskich lub stowarzyszonych z nimi: Gujana Francuska, Gwadelupa, Majotta,
Martynika, Miquelon, Réunion, Saint-Pierre oraz Francuskie Terytoria PoÅ‚udniowe i
Antarktyczne.
2. Kraje strefy euro i relacje do euro pozostałych
państw Unii europejskiej
W krajach strefy euro obecnie zrzeszonych jest 17 państw członkowskich Unii
Europejskiej. Należą do nich : Belgia, Niemcy, Estonia, Irlandia, Grecja, Hiszpania,
Francja, WÅ‚ochy, Cypr, Luksemburg, Malta, Holandia, Austria, Portugalia, SÅ‚owenia,
SÅ‚owacja oraz Finlandia.
Nie wszystkie kraje unijne zdecydowały się jednak na wprowadzenie wspólnej
europejskiej waluty jako oficjalnej jednostki płatniczej. W tym gronie znajduje się między
innymi nasz kraj. Do tej pory nie jest wiadome kiedy waluta UE w Polsce zagości na stałe.
Najbliższa przyszłość powinna dać nam odpowiedz
na to pytanie.
Euro w pierwszych krajach członkowskich zostało wprowadzone 1 stycznia 1999 roku
w formie transakcji bezgotówkowych, a trzy lata póz
niej była już oficjalnym środkiem
płatniczym w 10 państwach, zastępując ich dotychczasowe jednostki walutowe.
Do strefy euro nie przystąpiły jednak trzy kraje, będące członkami Unii Europejskiej.
Stan ten jest aktualny na dzień dzisiejszy i dotyczy Wielkiej Brytanii, Danii oraz Szwecji,
które zachowały swoje dawne jednostki odpowiednio w postaci funta szterlinga, korony
duńskiej oraz korony szwedzkiej. Większość Szwedów w referendum zagłosowała
przeciwko wprowadzeniu euro (podobnie jak to miało miejsce w Danii). Wielka Brytania
~ 2 ~
natomiast na skutek uzyskania w 1993 roku klauzuli  opt-out do traktatu z Maastricht nie
jest zobowiązana do przyjęcia członkowskiej waluty Europy.
Podczas słynnego kryzysu w 2008 roku odnotowano wyraz
ny spadek PKB w strefie
euro. Te wydarzenia skutkowały największą w historii tej waluty recesję, która pogłębiała
się przez następne dwa lata. W celu zahamowania tego procesu, w roku 2010 Irlandia i
Grecja otrzymały od UE pomoc finansową w wysokości odpowiednio 85 i 110 mld euro.
3. Fazy przygotowań do wprowadzenia Euro:
Proces przygotowań do przyjęcia przez Polskę euro został podzielony na cztery
zasadnicze etapy:
Etap I  przed włączeniem złotego do ERM II;
Etap II  od momentu włączenia złotego do ERM II do decyzji Rady ECOFIN o
uchyleniu derogacji;
Etap III  od decyzji Rady ECOFIN o uchyleniu derogacji do moment przystÄ…pienia
do strefy euro;
Etap IV  wprowadzenie euro do obiegu i wycofanie z obiegu złotego.
Etap I  przed włączeniem złotego do ERM II
paz
dziernik grudzień 2008 Prace przygotowawcze MF i NBP do negocjacji dot. włączenia
złotego do ERM II.
listopad 2008 Powołanie Pełnomocnika Rządu ds. koordynacji przygotowań
do wprowadzenia euro, a także międzyinstytucjonalnych grup
roboczych.
listopad grudzień 2008 Prace analityczne grup roboczych: aspekty makroekonomiczne,
Legislacyjne (w tym kwestia zmiany Konstytucji RP),
techniczne, proceduralne, komunikacji społecznej itp.
listopad 2008 aktualizacja polskiego Programu Konwergencji
grudzień 2008 publikacja Raportu NBP nt. pełnego uczestnictwa Polski w
UGW
I kwartał 2009 opracowanie Narodowego Planu Wprowadzenia Euro (na
podstawie prac analitycznych grup roboczych) i powołanie
Narodowego Komitetu Koordynacyjnego ds. Euro
I kwartał 2009 rozpoczęcie procedury zmiany Konstytucji RP 1
1
Zmiana Konstytucji RP na tym etapie nie jest formalnym warunkiem przystÄ…pienia do ERM II, ale jest
konieczna ze względu na minimalizację ryzyka niewypełnienia kryterium stabilności kursowej.
~ 3 ~
koniec I kwartału 2009 podpisanie Porozumienia o Partnerstwie z Komisją Europejską
I połowa 2009 negocjacje MF i NBP z instytucjami UE w sprawie włączenia
złotego do ERM II 2
Etap II  od momentu włączenia złotego do ERM II do decyzji Rady ECOFIN o
uchyleniu derogacji
I połowa 2009 włączenie złotego do mechanizmu kursowego ERM II
I połowa 2009 wybór scenariusza sposobu wprowadzenia euro do obiegu
I połowa 2009 rozpoczęcie kampanii informacyjnej nt. euro (prowadzonej ze wsparciem
Komisji Europejskiej i EBC)
II połowa 2009 podjęcie decyzji w sprawie wzoru polskiej strony narodowej monet euro
II połowa 2010 przygotowanie projektów aktów prawnych dot. wprowadzenia euro (w tym
tzw. ustawy ramowej  umbrella law)
IV kwartał porozumienie z sektorem detalicznym i bankowym o niewykorzystywaniu
2010 wprowadzenia euro do nieuczciwych praktyk cenowych (tzw. kodeks
etyczny)
grudzień 2010 aktualizacja Narodowego Planu Wprowadzenia Euro
grudzień 2010/ wystąpienie Polski do Komisji Europejskiej i EBC z wnioskiem o
styczeń2011 przygotowanie raportów o konwergencji poza regularnym terminem jego
publikacji
marzec 2011 notyfikacja fiskalna
maj 2011 raporty o konwergencji opracowane przez KomisjÄ™ EuropejskÄ… i EBC
maj-czerwiec procedury oceny Polski w różnych instytucjach UE
2011
połowa 2011 decyzja Rady ECOFIN o uchyleniu derogacji wobec Polski
połowa 2011 decyzja Rady ECOFIN w sprawie ustalenia nieodwołalnego kursu wymiany
pomiędzy złotym a euro (irrevocable conversion rate)
Etap III  po decyzji Rady ECOFIN o uchyleniu derogacji do momentu przystÄ…pienia
do strefy euro
do końca 2011 produkcja monet euro z polską stroną narodową
niezwłocznie po rozpoczęcie obowiązkowego okresu podwójnego podawania cen w
ustaleniu kursu złotych i euro (dual display of prices) oraz monitorowania praktyk
wymiany cenowych w sektorze detalicznym, bankowym itd.
EUR/PLN
III kwartał 2011 aktualizacja Narodowego Planu Wprowadzenia Euro
wrzesień-grudzień wcześniejsze zaopatrzenie banków w banknoty i monety euro (tzw.
2011 zaopatrzenie pierwotne  frontloading)
wrzesień-grudzień wcześniejsze zaopatrzenie sektora detalicznego w banknoty i monety
2
Decyzję o przyjęciu waluty danego kraju do mechanizmu ERM II podejmują ministrowie finansów krajów
strefy euro, EBC oraz ministrowie finansów i prezesi banków centralnych krajów uczestników mechanizmu ERM II.
Przy tym samo podjęcie decyzji (w formacie Komitetu ERM II lub Posiedzenia w/s ERM II) jest poprzedzone
konsultacjami, w których główną rolę odgrywa Komisja Europejska oraz EBC. Ze strony Polski w procedurze negocjacji
dot. przystąpienia do ERMII biorą udział przedstawiciele MF i NBP.
~ 4 ~
2011 euro (tzw. zaopatrzenie wtórne  sub-frontloading)
grudzień 2011 sprzedaż tzw. zestawów początkowych (starter kits) małym
przedsiębiorstwom i mini pakietów (minikits) obywatelom RP
grudzień 2011 przygotowanie bankomatów i terminali płatniczych do przestawienia na
euro
IV kwartał 2011 ostatni etap przestawiania na euro systemów informatycznych
księgowych itd.
IV kwartał 2011 bardzo intensywna kampania informacyjna w mediach nt. praktycznych
aspektów wymiany złotego na euro
Etap IV  wprowadzenie euro do obiegu i wycofanie z obiegu złotego
1 stycznia 2012 przystÄ…pienie Polski do strefy euro
1 stycznia 2012 wprowadzenie banknotów i monet euro do obiegu
do ustalenia okres podwójnego obiegu złotego i euro (dual circulation period)
po okresie utrata statusu prawnego środka płatniczego przez złotego (jedynym
podwójnego prawnym środkiem płatniczym w Polsce jest euro)
obiegu
I kwartał 2012 bardzo intensywna kampania informacyjna w mediach nt. praktycznych
aspektów wymiany złotego na euro
do ustalenia bezpłatna wymiana banknotów i monet PLN na euro w bankach
6miesięcy od obowiązkowy okres podwójnego podawania cen w złotych i euro
wprowadzenia
euro
od6do12miesięcy zalecany (nieobowiązkowy) okres podwójnego podawania cen w
od wprowadzenia złotych i euro
euro - do ustalenia
do ustalenia okres bezpłatnej wymiany monet PLN na euro (w NBP)
do ustalenia okres bezpłatnej wymiany banknotów PLN na euro (w NBP)
4.Korzyści i koszty przyjęcia wspólnej waluty
Przyjęcie wspólnej waluty niesie ze sobą zarówno korzyści, jak i koszty oraz
zagrożenia. Celem niniejszego rozdziału jest dokonanie krótkiego przeglądu głównych
korzyści i kosztów wynikających z przystąpienia do strefy euro.
4.1. Korzyści
Korzyści z przystąpienia do strefy euro można podzielić na: korzyści bezpośrednie
oraz korzyści pośrednie. Korzyści bezpośrednie to te, które ujawnić się mogą w krótkim
okresie w rezultacie zmiany warunków prowadzenia działalności gospodarczej
~ 5 ~
spowodowanej przystąpieniem do strefy euro. Do korzyści tych należą: eliminacja kosztów
transakcyjnych wynikających z wymiany walut, eliminacja ryzyka kursowego, a także
spadek stóp procentowych. Korzyści pośrednie są związane z długookresowymi efektami
wynikającymi z wprowadzenia wspólnej waluty. Należą do nich: wzrost stabilności
makroekonomicznej, wzrost stopy inwestycji, ożywienie wymiany handlowej, wzrost
konkurencji.
Pomiędzy wszystkimi tymi korzyściami zachodzi szereg zależności i związków
przyczynowo-skutkowych, które w końcowym efekcie przekładać się mogą na
zwiększenie tempa wzrostu gospodarczego w kraju przyjmującym wspólną walutę
Eliminacja kosztów transakcyjnych: istnienie wspólnego pieniądza stwarza
przedsiębiorstwom oraz gospodarstwom domowym możliwość zredukowania kosztów
transakcyjnych związanych z wymianą jednej waluty narodowej na drugą. Zaoszczędzone
koszty obejmują zarówno marżę między kursem kupna a kursem sprzedaży obcej waluty,
jak i koszty administracyjne, ponoszone w zwiÄ…zku z prowadzeniem operacji walutowych.
Eliminacja ryzyka kursowego: wraz z wprowadzeniem wspólnej waluty
wyeliminowana zostaje niepewność wynikająca ze zmienności kursów między walutami
poszczególnych krajów. Brak ryzyka kursowego znacznie ułatwia prowadzenie działalność
gospodarczej, a zwłaszcza handlu zagranicznego, wyeliminowanie kosztów związanych z
zarzÄ…dzaniem ryzykiem kursowym.
Spadek stóp procentowych: efekt spadku stóp procentowych jest w dużym stopniu
konsekwencjÄ… eliminacji ryzyka kursowego. Przy znacznych wahaniach kursu waluty
narodowej inwestorzy wymagają na ogół pewnej premii za ryzyko w postaci nieco
wyższych krajowych stóp procentowych. Ograniczenie wahań kursu przyczynić się może
do zmniejszenia premii za ryzyko i tym samym do spadku stóp procentowych.
Wzrost stabilności makroekonomicznej: rezultatem wprowadzenia wspólnej waluty
jest trwałe wyeliminowanie ryzyka kryzysu walutowego. Oznacza to zmniejszenie ryzyka
makroekonomicznego kraju i tym samym zwiększenie zaufania inwestorów do gospodarki
krajowej, sprzyjające zarówno inwestycjom krajowym, jak i bezpośrednim inwestycjom
zagranicznym.
~ 6 ~
Wzrost stopy inwestycji: jest bezpośrednią przyczyną wszystkich wymienionych
powyżej korzyści. Ograniczenie kosztów transakcyjnych, a zwłaszcza wyeliminowanie
ryzyka kursowego oraz związanego z tym spadku stóp procentowych, obniża koszt
pozyskania kapitału i tym samym przyczynia się do wzrostu stopy inwestycji. Warto także
dodać, że kraj przystępujący do strefy euro uzyskuje łatwiejszy dostęp do zasobów
kapitałowych wspólnego obszaru walutowego.
Ożywienie wymiany handlowej: wyeliminowanie kosztów transakcyjnych oraz
niepewności co do kształtowania się kursu walutowego sprzyja ożywieniu wymiany
handlowej pomiędzy krajami. Wymiana taka jest wtedy znacznie łatwiejsza, tańsza i
obciążona mniejszym ryzykiem. Ożywienie wymiany handlowej sprzyja zwiększeniu
specjalizacji produkcji oraz zwiększeniu tzw. korzyści skali produkcji, co przekłada się w
efekcie na zwiększenie wydajności i inwestycji.
Wzrost konkurencji: wprowadzenie wspólnej waluty oznacza, że wszystkie ceny
wyrażane są w tej samej jednostce pieniężnej, co ułatwia porównywanie cen na terenie
wspólnego obszaru walutowego. Porównywalność cen wymusza większą konkurencję
pomiędzy przedsiębiorcami, co w efekcie skutkować może zwiększeniem ich efektywności
oraz innowacyjności.
4.2 Koszty
Rezygnacja z własnej waluty związana jest nie tylko z korzyściami, przynosi także
pewne koszty oraz zagrożenia. Koszty można podzielić na koszty niewymierne i
wymierne.
Koszty niewymierne: do głównych niewymiernych kosztów wprowadzenia wspólnej
waluty zalicza się rezygnację z niezależnej polityki pieniężnej i kursowej. W konsekwencji
ograniczeniu ulega możliwość wykorzystania stóp procentowych banku centralnego oraz
kursu walutowego jako narzędzi polityki gospodarczej w celu wygładzania wahań
koniunktury gospodarczej, zwłaszcza w sytuacji pojawienia się szoków asymetrycznych.
Wiąże się to z możliwością wystąpienia nadmiernych wahań produkcji, zatrudnienia i
~ 7 ~
konsumpcji prywatnej. Znaczenie tego kosztu dla gospodarki zależy w dużym stopniu od
efektywności działania innych, poza stopami procentowymi i kursem walutowym,
mechanizmów pozwalających neutralizować szoki asymetryczne.
Należą do nich rynek pracy oraz polityka fiskalna. Skuteczność tych mechanizmów
zależy w dużym stopniu od elastyczności gospodarki oraz polityki fiskalnej w danym
kraju. Im jest ona wyższa, tym niższe są potencjalne zagrożenia związane z utratą
autonomii polityki pieniężnej i kursowej.
Koszty członkostwa w strefie euro będą także zależeć od podatności gospodarki na
szoki asymetryczne. Jeżeli jest ona niska, tym niższy jest koszt utraty polityki pieniężnej i
kursowej jako narzędzi polityki gospodarczej  w przypadku braku szoków
asymetrycznych nie będą one w ogóle potrzebne.
Podstawową determinantą tego kosztu jest stopień synchronizacji cykli
koniunkturalnych z gospodarkami państw członkowskich unii walutowej. Im silniejsze
powiązania handlowe kraju przystępującego z krajami strefy euro oraz im bardziej
struktura jego gospodarki zbliżona jest do struktury gospodarki wspólnego obszaru
walutowego jako całości, tym mniejsze jest prawdopodobieństwo wystąpienia takich
szoków.
Koszty wymierne: do wymiernych kosztów przyjęcia wspólnej waluty można zaliczyć:
- koszty przystosowania do euro systemów informatycznych oraz procesów
operacyjnych,
- koszty szkolenia pracowników oraz partnerów biznesowych,
- koszty przystosowania urządzeń, w których używana jest gotówka (bankomaty,
automaty do sprzedaży towarów itp.),
- koszty utraty przez banki i inne instytucje części dochodów z transakcji wymiany
walut, transakcji zabezpieczających oraz płatności międzynarodowych.
5. Pozycja strefy euro na światowym rynku
Wprowadzenie euro spowodowało powstanie nowego układu w globalnych stosunkach
walutowo-finansowych i wpływa stabilizująco na równowagę płatniczą. Jednak proces
umiędzynarodowienia euro postępuje znacznie wolniej niż można było tego oczekiwać  w
szczególności od czasu pogłębiania się zewnętrznej nierównowagi Stanów Zjednoczonych
i globalnego kryzysu finansowego. W dalszym ciÄ…gu gospodarka UE, w tym i obszaru Unii
~ 8 ~
Gospodarczej i Walutowej, reprezentuje niższy potencjał wzrostowy w porównaniu ze
Stanami Zjednoczonymi. Składa się na to niższa wydajność pracy oraz niska
innowacyjność. Szanse poprawy dynamiki gospodarczej daje między innymi
przyspieszenie integracji finansowej, która może przyczynić się do:
zwiększenia możliwości inwestycyjnych poprzez łatwiejszy dostęp do środków
finansowych, bardziej efektywnej alokacji kapitału.
Oba te czynniki będą pozytywnie oddziaływać na wzrost gospodarczy, podnoszenie
efektywności polityki pieniężnej i stworzenie jednakowych reguł dla wszystkich
uczestników rynku.
~ 9 ~