WSPÓLNA POLITYKA WSPÓLNOTY EUROPEJSKIEJ
1999 roku, na którym wyznaczono kierunki działań
Wspólna polityka w celu stworzenia w ramach Unii Europejskiej obszaru
wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Z kolei na
Wspólnoty Europejskiej posiedzeniu Rady Europejskiej w Helsinkach, w grudniu
1999 roku, podjęto ważne ustalenia dotyczące zarzą-
W traktacie rzymskim z 25 marca 1957 r., który dzania sytuacjami kryzysowymi w Europie, w ramach
powołał do życia Europejską Wspólnotę Gospodarczą wzmocnionej wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony.
(EWG), przewidziano prowadzenie wspólnej polityki
mającej na celu wspieranie harmonijnego rozwoju Wspólna polityka WE jest stale rozwijana i obejmuje
wszystkich dziedzin gospodarki, trwałego i zrówno- coraz to nowe dziedziny, w których państwa członkow-
ważonego wzrostu gospodarczego, szybkiego wzrostu skie chcą współpracować dla wspólnego dobra. Jest
stopy życiowej, i zacieśnianie związków pomiędzy pań- przy tym przestrzegana zasada subsydiarności, tzn.
stwami członkowskimi. Pierwszym etapem realizacji tych na szczeblu wspólnotowym są podejmowane sprawy,
założeń było stworzenie wspólnego rynku i stopniowe które można i należy rozwiązywać wspólnie, natomiast
zbliżanie polityki gospodarczej krajów członkowskich. inne kwestie, które mogą być efektywniej rozstrzygane
Środkiem budowy wspólnego rynku stała się polityka przez państwo członkowskie, pozostawia się w kompe-
handlowa, polityka konkurencji, Wspólna Polityka Rolna tencji władz narodowych, regionalnych lub lokalnych.
oraz  w ograniczonym stopniu  polityka transporto-
wa, energetyczna, podatkowa i społeczna. Podstawowe wspólne polityki WE to:
- polityka handlowa;
Wraz z rozwojem Wspólnot Europejskich wspól- - polityka konkurencji;
ną polityką objęto dziedziny uznane za istotne dla - Wspólna Polityka Rolna;
prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego, - polityka walutowa;
mające zarazem szerszy wymiar społeczny (polityka - polityka regionalna (i strukturalna);
regionalna i strukturalna, polityka walutowa, ochrona - polityka społeczna i wspomagania zatrudnienia;
środowiska, polityka w sferze badań naukowych i roz- - polityka transportowa (w tym działania na rzecz
woju, polityka w dziedzinie turystyki, polityka przemy- stworzenia tzw. jednolitej europejskiej przestrzeni
słowa itd). Wspólne działania podjęto także w ramach powietrznej  Single European Sky);
polityki edukacyjnej i kulturalnej, w dziedzinie ochrony - polityka energetyczna;
zdrowia oraz polityki konsumenckiej. Stopniowe próby - polityka ochrony środowiska;
zacieśniania współpracy w sferze politycznej zaowo- - polityka ochrony konsumentów i zdrowia publicznego;
cowały stworzeniem, na mocy ustaleń Traktatu o Unii - polityka w dziedzinie badań i rozwoju;
Europejskiej z Maastricht z 7 lutego 1992 r., tzw. dru- - polityka przemysłowa.
giego filaru Unii Europejskiej, który obejmuje Wspólną
Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa. W traktacie Polityka handlowa
z Maastricht, realizując postulat przybliżenia Unii
Europejskiej do obywateli, ustanowiono obywatel- Unia Celna obok zniesienia ceł w obrocie wewnętrz-
stwo Unii Europejskiej (jako uzupełniające wobec nym zakłada również prowadzenie wspólnej polityki
obywatelstwa narodowego), stworzony też został tzw. handlowej wobec krajów trzecich. Proces dochodzenia
trzeci filar Unii Europejskiej, obejmujący współpracę do unii celnej miał trwać, na mocy Traktatu o EWG,
w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw we- dwanaście lat (1958 1969). Na półtora roku przed
wnętrznych. W Traktacie amsterdamskim zwrócono upływem tego terminu, 1 lipca 1968 r., zniesiono
natomiast szczególną uwagę na wzmocnienie wspólnej cła w obrocie między państwami członkowskimi oraz
polityki w sferze spraw socjalnych, a przede wszystkim wprowadzono wspólną taryfę celną w stosunku do
zadecydowano o podjęciu wspólnych działań na rzecz państw trzecich. Inne narzędzia polityki handlowej
zwiększania zatrudnienia i walki z bezrobociem. (środki polityki eksportowej, ochrona przed dumpin-
Problematyka trzeciego filaru stała się przedmiotem giem oraz nadmiernym subsydiowaniem itd.) ujedno-
specjalnego szczytu UE w Tampere, w paz
dzierniku licono, zgodnie z wstępnymi założeniami, 1 stycznia
ABC Unii Europejskiej
Wspólna polityka Wspólnoty Europejskiej
1970 r. W tym samym momencie Wspólnota przejęła Duże uprawnienia w nadzorowaniu przestrzegania
od państw członkowskich uprawnienia w dziedzinie za- zasad konkurencji ma Komisja Europejska (m.in. wydaje
wierania umów handlowych i współpracy gospodarczej ona zgodę na fuzje większych przedsiębiorstw). Decyzje
z państwami trzecimi, a stosowne kompetencje zostały Komisji są zaskarżalne w Trybunale Sprawiedliwości, któ-
przeniesione z rządów krajowych na Komisję Europej- ry może je utrzymać, zmienić lub uchylić.
ską. To ona reprezentuje obecnie państwa członkowskie
Wspólnot Europejskich w negocjacjach handlowych Subwencje lub pomoc państwa mogą prowadzić
z krajami trzecimi i w ramach organizacji międzynarodo- do zakłócenia konkurencji. Art. 92 94 Traktatu o WE
wych (np. WTO, UNCTAD, OECD). przewidujÄ… procedurÄ™ kontrolowania pomocy publicz-
nej przez KomisjÄ™ EuropejskÄ…. Pewne formy pomocy
Wspólnoty Europejskie zawierają z krajami trzecimi za- są jednak dozwolone, w tym przede wszystkim pomoc
sadniczo trzy rodzaje umów: gospodarczo-handlowe (zwa- o charakterze socjalnym w indywidualnych przypadkach
ne czasem umowami o partnerstwie i współpracy), umowy oraz pomoc w celu naprawienia szkód wyrządzonych
o stowarzyszeniu oraz umowy sektorowe (odnoszące się klęskami żywiołowymi. Ponadto, za zgodą Komisji Eu-
do poszczególnych dziedzin). Umowy te są negocjowane ropejskiej, dopuszczalna jest pomoc w celu wsparcia
i zawierane przez Wspólnoty Europejskie, funkcjonujące rozwoju gospodarczego obszarów o szczególnie niskim
jako samodzielne podmioty prawa, lub w imieniu Wspól- standardzie życia lub szczególnie wysokim bezrobociu,
not Europejskich i ich państw członkowskich. pomoc służąca promowaniu realizacji ważnych  w kon-
tekście ogólnoeuropejskim  projektów, np. na rzecz
Z trzema krajami Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego wspierania europejskiego dziedzictwa kulturowego czy
Handlu (EFTA)  Islandią, Liechtensteinem i Norwegią  łą- postępu naukowo-technicznego, a także pomoc mająca
czy Wspólnoty Europejskie Układ o stworzeniu Europejskie- ułatwić rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw
go Obszaru Gospodarczego (EOG) z 1992 r. (Szwajcaria itp. Szczególne reguły pomocy na rzecz określonych
podpisała Układ, ale ostatecznie do niego nie przystąpiła, regionów czy sektorów wynikają ze wspólnej polityki
na skutek negatywnego wyniku referendum). Funkcjono- regionalnej i strukturalnej (patrz niżej).
wanie EOG opiera się na zasadzie tzw. czterech wolności
 swobodzie przepływu towarów, usług, kapitału i osób. Wspólna Polityka Rolna
Następnym rodzajem umów są umowy o stowarzyszeniu,
zawarte przez WE i ich państwa członkowskie z dziesięcio- Wspólna Polityka Rolna  WPR (Common Agricultu-
ma krajami Europy Środkowej i Wschodniej (w tym w 1991 r. ral Policy  CAP) jest jedną z najważniejszych polityk
z Polską) oraz Cyprem i Maltą. Wspomniane umowy powin- wspólnotowych, pochłaniającą blisko połowę unijnego
ny w ostatecznym wyniku doprowadzić do uzyskania przez budżetu. Jej cele, określone w art. 39 traktatu rzym-
te kraje członkostwa w Unii Europejskiej. Z Turcją mają WE skiego, są następujące: zapewnienie odpowiedniego
zawarte porozumienie o unii celnej, z krajami Afryki, Kara- poziomu życia ludności rolniczej, ustabilizowanie
ibów i Pacyfiku  łączy je Umowa o partnerstwie (zastąpiła rynków rolnych, zapewnienie zaopatrzenia w produkty
konwencjÄ™ z Lomé), z krajami basenu Morza Åšródziemne- rolne po rozsÄ…dnych cenach oraz modernizacja euro-
go  zbiór umów, które mają doprowadzić do powstania pejskiego rolnictwa.
Partnerstwa Euro-Śródziemnomorskiego w okresie do 2010
r. Rozbudowana sieć umów łączy też Wspólnoty (i ich pań- W procesie tworzenia Wspólnej Polityki Rolnej przyjęto
stwa członkowskie) ze Stanami Zjednoczonymi i Kanadą, trzy podstawowe zasady: jednolitości rynku (brak ogra-
Japonią, z krajami ASEAN-u, MERCOSUR-em oraz krajami niczeń w handlu towarami rolnymi wewnątrz Wspólnoty,
byłego Związku Radzieckiego. wspólny poziom cen, wspólne zasady konkurencji, wspól-
ne przepisy weterynaryjne i fitosanitarne, wspólna ochro-
Polityka konkurencji na rynku przed importem z zewnątrz, wspólne wspieranie
eksportu do krajów trzecich), preferencji wspólnotowych
Tworzenie wspólnego rynku, a następnie dochodzenie (pierwszeństwo zbytu na rynku dla własnych produktów)
do rzeczywiście jednolitego rynku europejskiego wymagało oraz finansowej solidarności (koszty prowadzenia WPR
ustalenia odpowiednich reguł w dziedzinie konkurencji, tak są ponoszone przez wszystkie kraje członkowskie, ze
aby nie mogła być ona sztucznie zakłócana poprzez dzia- wspólnego budżetu).
łanie podmiotów gospodarczych lub rządów. W ten sposób
wykształciła się wspólna polityka w sferze konkurencji, W celu realizacji WPR, poczynając od 1962 r.
obejmująca przede wszystkim: kontrolę fuzji przedsię- przeprowadzono wspólną organizację rynków rolnych:
biorstw, porozumień między przedsiębiorstwami i ewentu- m.in. wieprzowiny, mleka i produktów mleczarskich,
alnego wykorzystywania przez nie dominującej pozycji na wołowiny, cukru, nieprzetworzonych owoców i warzyw,
rynku oraz warunków działania monopoli państwowych, roślin oleistych i wina. Stworzono też Fundusz Orienta-
a także reguły rządzące pomocą państwa i liberalizację cji i Gwarancji Rolnej, z którego pokrywa się wspólne
rynku zamówień publicznych. Wspólnotowe reguły ochrony wydatki na rolnictwo.
zasad konkurencji odnoszą się zarówno do przedsiębiorstw Wspólna Polityka Rolna okazała się bardzo skuteczna,
prywatnych, jak i publicznych, a wspólnotowe prawo w tym a zarazem niezwykle kosztowna i trudna do utrzymania
zakresie ma pierwszeństwo nad prawem narodowym. w swej pierwotnej formie. Spowodowała ona gwałtowny
ABC Unii Europejskiej
kiej Wspólna polityka Wspólnoty Europejskiej
przyrost produkcji rolnej we Wspólnocie przy popycie Trzeci etap EMU został pomyślany jako czas do-
zwiększającym się równocześnie w znacznie niższym tem- chodzenia do pełnej Unii Gospodarczej i Walutowej.
pie. Doprowadziło to z czasem do wystąpienia poważnych, Rozpoczął się on 1 stycznia 1999 r. i trwał do końca 2001 r.
trudnych do wyeksportowania nadwyżek produkcyjnych, Z początkiem trzeciego etapu została wprowadzona
których magazynowanie pochłaniało wysokie kwoty. wspólna waluta  euro oraz nastąpiło nieodwołalne
usztywnienie centralnych kursów walut jedenastu za-
W 1992 r. postanowiono dokonać reformy Wspólnej kwalifikowanych państw wobec euro, a w konsekwen-
Polityki Rolnej, z zamiarem doprowadzenia do maksymal- cji także wobec siebie. Grecja została włączona do
nego zrównania wewnętrznej podaży produktów rolnych strefy euro 1 stycznia 2001 r. Euro wyparło w sposób
z popytem. Służyć temu miał system odłogowania ziemi, ostateczny waluty narodowe państw strefy euro z po-
a także kontyngenty produkcyjne (quotas) oraz wprowa- czątkiem 2002 r., z tym, że banknoty narodowe były
dzenie środków skłaniających rolników do przywiązywa- dopuszczone jeszcze przez pewien czas do obiegu.
nia większej wagi do ochrony środowiska i bardziej ra- Utworzono Europejski Bank Centralny (który zastą-
cjonalnego wykorzystania gruntów. Obowiązujące w WE pił Europejski Instytut Walutowy). Bank ten jest od 1
ceny interwencyjne zostały obniżone, co zostało zrekom- stycznia 1999 r. odpowiedzialny za politykę pieniężną
pensowane rolnikom w drodze bezpośrednich subwencji i walutową we Wspólnocie Europejskiej. Wprowadze-
(premie za odłogowanie, subwencje wyrównawcze, pre- nie EMU przyczynia się do lepszego funkcjonowania
mie zwierzęce itp.). Kontynuację reformowania Wspólnej rynku wewnętrznego UE oraz podnosi konkurencyjność
Polityki Rolnej, w duchu reformy z 1992 r., uzgodniono Unii w skali globalnej.
na szczycie UE w Berlinie w marcu 1999 r. Jej celem jest
ustabilizowanie wydatków na WPR, w kontekście zbliża- Polityka regionalna (i strukturalna)
jącego się rozszerzenia Unii Europejskiej na Wschód.
Prowadzona przez Wspólnotę Europejską polityka
Polityka walutowa regionalna (i strukturalna) ma na celu zbliżenie pozio-
mu rozwoju gospodarczego i dobrobytu społeczeństw
W Traktacie o EWG nie przewidziano wspólnej po- w poszczególnych krajach i regionach wchodzących
lityki walutowej, a jego zapisy w tym zakresie odnosiły w skład Wspólnoty. Potrzeba prowadzenia takiej
się tylko do ogólnych zagadnień współpracy walutowej. polityki uwidoczniła się wraz z rozwojem WE, do-
Z czasem jednak okazało się, że dla stabilizacji europej- chodzeniem do jednolitego rynku europejskiego oraz
skich gospodarek i uczynienia ich odpornymi na wpływy procesem zwiększania składu członkowskiego (w tym
zewnętrzne, bliskie współdziałanie w sferze walutowej o kilka uboższych państw z południa Europy oraz Ir-
jest niezbędne. W 1972 r. państwa członkowskie ówcze- landię). Polityka ta mogła być konsekwentnie rozwijana
snej EWG utworzyły tzw.  węża walutowego , który miał dopiero od 1972 r., kiedy to zapewniono na ten cel od-
zapobiec nadmiernym wahaniom ich pieniądza wobec powiednie środki finansowe (z Europejskiego Funduszu
dolara; w kwietniu 1973 r. powołano Europejski Fundusz Społecznego oraz Europejskiego Funduszu Gwarancji
Współpracy Walutowej, a w 1979 r. Europejski System i Orientacji Rolnej), a następnie utworzono Europejski
Walutowy (ESW)  z europejską jednostką walutową Fundusz Rozwoju Regionalnego. Za przełomową datę
ECU, mechanizmem kursowym i systemem wzajemnych w tworzeniu nowoczesnej polityki regionalnej (w tym
kredytów między bankami centralnymi. strukturalnej) Wspólnoty Europejskiej uważa się pod-
pisanie w 1986 r. Jednolitego Aktu Europejskiego, na
W czerwcu 1989 r. w Madrycie Rada Europejska mocy którego do Traktatu o WE wprowadzono tytuł V:
określiła zasady i warunki przejścia do Unii Gospodar- Spójność ekonomiczna i socjalna. Na jego podstawie
czej i Walutowej (Economic and Monetary Union  EMU). przeprowadzono reformÄ™ trzech, wspomnianych po-
7 lutego 1992 r. podpisano traktat z Maastricht, zawie- wyżej funduszy strukturalnych, które od tego czasu
rający ustalenia dotyczące budowy Unii Gospodarczej funkcjonują w sposób skoordynowany. Wprowadzo-
i Walutowej. W pierwszym etapie EMU (1990  1993 r.) no też zasadę współfinansowania rządowej polityki
przewidziano: liberalizację przepływu kapitału, umocnie- strukturalnej z kasy WE oraz ustalono cele i reguły
nie koordynacji w sferze polityki walutowej, przystąpienie świadczenia pomocy strukturalnej. Na mocy Traktatu
wszystkich państw członkowskich do ESW, realizację o UE z Maastricht utworzony został Fundusz Spójności,
rynku wewnętrznego. Najważniejszym elementem dru- przeznaczony na finansowanie projektów z dziedzi-
giego etapu EMU (początek w 1994 r.) było utworzenie ny ochrony środowiska i inwestycje infrastrukturalne
Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Trzecia faza w tych krajach członkowskich, w których poziom PKB
przewidywała przejście do stałych kursów wymiany wo- na jednego mieszkańca jest niższy od 90 proc. średniej
bec jednolitej waluty. Do trzeciego etapu zakwalifikowało dla całej UE.
się w maju 1998 r., po spełnieniu ustalonych kryteriów
konwergencji, jedenaście państw  Austria, Belgia, Finlan- Obecnie, udział środków finansowych przeznaczo-
dia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, nych na politykę regionalną (w tym strukturalną) w ogól-
Niemcy, Portugalia i Włochy, a w czerwcu 2000 r.  Grecja. nym budżecie UE sięga ok. 35 proc. Oznacza to, że
Z własnej woli poza strefą euro pozostają Dania, Szwecja polityka regionalna pochłania największe, po Wspólnej
i Wielka Brytania. Polityce Rolnej, kwoty.
ABC Unii Europejskiej
Wspólna polityka Wspólnoty Europejskiej
Polityka społeczna i wspomagająca zatrudnienie czątkiem stycznia 1993 r., a więc wraz z dojściem do
jednolitego rynku wewnętrznego. Przewidziano jednakże
Już w traktacie rzymskim, powołującym do życia kilka wyjątków opóz
niających całkowitą liberalizację ryn-
EWG, przewidziano utworzenie Europejskiego Funduszu ku transportowego nawet na bieżącą dekadę. Najwolniej
Socjalnego, mającego wspomagać wzrost zatrudnienia postępuje liberalizacja w dziedzinie transportu wodnego
i poprawę standardu życia społeczeństw państw człon-  śródlądowego.
kowskich. W praktyce, fundusz ten został wykorzystany
jako narzędzie w prowadzeniu polityki regionalnej, W kształtowaniu wspólnej polityki transportowej dużą
mającej na celu wyrównywanie różnic rozwojowych na rolę odegrała Biała księga Komisji Europejskiej (z 2 grudnia
obszarach WE. 1992 r.), zawierajÄ…ca scenariusz rozwoju transportu w WE,
z uwzględnieniem problematyki ochrony środowiska.
Osiągnięcia WE w sferze polityki społecznej są naj-
bardziej widoczne w stosownej legislacji o wymiarze W traktacie z Maastricht z 1992 r. przewidziano bu-
wspólnotowym. Dotyczy ona kwestii płacowych i równego dowę sieci transeuropejskich (Trans-European Networks
traktowania kobiet i mężczyzn, ochrony zdrowia, spraw  TENs), w tym połączeń transportowych, telekomunika-
związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy itd. cyjnych i energetycznych (z możliwością ich przedłużenia
na kraje Europy Åšrodkowej i Wschodniej oraz kraje
W grudniu 1991 r. państwa członkowskie WE (z wyjąt- basenu Morza Śródziemnego). Na szczycie UE w Essen
kiem Wielkiej Brytanii) przyjęły Kartę Podstawowych Praw w grudniu 1994 r. uzgodniono 14 priorytetowych projek-
Socjalnych, która została dołączona, w postaci protokółu, tów do realizacji w ramach TENs. Program budowy TENs
do traktatu z Maastricht. Protokół ten obejmuje m.in. takie jest zaplanowany do 2010 r. Środki na realizację pro-
kwestie, jak: swobodę przemieszczania się pracowników, jektów pochodzą częściowo z instytucji wspólnotowych
 uczciwą zapłatę , poprawę warunków pracy, ochronę (w tym Europejskiego Banku Inwestycyjnego), a po części
socjalną, swobodę stowarzyszeń, prawo do zbiorowych ze z
ródeł krajowych, tak publicznych, jak i prywatnych.
negocjacji, szkolenie zawodowe, jednakowe traktowanie W 1996 r. zapoczÄ…tkowano z kolei tzw. proces TINA
mężczyzn i kobiet, ochronę zdrowia i bezpieczeństwa  program stworzenia do 2015 r. sieci dziesięciu multi-
w miejscu pracy. Wielka Brytania przyjęła ten dokument modalnych korytarzy transportowych, z uwzględnieniem
na szczycie w Amsterdamie w czerwcu 1997 r. kandydujących do członkostwa w UE krajów Europy
Åšrodkowej i Wschodniej.
Nasilenie się bezrobocia w krajach UE sprawiło, że
w czasie negocjowania Traktatu amsterdamskiego kwe- Wspólny rynek transportowy WE obejmuje rynek prze-
stia polityki wspierania wzrostu zatrudnienia została wozów: drogowych, kolejowych, morskich, żeglugi śród-
uznana za jeden z priorytetów. Znalazło to swoje odbicie lądowej i lotniczych. Transport lotniczy został zasadniczo
w odpowiednich zapisach traktatowych. Od tego czasu zliberalizowany już od 1993 r., ale bariery we właściwym
państwa członkowskie konsekwentnie wspólnie analizują jego funkcjonowaniu, powodujące bardzo częste opóz
-
przyczyny bezrobocia. Starają się wypracować metody nienia w ruchu samolotów, skłoniły Komisję Europejską
jego zwalczania oraz wspomóc proces tworzenia nowych do wystąpienia w grudniu 1999 r. z koncepcją stworze-
miejsc pracy. Na szczycie UE w Kolonii, w czerwcu 1999 r., nia jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej (Single
podpisano Pakt na rzecz zatrudnienia, zapowiadający European Sky). Koncepcja ta zakłada wprowadzenie
dalsze zacieśnianie współpracy w tej dziedzinie. Re- jednolitego systemu organizacji i zarządzania ruchem
alizowane są wspólne programy rozwoju szkolnictwa powietrznym, z wykorzystaniem rozwijanego satelitarne-
zawodowego oraz w sferze edukacji, ułatwiające ewen- go systemu nawigacyjnego GALILEO.
tualne przekwalifikowanie siÄ™ i poprawÄ™ dostosowania
umiejętności do istniejącego zapotrzebowania na rynku Polityka energetyczna
pracy. Poprawa dostępu obywateli UE do pracy oraz
zapewnienie im miejsc pracy lepszej jakości jest jednym Korzenie wspólnej polityki energetycznej WE sięgają
z priorytetów tzw. Agendy lizbońskiej z marca 2000 r., Traktatu o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali z 1951 r.
a także przyjętego na szczycie w Santa Maria da Feira, oraz Traktatu powołującego Europejską Wspólnotę Ener-
w czerwcu 2000 r., planu działań  e-Europe 2000  Spo- gii Atomowej  EURATOM z 1957 r. Polityka ta przeszła
łeczeństwo informacyjne dla wszystkich . znaczącą ewolucję w konsekwencji kryzysów naftowych
z 1973 i 1979 r. Jej celem stało się stworzenie wspólnego
Polityka transportowa rynku energii, który zapewniałby państwom członkowskim
WE bezpieczeństwo dostaw energii po możliwie niskich
Wspólna polityka w dziedzinie transportu została cenach, umożliwiających wspólnotowej gospodarce kon-
przewidziana już w traktacie o EWG jako istotny element kurencyjność na rynku międzynarodowym, przy równo-
zapewniający właściwe funkcjonowanie wspólnego ryn- czesnym poszanowaniu środowiska naturalnego.
ku, jednak jej wdrażanie przebiegało stosunkowo powoli. Dochodzenie do jednolitego rynku energii WE nastę-
Właściwy program integracji transportu WE został przy- puje stopniowo. W pierwszej fazie zapewniono przejrzy-
jęty przez Radę Ministrów dopiero w 1985 r., a wspólny stość cen dla końcowych konsumentów. Następnie wpro-
rynek transportowy zaczął formalnie funkcjonować z po- wadzono ułatwienia w tranzycie gazu i elektryczności na
ABC Unii Europejskiej
kiej Wspólna polityka Wspólnoty Europejskiej
terenie WE oraz ustalono ogólne zasady regulujące rynek z jednej strony obejmowała zakaz stosowania pewnych
energii elektrycznej (w 1996 r.) oraz rynek gazu (w 1998 związków chemicznych czy niebezpiecznych dla konsu-
r.). Ostateczna liberalizacja rynku tych dwóch nośników menta rozwiązań technicznych, a z drugiej  nakaz wła-
energii ma nastąpić do 2005 r. Towarzyszy jej budowa ściwego opakowywania produktów, znakowania, etykie-
transeuropejskich sieci energetycznych (z uwzględnieniem towania, opisu itp. Podstawową zasadą polityki ochrony
krajów kandydujących do członkostwa w UE). konsumentów stała się pełna odpowiedzialność producen-
ta (lub importera) za sprzedawany towar. Z biegiem czasu
Na spotkaniu Rady Europejskiej w Brukseli 20 i 21 polityka ochrony interesów konsumentów rozszerzyła się
marca 2003 r. zapadły ważne ustalenia, które powinny na wiele innych zagadnień, jak np. sprzedaż obnośną,
przyspieszyć i ułatwić liberalizację rynku energii. Osią- kredyty konsumenckie, produkty turystyczne itd. Akty
gnięto bowiem porozumienie w sprawie ustalenia mini- prawne Wspólnot nakładają na Unię obowiązek stworze-
malnego poziomu akcyzy na elektryczność, gaz ziemny nia, w celu ochrony konsumentów, jednolitych wymogów
i węgiel oraz nowego poziomu akcyzy na benzynę i olej dotyczących produktów znajdujących się w obrocie na
napędowy. Nowe stawki mają zacząć obowiązywać od wspólnym rynku. Traktat o UE zdefiniował po raz pierwszy
1 maja 2004 r. tÄ™ politykÄ™ jako samodzielnÄ… dziedzinÄ™, natomiast Traktat
amsterdamski dodatkowo ją umocnił. Waga problematyki
W celu ograniczenia dynamiki wzrostu uzależnienia ochrony konsumentów  w kontekście kryzysu związanego
WE od importu energii (które może sięgnąć 70 proc. z  chorobą wściekłych krów  znalazła wyraz w reorga-
w 2030 r.), Wspólnota promuje wytwarzanie energii ze nizacji stosownej Dyrekcji Generalnej oraz w rozszerzeniu
z
ródeł odnawialnych. Innym ważnym kierunkiem działań, jej kompetencji również na ochronę zdrowia publicznego.
w kontekście protokołu z Kyoto, jest zapewnienie maksy- Od tego czasu szczególny nacisk kładzie się na bezpie-
malnej efektywności energetycznej. czeństwo żywności. Realizowany jest program działań
Wspólnoty w dziedzinie promocji zdrowia, informacji
Polityka ochrony środowiska i edukacji zdrowotnej oraz program wspólnego monito-
ringu stanu zdrowia w krajach Wspólnoty.
Konieczność prowadzenia wspólnej polityki ochrony
środowiska uznano już na początku lat 70. Na szczycie Polityka w dziedzinie badań i rozwoju
Wspólnot Europejskich w Paryżu w 1972 r., szefowie
rządów i przywódcy państw członkowskich uznali ochronę Wspólna polityka w dziedzinie badań naukowych
środowiska naturalnego i ochronę interesów konsumentów i rozwoju technologii ma swoje z
ródło w pierwszych
za priorytetowe zadania WE. Stosowne zapisy traktato- poczynaniach Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali
we wprowadzono jednak dopiero do Jednolitego Aktu oraz Euratomu. Początkowo koncentrowała się ona na
Europejskiego oraz do traktatu z Maastricht i Traktatu zagadnieniach energetycznych, w tym przede wszystkim
amsterdamskiego. W realizowanym w latach 1993 2000 kwestiach energii nuklearnej. Już w 1954 r. utworzono
Piątym Programie Działań Wspólnoty na rzecz Środowiska Europejskie Centrum Badań Nuklearnych, a w 1975 r.
Naturalnego zapoczątkowano tzw. podejście horyzontalne,  Europejską Agencję Kosmiczną, koordynującą następ-
uwzględniające wszystkie przyczyny i z
ródła zanieczysz- nie takie m.in. wielonarodowe programy, jak Columbus,
czania środowiska (przemysł, energetykę, turystykę, trans- Hermes i Eureka.
port, rolnictwo itd). To kompleksowe podejście do ochrony
środowiska naturalnego znalazło wyraz w decyzjach Rady Nowe podejście do polityki w dziedzinie badań na-
Europejskiej, podjętych na spotkaniu w Wiedniu, w grudniu ukowych i rozwoju technologii wywodzi się z decyzji
1998 r. Instytucje wspólnotowe zostały wówczas zobowią- podjętych na szczycie WE w Hadze w 1969 r. i w Paryżu
zane do uwzględniania problematyki środowiska naturalne- w 1972 r. Za cele tej polityki uznano wzmocnienie bazy
go we wszelkich swoich działaniach w innych dziedzinach. technologicznej i konkurencyjności wspólnotowego prze-
mysłu. Kraje członkowskie utworzyły wspólne Centrum
Podstawową linią przyjętą w odniesieniu do wspólnej po- Badawcze, z ośrodkami we Włoszech (Ispra), Belgii
lityki ochrony środowiska jest koncentracja na działaniach (Geel), Niemczech (Karlsruhe) i Holandii (Petten).
prewencyjnych. Stosuje się ponadto bezwzględnie zasadę,
w ramach której ten, kto zanieczyszcza środowisko  płaci. W latach 1974 1982 zrealizowano wiele programów
badawczych finansowanych przez KomisjÄ™ EuropejskÄ…,
Polityka na rzecz ochrony konsumentów i zdro- a od 1983 r. wdrażane są programy wieloletnie. Do
wia publicznego udziału w V,0 Ramowym Programie Badań i Rozwoju
na lata 1998 2002 po raz pierwszy zostały zaproszone
W miarę postępującej integracji, wspólna polityka na Polska i inne kraje stowarzyszone, a w realizowanym
rzecz ochrony konsumentów stawała się coraz bardziej obecnie VI Programie Ramowym Polska i inne kraje za-
niezbędna. W 1975 roku Rada Ministrów (obecnie Unii mierzające przystąpić do UE uczestniczą na warunkach
Europejskiej) uchwaliła Pierwszy Program Europejskiej takich samych, jak kraje członkowskie. Z inicjatywy Komi-
Wspólnoty Gospodarczej na rzecz Ochrony i Informacji sji Europejskiej Wspólnota Europejska ma się przekształ-
Konsumentów. Początkowo polityka ta dotyczyła przede cić w prawdziwie wspólny Europejski Obszar Badawczy,
wszystkim bezpieczeństwa zdrowotnego konsumentów: co jest podstawowym celem VI Programu.
ABC Unii Europejskiej
Wspólna polityka Wspólnoty Europejskiej
Polityka przemysłowa ścia do porozumienia w ramach Piętnastki było włączenie
się do współpracy w tej dziedzinie przez Szwajcarię. Ko-
Należąca do nowszych obszarów działalności misji Europejskiej udało się to ostatecznie wynegocjować
Wspólnot Europejskich polityka przemysłowa ma na z władzami szwajcarskimi w marcu 2003 r. Osiągnięto
celu, podobnie jak polityka w zakresie badań nauko- dzięki temu postęp na drodze do stworzenia systemu wy-
wych i rozwoju technologii, ochronÄ™ i wspomaganie miany informacji o stanie kont obywateli pochodzÄ…cych
konkurencyjności przemysłu wspólnotowego. Zadanie z innych państw członkowskich UE. System ten ma zacząć
to jest realizowane poprzez: ułatwienie dostosowań do funkcjonować od 1 stycznia 2005 r.
zmian strukturalnych, działania w kierunku stworzenia kwiecień 2003
korzystnego klimatu do wzrostu gospodarczego, wspie-
ranie (w dozwolonych ramach) sektora małych i średnich
przedsiębiorstw, wspomaganie innowacyjności, działania
na rzecz zmniejszenia kosztów pracy, odbiurokratyzowa-
nie gospodarki i znoszenie ograniczeń systemowo-admi-
nistracyjnych dla przedsiębiorczości, działania przyczy-
niające się do rozwoju społeczeństwa informacyjnego itd.
Ważnym narzędziem polityki przemysłowej Wspólnoty
jest inicjatywa  e-Europe , zapoczÄ…tkowana przez Ko-
misję Europejską w grudniu 1999 r., a przyjęta przez
RadÄ™ EuropejskÄ… na specjalnym posiedzeniu w Lizbonie,
w marcu 2000 r. Celem tej inicjatywy jest zapewnienie, że
gospodarka europejska przekształci się w ciągu dekady
w najbardziej konkurencyjnÄ… i dynamicznÄ… gospodarkÄ™
na świecie, a realizacji tego zamierzenia ma służyć mak-
symalnie pełne wykorzystanie nowych technologii i szans
społeczeństwa informacyjnego.
Polityka podatkowa
Wspólna polityka podatkowa WE w zasadzie nie
istnieje: można jedynie mówić o daleko posuniętej
harmonizacji podatków pośrednich, co ma ogromne
znaczenie dla właściwego funkcjonowania jednolitego
rynku europejskiego. Podatki bezpośrednie pozostają Więcej informacji na stronach:
natomiast w gestii państw członkowskich. Panuje jednak
zgoda co do potrzeby współpracy w tej dziedzinie, aby Serwer Unii Europejskiej
nie dopuścić do szkodliwej dla efektywności europejskiej http://www.europa.eu.int
gospodarki konkurencji stopami podatkowymi.
Dyrekcje Generalne Komisji Europejskiej
W maju 2001 r. Komisja Europejska przedstawiła http://www.europa.eu.int/comm/dgs_en.htm
kompleksowÄ… strategiÄ™ w dziedzinie polityki podatkowej,
uznając, że polityka ta powinna wesprzeć tzw. Agendę Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
lizbońską. Stosowny  pakiet podatkowy zaproponowa- http://www.europa.delpol.pl
ny przez Komisję składa się z: zapewnienia skutecznego
opodatkowania odsetek od oszczędności uzyskiwanych Urząd Komitetu Integracji Europejskiej
przez osoby fizyczne na terenie WE, przyjęcie kodeksu http://www.ukie.gov.pl
postępowania rządów państw członkowskich w odniesie-
niu do opodatkowania biznesu, wyeliminowanie podatku
płatnego u z
ródła od odsetek i płatności licencyjnych
w ramach jednego przedsiębiorstwa (działającego na
terenie kilku krajów członkowskich) oraz zobowiązanie
Komisji do sporzÄ…dzenia wytycznych w sprawie pomocy
państwa w kontekście bezpośredniego opodatkowania
biznesu.
Rada Europejska na swym spotkaniu w Santa Maria
da Feira w czerwcu 2000 r. postanowiła, że  pakiet po-
datkowy ma zostać uchwalony do końca 2002 r. Tak się
jednak nie stało, głównie z uwagi na kontrowersje wokół
opodatkowania zysków kapitałowych. Warunkiem doj-
ABC Unii Europejskiej