Unia Europejska
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
POLITYKA SPOŁECZNA UNII EUROPEJSKIEJ
POLI
T
YKA SPOŁECZNA UNI
I
EUROPEJSKI
EJ
instrumentu finansowego: Europejskiego Funduszu
Polityka społeczna
Pol
i
tyka społeczna
Społecznego (EFS), który miał przede wszystkim
zwiększać geograficzną i zawodową mobilnoS
ć
Unii Europejskiej
Uni
i
Europej
ski
ej
pracowników wewnątrz Wspólnoty oraz ułatwiać im
dostosowywanie się do zmian w przemyS
le i nowych
systemach produkcji. Artykuły 126  127 dotyczyły
Pol
i
tyka
społeczna
j
est
j
ednym
z
ważni
ej
szych
Polityka społeczna jest jednym z ważniejszych oS
wiaty i kształcenia zawodowego. Zapisy związa-
obszarów pogłębiania integracji w Unii Europej- ne z polityką społeczną nie miały mocy prawnej.
obszarów
pogłębi
ani
a
i
ntegracj
i
w
Uni
i
Europej
-
skiej. Problemy socjalne na obszarze Wspólnoty
ski
ej
.
Probl
emy
socj
al
ne
na
obszarze
Wspól
noty
wymuszają na państwach członkowskich podejmo- Europejska Karta Socjalna Rady Europy
wymuszaj
ą na państwach członkowski
ch podej
mo-
Europej
ska Karta Socj
al
na
Rady Europy
wanie stosownych działań, które mają przyczynić się
wani
e stosownych dzi
ałań, które maj
ą przyczyni
ć si
ę
do zmniejszenia nierównoS
ci społecznych i bez- W 1961 roku Rada Europy ratyfikowała Europejską
do
zmni
ej
szeni
a
ni
erównoS
ci
społecznych
i
bez-
Kartę Socjalną (EKS), która okreS
liła standardy
robocia oraz do zabezpieczenia przed ryzykami
roboci
a
oraz
do
zabezpi
eczeni
a
przed
ryzykami
socjalne i dalszy rozwój społeczno-polityczny
socjalnymi.
socj
al
nymi
.
państw Wspólnoty. Państwa członkowskie Rady
Europy, w skład której wchodziły też wszystkie kraje
Europejska polityka społeczna to, po pierwsze,
działania Wspólnoty, które prowadzą do powsta- EWG, ustaliły nowe cele i zadania w zakresie praw
wania jednolitego, ponadnarodowego prawa, socjalnych i gospodarczych. Dotyczyły one: prawa
wiążącego wszystkie państwa członkowskie; po do pracy, zrzeszania się, rokowań zbiorowych (bez
drugie  wzajemne uznawanie minimalnych stan- prawa do strajku), zabezpieczenia socjalnego,
opieki społecznej, ochrony i pomocy pracownikom
dardów socjalnych przez kraje UE; a po trzecie 
koordynowanie polityki socjalnej poszczególnych migrującym, prawa rodziny do ochrony socjalnej,
prawnej i ekonomicznej. Poza tym potępiano
krajów.
wszelką dyskryminację ze względu na płeć, rasę,
Budowaniu wspólnotowego prawa socjalnego coraz religię, poglądy i pochodzenie. Europejska Karta
częS
ciej towarzyszą instrumenty finansowe. Unia Socjalna wywarła duży wpływ na państwa EWG,
Europejska realizuje specjalne programy socjalne chociaż nie przyniosła wzrostu rozwiązań i ustawo-
finansowane bezpoS
rednio z budżetu UE lub ze dawstwa socjalnego we Wspólnocie.
S
rodków Europejskiego Funduszu Społecznego.
Pierwsze wspólnotowe akty prawne
Pi
erwsze wspól
noto
we akty prawne
Geneza
Geneza
Najważniejszym aktem prawnym EWG lat 60. było
Problematyka polityki społecznej pojawiła się rozporządzenie 1612/68 (z 1968 roku) dotyczące
podczas formułowania traktatów rzymskich usta- swobodnego podejmowania pracy w obrębie
nawiających Europejską Wspólnotę Gospodarczą Wspólnoty przez obywateli państw członkowskich
(1957). Artykuły związane ze sferą socjalną nie oraz rozporządzenie 1408/71 (z 1971 roku)
zawierały jednak konkretnych rozwiązań, a jedynie dotyczące zabezpieczenia społecznego pra-
postulaty. TreS
ci socjalne zawarto w preambule cowników migrujących i ich rodzin w obrębie
Traktatu o ustanowieniu EWG, a także w artykułach Wspólnoty. Rozporządzenia te umożliwiły swobod-
117 120, które dotyczyły porządku socjalnego ny przepływ pracowników w EWG  możliwoS
ć
Wspólnoty, równouprawnienia kobiet i mężczyzn dowolnego przemieszczania i osiedlania się pra-
oraz płatnych urlopów. Ponadto w artykułach 123 cowników Wspólnoty we wszystkich krajach
 125 zadeklarowano powołanie specjalnego członkowskich.
j
e
i
k
s
j
e
p
o
r
u
E
i
i
n
U
C
B
ABC Unii Europejskiej
A
Polityka społeczna Unii Europejskiej
Polityka społeczna Unii Europejskiej
W pierwszych latach integracji europejskiej działania
Kolejne regulacje prawne
Kol
ej
ne regul
acj
e prawne
Wspólnoty sprowadzały się do realizacji swobodnego
przepływu siły roboczej oraz dostosowania Regulacje prawne w latach 80. dotyczyły głównie
problemów bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miej-
pracowników do nowych warunków życiowych.
scu pracy. Dyrektywa ramowa 80/1107 (z 1980 roku)
Dominowała koncepcja integracji gospodarczej, a poli-
dotyczyła pracy z materiałami niebezpiecznymi dla
tyka społeczna nie była przedmiotem większego
zdrowia. Między 1982 a 1986 rokiem Rada Euro-
zainteresowania EWG. Wynikało to z bardzo dobrej
pejska ustanowiła 3 pojedyncze dyrektywy: 82/605 
koniunktury gospodarczej i pozytywnej sytuacji na
o niebezpieczeństwie ołowiu metalicznego i jego
rynku pracy.
związku jonowym w miejscu pracy, 83/477 
o zagrożeniach pracy z azbestem, 86/188 
Pierwszy program socjalny i rola związków
Pi
erwszy program socj
al
ny i
rol
a zwi
ązków
o niebezpieczeństwie pracy w hałasie. W 1982 roku
Rada wydała także dyrektywy dotyczące ochrony
zawodowych
zawodowych
pracowników przed niebezpieczeństwem grox
nych
wypadków w okreS
lonych gałęziach przemysłu.
Podczas szczytu paryskiego w 1973 roku Komisja
W 1984 roku Rada skonkretyzowała Program na rzecz
Europejska przygotowała pierwszy program socjalny,
Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia (z 1978 roku).
który ostatecznie został uchwalony przez Radę w 1974
roku. Głównymi celami programu było:
Duże znaczenie dla kształtowania się europejskiej
polepszenie jakoS
ciowej i iloS
ciowej sytuacji
polityki społecznej miała w latach 80. działalnoS
ć
zatrudnienia,
Europejskiego Trybunału SprawiedliwoS
ci, którego
polepszenie warunków życia i pracy
orzecznictwo w dużej częS
ci było związane ze spra-
pracowników,
wami socjalnymi. Sprawy rozstrzygane przez Trybunał
wzmocnienie roli pracowników i partnerów soc-
dotyczyły problemów pracowników migrujących,
jalnych w rozwiązywaniu problemów zawodo-
a także nierównoS
ci wynagradzania kobiet i mężczyzn
wych i socjalnych, a także w podejmowaniu
za tę samą pracę.
decyzji Wspólnoty w zakresie ekonomicznym
i społecznym.
Europejska przestrzeń socjalna
Europej
ska przestrzeń socj
al
na
W rezultacie przyjęto liczne dyrektywy dotyczące
W drugiej połowie lat 80. nastąpił przełom w podejS
ciu
europejskiej polityki społecznej i prawa pracy.
Wspólnoty do integracji socjalnej. Zaczęto realizować
CzęS
ciowo uregulowano zakres równouprawnienia
ideę  europejskiej przestrzeni socjalnej (l'espace
kobiet i mężczyzn.
sociale). Jednolity Akt Europejski (1986) okreS
lił nowe
Jednol
i
ty Akt Europej
ski
kompetencje Wspólnoty w dziedzinie ponadnaro-
JednoczeS
nie skonkretyzowano ponadnarodo we dowej polityki społecznej.
prawo wspólnotowe, które zaczęło intensywnie
Wprowadzono artykuł 118a, dotyczący ochrony, bez-
oddziaływać na krajowe systemy prawa pracy. Było to
pieczeństwa i zdrowia pracowników, a także pozy-
niezwykle ważne choćby z tego względu, że
tywnych zmian w S
rodowisku pracy oraz artykuł 188b,
Wspólnota poprzez liczne dyrektywy z zakresu prawa
służący rozwojowi socjalnego dialogu między partne-
pracy doprowadziła do regulacji również w zakresie
rami społecznymi na płaszczyx
nie europejskiej. Do
zwolnień grupowych w przedsiębiorstwach międzyna-
treS
ci Aktu dodano tytuł  SpójnoS
ć społeczno-gospo-
rodowych, które często potrafiły przesunąć zwolnienia
darcza (artykuły 130  130e). Artykuły te były jedno-
pracowników do krajów o najmniejszych kosztach
czeS
nie pakietem reform Europejskiego Funduszu Spo-
z tym związanych.
łecznego i innych funduszy strukturalnych. Następ-
stwem JAE było ustanowienie dziesiątek rozporządzeń
Na płaszczyx
nie Wspólnoty rosło też znaczenie związ-
i dyrektyw, dotyczących sfery socjalnej.
ków zawodowych pracowników i pracodawców.
W 1973 roku powstał Europejski Związek Pracowni-
W 1989 roku Rada Europejska uchwaliła Wspólno-
Wspól
no-
ków, który wspólnie z istniejącym od 1958 roku Związ-
tową Kartę Podstawowych Praw Socjalnych Pra-
tową
Kartę
Podstawo
wych
Praw
Socj
al
nych
Pra-
kiem Pracodawców UNICE (Unia Przemysłowa Wspól-
cowników  katalog fundamentalnych zasad
cown
i
ków
noty) podjął szeroki dialog społeczny. Związki te spo- i uprawnień pracowniczych. Ustalenia dotyczyły
tkały się w latach siedemdziesiątych wielokrotnie w celu
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, standardów pracy,
przezwyciężania różnorodnych problemów gospodar- swobody przemieszczania się oraz możliwoS
ci
konsultacji i udzielania pracownikom kompetentnych
czych i społecznych.
Polityka społeczna Unii Europejskiej
Polityka społeczna Unii Europejskiej
informacji, równouprawnienia kobiet i mężczyzn na
Wspieranie zatrudnienia i walka
Wspi
erani
e zatrudni
eni
a i
wal
ka
rynku pracy, ochrony dzieci i młodzieży, pomocy dla
z bezrobociem
z bezroboci
em
ludzi niepełnosprawnych.
Zielona i Biała księga europejskiej polityki społecznej
W następnych latach Komisja Europejska przedstawiła
(wydane przez UE w 1993 i 1994 roku) zawierały
Program Działań Socjalnych, zawierający 47 kon-
diagnozę sytuacji socjalnej na obszarze Wspólnoty.
kretnych przedsięwzięć do zrealizowania przed
Wynikała z nich koniecznoS
ć wspierania za-
końcem 1992 roku. Znalazły się tutaj m.in. liczne
trudnienia  bez pracy pozostawało 18 milionów
dyrektywy dotyczące zwolnień grupowych, ochrony
obywateli UE, a bezrobocie stale rosło.
prawnej matek, ochrony młodzieży pracującej, czasu
pracy, programów ochrony zdrowia, bezpieczeństwa
W Traktacie amsterdamskim (1997) do głównych
Traktaci
e
amsterdamski
m
w miejscu pracy, poprawy ochrony socjalnej pracow-
celów socjalnych Unii Europejskiej zaliczono:
ników migrujących, równoS
ci szans kobiet i mężczyzn
w miejscu pracy.
trwałe rozwijanie zatrudnienia i zwalczanie
bezrobocia (przede wszystkim bezrobocia
W drugiej połowie lat 80. rozwijał się dynamiczny
dialog pomiędzy partnerami socjalnymi na poziomie młodzieży i długoterminowego bezrobocia),
wspólnotowym  Zrzeszeniem Pracodawców Wspólno- zapewnienie odpowiedniej ochrony socjalnej,
ty Europejskiej (UNICE), Europejską Konfederacją
zwalczanie izolowania grup społecznie poszko-
Związków Zawodowych (ETUC) i Europejską Centralą
dowanych i wyłączonych z rynku pracy,
Gospodarki Publicznej (CEEP). Wszystkie te organi-
podnoszenie rangi dialogu społecznego i par-
zacje włączyły się do dyskusji o europejskim modelu
tnerstwa,
socjalnym.
stosowanie trybu informacji i konsultacji pra-
cowników,
Traktat z Maastricht
Traktat
z
Maastri
cht
równoczesny stały rozwój gospodarczo-spo-
łeczny, solidarnoS
ć międzypaństwową i po-
W traktacie z Maastricht (1992) zapisano, że zada-
prawę konkurencji.
niem Wspólnoty jest wspieranie wysokiego poziomu
zatrudnienia i opieki społecznej, podnoszenie stopy
JednoczeS
nie  po raz pierwszy w ciągu czterdziestu
życiowej i polepszanie warunków życia obywateli UE.
lat integracji europejskiej  do zapisów Traktatu
Ponadto państwa członkowskie zobowiązały się do
wprowadzono osobny rozdział poS
więcony polityce
działań mających na celu podnoszenie poziomu
zatrudnienia. Poza tym Wspólnota zobowiązała się
oS
wiaty i kształcenia zawodowego oraz zapewnienie
do zorganizowania specjalnego szczytu Rady
wysokiego poziomu zdrowia. Cele polityki społecznej
Europejskiej na temat zatrudnienia i rynku pracy.
powinny być realizowane w oparciu o zasadę
Szczyt ten odbył się w 1997 roku w Luksemburgu.
w Luksemburgu
subsydiarnoS
ci (inaczej  pomocniczoS
ci, decentrali-
Omawiano konsekwencje bezzatrudnieniowego
zacji działań).
wzrostu gospodarczego oraz koniecznoS
ć pod-
noszenia konkurencyjnoS
ci gospodarki europejskiej
Załącznikiem do traktatu z Maastricht stał się Protokół
w sprawie polityki społecznej. Przyjęto w nim, że 11 w globalizującym się S
wiecie.
państw członkowskich (bez Wielkiej Brytanii) będzie
współpracowało w kwestiach dotyczących warunków
Następstwem szczytu amsterdamskiego i po-
życia i pracy, ochrony socjalnej, dialogu między
stanowień luksemburskich było wypracowanie
partnerami społecznymi.
Europejskiej strategii zatrudnienia, która stała się
Europej
ski
ej
strategi
i
zatrudni
eni
a
podstawą do koordynacji narodowej polityki
Umowa o polityce społecznej rozszerzyła obowiązki
zatrudnienia państw członkowskich UE.
Wspólnoty w zakresie polityki socjalnej, zwiekszając
katalog decyzji większoS
ciowych. Od tej pory kwali-
Na szczycie w Nicei (2000) przyjęto Kartę Praw
Kartę
Praw
fikowana większoS
ć głosów wystarcza w UE do
Podstawowych. Zawarto w niej prawa polityczne,
Podstawowych
wyznaczania poziomu ubóstwa we Wspólnocie,
obywatelskie i socjalne, które zapisane były
ochrony pracowników i warunków pracy, kształcenia
wczeS
niej w różnych dokumentach między-
i podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników,
narodowych, europejskich i narodowych, m.in.
bezpieczeństwa socjalnego i ochrony socjalnej pra-
prawo obywateli UE do godnoS
ci, równoS
ci,
cowników, ochrony pracowników po zakończeniu
wolnoS
ci, solidarnoS
ci i sprawiedliwoS
ci społecznej.
stosunku pracy, tworzenia miejsc pracy.
Polityka społeczna Unii Europejskiej
Polityka społeczna Unii Europejskiej
Swoboda przepływu pracowników i zabezpieczenie
Swoboda
przepływu
pracowników
i
zabezpieczenie
Najważniejsze obszary europejskiej polityki
Naj
ważni
ej
sze obszary
europej
ski
ej
pol
i
tyki
społeczne
społeczne
społecznej
społecznej
Swoboda przepływu pracowników oznacza zniesie-
Prawa
pracownicze,
ochrona
pracy,
bezpieczeństwo
Prawa pracownicze, ochrona pracy, bezpieczeństwo
nie przez kraje członkowskie wymagań wizowych
i higiena pracy
i higiena pracy
i kontroli granicznych. Obywatele państw człon-
kowskich mają prawo podjąć pracę na terytorium całej
Wspólnota wprowadziła ponadnarodowe rozwią-
Wspólnoty.
zania, które dotyczą specjalnych praw pracowniczych
w przypadku zwolnień zbiorowych, zmian własnoS
cio-
MożliwoS
ć nieograniczonej swobody przemieszczania
wych czy niewypłacalnoS
ci pracodawcy.
pracowników w obrębie Wspólnoty wprowadziło roz-
porządzenie 1612/68. Dyrektywa 68/360 zniosła
Dyrektywa 75/129 dotycząca zwolnień zbiorowych
ograniczenia w przemieszczaniu się i osiedlaniu na
ustanowiła korzystniejsze warunki dla zwalnianych
pracowników niż w przypadku zwolnień indywi- terenie państw członkowskich pracowników i ich
dualnych. W praktyce oznacza to, że pracodawca musi rodzin.
wczeS
niej poinformować związek pracowników o pla-
nowanych redukcjach kadr oraz przeprowadzić Swobodę przemieszczania się pracowników ma uła-
konsultacje na temat przyczyn zwolnień i sposobu twiać wzajemne uznawanie kwalifikacji zawodowych
selekcji. i dyplomów. Początkowo kwestie te regulowały tzw.
dyrektywy sektorowe, dotyczące takich zawodów, jak
Prawo unijne chroni także pracownika w przypadku
architekt, adwokat czy lekarz. Póx
niej zostały one
zmian własnoS
ciowych. Zgodnie z dyrektywą 77/187
zastąpione dyrektywami 89/48 i 92/51, dotyczącymi
operacje dotyczące przejęcia, podziału lub łączenia
ogólnych zasad uznawania dyplomów uczelni wyż-
przedsiębiorstw nie mogą mieć negatywnych skutków
szych i kwalifikacji zawodowych. Unia Europejska
dla pracowników. Dotyczy to m.in. nienaruszania
zakazała państwom członkowskim różnicowania
ciągłoS
ci trwania stosunku pracy albo umożliwienia
uprawnień ze względu na narodowoS
ć przy dostępie
rozwiązania stosunku pracy na dogodnych warunkach.
do pracy, a także na stawianie cudzoziemcom dodat-
kowych, specjalnych wymagań.
Na podstawie dyrektywy 80/987 UE nakazała krajom
członkowskim utworzenie specjalnych instrumentów
Pracownik migrujący w obrębie państw członkowskich
gwarancyjnych, z których wypłacane mają być S
rodki
(również jego rodzina) ma prawo do zabezpieczenia
finansowe dla poszkodowanych pracowników w przy-
społecznego pomimo istniejących różnic systemowych
padku niewypłacalnoS
ci pracodawców. W myS
l dy-
w krajach Piętnastki. Osoby zamieszkujące na
rektywy 91/533 pracodawca ma obowiązek poinfor-
terytorium jednego z państw członkowskich korzystają
mować pracowników o warunkach ich stosunku pracy
z uprawnień wynikających z ustawodawstwa tego
w formie pisemnej.
państwa na takich samych warunkach, co jego
obywatele. W przypadku przeniesienia się do innego
Unia Europejska uregulowała także organizację czasu
państwa członkowskiego, każdemu pracownikowi
pracy. Dyrektywa 93/104 stanowi, że przeciętny,
wlicza się okres płacenia składek ubezpieczeniowych
tygodniowy czas pracy, razem z godzinami nad-
z kraju opuszczanego. Celem takiej koordynacji jest,
liczbowymi, nie może przekraczać 48 godzin. Każde-
aby pracownik migrujący stale podlegał ubezpieczeniu
mu pracownikowi przysługuje coroczny urlop w wymia-
społecznemu w jednym państwie, a nie w dwóch lub
rze co najmniej 4 tygodni. Szczegółowe przepisy po-
w żadnym.
rządkują w tym zakresie kwestie pracy nocnej, przerw
w pracy czy pracy kobiet.
Walka z bezrobociem
Walka z bezrobociem
Przepisy wspólnotowe z dziedziny ochrony pracy i bhp
Zwalczanie bezrobocia w UE polega na koordyna-
dotyczą z jednej strony ochrony grup specjalnych (np.
cji działań wszystkich państw członkowskich w ramach
pracowników młodocianych czy kobiet w ciąży),
tzw. Europejskiej strategii zatrudnienia. Państwa
Europej
ski
ej
strategi
i
zatrudni
eni
a
a z drugiej  bezpoS
rednich zagrożeń dla pracownika
członkowskie w oparciu o cztery filary: zatrudnial-
(wynikających ze specyficznych warunków produk-
noS
ć, przedsiębiorczoS
ć, adaptacyjnoS
ć i równoS
ć
cyjnych, stanu i wyposażenia maszynowego) i ochrony
indywidualnej (zabezpieczenia miejsca pracy, wypo- szans, a także coroczne wytyczne i rekomendacje
Komisji Europejskiej przygotowują narodowe strate-
sażenia zatrudnionego w odpowiedni sprzęt i ubranie).
gie zatrudnienia. Wsparciu przedsiębiorczoS
ci oraz
Kwestie te reguluje dyrektywa ramowa 89/391 oraz
samozatrudnienia towarzyszą działania na rzecz
kilkadziesiąt dyrektyw szczegółowych.
Polityka społeczna Unii Europejskiej
Polityka społeczna Unii Europejskiej
uelastyczniania przepisów prawa pracy i rze- Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu
Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu
czywistego dostosowania kwalifikacji i umiejętnoS
ci
pracowników do potrzeb współczesnego rynku. Zwalczanie ubóstwa i marginalizacji społecznej staje
się ostatnio głównym celem polityki społecznej Unii
Europejskiej. W 2000 roku w Nicei Rada Europejska
JednoczeS
nie UE przeznacza coraz większe S
rodki na
założyła:
Europej
ski
ego
Funduszu
Społecznego
działania Europejskiego Funduszu Społecznego (64
zwiększanie udziału w zatrudnieniu oraz dostępu
mld euro na lata 2000 2006), którego celem jest
do S
rodków, praw, dóbr i usług,
spójnoS
ć społeczna oraz niwelowanie dysproporcji
zapobieganie ryzyku wykluczenia społecznego,
regionalnych w poziomie życia obywateli UE. Dotyczy
pomoc dla najbardziej potrzebujących grup,
to nie tylko samego zatrudnienia, ale także wyrów-
mobilizację odpowiednich instytucji.
nywania szans edukacyjnych, równoS
ci szans i zwal-
czania dyskryminacji na rynku pracy.
JednoczeS
nie zaproponowała otwartą metodę koordy-
nacji, która polega m.in. na wypracowaniu przez
Polityka równoS
ci i zwalczania dyskryminacji
Polityka równoS
ci i zwalczania dyskryminacji
poszczególne państwa członkowskie narodowych
narodowych
planów wykluczenia społecznego na lata 2001 2003.
pl
anów wykl
uczeni
a społecznego
Polityka równoS
ci UE oznacza równe traktowanie
Plany takie powinny promować lepsze zatrudnienie,
wszystkich obywateli bez względu na płeć, pocho-
podnosić kwalifikacje m.in. niepełnosprawnych, imi-
dzenie, rasę, stopień sprawnoS
ci fizycznej i umy-
grantów i młodzieży, oraz proponować działania
słowej, przynależnoS
ć religijną oraz orientację
towarzyszące. Priorytetem jest stworzenie równego
seksualną. Zakaz dyskryminacji jest zapisany w pra-
dostępu grup marginalizowanych do dóbr i usług w za-
wie pierwotnym Wspólnoty (traktatach) oraz licznych
kresie zatrudnienia, edukacji, zabezpieczenia społe-
dyrektywach, które dotyczą polityki społecznej cznego, prawa, wypoczynku i rekreacji. Każde pań-
i zatrudnienia. stwo powinno przedstawić także program realizacji
polityki na rzecz poszczególnych grup wykluczonych
z uwzględnieniem polityki promocji na rzecz integracji
Kwestie równego traktowania wszystkich obywateli
rodziny oraz zaangażowania instytucji publicznych
reguluje m.in. tzw. dyrektywa  rasowa 2000/43
i sektora organizacji pozarządowych w zwalczanie
oraz dyrektywa 2000/78, dotycząca równoS
ci
marginalizacji społecznej.
traktowania w dziedzinie zatrudnienia i wykonywania
zawodu. Dyrektywy te zakazują zarówno dy-
W grudniu 2001 roku Rada, Parlament i Komisja
skryminacji bezpoS
redniej, jak i poS
redniej.
Europejska uzgodniły  Wspólnotowy Program Działań
 Wspól
notowy Program Dzi
ałań
Dopuszczają jednak możliwoS
ć dyskryminacji
na rzecz Zwalczania Wykluczenia Społecznego na lata
na rzecz Zwal
czani
a Wykl
uczeni
a Społecznego na l
ata
pozytywnej, polegającej na uprzywilejowaniu
2002  2006 . Celem programu jest wsparcie
2002

2006
pewnych grup w celu zrekompensowania im
współpracy między państwami członkowskimi UE oraz
niekorzystnej sytuacji, w jakiej się znajdują.
zwiększanie skutecznoS
ci przeciwdziałania wyklu-
czeniu społecznemu. W ramach programu corocznie
Unia Europejska rozbudowała prawo wspólnotowe
mają odbywać się spotkania Okrągłego Stołu
dotyczące równego traktowania płci w dziedzinie
Wykluczenia Społecznego, na których prezentowane
zatrudnienia. Do najważniejszych dyrektyw należą tu:
będą wyniki badań i doS
wiadczeń poszczególnych
dyrektywa 75/117, dotycząca równego wynagro-
państw, a także dorobek organizacji pozarządowych.
dzenia za tę samą pracę i dyrektywa 76/207, doty-
cząca równego traktowania kobiet i mężczyzn w za-
Dialog społeczny i społeczeństwo
Di
al
og społeczny i
społeczeństwo
kresie dostępu do zatrudnienia, kwalifikacji i szkoleń
obywatelskie
obywatel
ski
e
zawodowych, awansu społecznego oraz warunków
pracy. Ponadto na bazie dyrektywy 96/34 uregu-
Wspólnota przywiązuje ogromną wagę do dialogu
lowano kwestię urlopów rodzicielskich, przyznając
społecznego, czyli konsultacji z partnerami społe-
prawo opieki nad dzieckiem obojgu rodzicom.
cznymi. Dotyczy to bezpoS
redniego porozumiewania
się związków zawodowych pracodawców i pra-
Zasadę równoS
ci i zwalczania dyskryminacji rozwinął
cowników (m.in. ETUC, UNICE), konsultowania przez
Europejski Trybunał SprawiedliwoS
ci, szczególnie
organy Wspólnoty partnerów socjalnych w zakresie
swym orzecznictwem, dotyczącym równouprawnie-
podejmowania decyzji z dziedziny polityki społecznej,
nia kobiet i mężczyzn.
a także wypracowywania porozumień między samymi
Polityka społeczna Unii Europejskiej
Polityka społeczna Unii Europejskiej
partnerami społecznymi, którzy reprezentują różne społecznej, a także różne modele socjalne. Warto pod-
grupy interesów. Ważnym aspektem dialogu jest także kreS
lić, że liczne podmioty, instrumenty i organizacje
wzajemne informowanie się partnerów społecznych UE realizują cele socjalne w oparciu nie tylko o dorobek
oraz umożliwienie pracownikom przedsiębiorstw prawny UE, ale także Rady Europy i ONZ.
wyrażania opinii w sprawie strategicznych decyzji
podejmowanych przez pracodawców. W między-
narodowych przedsiębiorstwach kwestie te reguluje np.
pax
dziernik 2002
dyrektywa 94/45 dotycząca europejskich rad za-
kładowych.
Dużą rolę w dialogu odgrywają także organizacje
Więcej informacji na stronach:
pozarządowe, które włączają się w działania polity-
czne w różnych obszarach Wspólnoty. Przykładem jest
Dyrekcja Generalna Komisji Europejskiej:
uczestnictwo organizacji pozarządowych w progra-
Zatrudnienie i Sprawy Socjalne
mach socjalnych UE czy w polityce strukturalnej. Celem
http://europa.eu.int/comm/employment_social/
tych działań jest rozwój społeczeństwa obywatelskiego
na płaszczyx
nie europejskiej.
Inicjatywa Wspólnotowa: EQUAL
http://europa.eu.int/comm/employment_social/
equal/index_en.html
Programy wspólnotowe
Programy
wspól
notowe
European Foundation for the Improvement of Living
Poza inicjatywami finansowanymi w ramach Europej-
and Social Conditions
skiego Funduszu Społecznego (np. EQUAL  wspieranie
http://www.eurofound.eu.int/
grup poszkodowanych i zwalczanie nierównoS
ci na
rynku pracy  budżet 2,85 mld euro) Unia Europejska
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
finansuje różnorodne mniejsze programy socjalne,
http://www.mpips.gov.pl/
które mają na celu wesprzeć działania państw
członkowskich w zakresie polityki społecznej. Programy
te dotyczą m.in. polityki ochrony zdrowia, oS
wiaty
i wychowania, osób niepełnosprawnych i wyklu-
czonych, ochrony S
rodowiska czy badań naukowych.
Programy związane z polityką edukacyjną młodzieży
(SOKRATES, LEONARDO), polityką ochrony zdrowia
(Europa przeciw Rakowi, Europa przeciw AIDS,
Program Prewencji Narkomanii, Program Integracyjny
dla Niepełnosprawnych) czy polityką ochrony S
rodo-
wiska (Program na rzecz TrwałoS
ci i NieszkodliwoS
ci dla
R
rodowiska) są finansowane bezpoS
rednio z budżetu
Wspólnoty. NajczęS
ciej dysponują S
rodkami w wyso-
koS
ci od kilkunastu do kilkudziesięciu milionów euro. Na
przykład na realizację projektów związanych z obcho-
dami Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych
(2003) planuje się przeznaczyć 12 mln euro, natomiast
INFORMACYJNY
na Program Wykluczenia Społecznego  75 mln euro.
Podsumowanie
Podsumowani
e
E UROP E J S KI E J
W Unii Europejskiej następuje w ostatnich latach wyrax
-
ny wzrost znaczenia ponadnarodowej polityki społe-
Punkt Informacyjny Unii Europejskiej
Punkt Informacyjny Unii Europejskiej
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
cznej, choć należy pamiętać, że stworzenie całoS
ciowej,
ul. Emilii Plater 53, 00-113 Warszawa
wspólnej polityki społecznej jest trudne do osiągnięcia
tel.: [phone]; fax: [phone]
na tym etapie integracji. W poszczególnych państwach
e-mail: [e-mail]
www.europa.delpol.pl
członkowskich istnieją bowiem różne tradycje polityki
U N I I
P
U
N
KT
P
U
N
KT