Piotr Bajor
Fundamentalne cele
polityki społecznej Unii Europejskiej
Kurs jest realizowany w ramach obchodów EUROPEJSKIEGO ROKU RÓWNYCH SZANS
DLA WSZYSTKICH 2007
Kurs jest realizowany ze środków Wspólnoty Europejskiej, Ministerstwa Pracy i Polityki
Społecznej oraz Fundacji Prawo Europejskie. Komisja Europejska oraz Ministerstwo Pracy
i Polityki Społecznej nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za treść materiałów.
 Skrypt przygotowano w ramach działalności:
ul. Gdańska 2/67, 01-633 Warszawa
tel./fax: [phone]
www.spe.edu.pl e-mail: [e-mail]
działającego pod patronatem naukowym i dydaktycznym
Wyższej Szkoły Studiów Międzynarodowych
w A
odzi
93-101 A
ódz
, ul. Brzozowa 3/5/7/9
Wydawca:
Fundacja Prawo Europejskie
ul. Gdańska 2/67, 01-633 Warszawa
tel./fax: [phone]
e-mail: [e-mail]
Copyright by
Fundacja Prawo Europejskie
2
Spis treści
Wstęp ...................................................................................................................................... ..4
l. Rozwój wspólnotowej polityki społecznej........................................................................... 5
II. Europejski Fundusz Społeczny ....................................................................................... 12
l. Historia europejskiego Funduszu Społecznego........................................................... 14
2. Finansowanie w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego& & & & & & & & 19
III. Podmioty realizujące politykę społeczną Unii Europejskiej .......................................22
1. Główne organy wspólnotowe..................................................................................... 22
2. Komitety doradczo-konsultacyjne ............................................................................. 24
3. Agencje wspólnotowe................................................................................................. 26
IV. Regulacje w zakresie polityki społecznej Unii Europejskiej....................................... 28
1. Swobodny przepływ pracowników oraz koordynacja systemów zabezpieczenia
społecznego.... & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..28
2. Zatrudnienie ........................................................................................................................ 33
3. Dialog społeczny i jego organizacja w Unii Europejskiej .................................................. 38
4. Zwalczanie dyskryminacji .................................................................................................. 39
5. Edukacja, kształcenie zawodowe i młodzież....................................................................... 40
6. Karta Praw Podstawowych ................................................................................................. 41
6.1. Godność......................................................................................................... 43
6.2. Wolność......................................................................................................... 43
6.3. Równość ....................................................................................................... 45
6.4. Solidarność ................................................................................................... 46
6.5. Prawa obywatelskie............................................................................ & & ...48
6.6. Wymiar sprawiedliwości................................................................... & & & 50
V. Test& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..52
3
Wstęp
Początki wspólnotowej polityki społecznej sięgają końca lat pięćdziesiątych ubiegłego
stulecia. Prawdą jest, że w początkowym okresie istnienia Wspólnot Europejskich większość
uwagi skoncentrowana była na celach gospodarczych. Te jednak, jak pokazała praktyka, nie
dadzą się odizolować od innych sfer życia. Wręcz przeciwnie, występują wzajemne
powiązania i zależności pomiędzy poszczególnymi obszarami będącymi przedmiotem
polityk wspólnotowych.
W niniejszym skrypcie słuchacze kursu  Dobra administracja a społeczeństwo równych
szans znajdą informacje o tym, jak ewoluowała polityka społeczna Unii Europejskiej, jaki
jest jej dorobek i perspektywy rozwoju, jakie instytucje odpowiedzialne są za jej realizacje na
poziomie Unii oraz w Polsce. Nie zabraknie też informacji, które mogą być przydatne
w związku ze swobodą przepływu pracowników a dotyczących koordynacji systemów
zabezpieczenia społecznego państw członkowskich Unii Europejskiej.
4
I Rozwój wspólnotowej polityki społecznej
Znawcy przedmiotu dzielą rozwój polityki socjalnej na kilka okresów. W niniejszym
skrypcie przyjmiemy periodyzację zaproponowaną przez prof. dr hab. Włodzimierza Anioła
z Instytutu Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego.
Lata 1957  1973
W Traktacie Rzymskim (1957 r.) pojawiły się ogólnikowe zapisy o harmonizacji systemów
socjalnych państw sygnatariuszy, jednak spełniały one rolę drugoplanową. Jedną
z przyczyn takiego stanu rzeczy był fakt, że państwa założycielskie Europejskiej Wspólnoty
Gospodarczej reprezentowały podobny poziom rozwoju gospodarczego oraz posiadały
zbliżone systemy socjalne.
Zapisy socjalne Traktatu Rzymskiego miały na celu zniesienie społecznych barier
w swobodzie przepływu pracowników w granicach EWG. Praktycznie do początku lat 70-
tych poza tym wąskim zakresem traktowane były marginalnie.
W 1957 r. na mocy art. 123 Traktatu powstał Europejski Fundusz Społeczny (EFS), który
praktyczną działalność rozpoczął w 1960 r. Funduszowi temu poświęcony zostanie osobny
rozdział, bowiem do dnia dzisiejszego spełnia on kluczową rolę w polityce społecznej Unii
Europejskiej. Głównym odbiorcą środków EFS były Niemcy, które wykorzystywały
w tamtym okresie ponad 40 procent funduszu.
Wówczas doszło także do zawarcia pierwszych porozumień w sprawach wzajemnego
uznawania kwalifikacji zawodowych, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w kwestii
najważniejszej  zabezpieczenia społecznego migrujących pracowników i ich rodzin.
W tej ostatniej przyjęto w 1971 r., obowiązujące do dzisiaj, rozporządzenie w sprawie
stosowania systemów zabezpieczenia społecznego wobec osób zatrudnionych i członków ich
rodzin przemieszczających się na obszarze Wspólnoty (1408/71/EWG).
W Turynie 18 paz
dziernika 1961 r. została uchwalona przez Radę Europy Europejska
Karta Socjalna (European Social Charter) zwana także Socjalną Kartą Turyńską. EKS jest
gwarancją praw oraz wolności obywatelskich i politycznych bez dyskryminacji ze względu
na rasę, kolor i płeć, religię, poglądy polityczne, pochodzenie narodowe lub społeczne.
Według artykułu 20, ust.1b państwa członkowskie muszą zagwarantować pięć spośród
siedmiu praw tzw. "obowiązującego jądra" - "compulsory nucleus":
5
" prawa do pracy,
" do tworzenia związków zawodowych,
" do układów zbiorowych,
" do zabezpieczenia socjalnego,
" do pomocy medycznej i socjalnej,
" prawa rodziny do ochrony,
" prawa zabezpieczenia pracowników - imigrantów do ochrony.
Ożywienie Wspólnoty w zakresie praktycznego realizowania polityki socjalnej nastąpiło na
początku lat 70-tych. Było ono efektem dojścia do władzy partii socjaldemokratycznych
w większości państw członkowskich. W 1971 r. Komisja zaproponowała przyjęcie
dokumentu o nazwie Zarys programu wspólnej polityki społecznej, zaś na szczycie szefów
państw i rządów EWG w Paryżu w 1972 r. uznano działania w sferze socjalnej za równie
ważne jak rozwój gospodarczy. Dotychczasowe postępy w kształtowaniu polityki socjalnej
uznano za niezadowalające. Zalecono organom Wspólnoty pilne opracowanie programu
działań w tym obszarze na najbliższe lata.
Wówczas to, po raz pierwszy w historii Wspólnoty, na forum szczytu paryskiego
opowiedziano się za intensyfikacją działań socjalnych. Inicjatorem tego procesu był
ówczesny kanclerz RFN Willy Brandt.
Lata 1974  1984
Rada Ministrów EWG w 1974 r. uchwaliła Program Działań Społecznych (PDS), którego
celami były:
" pełne i lepsze zatrudnienie,
" poprawa, wyrównywanie i humanizacja warunków życia i pracy,
" zwiększenie udziału partnerów społecznych w ekonomicznych i politycznych decyzjach
EWG,
" zwiększenie udziału pracowników w decyzjach dotyczących zatrudniających ich
przedsiębiorstw.
Efektem wejścia w życie PDS było m.in. znaczące zwiększenie środków na finansowanie
projektów Europejskiego Funduszu Socjalnego. Większość środków wykorzystywano na
projekty związane z tworzeniem nowych miejsc pracy, przekwalifikowaniem pracowników
6
i innymi projektami nakierowanymi na walkę z bezrobociem. Zaznaczyć trzeba, że początek
lat 70-tych był dla EWG wyjątkowo trudny zważywszy na kryzys paliwowy w 1973 r., który
spowodował gwałtowny wzrost bezrobocia w Europie Zachodniej. Główny nacisk położono
na wspomaganie regionów i branż najbardziej dotkniętych kryzysem. Powołano do życia
działające w ramach Wspólnoty Europejskie Centrum Kształcenia Zawodowego w Berlinie
Zachodnim oraz Europejską Fundację Poprawy Warunków Życia i Pracy w Dublinie.
Koniec lat 70-tych zaowocował przyjęciem licznych dyrektyw wspólnotowych
sankcjonujących równouprawnienie kobiet i mężczyzn, dotyczących bezpieczeństwa
i higieny pracy, regulujących zagadnienia zwolnień grupowych, transferu przedsiębiorstw,
czy w końcu zabezpieczeniem pracownika przed niewypłacalnością pracodawcy.
Zmiany u sterów władzy w większości krajów Wspólnoty spowodowały pod koniec lat 70-
tych spowolnienie rozwoju polityki społecznej. Nastąpił nawrót liberalizmu
i deregulacji w gospodarce i polityce społecznej. Duży wpływ na opóz
nienia
w przyjmowaniu nowych regulacji miała wówczas Wielka Brytania pod rządami premier
M. Thatcher.
Mimo, że był to okres stagnacji w integracji europejskiej, to udało się przeforsować kilka
dyrektyw dotyczących ochrony pracowników przed szkodliwym działaniem niektórych
substancji takich jak azbest oraz innych czynników chemicznych i biologicznych.
W 1984 r. uruchomiono kolejny Program Działań Społecznych, który oceniony został jako
mało ambitny, co zgodne było z panującymi w integracji tendencjami.
Lata 1985  1987
Kolejne 12 lat pomiędzy 1985 a 1997 rokiem przyniosły wyraz
ny postęp
w podejściu do polityki społecznej. Trzy kolejne traktaty: Jednolity Akt Europejski
(1986 r.), Traktat z Maastricht (1992 r.) oraz Traktat Amsterdamski (1997 r.)
wprowadziły zmiany kompetencyjne i proceduralne Wspólnoty w zakresie polityki
społecznej.
W 1989 r. na szczycie przywódców państw EWG w Strasburgu 11 państw członkowskich
(z wyjątkiem Wielkiej Brytanii) podpisało Kartę Podstawowych Praw Społecznych
Pracowników. Wraz z podpisaniem Karty uruchomiono kolejny Program Działań
Społecznych wyznaczający 47 zadań i inicjatyw na poziomie wspólnotowych, również
legislacyjnych, związanych z realizacją rynku jednolitego. Warto w tym momencie
7
wspomnieć, że w trakcie negocjacji nad Traktatem Ustanawiającym Unię Europejską
dochodziło do wielu kontrowersji, głównie za sprawą Wielkiej Brytanii, która podobnie jak
w przypadku integracji monetarnej odmawiała podpisania odpowiednich porozumień
w sferze polityki społecznej. Wielkiej Brytanii pozostawiono więc możliwość, podobnie jak
w przypadku unii walutowej, możliwość jednostronnego niepodporządkowania się
wynegocjowanym uzgodnieniom. Podobnie jak w przypadku Wspólnotowej Karty
Społecznej 11 państw z wyłączeniem Wielkiej Brytanii podpisało Porozumienie w sprawie
polityki społecznej.
Porozumienie dawało Radzie Ministrów Wspólnoty możliwość rozstrzygania większością
głosów kwestii związanych z warunkami pracy, zasadami BHP, informowaniem
i konsultowaniem pracowników, równouprawnieniem kobiet i mężczyzn na rynku pracy oraz
integracją osób z tego rynku wykluczonych. Na zasadzie consensusu rozstrzygane miały być
natomiast sprawy związane z zabezpieczeniem społecznym, ochrony socjalnej, praw osób
zwolnionych z pracy, reprezentacji i zbiorowej obrony interesów pracowników
i pracodawców oraz warunków zatrudnienia migrantów z krajów trzecich.
Porozumienie powodowało wzrost znaczenia europejskich federacji pracowników
i pracodawców. Ich porozumienia miały od tej pory moc aktów obowiązujących aktów
prawnych.
W 1994 r. nastąpiło przyjęcie dyrektywy w sprawie Europejskich Rad Zakładowych.
Przystąpienie do Wspólnoty trzech krajów o znacznie mniejszych potencjałach
ekonomicznych (Grecji w 1981 r., Portugalii i Hiszpanii w 1986 r.) spowodowało, że na
politykę społeczną należało spojrzeć nie tylko poprzez implementację wspólnotowych
przepisów prawa. Jak pamiętamy EWG utworzyły państwa o zbliżonych poziomach
i charakterach polityki społecznej. Tymczasem zbliżał się rok 1992 i należało rozpatrywać to
zagadnienie przez pryzmat utworzenia rynku jednolitego, co stwarzało nowe uwarunkowania
także socjalne. Dokonano wiec przewartościowania podejścia do wspólnotowej polityki
społecznej. Kolejno, w latach 1992 i 1993 przyjęto dokumenty, posiadające duże znaczenie
dla dalszego kierunku rozwoju polityki społecznej. Były to Księga Zielona- zawierająca 65
pytań odnoszących się do dalszego rozwoju tej polityki i Księga Biała wytyczająca kierunki
działań na przyszłość. Należały do nich:
1. tworzenie nowych miejsc pracy,
2. inwestowanie w zasoby ludzkie,
3. wspieranie wysokich standardów w zakresie warunków pracy, wspomagających
konkurencyjność Wspólnoty,
8
4. stworzenie wspólnego europejskiego rynku pracy, który eliminowałby eksport bezrobocia
oraz turystykę socjalną,
5. usankcjonowanie równości kobiet i mężczyzn,
6.  aktywne społeczeństwo dla wszystkich poprzez politykę i ochronę socjalną, zwalczanie
wykluczenia społecznego i dyskryminacji,
7. aktywna polityka ochrony zdrowia,
8. partnerstwo i dialog między związkami zawodowymi, organizacjami pracodawców
i organizacjami pozarządowymi,
9. współpraca międzynarodowa z organizacjami i krajami spoza Wspólnoty,
10. efektywne stosowanie wspólnotowego prawa socjalnego.
Mówiąc o przemianach jakim poddawana była w tamtym okresie polityka społeczna
Wspólnoty, trudno jest nie wspomnieć o czołowej postaci wpływającej na jej kształt.
Pełniący przez dwie kadencje funkcję przewodniczącego Komisji Jacques Delos opracował
strategię polityki społecznej, która oparta była o następujące założenia i tezy:
1. Potrzeba integracji europejskiej  wymuszają to realia globalizacji, ograniczanie zdolności
politycznych państw narodowych.
2. Potrzeba ekonomicznej liberalizacji  miała przynieść wzrost konkurencyjności rynku
europejskiego wobec zewnętrznych rynków i partnerów gospodarczych.
3. Potrzeba regulacji rynku, wspólnej polityki ekonomicznej, walutowej, regionalnej
redystrybucji, wdrożenia programów wspierających edukację oraz działań innowacyjnych
w przemyśle.
4. Potrzeba społecznej solidarności, dialogu pomiędzy partnerami społecznymi,
wykorzystanie funduszy strukturalnych dla celów społecznych.
Opór Wielkiej Brytanii wobec wspólnotowej polityki społecznej trwał do 1997 r., kiedy to do
władzy doszła Partia Pracy. Stworzyło to nowe możliwości porozumień. Do Traktatu
Amsterdamskiego ratyfikowanego w tym samym roku włączono Porozumienia w sprawie
polityki społecznej z Maastricht. W Traktacie sygnowanym również przez Wlk. Brytanię
znalazły się obszerne rozdziały dotyczące wspólnotowej polityki społecznej, zatrudnienia,
ochrony środowiska, ochrony zdrowia, ochrony konsumenta.
Aktem kończącym omawiany okres jest przyjęcie na szczycie Rady Europejskiej
w Luksemburgu w 1997 r. założeń Europejskiej Strategii Zatrudnienia.
9
Europejska Strategia Zatrudnienia zakładała, że państwa członkowskie określając
i realizując politykę zatrudnienia zmierzać będą do realizacji wspólnych celów
wynikających ze Strategii.
Rada Europejska raz w roku zobowiązana była do dokonania oceny sytuacji na rynku pracy
(Wspólny Raport o Zatrudnieniu) oraz opracować Wytyczne w sprawie zatrudnienia. Na
podstawie tych wytycznych każdy kraj członkowski zobowiązany był opracować Narodowy
plan działań na rzecz zatrudnienia i co roku składać Komisji Europejskiej raport z realizacji
polityki zatrudnienia. Na podstawie tych raportów Komisja opracowywała następny Wspólny
Raport o Zatrudnieniu. Na jego podstawie Rada Europejska mogła kierować do państw
członkowskich zalecenia dotyczące polityki zatrudnienia, gdyż takie właśnie otrzymała
kompetencje.
Pierwsze Wytyczne w sprawie zatrudnienia przyjęte zostały podczas wspomnianego szczytu
Rady Europejskiej w Luksemburgu w 1997 r. i dotyczyły:
" poprawy zdolności do uzyskiwania i utrzymania zatrudnienia poprzez rozwój jakości
zasobów ludzkich,
" rozwój przedsiębiorczości,
" poprawę zdolności adaptacyjnych przedsiębiorstw i pracowników,
" wzmocnienie polityki równości szans na rynku pracy.
Okres po 1997 r.
Okres po 1997 r. nazywany jest nowym podejściem. Pod koniec lat 90-tych w 13 spośród 15
państw Unii Europejskiej rządy sprawowały lub współrządziły ugrupowania
socjaldemokratyczne, co musiało mieć przełożenie na wspólnotową politykę społeczną.
W 1998 r. głoszono średniookresowy Program Działań Społecznych obejmujący lata 1998 
2000. Na rynku pracy zarysowały się zjawiska, które wymagały wzmożenia działań.
Należały do nich: wysokie bezrobocie, ubóstwo i wykluczenie społeczne oraz zmiany
w środowisku pracy. Program zakładał następujące kierunki działań:
1. tworzenie miejsc pracy, podnoszenie kwalifikacji, zwiększenie mobilności siły roboczej;
2. skuteczną adaptację do zmieniającego się środowiska pracy (unowocześnienie form
organizacji pracy, przyspieszenie restrukturyzacji firm, wykorzystanie szans jakie stwarza
społeczeństwo informacyjne, podnoszenie poziomu BHP);
3. tworzenie społeczeństwa skonsolidowanego opartego na solidarności i równości,
gwarantującego wysoki standard życia i zdrowia.
10
Kolejnym istotnym dokumentem wyznaczającym cele wspólnotowej polityki społecznej była
Europejska Agenda Społeczna przyjęta na posiedzeniu Rady Europejskiej w Nicei
w 2000 r. Obejmowała plan działań do 2005 r.
Główne cele określone w Agendzie to:
" osiągnięcie pełnego zatrudnienia;
" rozwiązanie problemu starzenia się społeczeństw;
" wzmocnienie społecznej spójności;
" wzrost społecznego znaczenia procesu globalizacji.
Cele te realizować poprzez realizację zadań, spośród których sześć miało znaczenie
priorytetowe:
" stworzenie dużej liczby wysokiej jakości miejsc pracy;
" osiągnięcie równowagi pomiędzy elastycznością rynku pracy a bezpieczeństwem
socjalnym pracowników;
" zwalczanie ubóstwa, wszelkich form wykluczenia społecznego oraz dyskryminacji;
" unowocześnienie systemów ochrony socjalnej (emerytalnego, ochrony zdrowia);
" wzmocnienie polityki społecznej w kontekście rozszerzenia i stosunków zewnętrznych
Unii Europejskiej.
Omawiając proces ewolucji wspólnotowej polityki społecznej nie można pominąć
procesu lizbońskiego, który zmierza do umocnienia i modernizacji europejskiego
modelu społecznego łącząc ekonomiczne i społeczne cele Unii Europejskiej. Mowa tu
o Strategii Lizbońskiej przyjętej na posiedzeniu Rady Europejskiej w marcu 2000 r.
w Lizbonie. Strategia Lizbońska uznaje za strategiczny cel UE stworzenie do 2010 r.
najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej, opartej na wiedzy gospodarki na świecie,
zdolnej do trwałego wzrostu, zapewniającej coraz więcej lepszych miejsc pracy oraz większą
spójność społeczną.
Podsumowując, należy stwierdzić, że obecna polityka społeczna Unii Europejskiej
realizowana jest w takich kierunkach jak: promowanie zatrudnienia, zwalczanie bezrobocia
i wykluczenia społecznego, zachęcanie do reformy systemów zabezpieczenia społecznego.
11
II Europejski Fundusz Społeczny
Europejski Fundusz Społeczny (EFS) jest głównym instrumentem wspierającym działania
podejmowane w ramach Europejskiej Strategii Zatrudnienia oraz rocznych Wytycznych
w sprawie zatrudnienia. Środki EFS przeznaczone są także na realizację Inicjatywy
Wspólnotowej EQUAL poświęconej przeciwdziałaniu dyskryminacji i nierówności szans na
rynku pracy.
Priorytety EFS realizowane są w ramach pięciu obszarów wsparcia, które określają zakres
działań. Obejmują one:
1. Aktywną politykę rynku pracy:
" przeciwdziałanie i zapobieganie bezrobociu,
" przeciwdziałanie zjawisku długotrwałego bezrobocia zarówno wśród mężczyzn, jak
i kobiet,
" ułatwianie ponownej integracji długotrwale bezrobotnych z rynkiem pracy,
" a także wspieranie integracji zawodowej ludzi młodych oraz osób powracających na rynek
pracy po okresie nieobecności na nim.
2. Przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego:
" ograniczenie zjawiska marginalizacji społecznej i przygotowanie osób narażonych na
wykluczenie społeczne do wejścia na rynek pracy,
" utrzymanie zatrudnienia lub powrotu do czynnego życia zawodowego (dla osób, które ze
względu na trudną sytuację życiową nie potrafią samodzielnie odnalez
ć się na rynku pracy,
nie potrafią rozwiązać osobistych, społecznych i zawodowych problemów korzystając
długotrwale w sposób bierny ze świadczeń pomocy społecznej).
3. Kształcenie ustawiczne:
" ułatwienie i polepszenie dostępu do rynku pracy oraz integrację z rynkiem pracy,
" podwyższenie i utrzymanie potencjału zatrudnieniowego osób,
" promowanie mobilności zawodowej, poprzez zwiększanie dostępu do szkoleń
zawodowych, edukacji oraz doradztwa.
12
4. Doskonalenie kadr gospodarki (promocja potencjału adaptacyjnego) oraz rozwój
przedsiębiorczości:
" promocja wykwalifikowanej, przeszkolonej i zdolnej do adaptacji do zmiennych warunków
rynku pracy kadry pracowniczej,
" popieranie innowacyjności i potencjału adaptacyjnego w zakresie organizacji pracy,
" rozwijanie przedsiębiorczości oraz warunków sprzyjających tworzeniu miejsc pracy
i podwyższaniu kwalifikacji,
" rozwój potencjału ludzkiego w sferze badań, nauki i technologii.
5. Zwiększanie dostępu i uczestnictwa kobiet na rynku pracy:
" włącznie z możliwością rozwijania kariery zawodowej,
" zwiększenie dostępu kobiet do nowych miejsc pracy,
" pomoc w uruchamianiu działalności gospodarczej,
" działania zakładające zmniejszenie dysproporcji których podstawą jest dyskryminacja ze
względu na płeć zarówno w ramach pionowych, jak i poziomych struktur rynku pracy.
Działania w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego nastawione są przede
wszystkim na:
a) wspieranie osób:
" edukacja i szkolenia zawodowe;
" pomoc w zatrudnieniu;
" wyższa edukacja,
" rozwój nauk i badań nad zagadnieniami objętymi przez EFS;
" tworzenie miejsc pracy;
b) wspieranie struktur i systemów:
" poprawa systemu edukacji i szkoleń,
" modernizowanie usług zatrudnienia;
" integrowanie systemu edukacji ze światem pracy;
13
" tworzenie systemów przewidywania potrzeb w zakresie kwalifikacji pożądanych na rynku
pracy;
c) zapewnienie dodatkowych środków i podwyższenie świadomości społecznej:
" zapewnienie świadczeń dodatkowych dla osób, które biorą udział w organizowanych
programach, a które mają na utrzymaniu inne osoby;
" rozwój dodatkowych umiejętności; podwyższanie świadomości społecznej;
" rozpowszechnianie niezbędnych informacji o rynku pracy.
Ponadto, EFS ma za zadanie wspierać kwestie wspólne dla całego obszaru Unii i jej
poszczególnych członków, dotyczące rozwoju lokalnego, równości szans, rozwoju
społeczeństwa informacyjnego oraz zrównoważonego rozwoju. Podejmowane działania
z zakresu rozwoju lokalnego mają przyczynić się, między innymi, do wzmocnienia więzi
wewnętrznej wspólnot lokalnych, poprawy jakości życia społeczności oraz zwiększenia
zaangażowania mieszkańców i władz lokalnych w rozwój społeczno-gospodarczy regionu
poprzez realizację działań opartych na zasadzie partnerstwa.
Kwestia równości szans stanowi istotny element wszystkich realizowanych działań. Odnosi
się ona w szczególności do promowania równych szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy,
do wyrównywania szans edukacyjnych i szans na rynku pracy osób narażonych na
wykluczenie społeczne, osób zamieszkałych na terenach wiejskich i zaniedbanych oraz osób
niepełnosprawnych.
Z rozwojem społeczeństwa informacyjnego związana jest konieczność podwyższenia
poziomu technologicznego, co za tym idzie konieczność podnoszenia kwalifikacji
w posługiwaniu się nowoczesnymi technikami informatycznymi, komunikacyjnymi,
podnoszenia wiedzy na temat nowoczesnych metod zarządzania i form pracy.
1. Historia europejskiego Funduszu Społecznego
Jak już wspomniano w poprzednim rozdziale Europejski Fundusz Społeczny powołano do
życia 1957 r. na mocy art. 123 Traktatu o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej.
Praktyczną działalność EFS rozpoczął w trzy lata póz
niej. Był pierwszym funduszem
strukturalnym Wspólnot Europejskich. Do dnia dzisiejszego wielokrotnie poddawany był
14
przemianom dostosowującym go do zmieniającej się sytuacji gospodarczej i politycznej
w Europie Zachodniej oraz do rozwijającej się polityki zatrudnienia. Historię EFS dzieli się
na kilka okresów, które omówione zostały poniżej.
Początek działalności - 1957-1971
Zadaniem świeżo powstałego Funduszu było finansowanie działań zwiększających szanse
uzyskania zatrudnienia przez obywateli Wspólnoty. Dotyczyło to promocji zatrudnienia oraz
mobilności zawodowej pracowników. Początkowo EFS zarządzany był przez Komisję
wspieraną przez Komitet Funduszu Społecznego, w skład którego wchodzili przedstawiciele
rządów, związków zawodowych i pracodawców. Komitet funkcjonuje do dnia dzisiejszego.
Działalność EFS polegała na zwrocie połowy kosztów za szkolenia zawodowe poniesionych
przez organy publiczne państw członkowskich oraz na przyznawaniu grantów
i zasiłków na przesiedlenie pracowników oraz na podnoszenie ich kwalifikacji. W okresie
tym przeszkolono ponad milion pracowników i wsparto 700 tysięcy tych, którzy zmienili
miejsce zamieszkania w celu podjęcia nowej pracy. Głównymi beneficjantami funduszu były
Włochy i Niemcy. W ciągu pięciu lat EFS zwiększył finansowanie grantów z 8,2 mln ECU
do w 1965 r. do 46,2 mln ECU w 1970r.
1971 r.  reforma EFS
W latach 70-tych pojawiły się nowe wyzwania i problemy związane z ograniczeniem
zatrudnienia spowodowanym czynnikami strukturalnymi. Spowodowały one konieczność
zreformowania Funduszu. Dokonano tego w 1971 r. zwiększając jego zasoby i zmieniając
strukturę. EFS rozszerzył swoją działalność o wspieranie sektora państwowego
i prywatnego a także o dostosowanie infrastruktury i miejsc pracy dla osób
niepełnosprawnych i inwalidów. Uruchomiono także finansowanie programów skierowanych
na aktywizację zawodową młodzieży. Głównymi sektorami gospodarki, na wspieraniu
których koncentrował się EFS w tym okresie było rolnictwo i branża tekstylno-odzieżowa.
15
Poprawki z roku 1977 i 1978
Te dwa lata końca 70-tych zaowocowały finansowaniem programów ułatwiających
znalezienie pracy imigrantom i ich rodzinom. Zaczęto poświęcać więcej uwagi bezrobociu
kobiet, które skończyły 25 lat oraz osobom pozostającym przez długi czas bez pracy
a chcącym powrócić na rynek pracy. Uruchomiono programy wspierające osoby poniżej 25
roku życia, które poszukiwały pierwszej pracy.
1983-1988
W 1982 roku liczba bezrobotnych na terenie Wspólnoty wzrosła do 10,5 mln, w tym 42%
stanowiły osoby poniżej 25 roku życia. Wobec tak alarmującego stanu zatrudnienia
wprowadzono w 1983 r. w EFS zmiany, które dotyczyły głównie programów nakierowanych
na pomoc ludziom młodym, dla których EFS miał finansować szkolenia zawodowe oraz
praktyki, jak i tworzenie nowych miejsc pracy dla młodzieży w regionach szczególnie
zagrożonych bezrobociem.
1989-1993
W 1988 roku Komisja przedłożyła propozycje daleko idącej reformy Funduszu, która
pociągała za sobą dwukrotne zwiększenie środków oraz nakazała wykorzystywanie tych
środków w sposób bardziej skoncentrowany i zorientowany, aby promować spójność
społeczną i gospodarczą we Wspólnocie. Również w celu poprawienia skuteczności EFS, jak
i w obliczu uruchomienia jednolitego rynku wewnętrznego UE, EFS został włączony
w całościową politykę strukturalną Wspólnoty Europejskiej.
Europejskiemu Funduszowi Społecznemu narzucone zostały zasady, którymi miał się
kierować:
" Zasada koncentracji - wykorzystanie funduszy musi się koncentrować na ograniczonych,
"
"
"
precyzyjnie określonych celach.
16
" Zasada programowania - wszelkie działania muszą być oparte na wieloletnich,
"
"
"
strategicznych programach rozwoju. Fundusze nie wspierają bezpośrednio konkretnych
wskazanych projektów, lecz projekty ujęte w ramy długofalowych strategii. Programowanie
i realizacja działań funduszy strukturalnych odbywa się w okresach siedmioletnich.
" Zasada partnerstwa - realizacja projektów i ich monitorowanie obywa się przy ścisłej
"
"
"
współpracy Komisji wraz z krajowymi, regionalnymi i lokalnymi władzami oraz partnerami
społecznymi i gospodarczymi.
" Zasada dodatkowości - środki funduszu mają uzupełniać środki przeznaczone na ten cel
"
"
"
przez kraje członkowskie, a więc nie mogą zastępować w całości środków państwowych.
1993-1999
Okres ten jest uznawany za jeden z najbardziej aktywnych dla Funduszu - było to związane
ze znaczącym wzrostem stopy bezrobocia w krajach UE. Istotnie więc zwiększono środki na
EFS do 47 mld ECU, które były głównie przeznaczone na rozwój najsłabiej rozwiniętych
regionów.
W 1994 roku zatwierdzono także trzy nowe inicjatywy zatrudnieniowe przeznaczając na nie
1,5 mld ECU:
1) NOW - promowanie równych szans dla kobiet,
2) HORIZON - promujących zatrudnienie osób niepełnosprawnych i innych osób
zagrożonych wykluczeniem społecznym,
3) YOUTHSTART - włączanie w rynek pracy młodzieży do 20-tego roku życia, ze
szczególnym uwzględnieniem osób bez odpowiednich kwalifikacji i wykształcenia.
Luksemburg 1997 r.
Po podpisaniu, ale jeszcze przed wejściem w życie Traktatu Amsterdamskiego, który
stworzył formalne podstawy dla wspólnej polityki zatrudnienia, w listopadzie 1997 r.
w Luksemburgu odbyło się nadzwyczajne posiedzenie Rady Europejskiej poświecone
zwalczaniu bezrobocia. Spotkanie to zainicjowało tzw. proces luksemburski - kompleksową
strategię Wspólnoty Europejskiej w sferze zatrudnienia. Strategia ta zakłada koordynowanie
17
polityki zatrudnienia prowadzonej przez państwa członkowskie za pomocą tzw. wytycznych
w dziedzinie zatrudnienia opracowywanych przez Komisję Europejską i zatwierdzonych
przez Radę oraz krajowych planów działań przygotowywanych przez rządy poszczególnych
państw.
Cardiff (1998 r.), Kolonia (1999 r.)
Rada Europejska podczas obrad w Cardiff uznała, iż sprawą o pierwszorzędnym znaczeniu
jest podniesienie konkurencyjności gospodarek państw członkowskich wobec państw
niezrzeszonych oraz zwiększenie efektywności funkcjonowania wspólnego rynku towarów,
usług i kapitału. Głównym celem stało się maksymalne odbiurokratyzowanie gospodarki na
szczeblach krajowych i wspólnotowym tak, aby zmniejszyć obciążenie małych,
utrzymujących liczne miejsca pracy firm i ułatwić powstawanie nowych przedsiębiorstw.
Działania wynikające z takiego podejścia określane są jako proces z Cardiff.
Na szczycie UE w Kolonii w 1999 r. przyjęto Europejski Pakt na Rzecz Zatrudnienia, który
ma stwarzać dogodną platformę dialogu wszystkich stron zaangażowanych
w konstruowanie i realizację polityki makroekonomicznej, z myślą o pobudzeniu wzrostu
gospodarczego i procesu tworzenia nowych miejsc pracy. W Pakcie zwrócono uwagę na:
" potrzebę odpowiednio zróżnicowanej, zrównoważonej polityki makroekonomicznej, w tym
"
"
"
polityki finansowej, która musi uwzględniać rygory stabilizacji wynikające
z Unii Gospodarczej i Walutowej, a zarazem kierować fundusze publiczne na inwestycje
oraz tworzenie konkurencyjnych miejsc pracy;
" utrzymywanie podwyżek płac w odpowiedniej proporcji do wzrostu wydajności;
"
"
"
" politykę pieniężną ukierunkowaną na stabilność cen;
"
"
"
" potrzebę ścisłego dialogu na tematy związane z polityką fiskalną i pieniężną pomiędzy
"
"
"
partnerami społecznymi a władzami.
Lizbona 2000
Szanse i zagrożenia w dziedzinie zatrudnienia, związane z szybkim rozwojem technologii
informatycznych i telekomunikacyjnych stały się jednym z głównych tematów
18
nadzwyczajnego szczytu UE w Lizbonie w marcu 2000 roku, poświęconego zatrudnieniu,
reformom gospodarczym i spójności społecznej. Rada przyjęła na nim strategiczny cel na
nadchodzącą dekadę: wykorzystanie zachodzących zmian technologicznych na rzecz
uzyskania przez gospodarkę europejską maksymalnej konkurencyjności i szybkiego tempa
wzrostu (co najmniej 3 proc. rocznie), tak aby stworzyć dogodne warunki do pełnego
zatrudnienia i zwiększenia stopnia regionalnej spójności w UE.
Po roku 2000
Budżet Europejskiego Funduszu Społecznego w latach 2000-2006 wyniósł około 64
miliardów euro, co stanowi około 30 procent środków przeznaczonych dla Funduszy
Strukturalnych przez Unię Europejską na lata 2000-2006 (razem prawie 195 miliardów euro).
Szacuje się, iż w ramach funduszy strukturalnych, Polska otrzyma pomoc finansową
w wysokości 8,274 mld euro w latach 2004-2006, w tym 1,910 mld euro z Europejskiego
Funduszu Społecznego.
EFS otrzymał prawie 64 mld euro środków na wspomniany okres, a więc znacznie więcej niż
w latach poprzednich i jest aktywny we wszystkich trzech celach polityki strukturalnej.
Działania EFS w okresie 2000-2006 muszą ściśle współgrać z celami strategicznymi
i zasadami funduszy, jak również z celami Europejskiej Strategii Zatrudnienia
zainicjowanej przez Traktat Amsterdamski i Szczyt Luksemburski w 1997 roku.
(Rozdział opracowany na podstawie materiałów Krajowego Ośrodka Szkoleniowego
Europejskiego Funduszu Społecznego)
2. Finansowanie w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Środki EFS są dostępne za pośrednictwem państw członkowskich i regionów. EFS nie
finansuje projektów bezpośrednio z Brukseli. Każde państwo członkowskie lub region ustala
wraz z Komisją Europejską Program Operacyjny, który będzie finansowany z EFS w okresie
2007-2013. Programy Operacyjne ustalają priorytety dla działań EFS i cele do zrealizowania.
19
Wiele różnych podmiotów może uczestniczyć w projektach EFS: organa administracji
publicznej, organizacje pozarządowe i partnerzy społeczni działający w dziedzinie
zatrudnienia oraz integracji społecznej, przedsiębiorstwa pracujący i bezrobotni oraz inne
strony zainteresowane.
Uczestnicy działań EFS realizują je za pośrednictwem Instytucji Zarządzającej EFS we
własnym państwie członkowskim. Europejski Fundusz Społeczny oparty jest na zasadach
współfinansowania i współzarządzania. Współfinansowanie oznacza, że pomocy finansowej
UE zawsze muszą towarzyszyć fundusze krajowe, publiczne lub prywatne. Oczywiście
stopień interwencji UE zależy od sytuacji danego regionu. W zależności od wielu czynników
społeczno-gospodarczych współfinansowanie może wynosić od 50 do 80 % całkowitych
kosztów projektu. Współzarządzanie oznacza, że wytyczne dla działań EFS są określanie na
szczeblu europejskim, podczas gdy wdrażaniem na miejscu zajmują się odpowiednie władze
krajowe lub regionalne w poszczególnych państwach członkowskich. Władze
te przygotowują Programy Operacyjne oraz wybierają i kontrolują projekty.
Finansowanie EFS jest zorganizowane według dwóch szerokich celów:
A. Cel konwergencji:
Obejmuje wszystkie regiony UE z produktem krajowym brutto (PKB) na mieszkańca poniżej
75% średniej Wspólnoty. Państwa i regiony kwalifikujące się do celu konwergencji
otrzymują ponad 80% finansowania z UE.
B. Cele w dziedzinie konkurencyjności i zatrudnienia w regionach:
Obejmuje wszystkie regiony UE nie kwalifikujące się do celu konwergencji.
W całej Unii, zarówno w ramach celów konwergencji oraz konkurencyjności i zatrudnienia
w regionach, EFS zapewnia pomoc w podziale na cztery kluczowe dziedziny działania:
" zwiększanie zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw;
" zwiększanie dostępu do zatrudnienia i uczestnictwa w rynku pracy;
" zwiększanie integracji społecznej przez zwalczanie dyskryminacji i ułatwianie dostępu do
rynku pracy dla osób w niekorzystnej sytuacji;
20
" wspieranie partnerstw na rzecz reform w obszarze zatrudnienia i integracji.
W najmniej zamożnych regionach i państwach członkowskich, które kwalifikują się do celu
konwergencji, EFS wspiera także:
" inicjatywy w celu zwiększania i poprawy inwestycji w kapitał ludzki, w szczególności
poprzez poprawę systemów edukacyjnych i szkoleniowych;
" działania zmierzające do wzmacniania zdolności instytucjonalnej i skuteczności
administracji publicznej na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym.
W Polsce całość środków Europejskiego Funduszu Społecznego na lata 2007  2013
przeznaczona jest na realizację Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL).
Celem tego programu jest wzrost poziomu zatrudnienia i spójności społecznej. Niezmienione
w porównaniu z dotychczasowymi pozostały główne obszary wsparcia: zatrudnienie,
edukacja, integracja społeczna, ułatwienia w dostosowywaniu się pracowników
i przedsiębiorstw do zmian zachodzących w gospodarce, a także zagadnienia związane
z rozwojem zasobów ludzkich na terenach wiejskich, budową sprawnej i skutecznej
administracji publicznej wszystkich szczebli oraz promocją zdrowia.
Nowości w zasadach wsparcia z EFS:
Monofunduszowość  PO Kapitał Ludzki finansowany tylko z EFS. Maksymalna stopa
współfinansowania podniesiona do 85%. Możliwość wzajemnego finansowania
komplementarnych działań przez EFS i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR)
do 10% na poziomie priorytetu (tzw. cross-financing).Wsparcie dla reformy administracji
publicznej. Włączenie Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL do głównego nurtu działań.
Wzmocnienie roli regionów. W PO KL przyjęto zasadę podziału działań na te, które są
realizowane na poziomie centralnym (np. w celu poprawy funkcjonowania instytucji rynku
pracy) oraz na te związane bezpośrednio ze wsparciem dla osób  realizowane na poziomie
regionalnym.
21
Na podstawie doświadczeń z wdrażania EFS środki podzielono w następujący sposób  ok.
30% dla szczebla centralnego i 70% dla regionalnego. Celem jest łatwiejsze dotarcie do
instytucji oraz lepsze odzwierciedlenie specyfiki danego regionu.
III Podmioty realizujące politykę społeczną Unii Europejskiej
Organizacja Unii Europejskiej jest przedmiotem osobnego skryptu wydanego wcześniej,
zatem rozdział ten ograniczony został do wskazania roli instytucji wspólnotowych w zakresie
realizacji polityki społecznej UE.
1. Główne organy wspólnotowe
Rada Europejska
Rada Europejska (nazywana też jedynym organem Unii Europejskiej) obraduje dwa razy
w roku w składzie:
" szefowie państw;
" szefowie rządów;
" ministrowie spraw zagranicznych;
" przewodniczący Komisji Europejskiej.
Od czasu przyjęcia Strategii Lizbońskiej raz w roku odbywają się posiedzenia Rady
Europejskiej (na wiosnę) poświęcone rozwojowi polityki gospodarczej, społecznej
i zatrudnienia. Rada Europejska jest ciałem gwarantującym spójność polityki Unii we
wszystkich dziedzinach. Spełnia także rolę arbitrażową w sprawach, w których Rada Unii
Europejskiej nie może wypracować consensusu.
Rada Unii Europejskiej
Rada Unii Europejskiej (do 1993 r. Rada Ministrów) jest wspólnotowym organem
legislacyjnym. Od Traktatu z Maastricht kompetencje prawotwórcze dzieli z Parlamentem
Europejskim.
22
W przyjmowanych przez Radę Unii Europejskiej rozporządzeniach regulowane są takie
kwestie jak uprawnienia obywateli Unii i członków ich rodzin zatrudnionych w innych
państwach członkowskich.
Dyrektywy Rady UE s a wiążące dla państw członkowskich, lecz pozostawiają tym
państwom możliwość decyzji, co do środków i metod ich realizacji. Służą harmonizacji, nie
zaś ujednolicaniu przepisów prawa. Dyrektywy w odniesieniu do polityki społecznej służą
np. znoszeniu ograniczeń w swobodzie przepływu pracowników zakresie wzajemnego
uznawania kwalifikacji i dyplomów. Mogą służyć również ustanawianiu pewnych
standardów
w ustawodawstwie socjalnym.
Decyzje Rady UE mają charakter indywidualny i traktowane są jak akty administracyjne na
poziomie krajowym.
Opinie pozbawione są mocy prawnej i wyrażają jedynie stanowisko Rady UE
w konkretnych sprawach.
Rada UE obraduje w różnych składach. W składzie ogólnym obradują ministrowie spraw
zagranicznych. W kwestiach społecznych obradują ministrowie polityki społecznej
i pracy państw członkowskich. Spotykają się raz w kwartale. Członkowie Rady kierują się w
swoich działaniach zarówno stanowiskami swoich rządów, jak i względami polityki Unii
Europejskiej.
Komisja Europejska
Kolejnym organem bardzo istotnym dla polityki społecznej Unii Europejskiej jest Komisja
Europejska, która jest organem wykonawczym wspólnot. Nadzoruje przestrzeganie
traktatów założycielskich Wspólnot oraz prawa wtórnego. Posiada wyłączną inicjatywę
ustawodawczą.
Komisja zarządza funduszami strukturalnymi Unii Europejskiej, w tym także Europejskim
funduszem Społecznym.
Członkowie Komisji są niezależni od rządów państw członkowskich. Wśród nich zasiada
komisarz odpowiedzialny za problematykę zatrudnienia i sprawy społeczne.
W strukturze organizacyjnej Komisji funkcjonuje Dyrektoriat Generalny ds. Zatrudnienia
i Spraw Społecznych. Do jego zadań należy:
" wypracowywanie projektów wspólnotowych decyzji w dziedzinie polityki społecznej;
" konsultacje z rządami państw członkowskich, urzędnikami i ekspertami oraz partiami
politycznymi i partnerami na szczeblu państw członkowskich i wspólnotowym;
23
" prowadzenie prac studyjnych i programowych na temat europejskiej polityki społecznej.
Parlamentu Europejskiego
Obserwuje się rosnącą rolę Parlamentu Europejskiego, który początkowo miał spełniać
funkcje doradcze i nadzorcze wobec pozostałych instytucji wspólnotowych. Wyposażono go
w prawo weta wobec przepisów regulujących budżet, swobodę przepływu osób. Wzrosły
uprawnienia Parlamentu wobec Komisji, której skład zatwierdzany jest przez
eurodeputowanych.
Posłowie do Parlamentu Europejskiego grupują się w zależności od przynależności partyjnej
w odpowiednich frakcjach, co powoduje, że reprezentują oni poglądy i interesy polityczne
przede wszystkim partii a nie państw członkowskich. Taki stan rzeczy ma oczywiste
przełożenie na kształt polityk unijnych, unijnych tym i na politykę społeczną.
Parlament Europejski liczy 785 posłów z 27 państw członkowskich. Polityka społeczna jest
realizowana przede wszystkim w następujących komisjach:
" Zatrudnienie i Sprawy Socjalne (EMPL)
" Prawa Kobiet i Równouprawnienie (FEMM)
Europejski Trybunał Sprawiedliwości
Europejski Trybunał Sprawiedliwości w sporym stopniu wpływa na realizacje polityki
społecznej UE. Poprzez swoje orzeczenia kształtuje prawo wspólnotowe. Odgrywa rolę sądu
konstytucyjnego, międzynarodowego jak również administracyjnego, gospodarczego i sądu
pracy. Jego orzeczenia w II instancji są niezaskarżalne.
2. Komitety doradczo-konsultacyjne
Działania głównych organów wspólnotowych wspomagane są przez różnego rodzaju
komitety doradczo-konsultacyjne. Część z komitetów powołanych zostało do życia na
mocy zapisów traktatowych, inne powstały na mocy rozporządzeń i decyzji Rady bądz

decyzji Komisji.
24
Komitet Ekonomiczno  Społeczny
Do tych pierwszych zaliczyć można Komitet Ekonomiczno  Społeczny powołany do życia
na mocy Traktatów Rzymskich w 1958 r. jako wspólna instytucja EWG
i EUROATOMU. Po Traktacie Nicejskim liczba członków Komitetu Ekonomiczno 
Społecznego wynosi 350 (Polska otrzymała 21 miejsc). Komitet Dzieli się na trzy grupy
reprezentujące interesy:
" pracodawców;
" pracobiorców;
" inne środowiska gospodarczo  społeczne, w tym: rolników, kupców, rzemieślników,
spółdzielców, przewoz
ników, przedstawicieli wolnych zawodów, konsumentów.
W ramach komitetu funkcjonuje również kilka sekcji branżowych. Istnieje również sekcja
zajmująca się sprawami socjalnymi. Do głównych zadań Komitetu Ekonomiczno 
Społecznego należy udzielanie konsultacji w dziedzinach:
" zatrudnienia,
" prawa pracy,
" ubezpieczeń społecznych,
" kształcenia zawodowego,
" zdrowia publicznego,
" ochrony konsumentów,
" funduszy strukturalnych,
" swobodnego przepływu osób,
" badań naukowych.
Opinie tego Komitetu są brane pod uwagę przez organy wspólnotowe przy ustalaniu
kierunków polityki społecznej, lecz nie są dla nich wiążące.
Komitet ds. Zatrudnienia,
Na mocy decyzji Rady Unii Europejskiej w 2000 r. powołano do życia Komitet ds.
Zatrudnienia, którego celem było promowanie koordynacji polityk zatrudnienia państw
członkowskich i rynków pracy. Do Komitetu ds. Zatrudnienia każde państwo członkowskie
kieruje po dwóch członków. Komitet zobowiązany jest dbać, by wysoki poziom zatrudnienia
był odpowiednio kształtowany w realizacji polityk wspólnotowych (m. in. Europejskiej
Strategii Zatrudnienia).
25
 Komitet ds. Ochrony Socjalnej
Również w 2000 r. powstał powołany na mocy art. 144 TWE (Traktat Amsterdamski)
Komitet ds. Ochrony Socjalnej. Jego zadaniem jest monitorowanie sytuacji społecznej
w Unii Europejskiej, wymiana informacji pomiędzy państwami członkowskimi oraz
doświadczeń, jak również promowanie inicjatyw i nowatorskich rozwiązań w polityce
społecznej.
Europejski Fundusz Społeczny
Kolejną instytucją o niezwykle ważnej roli w realizacji polityki społecznej jest Europejski
Fundusz Społeczny, któremu poświęcony jest osobny rozdział niniejszego skryptu.
3. Agencje wspólnotowe
Oprócz Komitetów funkcjonują agencje wspólnotowe. Poniżej wymienione zostają niektóre
z nich oraz ich główne zadania.
Europejskie Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego (CEDFP)
Europejskie Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego  powstałe w 1975 r. z siedzibą
w Salonikach (Grecja)  najstarsza agencja wspólnotowa. Zadania Centrum:
" promowanie wymiany informacyjnej i doświadczeń w zakresie szkolnictwa
i kształcenia zawodowego;
" inicjowanie i koordynacja badań w tym zakresie;
" organizacja kursów, seminariów i konferencji;
" prowadzenie programów pilotażowych.
CEDFP prowadzi interaktywną stronę internetową: www.trainingvillage.gr EUROPEJSKA
WIOSKA SZKOL.
26
Europejska Fundacja Kształcenia (ETF)
Ściśle współpracuje z ECRKZ powstała w 1994 r. Europejska Fundacja Kształcenia
z siedzibą w Turynie. Fundacja w ramach programów takich jak PHARE, TACIS, MEDA
i innych wspiera reformy kształcenia zawodowego w ponad 40 państwach na całym świecie.
Współdziała również ze wspólnotowymi programami edukacyjnymi, m.in. z programem
Sokrates. Promuje dostęp do europejskiej wiedzy i praktyki w dziedzinie zasobów ludzkich.
Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy
Kolejną agencja jest Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy
powstała w 1975 r. w Dublinie, zwana w skrócie EUROFOUND.
W ostatnich latach działania tej agencji skupiały się na:
" zatrudnieniu;
" aktywności pracowników;
" równości szans;
" spójności społecznej;
" zdrowiu i bezpieczeństwu w miejscu pracy.
Fundacją zarządza Rada Administracyjna składająca się z przedstawicieli rządów państw
członkowskich, Komisji Europejskiej oraz organizacji społecznych. Niedawno Fundacja
utworzyła Europejskie Centrum Monitorowania Zmian.
Europejskie centrum monitorowania zmian (EMCC)
Jego zadaniem jest analizowanie i przewidywanie zmian zachodzących w stosunkach
przemysłowych i przedsiębiorstwach w celu wsparcia postępu społeczno  ekonomicznego.
W rozdziale tym wymieniono instytucje zajmujące się polityką społeczną Unii Europejskiej
na poziomie Wspólnoty. Należy jednak przy tym pamiętać, że największy ciężar realizacji tej
polityki spoczywa na instytucjach wewnętrznych państw członkowskich.
27
IV Regulacje w zakresie polityki społecznej Unii Europejskiej
1. Swobodny przepływ pracowników oraz koordynacja systemów
zabezpieczenia społecznego.
Swobodny przepływ pracowników jest jedną z czterech fundamentalnych zasad
funkcjonowania Jednolitego Rynku. Przypomnijmy, że pozostałe to swobodny ruch kapitału,
towarów i usług. Zasada ta znalazła swoje odzwierciedlenie już w Traktacie Rzymskim 
w jego art. 48. Na przestrzeni lat regulowały ją kolejne traktaty oraz akty wspólnotowego
prawa wtórnego. Obecnie kwestia ta regulowana jest art. 39 TWE, który mówi, że zapewnia
się swobodny przepływ pracowników wewnątrz Wspólnoty. Swoboda ta obejmuje zniesienie
wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową pracowników
pochodzących z państw członkowskich w zakresie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych
warunków pracy.
Pracownicy mają prawo do:
" ubiegania się o rzeczywiście oferowane miejsca pracy,
" swobodnego przemieszczania się w tym celu po terytorium UE,
" przebywania na terytorium jednego z państw członkowskich w celu podjęcia tam pracy,
zgodnie z przepisami ustawowymi, wykonawczymi i administracyjnymi dotyczącymi
zatrudnienia pracowników tego państwa,
" pozostawania na terytorium państwa członkowskiego po ustaniu zatrudnienia, na
warunkach ustalonych przez Komisję w rozporządzeniach wykonawczych.
Zaznaczyć należy, że art. 39 TWE wyklucza zastosowanie tych przepisów w stosunku do
zatrudnienia w administracji publicznej. Art. 40 TWE nakłada na Radę obowiązek wydania
odpowiednich dyrektyw i rozporządzeń po konsultacjach z Komitetem Ekonomiczno-
Społecznym określających środki służące swobodnemu przepływowi pracowników. Należą
do nich:
" ścisła współpraca między organami administracji państw członkowskich właściwymi do
spraw pracy;
" znoszenie procedur i praktyk administracyjnych stanowiących przeszkodę
w liberalizacji przepływu pracowników;
28
" znoszenie przepisów prawa krajowego lub zawartych wcześniej umów międzynarodowych
dyskryminujących pracowników innych państw członkowskich wobec pracowników
własnych;
" ustanawianie mechanizmów właściwych do zapewnienia wymiany podań
o pracę i ofert zatrudnienia w celu zachowania równowagi na rynku pracy, na warunkach,
które zapobiegają poważnym zagrożeniom dla poziomu życia
i zatrudnienia w różnych regionach i gałęziach przemysłu.
Państwa członkowskie zobowiązały się również do popierania w ramach wspólnego
programu wymianę młodych pracowników. Stanowi o tym art. 41 TWE. Oprócz zapisów
traktatowych kwestie swobodnego przepływu pracowników regulowane są dyrektywami
uszczegółowiającymi Traktat. Do takich przepisów należeć będzie przykładowo dyrektywa
Rady 8948/EWG z 21 grudnia 1988 r. w sprawie ogólnego systemu uznawania dyplomów
ukończenia studiów wyższych przyznawanych po ukończeniu kształcenia i szkolenia
zawodowego trwającego więcej niż trzy lata.
Kolejny, 42 art. TWE, stanowi gwarancję zabezpieczenia społecznego dla pracowników
migrujących oraz osobom od nich zależnym. Gwarantuje zaliczenie wszystkich okresów
uwzględnianych w prawie poszczególnych państw członkowskich w celu nabycia
i zachowania prawa do świadczenia oraz naliczenia wysokości świadczenia, oraz wypłatę
świadczenia osobom zamieszkującym na terytorium państw członkowskich.
Zapisy obecnego art. 42 TWE (dawny 51) skutkowały przyjęciem przez Radę rozporządzenia
Rady (EWG) nr 3 z 25 września 1958 r. o ubezpieczeniu społecznym pracowników
migrujących (Dz.U.W.E. nr 30 z 16 grudnia 1958 r.) oraz rozporządzenia Rady (EWG) nr 4
z 3 grudnia 1958 r. ustalającego sposoby stosowania i uzupełniającego przepisy
rozporządzenia nr 3 dotyczącego ubezpieczenia społecznego pracowników migrujących
(Dz.U.W.E. nr 30 z 16.12.1958 r.). Rozporządzenia te zostały uzupełnione rozporządzeniem
Rady (EWG) nr 36 z 2 kwietnia 1963 r. o zabezpieczeniu społecznym pracowników
przygranicznych. Tempo prac na koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego
dowodzi, jak dużą rolę przywiązywano do tego zagadnienia w kontekście swobodnego
przepływu pracowników.
Oba pierwsze rozporządzenia (3 i 4) weszły w życie z dniem 1 stycznia 1959 r.
i praktycznie do dzisiaj wyznaczają zasady koordynacji systemów zabezpieczenia
społecznego. Utworzono wówczas w Brukseli działającą do dzisiaj Komisję Administracyjną
ds. zabezpieczenia społecznego pracowników migrujących. Z biegiem czasu zrezygnowano
29
ze zwrotu  pracownik migrujący na rzecz samego określenia  pracownik , które obejmuje
swoim znaczeniem szerszy krąg osób.
Komisja Administracyjna wydaje decyzje, które co prawda nie posiadają mocy wiążącej,
lecz stanowią swego rodzaju materiał pomocniczy przy realizacji koordynacji systemów.
Obecna regulacja koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego obejmuje kilka
przepisów w randze rozporządzeń Rady. Oto one:
1. rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/71 z 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania
systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących
działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we
Wspólnocie (Dz.U.W.E. L 28, 30.01.1997 r.);
2. rozporządzenie Rady (EWG) nr 574/72 z 21 marca 1972 r. w sprawie wykonywania
rozporządzenia (EWG) 1408/71 będące rozporządzeniem wykonawczym w stosunku do
poprzedniego (Dz.U.W.E. L 28, 30.01.1997 ze zmianami);
3. rozporządzenie Rady (WE) nr 859/2003 z 14 maja 2003 r. rozszerzające przepisy dwóch
poprzednich rozporządzeń na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi
przepisami wyłącznie ze względu na ich obywatelstwo.
Rozporządzenie 1408/71 zostanie z początkiem 2007 r. zastąpione przez rozporządzenie
(WE) nr 883/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie
koordynacji systemów zabezpieczeń społecznych. Rozporządzenie to ma być stosowane
wobec wszystkich obywateli państw członkowskich. Przepisy regulujące koordynację
systemów zabezpieczenia społecznego są konsekwencją swobodnego przepływu
pracowników. Polska przystępując do Unii Europejskiej również zobowiązana była do
dostosowania swoich przepisów w tym zakresie do norm unijnych.
Z dniem 1 maja 2004 r. weszła w życie ustawa z 27 lipca 2002 r. o zasadach
i warunkach wjazdu i pobytu obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej oraz
członków ich rodzin na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego objęte są następujące państwa:
" państwa członkowskie Unii Europejskiej;
" państwa członkowskie Europejskiego Obszaru Gospodarczego (dodatkowo Islandia,
Lichtenstein, Norwegia);
" Szwajcaria;
30
" państwa, z którymi Wspólnota podpisała umowy o równym traktowaniu (państwa
śródziemnomorskie takie jak Algieria, Tunezja, Maroko).
Koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego objęte są następujące grupy osób:
" pracownicy,
" osoby prowadzące działalność na własny rachunek,
" studenci,
którzy podlegają lub podlegali ustawodawstwu przynajmniej jednego z państw
członkowskich, są obywatelami jednego z państw członkowskich lub bezpaństwowcami,
uchodz
cami zamieszkałymi na terytorium jednego z państw członkowskich,
" członkowie rodzin osób wyżej wymienionych,
" osoby pozostałe po zmarłych osobach wyżej wymienionych, o ile są obywatelami jednego
z państw członkowskich UE.
Mówiąc o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego należy wymienić katalog
świadczeń, które objęte zostały koordynacją. Są to:
" świadczenia w razie choroby i macierzyństwa;
" świadczenia z tytułu inwalidztwa, łącznie ze świadczeniami służącymi zachowaniu albo
zwiększeniu zdolności do zarobkowania;
" świadczenia z tytułu podeszłego wieku;
" świadczenia dla osób pozostałych po zmarłym (renty rodzinne);
" świadczenia z tytułu wypadku przy pracy i choroby zawodowej;
" zasiłki z tytułu śmierci;
" świadczenia z tytułu bezrobocia;
" świadczenia rodzinne.
Koordynacją objęte są krajowe powszechne i szczególne systemy zabezpieczenia
społecznego, zarówno składkowe, jak i te bezskładkowe oraz systemy dotyczące
obowiązków pracodawcy.
Koordynacja przepisów w tym obszarze nie przewiduje ujednolicenia systemu zabezpieczeń
społecznych, ale akceptuje różnice między nimi i nie wpływa na swobodę państw w zakresie
określania reguł dla własnych modeli zabezpieczeń socjalnych. Każde państwo może
samodzielnie budować własne systemy, określać wysokość składek
i świadczeń, warunki nabywania uprawnień, ustalanie wieku emerytalnego itd. Koordynacja
31
dotyczy tylko tych pracowników, którzy podczas swojej kariery zawodowej podlegali
różnym systemom zabezpieczeń socjalnych z racji migracji zawodowej, w celu ochrony
ich praw oraz praw ich rodzin. Nie istnieje wspólnotowy, ponadnarodowy model
zabezpieczeń społecznych migrujących pracowników i tym bardziej nie ma miejsca tzw.
harmonizacja socjalna. Normy z zakresu ochrony socjalnej pracowników migrujących mają
bardziej charakter norm kolizyjnych, ustalających prawa i obowiązki socjalne pracowników
oraz prawa i obowiązki państwa pochodzenia pracownika i państwa (państw) go
przyjmującego.
Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego zawiera reguły, dzięki którym osoby
pracujące w kilku krajach po kolei lub równocześnie, unikają negatywnych następstw
podejmowania zatrudnienia w różnych państwach, między innymi jednoczesnego
podlegania różnym przepisom. Jest więc gwarancją realizacji zasady swobodnego przepływu
osób. Zapewnia również pracownikowi przemieszczającemu się z państwa do państwa
korzystanie z prawa do świadczeń na takich samych zasadach, z jakich korzysta pracownik
pracujący przez całe życie w jednym państwie.
Kompetencje Rady EWG w zakresie koordynacji systemu zabezpieczeń przewidywał
art. 51 TWE, stanowiący że w sferze zabezpieczenia społecznego Rada powinna, na
wniosek Komisji, jednomyślnie podjąć wszelkie stosowne działania, zmierzające do
zapewnienia swobody przemieszczania się pracowników. W tym celu powinna zabezpieczyć
migrującym pracownikom i osobom pozostającym na ich utrzymaniu:
" zsumowanie wszystkich okresów zatrudnienia, uznanych przez różne ustawodawstwa
w różnych krajach, w celu nabycia i zachowania przez nich prawa do świadczeń oraz w celu
prawidłowego obliczenia wysokości przysługujących świadczeń,
" wypłacanie świadczeń osobom zamieszkałym na terytorium państw członkowskich.
Warto zaznaczyć, że ETS zajął stanowisko, w myśl którego ani art. 51 Traktatu Rzymskiego,
ani wydane na jego podstawie rozporządzenia Rady nie przewidują zorganizowania
ponadnarodowego systemu zabezpieczenia społecznego, funkcjonującego na poziomie
Wspólnoty. Artykuł 51 Traktatu uznaje istnienie różnic między systemami zabezpieczenia
społecznego państw członkowskich, a tym samym różnic w uprawnieniach pracowniczych
na terytorium różnych państw członkowskich. A zatem zasada swobody państw
32
członkowskich w kształtowaniu własnych systemów zabezpieczeń społecznych nie wynika
tylko z ustaleń politycznych, lecz posiada również podstawę traktatową.
Na podstawie kompetencji zawartej w art. 51 TWE wydane zostały w roku 1958 dwa
rozporządzenia (nr 3 i 4), które na początku lat 70-tych zostały zastąpione
rozporządzeniem 1408/71/EWG w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia
społecznego wobec pracowników, osób pracujących na własny rachunek i członków ich
rodzin przemieszczających się w ramach Wspólnoty oraz rozporządzenie
nr 574/72/EWG, które zawiera przepisy wykonawcze do wcześniejszego
rozporządzenia.
Należy zwrócić uwagę, że w obszarze koordynacji systemów socjalnych Wspólnota sięgnęła
po rozporządzenia, zatem akty obowiązujące bezpośrednio, bez konieczności ich
implementacji do wewnętrznych systemów prawnych. Przepisy koordynacji systemów
zabezpieczenia społecznego mają pierwszeństwo przed przepisami danego państwa
członkowskiego UE. Oznacza to, że w przypadku kolizji przepisów krajowych
z przepisami o koordynacji - pierwszeństwo mają zawsze te ostatnie. Ponieważ mają
rangę rozporządzeń - obowiązują w całości i są stosowane bezpośrednio we wszystkich
państwach członkowskich UE. Państwa członkowskie nie mogą zatem stosować tych
przepisów wybiórczo.
2. Zatrudnienie
Kwestie związane z zatrudnieniem reguluje Tytuł VIII TWE, który nakłada na organy
wspólnotowe oraz państwa członkowskie szereg obowiązków. Głównym celem jest
osiągnięcie wysokiego poziomu zatrudnienia poprzez wypracowanie odpowiednich strategii
w celu  wsparcia siły roboczej wykwalifikowanej, przeszkolonej i zdolnej do dostosowania
się oraz stworzenie rynków pracy reagujących na zmiany gospodarcze.
Osiągnięciu tych celów służyć mają polityki zatrudnienia wypracowane przez poszczególne
państwa członkowskie. Wspólnota ma obowiązek wspierania i motywowania państw
członkowskich do współpracy w osiąganiu wysokiego stanu zatrudnienia.
Traktat TWE nakłada na Radę obowiązek corocznego badania sytuacji zatrudnienia we
Wspólnocie. Na podstawie tych badań, przy współpracy z Parlamentem Europejskim,
33
Komisją, Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, Komitetem Regionów oraz Komitetem
Zatrudnienia Rada opracowuje wytyczne, które państwa członkowskie zobowiązane są do
uwzględnienia w swoich politykach zatrudnienia.
Także państwa członkowskie raz w roku zobowiązane są do sporządzenia sprawozdania
z zakresu realizacji polityki zatrudnienia i przedstawić je Radzie. Ta z kolei dokonuje ich
analizy i jeżeli uzna za konieczne, może skierować do państw członkowskich stosowne
zalecenia.
Wspomniany wyżej Komitet Zatrudnienia powołany został do życia na mocy art. 130 TWE.
Jest to ciało o charakterze doradczym powoływane przez Radę po konsultacji
z Parlamentem Europejskim. Każde z państw członkowskich oddelegowuje do Komitetu
Zatrudnienia po dwóch członków. Celem działalności KZ jest promowanie koordynacji
pomiędzy państwami członkowskimi w zakresie polityk zatrudnienia i kształtowania rynku
pracy. Do zadań Komitetu zatrudnienia należy:
" śledzenie rozwoju sytuacji zatrudnienia i polityk zatrudnienia w państwach członkowskich
i Wspólnocie;
" formułowanie na żądanie Rady lub Komisji opinii oraz wspieranie Rady
w działaniach omówionych wyżej.
Komitet Zatrudnienia konsultuje swoje działania z partnerami społecznymi. Kolejny  Tytuł
XI TWE  Polityka społeczna, edukacja, kształcenie zawodowe i młodzież wytycza kierunki
działania Wspólnoty w zakresie kształtowania zatrudnienia, warunków życia i pracy,
ochrony socjalnej, dialogu pomiędzy partnerami społecznymi, postępu oraz rozwoju
zasobów ludzkich i przeciwdziałaniu zjawisku wyłączenia. Państwa ratyfikujące TWE
przyjęły za cel, uwzględniając różnorodność praktyk krajowych, stworzenie konkurencyjnej
gospodarki Wspólnoty. Funkcjonowanie wspólnego rynku zaś ma sprzyjać harmonizacji
systemów społecznych. Wspólnota ma wspierać i uzupełniać działania państw
członkowskich
w następujących dziedzinach:
" polepszanie środowiska pracy w celu ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników,
" poprawa warunków pracy,
" zabezpieczenie społecznego i ochrona socjalna pracowników,
" ochrona pracowników w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę,
" informacja i konsultacja z pracownikami,
34
" reprezentacja i ochrona zbiorowa interesów pracowników i pracodawców,
w tym współzarządzania,
" poprawa warunków zatrudnienia obywateli państw trzecich legalnie przebywających na
terytorium Wspólnoty,
" reintegracja osób wyłączonych z rynku pracy,
" równość mężczyzn i kobiet w odniesieniu do ich szans na rynku pracy
i traktowania w pracy,
" zwalczanie wyłączenia społecznego,
" modernizacja systemów ochrony socjalnej.
Kolejne zapisy TWE określają katalog środków, które Rada może wykorzystać
w celu osiągnięcia zamierzonych efektów, np. inicjatywy zmierzające do pogłębienia
wiedzy, rozwijania wymiany informacji i najlepszych praktyk, wspierania podejść
nowatorskich oraz oceny doświadczeń, przyjęcie odpowiednich dyrektyw.
Dyrektywy dotyczą regulacji poszczególnych aspektów związanych z prawem pracy i mogą
dotyczyć bezpieczeństwa i higieny pracy, czasu pracy, zdrowia etc.
Do dyrektyw takich zaliczyć można:
" dyrektywę nr 89/391/EWG z 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu
poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy;
" dyrektywę nr 91/383/EWG z 25 czerwca 1991 r. w sprawie uzupełnienia środków
mających wspierać poprawę bezpieczeństwa i zdrowia w pracy pracowników pozostających
w stosunku pracy na czas określony lub w czasowym stosunku pracy;
" dyrektywę nr 94/33/WE z 22 czerwca 1994 r. w sprawie ochrony pracy osób młodych;
" dyrektywę nr 2003/33/WE z 4 listopada 2003 r. w sprawie niektórych aspektów czasu
pracy.
Obok dyrektyw, a właściwie na ich podstawie, powstaje bogate orzecznictwo Europejskiego
Trybunału Sprawiedliwości.
Flexicurity
Komisja Europejska przedstawiła wnioski mające na celu ustanowienie wspólnych
zasad  flexicurity . Jest to model łączący elastyczność i bezpieczeństwo dla
35
pracowników i przedsiębiorstw, który ma sprzyjać konkurencyjności, zatrudnieniu
i zadowoleniu z pracy.
Strategia flexicurity ma przyczynić się do modernizacji rynków pracy w Europie oraz do
skuteczniejszego sprostania wyzwaniom związanym z globalizacją i wykorzystania
tworzonych przez nią możliwości. Obejmuje ona jednocześnie elastyczne i rzetelne
rozwiązania w zakresie umów, aktywne polityki rynku pracy, kompleksowe strategie uczenia
się przez całe życie oraz nowoczesne systemy ochrony socjalnej, które zapewniają
odpowiednie wsparcie dochodów w okresach bezrobocia. Komisja przedstawiła również
zestaw typowych  ścieżek mających wesprzeć państwa członkowskie w opracowaniu ich
własnych krajowych strategii flexicurity oraz w korzystaniu nawzajem ze swoich
doświadczeń i praktycznych wzorców. Zgodnie ze strategią Unii Europejskiej na rzecz
wzrostu gospodarczego i zatrudnienia wspólne zasady flexicurity mają zapewnić większej
liczbie obywateli Unii możliwość odniesienia maksymalnych korzyści w warunkach
dzisiejszej szybko zmieniającej się globalnej gospodarki. Pierwszym Państwem w Unii
Europejskiej, które wprowadziło model flexicurity do własnego systemu społecznego
była Dania. Na podstawie danych OECD w wyniku funkcjonowania flexicurity, liczba
bezrobotnych w latach dziewięćdziesiątych XX w. spadła do ok. 4 %. W związku z tym
Unia Europejska postanowiła doświadczenia duńskie rozszerzyć na pozostałe kraje
członkowskie.
Flexicurity to kompleksowe podejście do polityki rynku pracy. A
ączy ono elastyczność
umów o pracę (dającą firmom i pracownikom możliwość sprostania zmianom)
z zapewnieniem pracownikom bezpieczeństwa polegającego na możliwości zachowania
miejsca pracy bądz
znalezienia w krótkim czasie nowego zatrudnienia, a także
z zapewnieniem odpowiedniego dochodu w okresie bezrobocia.
Komunikat Komisji podkreśla, że rozwiązanie takie może być korzystne zarówno dla
pracowników, jak i dla przedsiębiorstw. Elastyczność oznacza stworzenie warunków,
w których pracownicy mogą łatwo zdobyć lub zmienić pracę; obejmuje ona flexicurity
w wymiarze zewnętrznym i wewnętrznym w ramach tego samego przedsiębiorstwa.
Bezpieczeństwo oferowane jest nie tylko pracownikom, ale również firmom: poprawa
36
kwalifikacji pracowników zwiększa bezpieczeństwo i korzyści pracodawcy. Elastyczność
i bezpieczeństwo mogą się wzajemnie wzmacniać.
Komunikat, sformułowany po szerokich konsultacjach z głównymi zainteresowanymi
stronami, określa podstawowe obszary polityki flexicurity (elementy modelu) i zawiera
propozycję ośmiu wspólnych zasad, na których model ma się opierać. Zasady te są punktami
odniesienia, wymagającymi uzgodnienia przez państwa członkowskie. Są to:
1. usprawnienie wdrażania strategii UE na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia oraz
wzmocnienie europejskiego modelu socjalnego;
2. zrównoważenie praw i obowiązków;
3. przystosowanie modelu flexicurity do rozmaitych okoliczności, potrzeb i wyzwań
w poszczególnych państwach członkowskich;
4. zmniejszenie dysproporcji pomiędzy osobami bez stałego zatrudnienia, pracującymi na
podstawie niestandardowych, czasem niestabilnych umów, a zatrudnionymi na stałych,
pełnych etatach;
5. rozwój flexicurity w wymiarze zarówno wewnętrznym (ułatwianie pracownikom awansu
zawodowego), jak i zewnętrznym (pomoc w zmianie pracy);
6. wspieranie równości płci i promowanie równych szans dla wszystkich;
7. tworzenie zrównoważonych rozwiązań politycznych w celu budowania klimatu zaufania
pomiędzy partnerami społecznymi, organami publicznymi i innymi zaangażowanymi
podmiotami;
8. zapewnienie sprawiedliwego podziału kosztów i korzyści wynikających z polityki
flexicurity oraz przyczynienie się do finansowej trwałości polityki budżetowej.
W komunikacie przedstawiono również cztery typowe ścieżki rozwoju strategii flexicurity,
którymi powinny podążać państwa członkowskie w opracowywaniu strategii dostosowanych
do krajowych potrzeb. Nie ma uniwersalnych, gotowych rozwiązań, ponieważ rynek pracy w
poszczególnych krajach UE znacząco się różni. Dlatego też z historycznego punktu widzenia
europejski rynek pracy dzieli się na pięć grup: nordycki (Dania, Finlandia, Szwecja, Austria),
37
śródziemnomorski (Włochy, Hiszpania, Grecja), kontynentalny (Francja, Niemcy,
Luksemburg), anglosaski (Irlandia, Wielka Brytania, Portugalia). Ostatnią grupę stanowią
kraje z byłego bloku wschodniego. Analizując obecny rynek pracy pod kątem tej klasyfikacji
strategia flexicurity koncentruje się na następnych aspektach: bezpieczeństwo pracy
(możliwość pozostania w tej samej pracy), bezpieczeństwo zatrudnienia (możliwość
ciągłości zatrudnienia  szkolenia, rozwój zawodowy, aktywny rynek pracy), bezpieczeństwo
dochodów (w przypadku bezrobocia, choroby i wypadków  publiczny system transferu
dochodów), stabilność łączenia (możliwość łączenia życia zawodowego z prywatnym).
Model flexicurity jest istotnym elementem  Zintegrowanych wytycznych , przyjętych
jednomyślnie przez państwa członkowskie, stanowiących podstawę wdrażania lizbońskiej
strategii na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, zarówno na poziomie europejskim,
jak i lokalnym. Koniecznym warunkiem powodzenia flexicurity jest zaangażowanie
wszystkich zainteresowanych stron. Komisja zachęca państwa członkowskie do współpracy
z partnerami społecznymi w celu wypracowania metod realizacji flexicurity, które znajdują
się w krajowych programach reform.
Instrumenty finansowe UE na rzecz spójności, a w szczególności Europejski Fundusz
Społeczny na okres programowania 2007-2013, mogą wspomóc finansowanie flexicurity, np.
poprzez szkolenia na poziomie przedsiębiorstw, programy uczenia się przez całe życie lub
promocję przedsiębiorczości. Strategia flexicurity ma podstawowe znaczenie w opracowaniu
wytycznych unijnej polityki społecznej.
3. Dialog społeczny i jego organizacja w Unii Europejskiej
W Tytule XI szeroko omówione zostały zasady wspierania konsultacji między Komisją
a partnerami społecznymi. Komisja zobowiązana jest przeprowadzić konsultacje
z partnerami społecznymi przed wprowadzeniem zmian lub przedstawieniem wniosków
dotyczących polityki społecznej. Partnerami społecznymi są przedstawiciele pracodawców
oraz pracobiorców.
Dialog społeczny należy postrzegać w dwóch płaszczyznach: krajowej
i europejskiej. Na szczeblu europejskim dialog społeczny uzyskał podstawy w Jednolitym
Akcie Europejskim z 1986 r., rozwinięte następnie w Traktacie Amsterdamskim w 1997 r.
Oprócz wspomnianych wcześniej konsultacji z Komisją federacje pracodawców
38
i pracobiorców (związki zawodowe) mogą zawierać układy zbiorowe i porozumienia. Dialog
społeczny umożliwił zawarcie trzech układów ramowych, które wytyczają obecne standardy
i znalazły odzwierciedlenie w dyrektywach:
" nr 94/45/WE  w sprawie tworzenia Europejskich Rad Zakładowych lub alternatywnych
procedur informowania i konsultowania pracowników w firmach transnarodowych,
działających w więcej niż jednym państwie członkowskim (dyrektywa ta nie definiuje
przedstawicielstwa pracowników jako związku zawodowego, konsultacja została
zdefiniowana jako wymiana poglądów i ustanowienie dialogu pomiędzy pracodawcą
a przedstawicielstwem pracowników);
" nr 2001/86/WE  w sprawie uzupełnienia statutu spółki europejskiej rozwijająca prawa
pracowników do konsultacji;
" nr 2002/14/WE  najnowsza dyrektywa wyznaczająca ramy dla informowania
i konsultowania pracowników w państwach członkowskich Unii Europejskiej.
4. Zwalczanie dyskryminacji
Dużo miejsca w Traktacie poświęcono równości płci na europejskim rynku pracy. Każde
państwo członkowskie gwarantuje stosowanie zasady równości wynagrodzeń dla
pracowników obojga płci za taką samą pracę lub pracę tej samej wartości. Równość
wynagrodzenia bez dyskryminacji ze względu na płeć oznacza, że wynagrodzenie przyznane
za taką samą pracę na akord jest określane na podstawie takiej samej jednostki miary
i wynagrodzenie za pracę na czas jest takie same na tym samym stanowisku.
Zasada równego traktowania kobiet i mężczyzn znalazła swoje odbicie w dużej części
tekstów prawa wspólnotowego, w szczególności w dyrektywie Rady 76/207/EWG z 9 lutego
1976 r. w sprawie wprowadzania w życie zasady równego traktowania mężczyzn
i kobiet w zakresie dostępu do zatrudnienia, szkolenia i awansu zawodowego oraz warunków
pracy.
W tym miejscu należy wspomnieć, ze polityka Wspólnoty nie ogranicza się do zwalczania
jedynie dyskryminacji ze względu na płeć. Wszelkie inne formy dyskryminacji mają być
zwalczane. Należy zwrócić uwagę na dyrektywę Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000
r. ustanawiającą ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia
i pracy. Celem dyrektywy jest wyznaczenie ogólnych ram dla walki z dyskryminacją ze
39
względu na religię lub przekonania, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną
w odniesieniu do zatrudnienia i pracy, w celu realizacji w państwach członkowskich  zasady
równego traktowania .
Nie tylko same dyrektywy należy traktować w kategorii dorobku prawnego Unii
Europejskiej w zakresie zwalczania wszelkiego rodzaju dyskryminacji. Dla
zainteresowanych przedmiotem dostępne jest także bogate orzecznictwo Europejskiego
Trybunału Sprawiedliwości.
5. Edukacja, kształcenie zawodowe i młodzież
Kolejne rozdziały Tytułu XI poświęcone są Europejskiemu Funduszowi Społecznemu oraz
Edukacji, kształceniu zawodowemu i młodzieży. EFS omówiony został szczegółowo
w osobnym rozdziale. W drugim obszarze działalność Wspólnoty zmierza do:
" rozwoju wymiaru europejskiego w edukacji, zwłaszcza przez nauczanie
i upowszechnianie języków państw członkowskich;
" sprzyjania mobilności studentów i nauczycieli, między innymi poprzez zachęcanie do
akademickiego uznawania dyplomów i okresów studiów;
" promowania współpracy między instytucjami edukacyjnymi;
" rozwoju wymiany informacji i doświadczeń w kwestiach wspólnych dla systemów
edukacyjnych państw członkowskich;
" sprzyjania rozwojowi wymiany młodzieży i wymiany instruktorów społeczno-
oświatowych;
" popieranie rozwoju kształcenia na odległość;
(w sferze kształcenia zawodowego)
" ułatwienia przystosowania się do zmian w przemyśle, zwłaszcza przez kształcenie
zawodowe i przekwalifikowanie;
" poprawy kształcenia zawodowego wstępnego i ustawicznego w celu ułatwienia integracji
zawodowej i reintegracji z rynkiem pracy;
" ułatwienia dostępu do kształcenia zawodowego i sprzyjania mobilności instruktorów
i kształcących się, a zwłaszcza młodzieży;
40
" pobudzania współpracy w dziedzinie kształcenia między instytucjami edukacyjnymi lub
kształcenia zawodowego a przedsiębiorstwami;
" rozwoju wymiany informacji i doświadczeń w kwestiach wspólnych dla systemów
kształcenia państw członkowskich.
Zapisy TWE przewidują aktywną współpracę z państwami trzecimi i organizacjami
międzynarodowymi w wyżej wymienionych dziedzinach.
6. Karta Praw Podstawowych
W Karcie Praw Podstawowych ustala generalne zasady praw człowieka i obywatela, a także
obowiązki Unii w zakresie realizacji tych praw.
Prawa socjalne znajdują ochronę w Karcie Praw Podstawowych w rozdziale
zatytułowanym  Solidarność . Karta Praw Podstawowych to podstawowy dokument
w dziedzinie ochrony praw jednostki w UE. Karta, przygotowana przez specjalnie powołany
w tym celu Konwent składający się z przedstawicieli rządów państw członkowskich,
instytucji wspólnotowych a także parlamentów krajowych została uroczyście proklamowana
przez Radę, Komisję i Parlament Europejski w 2000 r. w Nicei.
Karta zawiera kompilację różnych praw, zawartych zwłaszcza w innych dokumentach
(umowach międzynarodowych, konwencjach) jak Europejska Konwencja Praw Człowieka,
Pakty Praw Człowieka, Europejska Karta Socjalna, a także prawa wynikające z tradycji
konstytucyjnej państw członkowskich. Wyjaśnienia do Karty, dodane przez Konwent, który
redagował tekst Karty, wyjaśniają pochodzenie każdego z przepisów. Wynika z nich, że
znaczna większość przepisów Karty obowiązuje już w państwach członkowskich na innej
podstawie niż Karta. Karta formułuje także niektóre nowe prawa i wprowadza też nowe
ujęcie innych praw - w charakterystyczny sposób, na przykład, został zatytułowany rozdział
zawierający prawa socjalne. Prawo do dobrej administracji jako prawo podstawowe jest
nowym prawem, jeśli chodzi o sferę umów międzynarodowych.
41
 Karta nie jest na razie dokumentem prawnie wiążącym. Z drugiej strony już obecnie
powoływana jest w celu interpretacji przepisów prawa wspólnotowego. W 2006 r. po raz
pierwszy na przepisy Karty jako na z
ródło prawa powołał się Trybunał Sprawiedliwości
Wspólnot Europejskich. Wielokrotnie wcześniej natomiast powoływali się na nią Rzecznicy
Generalni Trybunału, Sąd Pierwszej Instancji, a nawet Europejski Trybunał Praw Człowieka
w Strasburgu.
Karta Praw Podstawowych miała stanowić część drugą Traktatu ustanawiającego
Konstytucję dla Unii Europejskiej (projekt Traktatu z 2004 r.). Po odrzuceniu Traktatu
ustanawiającego Konstytucję dla Unii Europejskiej w referendach krajowych temat Karty
powrócił przy negocjowaniu Traktatu reformującego.
Traktat reformujący, zgodnie z decyzją podjętą podczas posiedzenia Rady Europejskiej
w Brukseli 21 i 22 czerwca 2007 r. zawierać będzie przepisy zmieniające dwa istniejące
traktaty: Traktat o Unii Europejskiej (TUE) oraz Traktat ustanawiający Wspólnotę
Europejską (TWE). Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską będzie nosił inną niż
dotychczas nazwę, a mianowicie Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Tekst
Traktatu reformującego, którego ostateczny projekt był przedmiotem konferencji
międzyrządowej w lipcu 2007 r., ma zostać przedstawiony państwom Unii w paz
dzierniku
2007 r. podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Lizbonie.
Podczas posiedzenia Rady Europejskiej w czerwcu 2007 r. podjęta została również decyzja o
nadaniu Karcie Praw Podstawowych charakteru wiążącego. Taki charakter zostanie nadany
Karcie przez nowy art. 6 TUE. Równocześnie zapadła decyzja o wyposażeniu UE
w kompetencję do przystąpienia do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i zobowiązanie
UE do przystąpienia do tejże Konwencji.
Nadanie Karcie charakteru prawnie wiążącego stanowić będzie ważny etap w rozwoju UE.
Dla obywateli oznacza, że będą mogli powoływać się bezpośrednio na Kartę (w tych
przypadkach, w których tworzy ona prawa bezpośrednio skuteczne) i dochodzić swoich praw
na podstawie prawa UE przed sądami, w tym przed sądami krajowymi. Nie trzeba będzie
praw tych szukać w innych aktach prawnych, są skupione w jednym miejscu.
42
6.1 Godność
" godność ludzka jest nienaruszalna. Ma być szanowana i chroniona.
" każdy ma prawo do życia.
" nikt nie może być skazany na karę śmierci ani poddany jej wykonaniu.
" każdy ma prawo do poszanowania swej integralności fizycznej i psychicznej.
" w dziedzinie medycyny i biologii muszą być szanowane w szczególności:
- swobodna i świadoma zgoda osoby zainteresowanej, wyrażona zgodnie
z procedurami określonymi przez prawo;
- zakaz praktyk eugenicznych, w szczególności tych, które prowadzą do selekcji osób;
- zakaz wykorzystywania ciała ludzkiego i jego poszczególnych części jako z
ródła zysku;
- zakaz reprodukcyjnego klonowania istot ludzkich;
" nikt nie może być trzymany w niewoli lub w poddaństwie.
" nikt nie może być zmuszony do świadczenia pracy przymusowej lub obowiązkowej.
" handel ludz
mi jest zakazany.
6.2 Wolność
" każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego.
" każdy ma prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, domu
i komunikowania się.
" każda osoba ma prawo do ochrony danych osobowych jej dotyczących.
" prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są gwarantowane zgodnie
z ustawami krajowymi regulującymi korzystanie z praw.
" każdy ma prawo do wolności myśli, sumienia i religii.
" uznaje się prawo do odmowy służby wojskowej ze względów sumienia, zgodnie
z przepisami krajowymi regulującymi korzystanie z tego prawa.
" każdy ma prawo do wolności wypowiedzi.
" wolność i pluralizm mediów są respektowane.
" każdy ma prawo do swobodnego pokojowego gromadzenia się i swobodnego
stowarzyszania się na wszystkich poziomach, zwłaszcza w sprawach politycznych,
43
związkowych i obywatelskich, z którego wynika prawo każdego do tworzenia związków
zawodowych i przystępowania do nich dla ochrony swoich interesów.
" sztuki i badania naukowe są wolne od ograniczeń. Wolność akademicka jest szanowana.
" każdy ma prawo do podejmowania pracy oraz wykonywania swobodnie wybranego lub
zaakceptowanego zawodu.
" każdy obywatel Unii Europejskiej ma swobodę poszukiwania zatrudnienia, wykonywania
pracy, korzystania z prawa przedsiębiorczości oraz świadczenia usług w każdym państwie
członkowskim.
" uznaje się wolność prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z prawem Unii oraz
ustawodawstwami i praktykami krajowymi
Prawo do własności
Każda osoba ma prawo do władania, używania, dysponowania i przekazania
w drodze spadku swego mienia nabytego zgodnie z prawem. Nikt nie może być pozbawiony
swego mienia. Własność intelektualna jest chroniona.
Prawo do azylu
" gwarantuje się prawo do azylu według postanowień Konwencji Genewskiej.
" wydalenia zbiorowe są zakazane.
" nikt nie może być usunięty z terytorium państwa, wydalony lub wydany
w drodze ekstradycji do państwa, w którym istnieje poważne ryzyko, że może być poddany
karze śmierci, torturom lub innemu nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu, albo
karaniu.
44
6.3. Równość
" każdy jest równy wobec prawa.
" zakazana jest jakakolwiek dyskryminacja ze względu na płeć, rasę, kolor skóry,
pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy genetyczne, język, religię lub światopogląd,
opinie polityczne lub wszelkie inne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek,
urodzenie, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.
" Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.
" należy zapewnić równość mężczyzn i kobiet we wszystkich dziedzinach, w tym
w sprawach zatrudnienia, pracy i wynagradzania.
" zasada równości nie stanowi przeszkody w utrzymywaniu lub przyjmowaniu środków
zapewniających specyficzne korzyści dla osób płci niedostatecznie reprezentowanej.
Prawa dziecka
" dzieci mają prawo do ochrony i opieki, która jest konieczna dla ich dobra. Mogą swobodnie
wyrażać swoje poglądy. Poglądy te są brane pod uwagę w sprawach, które ich dotyczą,
stosownie do ich wieku i stopnia dojrzałości.
" we wszystkich działaniach dotyczących dzieci, zarówno podejmowanych przez władze
publiczne jak i instytucje prywatne, należy przede wszystkim uwzględnić najlepszy interes
dziecka.
Prawa osób niepełnosprawnych i w podeszłym wieku
" Unia uznaje i szanuje prawo osób niepełnosprawnych do korzystania ze środków mających
zapewnić im niezależność, integrację społeczną i zawodową oraz udział w życiu
społeczności.
" Unia uznaje i szanuje prawo osób w podeszłym wieku do godnego
i niezależnego życia oraz uczestniczenia w życiu społecznym i kulturalnym.
45
6.4. Solidarność
Prawo pracowników do informacji i konsultacji w ramach przedsiębiorstwa
Pracownikom i ich przedstawicielom należy zagwarantować, na właściwych poziomach,
informację i konsultację we właściwym czasie, w przypadkach i na warunkach
przewidzianych w prawie Unii oraz ustawodawstwach i praktykach krajowych.
Prawa do rokowań i działań zbiorowych
Pracownicy i pracodawcy, lub ich odpowiednie organizacje, mają, zgodnie
z prawem Unii oraz ustawodawstwami i praktykami krajowymi, prawo do negocjowania
i zawierania układów zbiorowych pracy na odpowiednich poziomach oraz w przypadku
konfliktu interesów, do podejmowania działań zbiorowych w obronie swoich interesów,
w tym strajku.
Prawo dostępu do służb pośrednictwa pracy
Każdy ma prawo dostępu do bezpłatnej służby pośrednictwa pracy.
Ochrona w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia z pracy
Każdy pracownik ma prawo do ochrony w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia z pracy,
zgodnie z prawem Unii oraz ustawodawstwami i praktykami krajowymi.
Należyte i sprawiedliwe warunki pracy
Każdy pracownik ma prawo do warunków pracy szanujących jego zdrowie, bezpieczeństwo
i godność.
Każdy pracownik ma prawo do ograniczenia maksymalnego wymiaru czasu pracy, okresów
dziennego i tygodniowego odpoczynku oraz do corocznego płatnego urlopu.
46
Zakaz pracy dzieci i ochrona młodocianych w pracy
" praca dzieci jest zakazana. Minimalny wiek dopuszczenia do zatrudnienia nie może być
niższy niż minimalny wiek zakończenia obowiązku szkolnego,
z zastrzeżeniem uregulowań, które mogą być bardziej korzystne dla młodocianych
i z wyjątkiem ograniczonych odstępstw.
" młodociani dopuszczeni do pracy muszą mieć zapewnione warunki odpowiednie dla ich
wieku oraz być chronieni przed wykorzystywaniem ekonomicznym oraz jakąkolwiek pracą,
która mogłaby szkodzić ich bezpieczeństwu, zdrowiu lub rozwojowi fizycznemu,
psychicznemu, moralnemu i społecznemu albo utrudniać im edukację.
Życie rodzinne i zawodowe
" rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej i społecznej.
" w celu pogodzenia życia rodzinnego z zawodowym każdy ma prawo do ochrony przed
zwolnieniem z pracy z powodów związanych z macierzyństwem i prawo do płatnego urlopu
macierzyńskiego oraz do urlopu wychowawczego po urodzeniu lub adopcji dziecka.
Zabezpieczenie społeczne i pomoc społeczna
Unia uznaje i szanuje uprawnienie doświadczeń zabezpieczenia społecznego oraz do usług
społecznych, zapewniających ochronę w takich przypadkach, jak: macierzyństwo, choroba,
wypadki przy pracy, zależność lub podeszły wiek oraz w przypadku utraty zatrudnienia,
zgodnie z zasadami ustanowionymi w prawie Unii oraz ustawodawstwach
i praktykach krajowych.
Każda osoba, mająca miejsce zamieszkania i przemieszczająca się legalnie
w obrębie Unii Europejskiej, ma prawo do świadczeń zabezpieczenia społecznego
i przywilejów socjalnych zgodnie z prawem Unii oraz ustawodawstwami i praktykami
krajowymi.
W celu zwalczenia wyłączenia społecznego i ubóstwa Unia uznaje i szanuje prawo do
pomocy społecznej i mieszkaniowej dla zapewnienia, zgodnie z zasadami ustanowionymi
w prawie Unii oraz ustawodawstwach i praktykach krajowych, godnej egzystencji wszystkim
osobom pozbawionym wystarczających środków.
47
 Ochrona zdrowia
" każdy ma prawo dostępu do profilaktycznej opieki zdrowotnej i prawo do korzystania
z leczenia na warunkach ustanowionych w ustawodawstwach i praktykach krajowych. Przy
określaniu i urzeczywistnianiu wszystkich polityk i działań Unii zapewnia się wysoki poziom
ochrony zdrowia ludzkiego. Wysoki poziom ochrony środowiska i poprawa jego jakości
muszą być zintegrowane z politykami Unii i zapewnione zgodnie z zasada stałego rozwoju.
" polityki Unii Zapewniają wysoki poziom ochrony konsumentów.
6.5. Prawa obywatelskie
Każdy obywatel Unii ma prawo głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu
Europejskiego w państwie członkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania, na takich
samych zasadach, jak obywatele tego państwa.
Członkowie Parlamentu Europejskiego są wybierani w powszechnych wyborach
bezpośrednich w głosowaniu wolnym i tajnym.
Każdy obywatel Unii ma prawo głosowania i kandydowania w wyborach do władz lokalnych
w państwie członkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania, na takich samych zasadach,
jak obywatele tego państwa.
Prawo do dobrej administracji
1. każdy ma prawo do bezstronnego i rzetelnego rozpatrzenia jego sprawy
w rozsądnym terminie przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii.
2. prawo to obejmuje:
a) prawo każdej osoby do bycia wysłuchanym, zanim zostaną podjęte indywidualne środki
mogące negatywnie wpłynąć na jej sytuację;
b) prawo każdej osoby dostępu do akt jej sprawy, z zastrzeżeniem poszanowania
uprawnionych interesów poufności oraz tajemnicy zawodowej i handlowej;
c) obowiązek administracji uzasadniania swoich decyzji.
3. każda osoba ma prawo domagania się od Unii naprawienia, zgodnie
z zasadami ogólnymi wspólnymi dla państw członkowskich, szkody wyrządzonej jej przez
instytucje lub jej pracowników przy wykonywaniu ich funkcji.
48
4. każdy obywatel może zwrócić się pisemnie do instytucji Unii w jednym
z języków konstytucji i musi otrzymać odpowiedz
w tym samym języku.
Prawo dostępu do dokumentów
Każdy obywatel Unii i każda osoba fizyczna lub prawna, mająca miejsce zamieszkania lub
statutową siedzibę w państwie członkowskim, ma prawo dostępu do dokumentów instytucji,
organów, urzędów i jednostek organizacyjnych Unii, niezależnie od ich formy.
Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich
Każdy obywatel Unii i każda osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce zamieszkania lub
statutową siedzibę w państwie członkowskim Unii ma prawo zwracać się do Europejskiego
Rzecznika Praw Obywatelskich Unii w przypadkach niewłaściwego administrowania
w działaniach instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii, z wyłączeniem
Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wykonującego swoje funkcje sądowe.
Prawo petycji
Każdy obywatel Unii i każda osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce zamieszkania lub
statutową siedzibę w państwie członkowskim mają prawo petycji do Parlamentu
Europejskiego.
Swoboda przemieszczania się i pobytu
" każdy obywatel Unii ma prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na
terytorium państw członkowskich.
" swoboda przemieszczania się i pobytu może zostać przyznana, zgodnie
z Konstytucją, obywatelom państw trzecich legalnie przebywających na terytorium państwa
członkowskiego.
49
Opieka dyplomatyczna i konsularna
Każdy obywatel Unii korzysta na terytorium państwa trzeciego, gdzie państwo
członkowskie, którego jest obywatelem, nie ma swojego przedstawicielstwa, z ochrony
dyplomatycznej i konsularnej każdego z pozostałych państw członkowskich na takich
samych warunkach, jak obywatele tego państwa.
6.6 Wymiar sprawiedliwości
" każdy, którego prawa i wolności zagwarantowane przez prawo Unii zostały naruszone, ma
prawo do skutecznego środka prawnego przed sądem, zgodnie z warunkami określonymi
w niniejszym artykule.
" każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym
terminie przed niezawisłym i bezstronnym sądem ustanowionym uprzednio na mocy ustawy.
Każdy ma możliwość uzyskania porady prawnej, skorzystania z pomocy obrońcy
i przedstawiciela.
" każdego oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona
zgodnie z prawem.
" każdemu oskarżonemu gwarantuje się poszanowanie prawa do obrony.
" nikt nie może być ponownie sądzony lub ukarany w postępowaniu karnym za ten sam czyn
zabroniony zagrożony karą, w odniesieniu do którego zgodnie z ustawą został już uprzednio
uniewinniony, lub za który został uprzednio skazany prawomocnym wyrokiem na terytorium
Unii.
Postanowienia ogólne dotyczące wykładni i stosowania Karty
Wszelkie ograniczenia w korzystaniu z praw i wolności uznanych w niniejszej Karcie muszą
być przewidziane prawem i szanować istotę tych praw i wolności. Z zastrzeżeniem zasady
proporcjonalności ograniczenia mogą być wprowadzone wyłącznie wtedy, gdy są konieczne
i rzeczywiście realizują cele interesu ogólnego uznawane prze Unię lub wynikają z potrzeby
ochrony praw i wolności innych osób.
Prawa uznane w niniejszej Karcie, które są przedmiotem postanowień innych części
konstytucji, są wykonywane na warunkach i w granicach w niej określonych.
50
Z przytoczonej w całości treści Karty Praw Podstawowych czytelnik z łatwością
wybierze zapisy, które mają przełożenie na politykę społeczną Unii Europejskiej. Mówiąc
o regulacjach prawnych unijnej polityki społecznej należy pamiętać, że jest ona realizowana
bezpośrednio przez szereg organów i instytucji krajowych opierających swoje działania na
regulacjach wewnętrznych. Polityka społeczna UE musi więc uwzględniać różnorodność
systemów, przepisów, a nawet obyczajów, które mają wpływ choćby na możliwość
zaszczepienia w polskim środowisku wiejskim idei równego statusu kobiet i mężczyzn.
51
Test z przedmiotu
Fundamentalne cele polityki społecznej Unii Europejskiej
/imię i nazwisko słuchacza/
Wypełniony test należy
przesłać do Sekretariatu Studium
w terminie 14 dni od otrzymania materiałów.
1. Omów rozwój wspólnotowej polityki społecznej.
2. Kiedy została przyjęta Europejska Agenda Społeczna?
3. Wymień główne cele zawarte w Agendzie.
4. Co to jest Europejski Fundusz Społeczny?
5. Wymień obszary wsparcia, w ramach których realizowane są priorytety Europejskiego
Funduszu Socjalnego.
6. Omów reformę EFS.
7. Jakimi zasadami kierował się Europejski Fundusz Społeczny?
8. Jakie inicjatywy zatrudnieniowe zatwierdzono w 1994 r.?
9. Ile obecnie wynosi budżet EFS?
10. Jakie podmioty realizują politykę społeczną UE?
11. W jaki sposób ETS kształtuje prawo wspólnotowe?
12. Kiedy powołano Komitet ds. Zatrudnienia?
13. Co gwarantuje zasada swobodnego przepływu pracowników?
14. Które państwa są objęte koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego?
15. Omów problematykę zatrudnienia w UE.
16. Na jakich płaszczyznach postrzegany jest dialog społeczny?
17. Na czym polega zasada równego traktowania kobiet i mężczyzn?
18. Jakie zasady ustanawia Karta Praw Podstawowych?
52
19. W jakich przypadkach osoby fizyczne mogą zwracać się do Europejskiego Rzecznika
Praw Obywatelskich?
20. Komu przysługuje prawo do zabezpieczenia społecznego?
.........................................................
/data i podpis słuchacza/
Test sprawdziła komisja w składzie: ........................................................
.........................................................
.........................................................
Ocena: ...................................................
Warszawa, .............................................
53