JAKIE ZADANIA STAWIA PRZED WYCHOWANIEM
WSPÓŁCZESNOŚĆ




Można powiedzieć, że osobowość człowieka jest efektem m.in. jego wychowania. Pojęcie „wychowania” można używać w kilku znaczeniach, a każde z nich powinno być w wypowiedziach odpowiednio sygnalizowane. Uczeni stworzyli wiele definicji tego pojęcia i nadal usiłują je doskonalić. Wydaje się jednak, że najszerzej przez wychowanie można rozumieć wszelkie działania zmierzające do kształtowania człowieka, których celem jest przygotowanie go do życia w społeczeństwie. Są to wpływy rodziny, rówieśników, otoczenia społecznego, środowiska lokalnego, środowiska pracy, służby wojskowej, instytucji społecznej i politycznej. Wiodącą rolę w procesie wychowania pełni zawodowa kadra wychowawców i nauczycieli oraz kierowane przez nią instytucje oświatowo-wychowawcze – żłobki, przedszkola, szkoły różnych typów i szczebli, placówki wychowania pozaszkolnego, poszkolne instytucje kształcenia ustawicznego ( oświaty dorosłych ).
Wychowanie, jego cele, treści i formy były i są częścią cywilizacji i jako takie podlegają wraz z nią postępującym przemianą. Cywilizacja bowiem określonym stopniem rozwoju społecznego i kulturalnego, a wychowanie to zarówno zjawisko społeczne, jak też kulturowe, jeśli przez kulturę rozumieć osiągnięty przez ludzkość poziom wiedzy oraz twórczości materialnej i duchowej. Otóż te osiągnięcia mogą być wykorzystane dla różnych celów, są bowiem uwarunkowane systemami politycznymi, jakim mają służyć. W współczesnym świecie ta sama cywilizacja służy celom i grupom społecznym w zależności od polityki, jaką w danym kraju uprawia klasa rządząca. Wychowanie należy również do tych zjawisk społecznych, które zawsze należały do klas sprawujących władze polityczną, od polityki. Rządzący nie dopuszczali do realizacji celów wychowania, które by godziły w tworzony przez nich system polityczny, narzucali natomiast cele i treści wychowania wspierające ten system. Również szkoła, jako podstawowa instytucja wychowawcza, była zawsze instytucją polityczną. Rzecz oczywista, że jest tak i dzisiaj. Toteż realizowane przez nią wychowanie zależy nie tylko od warunków kulturowych, lecz także od panujących stosunków społeczno-politycznych. Zależność jest zresztą wzajemna – rozwój kultury i stosunków społeczno-politycznych zależy w nie mniejszym stopniu od wychowania niż wychowanie od cywilizacji, której jest zresztą elementem. Za pomocą wychowana można bowiem przyspieszać lub opóźniać procesy kulturotwórcze i społeczne. Można realizować cele wychowawcze zmierzające do przystosowania kolejnych pokoleń do zastanych warunków cywilizacyjnych lub też usiłować wdrażać te pokolenia do twórczego przekształcania i udoskonalania istniejącej rzeczywistości przyrodniczej i społecznej.
W różnych epokach historycznych, a zwłaszcza w okresach przełomowych, które zaznaczały się rewolucjami naukowymi, technicznymi lub społecznymi, sprawy układały się bardziej skomplikowanie . Dotyczy to tym bardziej czasów współczesnych, charakteryzujących się równoczesnymi, rewolucyjnymi przemianami społeczno-politycznymi i naukowo-technicznymi. Tego rodzaju przemiany wywołują z reguły konieczność dokonywania zmian w zakresie wychowania, obejmujących niekiedy reformy systemu szkolnego, a niekiedy także potrzebę przeprowadzenia gruntownych reform całych systemów oświatowo-wychowawczych. Tak też konsekwencją szeroko pojmowanych przemian cywilizacyjnych jest przeprowadzenie reform w systemie polskiego szkolnictwa. Dzieci zamiast 8 lat chodzić do szkoły podstawowej będą uczęszczać tylko 6 lat. Kolejne 3 lata spędzą w gimnazjum. Także szkolnictwo średnie uległo reformie. Liceum ma trwać 3 lata a szkoła zawodowa 2 lata.
Cechą charakterystyczną współczesnego świata jest nie tylko fakt dokonywania się przemian, ale przede wszystkim to, że obecnie zachodzące przeobrażenia mają decydujący wpływ na życie ludzi. Dziś , w przeciwieństwie do czasów minionych, nie tylko każdemu pokoleniu przypada żyć w odmiennych okolicznościach, ale w okresie życia jednego pokolenia zachodzą tak istotne przeobrażenia cywilizacyjne, że wymagają od człowieka przekształcenia wielu już przyswojonych, wyuczonych i nawykowo wykonywanych form aktywności, zmiany poglądów i sposobów myślenia. Człowiek nie może więc nauczyć się czegoś raz na całe życie, a efektami jego nauki nie mogą być jedynie wyćwiczone sposoby postępowania, lecz także zdolności pozwalające na dokonywanie korekt w postępowaniu i przyswajanie nowych informacji oraz umiejętności wykorzystywania ich. Takim zadaniom nie może sprostać ani naturalne wychowanie, ani tradycyjne pojmowana, choć celowa i planowa, praca w szkole. Proces wychowania i kształcenia nie może obejmować jedynie krótkiego okresu w życiu człowieka, przypadającego na lata młodości, lecz jako jedna z podstawowych form jego aktywności powinien mu towarzyszyć przez całe życie. Człowiek współczesny musi kształcić się ustawicznie, jeśli ma nadążać za przemianami cywilizacyjnymi, jakie przynosi każde dziesięciolecie, każdy rok , każda chwila. Nie oznacza to, iż przez całe życie ma uczęszczać do szkoły. Szkoła, a ściślej mówiąc instytucja oświatowo-wychowawcza realizująca podstawowy program kształcenia i wychowywania, nigdy nie była jedynym źródłem informacji i wyłączną drogą kształcenia, a tym bardziej nie jest nimi obecnie. Dziś żyjemy w świecie komputerów i mediów i to one stały się jedną z form wychowawczych. Współcześni rodzice uważają, że wychowanie to przede wszystkim zapewnienie dzieciom bytu, a pozostałe obowiązki wychowawcze ma sprawować szkoła, media, internet, gry komputerowe. Rodzice współcześni, zajęci staraniem o szarą codzienność, bardzo często nie mają czasu dla własnych dzieci. Zapominają jak ważne jest przekazanie im wzorców moralno-estetycznych. Nie są więc w stanie odpowiedzieć na potrzebę związków uczuciowych, przyjaźni, sieci o małych ogniwach relacji między ludźmi, na które ogromny nacisk kładzie dzisiejsza młodzież. Młody człowiek, chyba jak nigdy dotąd, potrzebuje świata przyjaznego, gdzie można by się schronić i odnaleźć swoją tożsamość. Nie znajdując go w rodzinie, tworzy grupy paralelne, w których czuje się dobrze i gdzie odreagowuje napięcia spowodowane naciskiem społeczeństwa. Współczesne polskie młode pokolenie \"to pierwsza generacja, dla której wolność decyzji, wolność wyboru jest dana raz na zawsze i traktowana jako najbardziej naturalny stan rzeczy\". Dorastanie w kulturze przesyconej liberalnym indywidualizmem sprawiło, że z wolności uczyniło ono \"absolut, który - jak podkreśla Jan Paweł II - ma być źródłem wartości. [...] [W konsekwencji] sumieniu indywidualnemu przyznano prerogatywy najwyższej instancji osądu moralnego, która kategorycznie i nieomylnie decyduje o tym, co jest dobre, a co złe\". Rezultatem takiego ustawienia sprawy jest coraz częściej spotykane zjawisko młodocianych morderców i nieletnich przestępców, zwiększająca się liczba młodych ludzi, którzy, nieraz krótko po ślubie decydują się na rozwód, czy też łatwość, z jaką podejmowana jest dzisiaj decyzja o przeprowadzeniu aborcji. Zjawisko subiektywizowania praw moralności, wiary, zasad pożycia społecznego odczuwa się także w rodzinie, w szkole, na katechezie, czy też w domach formacyjnych, gdzie do kapłaństwa przygotowuje się pokolenie młodych kleryków. Wszystkich ich, mimo różnorodności środowisk w których żyją, charakteryzuje ta sama tendencja stawiania własnego, subiektywnego sądu nad obiektywną prawdą, a co za tym idzie, łatwego wynoszenia wolności przed obowiązek.
Moim zdaniem współczesność stawia bardzo wiele i bardzo trudne zadania wychowaniu. Świat zmienia się w ogromnie szybkim tempie, a za tym idzie zmiana wychowywania dzieci. Dzieci mają swoje prawa, nie wolno je karać, maltretować, dziecko powinno być wychowywane bez stresowo, maja mieć prawo wyboru tzw. „wolność”, która jak wspomniałam wyżej ma złe skutki. Zmieniła się również rola nauczyciela, który nie ma tylko nauczać ale także wychowywać. Nauczyciele przedszkola, nauczania początkowego, języka polskiego, matematyki, zajęć technicznych realizują jednocześnie wychowanie umysłowe i moralno-społeczne, estetyczne i fizyczno-zdrowotne. Nie do pomyślenia jest, aby np. w trakcie analizy utworu literackiego nauczyciel pomijał możliwość kształtowania u uczniów określonych uczuć czy motywów postępowania moralnego, pomijał wykorzystanie wartości artystycznych dla rozbudzenia przeżyć estetycznych, czy wreszcie nie honorował zasad higieny pracy umysłowej uczniów.
Szybka przemiana świata powoduje także skutki ujemne. Są to m.in.: walka o dostęp do bogactw naturalnych i ich wydobycie, zaostrzenie rywalizacji przemysłowej i konkurencji handlowej. Nowa technika i nowe źródła energii pozwoliłyby na produkcje takiej ilości wszelkich dóbr – jak to obliczają uczeni – że można by nimi obdzielić cały świat, zaspakajając podstawowe potrzeby coraz szybciej rosnącej liczby ludności, gdyby tylko sprawiedliwie i racjonalnie gospodarować istniejącymi zasobami. Jednakże świat jest podzielony na przeciwstawne ugrupowania polityczno-militarne, różniące się strukturą stosunków społecznych. Istnieje między nimi walka ideologiczna, nie przestała istnieć groźba wojny. Powoduje to, że nie wszystkie możliwości są wykorzystywane dla zaspokojenia ludzkich potrzeb, że nauka i technika służą nie tylko wyzwoleniu człowieka z nędzy ,że mogą zostać użyte także przeciw człowiekowi, na jego zagładę. Nauka i technika nie obierają kierunku swego rozwoju, człowiek decyduje o tym, w jaki sposób zostaną spożytkowane ich osiągnięcia. Taka sytuacja stawia człowieka wobec licznych alternatyw, każe mu dokonywać wyboru, także wyboru moralnego. Wymaga od niego wyższych kwalifikacji nie tylko naukowych, lecz także ideowo-moralnych. Sprostanie tym wymaganiom pociąga za sobą konieczność wprowadzania zmian w programach kształcenia i w programach wychowania. Kształtowanie postaw moralno-społecznych, takich jak: odpowiedzialność, współdziałanie, solidarność, poszanowanie godności, poglądów i postaw innych ludzi, powinno stać się podstawowym zadaniem wychowawczym we współczesnym świecie.
Podstawowym zadanie wychowawczym powinno być także uczynienie z jednostki ludzkiej modrego, moralnego, odpowiedzialnego, w pełni przygotowanego do życia w tak brutalnym świecie jakim jest współczesny świat . Rodzice i wychowawcy powinni uświadomić swoich wychowanków, że świat nie jest tak kolorowy jak młodym ludziom się wydaje, przygotować ich na sukces i porażkę. Wychować młodą generacje na zasadach: patriotyzmu, internacjonalizmu, równouprawnienia narodów i ras, humanizmu, odpowiedniego stosunku do pracy i własności społecznych. Celem procesu wychowawczego jest kształcenie pełnej osobowości, wrażliwej intelektualnie i społecznie, z rozwiniętą motywacją do ciągłego pogłębiania wiedzy i doskonalenia kwalifikacji, do samowychowania i samokształcenia jako głównej drogi doskonalenia własnej osobowości i nadążania za postępem.




BIBLIOGRAFIA:
ENCYKLOPEDIA POPULARNA PWN
B. SUCHODOLSKI, CYWILIZACJA WSPÓŁCZESNA A CELE WYCHOWANIA
M. SZCZODRAK, ELEMENTY PEDAGOGIKI