MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Mariusz Winiarski
Planowanie produkcji filmu fabularnego 313[07].Z2.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr Janusz Kalinowski
mgr Dariusz Janik
Opracowanie redakcyjne:
mgr Mariusz Winiarski
Konsultacja:
mgr in\
. Jacek Szydłowski
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 313[07].Z2.01
,,Planowanie produkcji filmu fabularnego , zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu technik organizacji produkcji filmowej i telewizyjnej.



Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Materiał nauczania 6
4.1. Organizacja kinematografii, podstawowe pojęcia i terminy filmowe 6
4.1.1. Materiał nauczania. 6
4.1.2. Pytania sprawdzające 14
4.1.3. Ćwiczenia 15
4.1.4. Sprawdzian postępów 15
4.2. Tok produkcji filmu, planowanie produkcji filmowej 16
4.2.1. Materiał nauczania. 16
4.2.2. Pytania sprawdzające 24
4.2.3. Ćwiczenia 24
4.2.4. Sprawdzian postępów 25
5. Sprawdzian osiągnięć 26
6. Literatura 30
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i nabyciu umiejętności niezbędnych
do planowania produkcji filmu fabularnego.
W poradniku zamieszczono:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.
2. Cele kształcenia realizowane w tej jednostce modułowej.
3. Materiał nauczania umo\
liwiający samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń
i zaliczenia sprawdzianu. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz
inne z
ródła informacji.
4. Ćwiczenia, które zawierają m.in.:
- wskazówki pomocne do wykonania ćwiczenia,
- wykaz materiałów, urządzeń i niezbędnego sprzętu.
5. Przykłady zadań oraz zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy
i umiejętności z zakresu całej jednostki.
6. Wykaz literatury.
Wykonując sprawdzian postępów powinieneś dokonać wyboru wszystkich poprawnych
odpowiedzi (pytanie mo\
e zawierać jedną, dwie, lub trzy poprawne odpowiedzi, podobnie jak
to jest na egzaminie państwowym). Je\
eli masz trudność ze zrozumieniem tematu lub
ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualnie sprawdzenie,
czy dobrze wykonujesz daną czynność.
313[07].Z2
Organizacja produkcji
filmowej
313[07].Z2.01
Planowanie produkcji filmu
fabularnego
313[07].Z2.02
Przygotowanie i organizacja
produkcji filmu fabularnego
313[07].Z2.03
Prowadzenie dokumentacji
finansowej związanej
z produkcją filmową
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- posługiwać się komputerem w poszukiwaniu informacji,
- posługiwać się podstawowym słownictwem występującym w produkcji filmowej,
- pracować w grupie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- scharakteryzować zakres działania, wyposa\
enie i sytuację rynkową funkcjonujących
przedsiębiorstw w zakresie produkcji filmowej,
- scharakteryzować strukturę wytwórni filmowej z wyjaśnieniem jej działów, wyposa\
enia
i zadań,
- zdefiniować pojęcia związane z produkcją i opracowaniem filmu, jego
rozpowszechnianiem i dystrybucją,
- zdefiniować pojęcia usługi produkcyjnej, koprodukcji,
- opisać tok produkcji filmowej oraz scharakteryzować poszczególne etapy realizacji
filmu,
- wskazać głównych realizatorów i współtwórców filmu,
- scharakteryzować zespół artystów/wykonawców (aktorów, muzyków i innych
współpracowników).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1.Organizacja kinematografii, podstawowe pojęcia i terminy
filmowe
4.1.1. Materiał nauczania
Akty prawne u\
ywane w produkcji filmowej i telewizyjnej to:
- USTAWA z dnia 30 czerwca 2005 r. o kinematografii, na mocy, której został powołany
Polski Instytut Sztuki Filmowej, którego głównym zadaniem jest promowanie filmu
polskiego w Polsce i zagranicą.
- STATUT Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej
- Notyfikacja programów dofinansowania przez Polski Instytut Sztuki Filmowej
przedsięwzięć z zakresu kinematografii zawartych w Ustawie o kinematografii, udzielona
przez Komisję Europejską 16 maja 2006 r.
- Europejska konwencja o koprodukcji filmowej sporządzona w Strasburgu dnia 2
paz
dziernika 1992 r.
18 maja 2005 r. polski Parlament uchwalił nową ustawę o Kinematografii. Ustawa weszła
w \
ycie 19 sierpnia 2005 r. Dzięki niej powołano Polski Instytut Sztuki Filmowej, korzystając
ze wzorców i rozwiązań przyjętych m.in. we Francji i Danii. Polski Instytut Sztuki Filmowej,
najmłodszy instytut filmowy w Europie, ma za zadanie przywrócić polskiemu filmowi jego
rangę i pozycję na świecie. Ma stworzyć powszechnie przyjęty w Europie mechanizm
wspierania kinematografii: developmentu, produkcji, promocji, dystrybucji
i rozpowszechniania a tak\
e upowszechniania kultury filmowej.
Zadania Instytutu określone Ustawą o Kinematografii to:
- tworzenie warunków do rozwoju polskiej produkcji filmów i koprodukcji filmowej;
- inspirowanie i wspieranie rozwoju wszystkich gatunków polskiej twórczości filmowej,
a w szczególności filmów artystycznych. w tym przygotowania projektów filmowych,
produkcji filmów i rozpowszechniania filmów;
- wspieranie działań mających na celu tworzenie warunków powszechnego dostępu do
dorobku polskiej, europejskiej i światowej sztuki filmowej;
- wspieranie debiutów filmowych oraz rozwoju artystycznego młodych twórców
filmowych;
- promocja polskiej twórczości filmowej;
- dofinansowywanie przedsięwzięć z zakresu przygotowania projektów filmowych,
produkcji filmów, dystrybucji filmów i rozpowszechniania filmów, promocji polskiej
twórczości filmowej i upowszechniania kultury filmowej, w tym produkcji filmów
podejmowanych przez środowiska polonijne, świadczenie usług eksperckich organom
administracji publicznej,
- wspieranie utrzymywania archiwów filmowych,
- wspieranie rozwoju potencjału polskiego niezale\
nego przemysłu kinematograficznego,
a w szczególności małych i średnich przedsiębiorców działających w kinematografii.
Instytut udziela dofinansowania przedsięwzięciom z zakresu: developmentu (przygotowania)
projektów filmowych, produkcji filmowej, dystrybucji i rozpowszechniania filmów.
Dofinansowuje tak\
e zadania z dziedziny upowszechnienia i promocji kultury filmowej,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
rozwoju infrastruktury kinematograficznej oraz zachowania i ochrony dziedzictwa kultury
filmowej
Jakim bud\
etem dysponuje Instytut
Na mocy Ustawy głównymi z
ródłami finansowania kinematografii są wpłaty na rzecz
Instytutu stanowiące 1,5 % od przychodów z wyświetlania filmów i reklam w kinach, ze
sprzeda\
y kaset VHS i DVD, z emisji reklam przez stacje telewizyjne, od przychodu
operatorów telewizji kablowych i satelitarnych a tak\
e - jak to ju\
miało miejsce wcześniej-
przychody z zakładów i gier losowych oraz bud\
etu państwa.
Struktura finansowania przedstawia się następująco:
- ok. 75 mln zł pochodzi zł ze z
ródeł komercyjnych
- 6 mln zł z Funduszu Promocji Kultury, czyli z zakładów i gier specjalnych
- oraz 21 mln z bud\
etu państwa.
Instytut obowiązuje zasada częściowego udziału państwa w przedsięwzięciu filmowym,
określona procentowa i kwotowo:
1. Instytut finansuje do 50% bud\
etu filmu, jednak nie więcej ni\
:
- 4 000 000 zł - w przypadku filmu fabularnego pełnometra\
owego (pow. 70 minut)
przeznaczonego w pierwszej kolejności do publicznego wyświetlania w kinach.
- 500 000 zł - w przypadku filmu dokumentalnego
- 2 000 000 zł - w przypadku filmu dokumentalnego pełnometra\
owego (pow. 70
minut) przeznaczonego w pierwszej kolejności do publicznego wyświetlania w kinach
- 500 000 zł - w przypadku filmu animowanego
- 3 000 000 zł - w przypadku filmu animowanego pełnometra\
owego (pow. 70 minut)
przeznaczonego w pierwszej kolejności do publicznego wyświetlania w kinach.
Za zgodą Rady w/w kwoty mogą być podniesione do 85%.
2. Instytut finansuje do 90% bud\
etu filmu oraz kwoty:
- w przypadku filmu trudnego - jednak nie więcej ni\
50% kwoty dofinansowania filmu
pełnometra\
owego przeznaczonego w pierwszej kolejności do publicznego
wyświetlania w kinach, czyli do 2.000.000 zł;
- w przypadku filmu niskobud\
etowego - jednak nie więcej ni\
40% kwoty
dofinansowania filmu pełnometra\
owego przeznaczonego w pierwszej kolejności do
publicznego wyświetlania w kinach, czyli do 1.600.000zł.
3. Dotacje na pozostałe zadania w sferze kinematografii, tj. projekty inwestycyjne,
upowszechnianie kultury filmowej, dystrybucję i rozpowszechnianie filmów, prace
scenariuszowe i development wynoszą:
- do 50% kosztów całkowitych, jeśli wnioskodawcą jest przedsiębiorca,
- do 90% kosztów całkowitych, jeśli wnioskodawcą jest instytucja nie prowadząca
działalności gospodarczej.
Dofinansowanie w tym przypadku nie mo\
e przekroczyć 2 mln zł, a w szczególnie
uzasadnionych przypadkach do 3 mln zł.
Struktura polskiej kinematografii
Kinematografia obejmuje: twórczość filmową, produkcję, usługi filmowe, dystrybucję
i rozpowszechnianie filmów, w tym działalność kin ,upowszechnianie kultury filmowej,
promocję polskiej twórczości filmowej, gromadzenie, ochronę i upowszechnianie zasobów
sztuki filmowej a tak\
e dokształcanie zawodowe. Kinematografia nie obejmuje działalności
telewizyjnej, a tak\
e: rejestracji audiowizualnej zdarzeń z \
ycia społecznego, naukowego,
politycznego, gospodarczego, sportowego a tak\
e produkcji filmowej realizowanej przez
kościoły i związki wyznaniowe, resorty poza kulturą oraz do u\
ytku własnego. W Polsce
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
państwo sprawuje mecenat nad działalnością w dziedzinie kinematografii, jako części kultury
narodowej, polegający w szczególności na promocji filmu, upowszechnianiu kultury filmowej
oraz ochronienie dziedzictwa narodowego w dziedzinie filmu. Na mocy nowej ustawy
o kinematografii nadzór na państwowymi instytucjami filmowymi sprawuje PISF.
Jednocześnie oprócz instytucji państwowych istnieje wiele firm prywatnych  produkcyjnych,
usługowych, dystrybucyjnych, zajmujących się reklamą, upowszechnianiem kultury
filmowej, organizowaniem imprez, itp.
W dziedzinie produkcji filmowej działają przedsiębiorcy (podmioty gospodarcze)
reprezentujące ró\
ne formy własności (państwowe i prywatne).
Producenci państwowi (reprezentują własność państwową i działają w formie prawnej PIF
(Państwowe Instytucje Filmowe).Prawo do prowadzenia produkcji filmowej mają te PIF-y,
które taki rodzaj działalności mają wpisany do Statutu (czyli do aktu ich utworzenia).
1. Studia filmowe PIF:
- KADR
- OKO
- PERSPEKTYWA
- TOR
2. ZEBRA
Studia stanowią samodzielne twórczo produkcyjne jednostki organizacyjne
kinematografii i nie dysponują \
adną bazą techniczno-produkcyjną. Skupiają wokół
siebie scenarzystów, re\
yserów, operatorów obrazu, ale nie zatrudniają ich etatowo.
Przedmiot działania: produkcja filmów własnych, uczestniczenie w koprodukcjach,
świadczenie usług produkcyjnych na zamówienie, dystrybucja i promocja filmów
własnych. Studia dysponują prawami majątkowymi do filmów wyprodukowanych przez
nie do 31.12.1989r. z zastrze\
eniem, \
e muszą 50% przychodów z tytułu
rozpowszechniania odprowadzać na rzecz PISF.
3. Wytwórnie filmowe  DUśE  państwowe jednostki organizacyjne kinematografii
stanowiace jej bazę techniczno-produkcyjną zabezpieczającą ciąg technologiczny
produkcji filmowej. Przedmiot działania: świadczenie usług techniczno-produkcyjnych
na rzecz produkcji filmowej i telewizyjnej, postprodukcja filmowa, inicjowanie produkcji
własnej:
- WYTWÓRNIA FILMÓW DOKUMENTALNYCH I FABULARNYCH w
WARSZAWIE. Zakres działania: komplet usług filmowych poza pirotechniką
- WYTWÓRNIA FILMÓW FABULARNYCH WE WROCA
AWIU. Zakres dzialania:
usługi filmowe z wyłączeniem obróbki laboratoryjnej
- A
ÓDZKIE CENTRUM FILMOWE W A
ODZI
- Pod tą nazwą od 1.01.1994.Powstało z połączenia dawnej wytwórni filmów
fabularnych w całości, wytwórni filmów oświatowych w części i studia opracowań
dz
więkowych w całości. Obecnie dysponuje wyłącznie środkami inscenizacyjnymi,
halami zdjęciowymi oraz środkami pirotechnicznymi. Na tym terenie jest ODDZIAA

FILMOTEKI NARODOWEJ, gdzie przechowywane są kopie filmowe.
4. Wytwórnie  MAA
E i studia filmowe. Samodzielni producenci filmów i posiadające
określona bazę techniczno-produkcyjną. Dysponują autorskimi prawami majątkowymi do
filmów wyprodukowanych do 31.12.1989 i odprowadzają 50% przychodu do PISF:
- WYTÓWRNIA FILMÓW OŚWIATOWYCH I PROGRAMU EDUKACYJNEGO.
Dysponuje: środkami techniki zdjęć i oświetleniem, środkami techniki dz
więku
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
i monta\
u, hala zdjęciową, wydziałem filmu przyrodniczego
- WYTWÓRNIA FILMOWA  CZOA
ÓWKA W W-WIE. Zajmuje się produkcją
filmów, postprodukcją i świadczeniem usług na zewnatrz. Dysponuje nowoczesną
bazą techniczno-produkcyjną w technikach elektronicznych.
- STUDIA FILMÓW ANIMOWANYCH
- Studio miniatur filmowych w warszawie i studio filmów rysunkowych w Bielsku
Białej
- INNE JEDNOSTKI ORGANIZACJI KINEMATOGRAFII
- Filmoteka Narodowa w Warszawie z oddziałem w A
odzi
Producenci prywatni reprezentują własność prywatną. Mogą działać jako osoby fizyczne
prowadzące działalność gospodarczą jednoosobowo lub jako osoby fizyczne prowadzące
działalność gospodarczą w spółkach cywilnych jak równie\
spółki kapitałowe.
Zgodnie z ustawą z dnia 02.07.2004 roku ze zmianami o swobodzie działalności
gospodarczej, (art.4 ust. 1) przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka
organizacyjna nie będąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną
wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorcę uznaje się tak\
e
wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
Aktualny wykaz prywatnych producentów znajduje się na stronie internetowej PISF.
Podstawowe pojęcia i terminy filmowe
Film jest to utwór dowolnej długości, w tym utwór dokumentalny lub animowany, zło\
ony
z serii następujących po sobie obrazów z dz
więkiem lub bez dz
więku, utrwalonych na
jakimkolwiek nośniku umo\
liwiającym wielokrotne odtwarzanie, wywołujących wra\
enie
ruchu i składających się na oryginalną całość, wyra\
ającą akcję (treść) w indywidualnej
formie, a ponadto, z wyjątkiem utworów dokumentalnych i animowanych, przeznaczony do
wyświetlania w kinie jako pierwszym polu eksploatacji w rozumieniu przepisów o prawie
autorskim i prawach pokrewnych.
Film uznaje się za film polski, je\
eli jego producentem lub koproducentem jest podmiot
mający siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a ponadto spełniony jest, co
najmniej jeden z warunków:
1) autor scenariusza lub adaptowanego utworu literackiego, re\
yser oraz wykonawca jednej
z głównych ról są obywatelami polskimi, udział środków finansowych producenta
mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w kosztach produkcji filmu
stanowi 100%, przy czym środki te, do wysokości 80% kosztów produkcji filmu, muszą
być wydatkowane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a ponadto kopia wzorcowa
jest wykonana w języku polskim;
2) autor scenariusza lub adaptowanego utworu literackiego lub re\
yser lub wykonawca
jednej z głównych ról są obywatelami polskimi, udział środków finansowych
koproducenta mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w kosztach
produkcji filmu stanowi co najmniej 20% przy filmie będącym koprodukcją dwustronną
oraz co najmniej 10% przy filmie będącym koprodukcją wielostronną, przy czym środki
te, do wysokości 80% kosztów produkcji filmu, muszą być wydatkowane na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, a ponadto główna wersja językowa wykonana jest w języku
polskim.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
W rozumieniu przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych film jest
utworem i jako taki stanowi przedmiot prawa autorskiego. Przedmiotem prawa autorskiego
jest ka\
dy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze ustalony
w jakiejkolwiek postaci, niezale\
nie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyra\
enia. Utwór
jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia choćby miał postać nieskończoną.
W szczególności są to następujące utwory:
- wyra\
one słowem, symbolami matematycznymi i znakiem graficznym (np. literackie,
publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);
- utwory plastyczne
- utwory fonograficzne
- utwory lutnicze
- utwory wzornictwa przemysłowego
- architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,
- muzyczne i słowno-muzyczne,
- sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
- audiowizualne (w tym wizualne i audialne), w tym filmowe
Jednocześnie w rozumieniu tej ustawy, film jak ka\
dy utwór audiowizualny jest utworem
łącznym. Stanowi sumę tzw. utworów składowych. Wszystkie pojedyncze utwory wchodzące
w skład filmu wyra\
one np. słowem (dialogi, narracja, scenariusz, wszystkie formy
dochodzenia do scenariusza, scenopis, inne), plastyczne (dekoracja, kostiumy,
charakteryzacja), fotograficzne, muzyczne, słowno-muzyczne, itd., jako efekty indywidualnej
działalności twórczej i artystycznej podlegają z osobna tak\
e ochronie praw autorskich i to
bez względu na to, czy powstały na zamówienie producenta, czy tylko zostały włączone do
filmu a powstały w przeszłości bez związku pierwotnego z tym filmem.
Film to bardzo obszerna dziedzina i mo\
na ją podzielić na wiele sposobów. Podstawowy
i najbardziej popularny z nich to podział na rodzaje:
- film fabularny  aktorski film fikcji,
- film animowany  tworzony za pomocą klasycznych technik poklatkowych 
rysunkowych lub przestrzennych (np. lalkowych i plastelinowych) lub najnowszych
technik komputerowych  animacji 3D,
- film dokumentalny  film o treści niefikcyjnej, dokumentujący rzeczywistość,
- film oświatowy  dla celów dydaktyczno-instrukta\
owych,
W zale\
ności od długości filmy dzielą się na
- krótkometra\
owe do 22 minut,
- średniometra\
owe  od 22 do 55 minut,
- pełnometra\
owe  ponad 55 minut  przeciętnie 90-132 minut.
Scenariusz  tekst słu\
ący za podstawę realizacji filmu, napisany na ogół w tradycyjnie
przyjętej formie, z podziałem na sceny, z wyodrębnionym i podzielonym na postacie
dialogiem i dokładnym opisem akcji. Tradycyjna forma scenariusza przewiduje prostą formę
graficzną, okładkę bez ozdób z napisem centralnie u góry i podkreślonym tytułem, poni\
ej
z wyraz
nie czytelnym nazwiskiem autora. Sceny powinny być ponumerowane, dialog
wyraz
nie wyodrębniony, z podziałem na postacie. Scenariusz pełnometra\
owego filmu
fabularnego ma zwykle ok.120 stron. Ogólnie przyjmuje się, \
e jeśli scenariusz opracowany
jest z zachowaniem tradycyjnie przyjętej formy, jedna jego strona równa się minucie na
ekranie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
SCENA 1
WN
TRZE. KUCHNIA W MIESZKANIU MATKI I CÓRKI
Rozmowa między dorastającą córką a matką. Córka bardzo chce wyjechać z kole\
ankami
i kolegami pod namiot. Matka się sprzeciwia. Boi się o córkę, ale nie potrafi tego wyrazić
słowami. Córka do tej pory nigdy nie sprzeciwiała się woli rodziców. Jednak tym razem
bardzo chciałaby pojechać z przyjaciółmi pod namiot. Bardzo ją ten wyjazd ekscytuje.
Zaczyna się buntować przeciwko  niesprawiedliwym" decyzjom rodziców. Rozmowa odbywa
się podczas przygotowywania obiadu. Obie kobiety stoją w kuchni. Matka kroi warzywa na
sałatkę, córka nakrywa do stołu. Córka wraca do rozmowy na temat wyjazdu. Ju\
raz
Matka nie wyraziła zgody na wyjazd, córka ponawia prośbę:
Matka nie odwracając się od deski do krojenia warzyw. Spokojnie
MATKA
- powiedziałam  nie"
Córka nakrywając do stołu.
CÓRKA :
-ale dlaczego? cała paczka tam
jedzie.
Matka, wcią\
odwrócona do córki plecami, spokojnie acz stanowczo
MATKA ;
- ale ty nie pojedziesz. koniec dyskusji.
Córka przestaje nakrywać do stołu. Staje i patrzy na Matkę. W głosie słychać smutek, ale
wcią\
spokojnie.
CÓRKA
-mamo, ale dlaczego? przecie\
jestem dorosła
Matka, z wyraz
ną irytacją w głosie odwraca się na chwile do córki twarzą po czym wraca do
krojenia warzyw
MATKA
-powiedziałam  nie" i koniec. nie będę z tobą
dyskutowała
Córka ju\
wyraz
nym buntem, podnosząc głos
CÓRKA
- ale dlaczego mi to robisz? chcesz abym jako
jedyna z paczki nie pojechała? będą się ze mnie
śmiali ! ! ! to moi przyjaciele ! ! !
Matka wyraz
nie ju\
zdenerwowana przestaje kroić warzywa i odwraca się do Córki. Podnosi
głos
Rys. 1. Scenariusz [opracowanie własne]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Scenopis  to scenariusz zaadoptowany do zdjęć filmowych z bardzo dokładnym opisem
akcji, podziałem filmu na ujęcia i wymaganych środków technicznych w ka\
dej scenie.
Scenopis jest szczególnie wa\
ny, gdy scenariusz nie odpowiada klasycznym wymogom
profesjonalizmu, a jest jedynie materiałem literackim. W polskiej tradycji re\
yser wraz
z autorem zdjęć pisze scenopis mającego powstać filmu po przeprowadzonej dokumentacji.
DZIEC
/PLENER
SCENA 1
Obiekt: AQUAPARK - kort tenisowy
Lokalizacja: Aąuapark
Scena 1/1'04"
Aktorzy:
- Gabi
Gośka
Monika
Gracz I
Epizody:
Gracz II
Statyści:
6 osób
Rekwizyty:
- piłki tenisowe - ró\
ne w tym PENN 3
rakiety tenisowe
drobny sprzęt tenisowy
reklamówka
sukienka w kwiaty dla Gabi, sandały
SCENA 2
Obiekt: AQUAPARK - kort/domek kortowego DZIEN/PLENER/WN
TRZE
Lokalizacja: Aąuapark
Scena: 2/0'30"
Aktorzy:
Gabi
- Gośka
Monika
Kortowy
Gracz I
Rekwizyty:
- le\
ak
piłki tenisowe - ró\
ne w tym PENN 3
reklamówka
wyposa\
enie domku kortowego w sprzęt tenisowy
sukienka w kwiaty dla Gabi
SCENA 3
Obiekt: AQUAPARK - wzgórze/hali aguaparku DZIEN/PLENER/WN
TRZE
Lokalizacja: Aąuapark
Scena: 3/0'35"
Aktorzy: -
Gabi
Gośka
Monika
Statyści:
20 dzieci
Rekwizyty:
reklamówka
wyposa\
enie basenu
sukienka w kwiaty dla Gabi
Kaskaderzy:
- 2 osoby - ratownicy - zabezpieczenie planu
Uwagi: efekt deszczu na zewnątrz
Rys 2. Scenopis [opracowanie własne]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Podstawowy nośnik, na którym utrwalany i wyświetlany jest film to światłoczuła taśma
celuloidowa 35 mm. Na taśmie filmowej obraz jest zapisany w postaci pojedynczych
kadrów, przesuwających się w projektorze kinowym z prędkością 24 klatki na sekundę
(w epoce kina niemego było to 16 klatek na sek.).Coraz rzadziej są stosowane inne szerokości
taśmy  70, 16, 8 mm i super 16 i super 8.
Początkowo filmy wyświetlano na ekranach w proporcji 1:1,33 (podstawa 4, wysokość 3) -
taki format przyjęto te\
dla ekranu telewizyjnego. Obecnie w kinach najczęściej stosuje się
format pośredni tzw. kaszetę (1:1,66 lub 1:1,85). Kaszeta  to efekt nadający obrazowi
kinowemu lub telewizyjnemu wra\
enie panoramiczności za pomocą dodanych na dole i na
górze obrazu czarnego marginesu.
Większość współczesnych filmów jest udz
więkowiona  to znaczy posiada dz
więk ściśle
zsynchronizowany z obrazem. Dawniej popularne były filmy nieme, na których wszystkie
teksty pojawiały się w formie napisów. W historii filmu istniało kilka momentów
przełomowych. Pierwszym z wa\
niejszych było wprowadzenie dz
więku, póz
niej koloru,
ró\
nych formatów ekranów (np. ekran panoramiczny  cinemascope), filmów
trójwymiarowych, dz
więku stereofonicznego (Dolby). Jednym z ostatnich przełomów było
pojawienie się technologii cyfrowej zarówno przy efektach inscenizacyjnych jak i przy
rejestracji obrazu (High Definition). Dotyczy to szczególnie filmu animowanego, gdzie coraz
powszechniejsza jest animacja 3D imitująca przestrzeń trójwymiarową .
Produkcja filmowa to zespół czynności twórczych, organizacyjnych, ekonomicznych,
prawnych i technicznych, prowadzących do wytworzenia filmu w postaci kopii wzorcowej.
Za kopię wzorcową realizatorzy (przede wszystkim re\
yser, ale tak\
e operator obrazu
i producent) uwa\
ają jakąś konkretną kopię filmu w wersji ostatecznej, jaką tę najlepszą, pod
którą podpisują się bez zastrze\
eń. Produkcję inicjuje i nadzoruje producent filmu  osoba
fizyczna lub prawna, organizująca środki finansowe, anga\
ująca głównych realizatorów,
nabywająca prawa autorskie od współtwórców i artystów wykonawców (w tym prawa do
scenariusza) oraz ponosząca odpowiedzialność za tą produkcję: materialną (ryzyko
gospodarcze) i pozamaterialną ( moralną i programową). W większych realizacjach, za
przebieg organizacji produkcji odpowiada przed producentem producent wykonawczy
(nadzorujący) o wę\
szych lub szerszych uprawnieniach decyzyjnych w stosunku do ekipy
filmowej.
Koprodukcja polega na współdziałaniu kilku producentów filmowych, z których ka\
dy
ponosi część odpowiedzialności za finansowanie lub/i organizację produkcji.
Z uwagi na hierarchię podejmowania kluczowych decyzji dotyczących kształtu filmu
i sposobu jego wytworzenia, rozró\
nia się model producencki produkcji filmowej
w przeciwieństwie do modelu re\
yserskiego. W tym pierwszym, typowym dla du\
ych
studiów amerykańskich wszystkim decyduje producent. W drugim modelu,
charakterystycznym tak\
e dla polskiej kinematografii za autora filmu uwa\
a się re\
ysera,
który najczęściej jest zainteresowany konkretnym scenariuszem, decyduje obsadzie
aktorskiej, wybiera miejsca zdjęć i ustala koncepcję realizacji, którą przeprowadza
i nadzoruje, a\
do kopii wzorcowej. W zale\
ności od rodzaju i wielkości bud\
etu produkcji
filmowej podział kompetencji producenta i re\
ysera zale\
ą od ich dorobku i doświadczenia
(nazwiska) oraz struktury finansowania filmu.
Najwa\
niejsze parametry produkcji filmowej to: gatunek i rodzaj filmu, koszt
produkcji, czas i miejsce realizacji, ilość dni zdjęciowych, wymiar i wersja nośnika, metra\
i
ekranowy czas trwania, ilość i lokalizacja miejsc akcji, sposób zapisu dz
więku, wersja
językowa, liczebność aktorów i scen masowych, efekty specjalne, limit zu\
ycia taśmy, inne.
Podstawową jednostką produkcyjną filmu fabularnego jest ekipa zdjęciowa, składająca
się z realizatorów i współtwórców oraz z techników i pracowników pomocniczo-twórczych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Jej ścisłym kierownictwem są zaanga\
owani przez producenta: re\
yser, operator obrazu,
kierownik produkcji i niekiedy scenograf. Pozostałych współpracowników, artystów-
wykonawców, zleceniobiorców, itp. anga\
uje pion produkcyjny filmu (kierownik produkcji i
jego zastępcy) w porozumieniu z producentem i re\
yserem, przy czym szczegółowe
obowiązki poszczególnych członków ekipy bywają przedmiotem elastycznych uzgodnień.
Podstawą funkcjonowania ekipy produkcyjnej jest inicjatywa i pomysłowość, koordynacja
działań twórców i usługodawców, planowanie perspektywiczne i dzienne, stały monitoring
kosztów filmu, znajomość techniki filmowej.
Wydajność pracy w najkosztowniejszym okresie produkcji filmowej  okresie
zdjęciowym  ocenia się na podstawie ilości nakręconych scen i ujęć w stosunku do
zaplanowanego harmonogramu (kalendarzowego planu zdjęć). Efektem końcowym produkcji
filmowej jest kopia wzorcowa oraz komplet technicznych materiałów wyjściowych
i informacyjno-reklamowych, umo\
liwiających nieskrępowaną dystrybucję
i rozpowszechnianie filmu na ró\
nych polach eksploatacji (kina, TV, dyski optyczne, kasety
magnetyczne, inne nośniki).
Wielkość bud\
etu filmu dzieli produkcję filmową na niskonakładową, standardową lub
wysokonakładową (superprodukcję, megaprodukcję). Produkcja niezale\
na oznacza
produkcję finansowaną środkami pozapublicznymi, zaś produkcja offowa  to produkcja
niskonakładowa lub tworzona środkami półprofesjonalnymi, ale wskazująca nowe trendy
estetyczne lub stosująca niekonwencjonalne środki wyrazu.
Inne wa\
ne pojęcia to:
Dystrybucja  nabycie praw do eksploatacji filmu w tym prawa do wykonywania kopii i
opracowywania filmu i przekazanie tego prawa innym podmiotom w celu rozpowszechniania
filmu. Chodzi tu o zakup praw autorskich majątkowych do filmu
Rozpowszechnianie filmu  publiczne udostępnianie filmu jakikolwiek sposób,
z wyłączeniem nadawania przez nadawców telewizyjnych  a więc wyświetlanie w kinie
i innym miejscu publicznym jak klub, pub, autobus, samolot, ściana domu, itp.
Kino  nale\
y przez to rozumieć miejsce i zespół urządzeń technicznych słu\
ące do
publicznego udostępniania filmu (jest to jedna z wielu istniejących definicji).
Opracowanie filmu  przystosowanie filmu do innej nie pierwotna wersji językowej; mo\
na
to wykonać poprzez dubbing, nagranie listy dialogowej przez lektora lub napisy.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Opowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakim bud\
etem dysponuje Polski Instytut Sztuki Filmowej?
2. Jaka jest struktura polskiej kinematografii?
3. Jakie znasz podstawowe akty prawne dotyczące kinematografii?
4. Jaki jest podstawowy nośnik, na którym utrwalany i wyświetlany jest film?
5. Na czym polega koprodukcja?
6. Na czym polega rozpowszechnianie filmu?
7. Jakie są najwa\
niejsze parametry produkcji filmowej?
8. Jak zdefiniować pojęcia takie jak: film, kino, dystrybucja, scenopis i scenariusz?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opracuj w postaci tabeli podstawowe pojęcia związane z filmem. W szczególności
uwzględnij, co to jest scenariusz, kino, dystrybucja, film, scenopis.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać informacje zawarte w rozdziale 4.1. materiału nauczania,
2) odszukać w razie wątpliwość pojęcia w Internecie,
3) wypisać wszystkie pojęcia w słupku,
4) zaprezentować ćwiczenie.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- komputer z dostępem do Internetu,
- kartka formatu A4,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Na podstawie scenopisu i scenariusza określ charakterystyczne ich cechy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować scenariusz i scenopis,
2) przeczytać informacje zawarte w rozdziale 4.1. materiału nauczania,
3) przygotować notatki dotyczące charakterystycznych cech scenopisu i scenariusza,
4) zaprezentować ćwiczenie.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przykładowy scenopis,
- przykładowy scenariusz,
- literatura z rozdziału 6.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniować podstawowe pojęcia dotyczące kinematografii?
1
1

2) określić podstawowe akty prawne dotyczące kinematografii?
1
1

3) podać strukturę polskiej kinematografii?
1
1

4) podać podstawowe nośniki słu\
ące do zapisu filmów?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
4.2. Tok produkcji filmu, planowanie produkcji filmowej
4.2.1. Materiał nauczania
Warunki skierowania filmu do produkcji, (co powinien zawierać tzw. Pakiet
producencki):
- roboczy tytuł filmu,
- scenariusz,
- trójka realizatorska (re\
yser, producent, dystrybutor),
- edycja filmu (czy taśma barwna, cz-b),
- format filmu (szerokość nośnika),
- orientacyjny metra\
filmu,
- terminy rozpoczęcia i zakończenia produkcji,
- wskaz
nik zu\
ycia taśmy (czy 4:1, czy 7:1).
Pakiet oceniają eksperci pochodzący ze środowiska filmowego: re\
yserzy, operatorzy,
producenci, dziennikarze. Pakiet składa się do PISF.
Proces powstawania filmu składa się z preprodukcji (okres przygotowawczy), produkcji
filmu (okres zdjęciowy) i postprodukcji (okres monta\
u udz
więkowienia oraz okres prac
końcowych). Anglosasi dzielą te okresy na trzy: preparation, production i postproduction.
Produkcja filmowa jest produkcją prototypową, gdy\
poszczególne filmy ró\
nią się od siebie
nawet wówczas, gdy są oparte o ten sam scenariusz. Tote\
ka\
de przedsięwzięcie jest
planowane indywidualnie. Produkcja filmów fabularnych jest uwa\
ana za najtrudniejszą,
wymagającą dłu\
szego okresu przygotowań i opracowania szczegółowego planu filmu  tj,
rozwiniętego bud\
etu składającego się z danych ogólnych, planu produkcji w czasie
i zestawienia kosztów (planu kosztów). Ten wielostronicowych dokument, o wielu niekiedy
zawiłych do opracowania załącznikach, przygotowuje kierownictwo produkcji filmu
w okresie przygotowawczym wg. Zało\
eń wstępnych określonych przez producenta w tzw.
skierowaniu do produkcji. Te zało\
enia dotyczą ilości dni zdjęciowych, wskaz
nika zu\
ycia
taśmy, długości całej produkcji, limitu kosztów filmu. Producent zwykle na tym wstępnym
etapie ma te\
wybranych głównych realizatorów (trójkę: re\
ysera, operatora obrazu
i kierownika produkcji lub producenta wykonawczego).
Okres preprodukcji mo\
e trwać kilkanaście tygodni lub nawet kilka lat. Mo\
e te\

zakończyć się fiaskiem, jeśli producent nie zamknie bud\
etu, tj. nie pozyska dostatecznej
ilości pieniędzy do sfinansowania filmu.
Na okres preprodukcji składa się:
- poszukiwanie inwestorów  oferty, listy intencyjne, sporządzanie dokumentacji (czyli
pakietów),
- oszacowanie bud\
etu filmu na podstawie scenariusza,
- utworzenie grupy zdjęciowej,
- dokumentacja i wybór obiektów,
- zdjęcia próbne i casting,
- próby operatorskie,
- pisanie scenopisu, opracowanie i skosztorysowanie planu generalnego filmu,
- opracowanie projektów i dokumentacji scenograficznej,
- opracowanie projektów i dokumentacji środków inscenizacyjnych,
- sporządzenie kalendarzowego planu zdjęć,
- zawarcie umów z realizatorami, odtwórcami, innych, dotyczących produkcji,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
- zgromadzenie środków technicznych, materiałowych i inscenizacyjnych, transportowych,
- nagranie play-backów, wykonanie prac przygotowawczych związanych z zastosowaniem
niekonwencjonalnych metod zdjęć i udz
więkowienia,
- budowa pierwszego kompletu dekoracji, zagospodarowanie terenu zdjęć plenerowych
bądz
adaptacja wnętrz naturalnych,
- ubezpieczenia.
Niektórzy włączają do prac okresu przygotowawczego tzw. okres prac literackich (szkic
scenariusza, nowela, dokumentacja scenariuszowa, scenariusz, Ew. dialogi).
Okres przygotowawczy zaczyna się w momencie skierowania filmu do produkcji
a kończy w przeddzień pierwszego dnia zdjęciowego  czyli takiego dnia, kiedy kamera jest
włączona przed wykonawcami na zainscenizowanym planie zdjęciowym i kiedy pada
pierwszy klaps. Okres przygotowawczy mo\
e trwać kilka tygodni lub kilka miesięcy 
w zale\
ności od skali przygotowań zdjęć.
Okres zdjęciowy trwa od pierwszego do ostatniego dnia zdjęciowego. Bilans okresu
zdjęciowego obejmuje dni zdjęciowe i inne dni, jak kalendarzowe dni wolne (niedziele
i święta), dni rezerwy na niepogodę w plenerze (planuje się zwyczajowo w ilości 20%
wszystkich dni zdjęciowych), dni przygotowań i prób oraz tzw. oswojeń ekipy w nowym
obiekcie zdjęciowym, dni przerzutów i innych (np. z góry zaplanowanych przestojów lub dni
wolnych po pracy nocy). Okres ten powinien trwać jak najkrócej i jest wypadkową ilości dni
zdjęciowych w kraju i za granicą, ilości obiektów i trudności ich przygotowania, ilością scen
masowych i z tzw. trudną inscenizacją (zwierzęta, pirotechnika, wykonawcy amatorzy, efekty
na planie, itp.),ilością dni w plenerze (trudniejszych do realizacji ze względów pogodowych
ni\
w dekoracjach czy niektórych wnętrzach naturalnych), trudnościami z terminami
aktorskimi, itp.
Na ten okres składa się te\
:
- dodatkowy casting w czasie zdjęć
- bie\
ąca obróbka fotochemiczna negatywów i wykonanie kopii roboczej dziennej
produkcji (Ew. scanning negatywu, przy monta\
ach komputerowych)
- porządkowanie materiału zdjęciowego i wstępny monta\
równolegle do zdjęć (monta\

roboczy dziennej produkcji)
- wykonanie i gromadzenie pozostałych środków inscenizacyjnych
- przygotowanie kolejnych likwidacja  zgranych obiektów
- rozwiązanie grupy zdjęciowej
Okres monta\
u i udz
więkowienia (postprodukcja) zaczyna się od pierwszego dnia po
ostatnim dniu zdjęciowym  nawet jeśli faktycznie jeszcze ekipa zdjęciowa nie została
rozwiązana, a kończy się dniem przeglądu filmu przez producenta, koproducentów
i współinwestorów (tzw. kolaudacja).
Na okres postprodukcji składa się:
- monta\
obrazu i dz
więku,
- ewentualne dokrętki,
- wstępne zmieszanie dz
więku,
- pierwsze projekcje, tzw. robocze zmontowanego materiału  wstępna pierwsza układka,
- ewentualne efekty laboratoryjne,
- przyjęcie obrazu po ostatecznych decyzjach monta\
owych (final cut),
- kompozycja i nagranie muzyki,
- ostateczne zmieszanie dz
więku i wykonanie tonu międzynarodowego,
- przyjęcie filmu (kolaudacja),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
- wykonanie czołówki filmu i nagranie napisów końcowych,
- ścięcie negatywu,
- wykonanie dz
więku optycznego,
- wykonanie kopii filmu: korekcyjnych, wzorcowej,
- wykonanie materiałów wyjściowych obrazu i dz
więku do kopii eksploatacyjnych filmu,
- sporządzenie listy monta\
owej, dialogowej, listy napisów, metryki filmu.
Po przyjęciu filmu sporządza się protokół i mo\
na rozpocząć okres prac końcowych.
Okres prac końcowych rozpoczyna się następnego dnia po przyjęciu filmu a kończy dniem
ostatecznego skompletowania materiałów wyjściowych filmu.
W okresie prac końcowych:
- wykonuje się kopie zwiastuna filmu,
- projektuje i drukuje plakaty filmu oraz powiela fotosy,
- planuje i przygotowuje kampanię reklamową filmu,
- ostatecznie rozlicza i zamyka produkcję filmu.
W ka\
dym z tych okresów wykonuje się inne prace wykonywane przez ró\
ne osoby
pracujące w ró\
nych zawodach. Jednocześnie pracują pion kierownika produkcji
(koordynatora całości bie\
ących spraw organizacyjnych), pion re\
yserski, pion
scenograficzny, pion operatorski, itp. Niektórzy specjaliści są potrzebni jedynie w okresie
zdjęciowym, inni tylko w produkcji a jeszcze inni  przez cały czas produkcji.
PRODUCENT FILMOWY
Producent
podwykonawczy
Grupa zdjęciowa
Grupa zdjęciowa w
składzie niezbędnych
Ośrodki zaplecza stanowisk pracy
techniczno-
-inscenizacyjnego
Pozostałe ośrodki
produkcji i obsługi filmu
Rys. 3. Systemy organizacyjne produkcji filmowej [opracowanie własne]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Grupa zdjęciowa (ekipa produkcyjna, ekipa filmowa)
1) Jest bezpośrednim wykonawcą filmu powoływana przez producenta w celu i na czas
produkcji. Działa na rzecz, rachunek i ryzyko producenta oraz w ramach jego
przedsiębiorstwa firmy.
2) Powoływanie grupy zdjęciowej oznacza podjęcie decyzji o zatrudnieniu, które odbywa się
na podstawie umów o:
- zlecenie (czynność),
- dzieło materialne (nie autorskie),
- dzieło niematerialne (autorskie).
3) Odpowiedzialność z tytułu zatrudnienia osób do grupy zdjęciowej, le\
y po stronie
producenta, który anga\
ował bezpośrednio ludzi do pracy.
Wewnętrzna struktura organizacji grupy zdjęciowej:
1) Grupa zdjęciowa stanowi wieloosobowy zespół zło\
ony z przedstawicieli, wyró\
nia się
w niej trzy podstawowe podziały wg pracy:
- Grupa realizatorska (re\
yser, operator obrazu, operator dz
więku, scenograf,
kostiumograf, monta\
ysta, choreograf),
- Pracownicy pomocniczo-twórczy,
- Pracownicy techniczno-produkcyjni.
2) Grupa zdjęciowa realizuje film pod równoległym kierownictwem re\
ysera i kierownika
produkcji przy bezwzględnie silnym wsparciu ze strony operatora obrazu od strony
techniczno-technologicznej,
3) Re\
yser, kierownik produkcji filmu i operator obrazu stanowią kierownictwo produkcji
filmu,
4) Grupa zdjęciowa zorganizowana jest w piony zawodowe (piony pracownicze) wg zasady
przedmiotowej. Przedmiotem działania ka\
dego z pionów są kompleksy ka\
dego z zadań
( pakiet).
Piony inscenizacyjne:
- kostiumograf
- scenograf
- choreograf
Praca w poszczególnych pionach odbywa się na zasadzie dalszego podziału zadań
i czynności. Tak, więc w pionie scenografa to zadbanie o scenografię.
Uproszczona struktura organizacyjna typowej grupy zdjęciowej filmu fabularnego
Uproszczony skład grupy zdjęciowej:
PION REśYSERA
- Re\
yser.
- II re\
yser,
- Asystent re\
ysera,
- Sekretarka planu,
- Monta\
ysta obrazu,
- Asystent monta\
ysty,
- Monta\
ysta dz
więku.
PION OPERATORA OBRAZU
- operator obrazu,
- operator kamery,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
- asystent techniczny operatora,
- fotosista,
- wózkarz,
- agregaciarz,
- mistrz oświetlenia,
- oświetlacz,
- oświetlacz.
PION KIEROWNIKA PRODUKCJI
- kierownik produkcji,
- II kierownik produkcji,
- II kierownik produkcji,
- Asystent kierownika produkcji,
- Kierownik planu,
- Sekretarka grupy zdjęciowej,
- Administrator,
- Kasjer.
PION OPERATORA Dy
WI
KU
- operator dzwięku,
- asystent operatora dzwięku,
- technik dz
więku,
- mikrofoniarz.
PION SCENOGRAFICZNY
- scenograf,
- asystent scenografa,
- dekorator wnętrz,
- kostiumolog,
- asystent kostiumografa,,
- charakteryzator,
- asystent charakteryzatora,
- rekwizytor,
- garderobiany,
- dy\
urny planu.
Alokacja kosztów  rozdysponowanie kosztów
Czynniki uzale\
niające skład grupy zdjęciowej:
1) Rodzaje filmowe:
- Film fabularny, dokumentalny, oświatowy, naukowy, rysunkowy, eksperymentalny.
2) Zało\
enia scenariusza i scenopisu oraz wynikające z nich:
- a) parametry techniczno-produkcyjne
- b) wymagania technologiczne
3) Narzucanie przez producenta rozwiązania w zakresie organizacji produkcji w tym
organizacji pracy (producent ma prawo narzucać schematy, metody organizacyjne przez
niego uznawane, a tym samym wpływając na skład grupy zdjęciowej z zastrze\
eniem
czynnika z pkt.2)
Ad.a) są to:
- wymiany i rodzaj głośnika
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
- metra\

- edycja i forma
- współczynnik zu\
ycia negatywu obrazu
- system udz
więkowienia filmu
Ad. 3) Producent ma prawo narzucać metody, schematy i sposoby organizacyjne przez niego
uznawane, w przynajmniej próbować kształtować skład grupy zdjęciowej wg uznania, ale
z zastrze\
eniem czynnika wymienionego w punkcie 2b
W produkcji filmowej działa silnie zasada tzw.  A
ączenia Funkcji
Skład grupy zdjęciowej zmienia się zale\
nie od formy realizacji filmu i jest największa
podczas czasu realizacji zdjęć.
Skład grupy produkcyjnej przy opracowaniu dz
więkowym i dubbingowym:
1. re\
yser opracowania dz
więkowego
2. dialogista
3. operator dz
więku główne
4. monta\
ysta
5. kierownik grupy produkcyjnej
ponadto:
6. wykonawcy dzieł i prac pomocniczych związanych z realizacją opracowania dz
więku:
a) w zakresie tekstu:
- tłumacz
- konsultant językowy
- recenzent tekstu
- wykonawcy prac pomocniczych (adiustacja tekstu)
b) w zakresie całościowego opracowania:
- konsultanci opracowania dz
więkowego
c) w zakresie monta\
u obrazu
- monta\
ysta (o ile zaistnieje ingerencja w obrazie)
- aktorzy do uzyskania dubbingu
- piosenkarze, wokaliści
Środki zaplecza techniczno-inscenizacyjnego (państwowe i prywatne):
- A
CF
- WFD i F - w Warszawie
- WFD  we Wrocławiu (baza)
- WF  Czołówka  w Warszawie (baza)
- WFO i Pr. E  w A
odzi
- Studio Miniatur  w Warszawie
- Studio Filmów Rysunkowych - w Bielsku Białej
Ośrodki zaplecza techniczno-inscenizacyjnego  to jednostki organizacyjne w kinematografii,
które zabezpieczają ciąg technologiczny tej produkcji. Świadczą usługi na zamówienie
producentów na podstawie jednostkowych zamówień produkcyjnych, albo na podstawie
umów o świadczenie usług i wtedy z reguły kompleksowych
Komplet usług filmowych obejmuje:
- delegowanie profesjonalnego personelu do grup zdjęciowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
- wynajem hal zdjęciowych oraz budowę dekoracji atelierowych w halach zdjęciowych
i w plenerze, adaptacja wnętrz naturalnych i wystrój dekoracji budowanych i wnętrz
naturalnych
- wynajem środków inscenizacji (kostiumów, mebli, rekwizytów i wyrobów perukarskich
oraz stanowisk charakteryzatorskich, garderób i rekwizytorni
- obsługa planu zdjęciowego w zakresie techniki zdjęć i oświetlenia oraz wykonawstwo
zdjęć specjalistycznych laboratoryjnych (napisów czołowych, a tak\
e wykonawstwo
fotosów, plansz, napisów i grafiki filmowej
- pirotechnika i wykonawstwo innych efektów (imitujących zjawiska naturalne)
- kompleksowa realizacja dz
więku na planie zdjęciowym i w studiach nagraniowych
(nagrania, przegrania, obróbka dz
więku i monta\
u obrazu i dz
więku w technologii
tradycyjnej i technologiach elektrycznych)
- usługi archiwum filmowego
- inne w tym administracyjne (np. wynajem pomieszczeń produkcyjnych dla re\
ysera,
kierownika produkcji), transportowe i agregatu
- obróbka laboratoryjna dziennej produkcji, wykonawstwo kopii roboczej, kopii
wzorcowej, kopii pokazowych, bezpieczeństwa i kopii eksploatacyjnych.
Przedsiębiorstwa prywatne specjalizujące się w usługach świadczonych przez
wytwórnie, stawią dla nich konkurencje:
- w usługach, od których wytwornie odstąpiły w ogóle (np. dostawy materiałowe do
produkcji, wykonawstwo środków inscenizacyjnych
- w usługach, których wytwornie wogóle nie oferują lub w niewielkim zakresie (np. usługi
z u\
yciem sprzętu i urządzeń najnowszej generacji, którymi wytwórnie nie dysponują np.
wykonawstwo komputerowych efektów specjalistycznym transferem)
- w usługach tradycyjnie z poza działania wytwórni (np. wykonawstwo skomplikowanych
efektów sceno-technicznych) z u\
yciem innych ni\
pirotechniczne (np. animatroniczne)
- generalnie rzecz biorąc wyspecjalizowani w świadczeniu usług filmowych przedsiębiorcy
prywatni, którzy podjęli działalność po 1989 r. stworzyli układ konkurencyjny w sytuacji
dla nich, nie korzystnej tj. zmniejszonego popytu na usługi filmowe w skutek spadku
poziomu produkcji, sytuacja taka wzmogła dostosowanie państwowej bazy
inscenizacyjno-technicznej dla potrzeb podyktowanych popytem, skąd powstał jako
najwa\
niejszy program restrukturyzacji jednostek organizacyjnych kinematografii
w A
odzi z dalszym skutkiem postawienia w stan likwidacji A
CF i studia Semafor. W tym
okresie wzrosło znaczenie prywatnych przedsiębiorstw.
Pozostałe ośrodki obsługi produkcji filmu:
Chodzi tu o wszelakiego rodzaju podmioty z bli\
szego i dalszego otoczenia
kinematografii, o ro\
nych formatach własności prawnych, a tak\
e osób fizycznych, które na
zamówienie grupy zdjęciowej zabezpieczają dostawy, roboty i usługi inne jeszcze ni\
ośrodki
zaplecza techniczno-inscenizacyjnego
Grupy pozostałych ośrodków obsługi stanowią:
- firmy doradztwa specjalistycznego (np. kancelarie prawne, biuro rachunkowe, lekarze,
historycy),
- agencje aktorskie, aktorsko-castingowe modelek - na polu pozyskiwania odtwórców ról,
- firmy świadczące usługi kaskaderskie,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
- dostawcy towarów i usług zwiąnych z zabezpieczeniem warunków socjalno-bytowych
ekipy, dostawcy wozów kempingowych, catering ,firmy świadczące usługi sanitarne,
przedsiębiorstwa turystyczne i hotelowe, przedsiębiorstwa transportowe, ubezpieczeniowe
i telekomunikacyjne,
- ośrodki usług doraz
nych (krótkotrwałych) obsługowych:
- policja, stra\
miejska, firmy ochroniarskie w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa
i porządku na planie,
- stra\
po\
arna, słu\
ba zdrowia, ratownicy medyczni, ochrony pracy zdrowia
i przeciw pozarowego,
- zakłady energetyczne w zakresie dostaw energetycznych oraz łączy prądowych,
- przedsiębiorstwa sprzątające do utrzymania porządku na planie,
- właściciele i dysponenci obiektów zdjęciowych w tym charakterystycznych środków
inscenizacji.
FILMOTEKA NARODOWA  ARCHIWIZACJA FILMÓW
Producent filmu przekazuje nieodpłatnie Filmotece Narodowej jeden egzemplarz
nieeksploatowanej kopii ka\
dego wyprodukowanego filmu oraz materiały dokumentacyjne
związane z produkcją filmu, w szczególności scenariusz, listę monta\
ową i dialogową, fotosy,
plakaty, listę napisów i materiały reklamowe w terminie 30 dni po zakończeniu produkcji, nie
póz
niej jednak ni\
w dniu rozpoczęcia dystrybucji filmu.
DYSTRYBUCJA
Dystrybucją i rozpowszechnianiem filmu zajmują się wyspecjalizowane firmy państwowe
i prywatne (pełna lista dystrybutorów znajduje się na stronie PISF). Dystrybutorzy nabywają
od producenta prawa autorskie majątkowe do filmu do wykonania kopii i opracowania filmu
i przekazania tego prawa innym podmiotom w celu rozpowszechniana (czyli kinom,
multipleksom). Dystrybutorzy zajmują się równie\
przygotowaniem i przeprowadzeniem
całej kampanii reklamowej filmu.
Rozliczenie przychodów:
Podmiot prowadzący dystrybucję pokrywa koszty transferu oraz wykonania kopii filmu
a tak\
e pokrywa koszty promocji filmu. Zawiera stosowne umowy z firmami zajmującymi się
rozpowszechnianiem filmu (publicznym udostępnianiem filmu w jakikolwiek sposób,
z wyłączeniem nadawania przez nadawców telewizyjnych).
Podmiot prowadzący dystrybucję dokonuje wpłaty na rzecz PISF w wysokości 1,5%
przychodu uzyskanego ze sprzeda\
y oraz wynajmu nośników z nagranymi na nich filmami
oraz z umów upowa\
niających inne podmioty do takiej sprzeda\
y lub wynajmu.
Podmiot prowadzący kino dokonuje wpłaty na rzecz Instytutu w wysokości 1,5% przychodu
uzyskanego z tytułu wyświetlania filmów i reklam w kinie, przed podziałem z podmiotem
prowadzącym dystrybucję.
Przychody ze sprzeda\
y biletów pokrywają koszty poniesione przez dystrybutora na promocję
i reklamę filmu a tak\
e są przychodem dystrybutora i kin.
Tradycyjnymi kooperantami filmu tak\
e nie w charakterze zleceniodawców, są teatry,
filharmonie, rozgłośnie radiowe. Z teatrami uzgadniamy, a następnie realizujemy terminy
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
aktorskie, jest to jeden z uzale\
niających czynników w planowaniu produkcji filmu oraz
element składający się na sztukę organizacji produkcji filmowej
Grupy potencjalnych zleceniodawców:
- Agencje reklamowe
- Producenci towarów i usług (reklamy, filmy instrukta\
owe)
- Partie polityczne
- Jednostki samorządowe (np. urzędy miast)
- Wytwórnie fonograficzne
- fundacje i stowarzyszenia
- ministerstwa
- producenci filmowo-telewizyjni
- nadawcy telewizyjni
- osoby prywatne
4.2.2. Pytania sprawdzające
Opowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co składa się na okres reprodukcji?
2. Ile trwa okres zdjęciowy?
3. Kiedy zaczyna się i kończy okres monta\
u i udz
więkowienia?
4. Jaki jest skład grupy produkcyjnej?
5. Co obejmuje komplet usług filmowych?
6. Co to jest grupa zdjęciowa?
7. Kto wchodzi w skład grupy zdjęciowej?
8. Na czym polega rozpowszechnianie filmu fabularnego?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zbuduj schemat słu\
bowych zale\
ności w grupie produkcyjnej pomiędzy wszystkimi
współtwórcami filmu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać materiał nauczania z rozdziału 4.2. poradnika dla ucznia,
2) ustalić zale\
ności w grupie produkcyjnej,
3) zbudować czytelny schemat zale\
ności w grupie produkcyjnej,
4) zaprezentować ćwiczenie.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- kartka papieru formatu A4,
- literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Ćwiczenie 2
W postaci tabeli scharakteryzuj poszczególne wydziały wytwórni filmowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać materiał nauczania z rozdziału 4.2. poradnika dla ucznia,
2) przygotować na kartce papieru poszczególne wydziały wytwórni filmowych,
3) zbudować prosty schemat wytwórni filmowych,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- kartka papieru formatu A4,
- literatura z rozdziału 6.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podać skład grupy zdjęciowej?
1
1

2) podać znaczenie grupy zdjęciowej w toku produkcji filmowej?
1
1

3) określić przebieg rozpowszechniania filmu fabularnego?
1
1

4) podać co zawiera komplet usług filmowych?
1
1

5) podać skład grupy produkcyjnej?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań wielokrotnego wyboru.
5. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
6. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
7. Na rozwiązanie testu masz 30 min.
Powodzenia
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Zadania Instytutu określone Ustawą o Kinematografii to
a) inspirowanie i wspieranie do rozwoju polskiej produkcji filmów i koprodukcji
filmowej.
b) promocja re\
ysera.
c) wspieranie re\
ysera.
d) tworzenie re\
yserowi warunków rozwoju.
2. Finansowanie instytutu pochodzi
a) 2 mln od państwa.
b) ze z
ródeł komercyjnych ok. 75 mln.
c) 6 mln funduszu re\
ysera.
d) 500 000 pochodzi ze sprzeda\
y filmu.
3. Kinematografia polska obejmuje między innymi
a) produkcje realizowaną przez kościoły.
b) działalność telewizyjną.
c) rejestracje audiowizualną zdarzeń z \
ycia społecznego.
d) dystrybucje i rozpowszechnianie filmów.
4. Studio filmowe PIF to
a) KADR.
b) zbo\
e
c) ulica.
d) Retrospekcja
5. Wytwórnie filmowe  DUśE to
a) Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Komedii w Warszawie.
b) Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych we Wrocławiu.
c) A
ódzkie Centrum Filmowe w A
odzi.
d) Oddział Filmoteki Publicznej.
6. Wytwórnie filmowe  Małe i studia filmowe to
a) Wytwórnia Filmowa  CZOA
ÓWKA w Warszawie.
b) Filmoteka Narodowa w A
odzi z oddziałem w Krakowie
c) Studia Filmów Relaksacyjnych.
d) Wytwórnia Filmów Oświatowych i produkcji Religijnej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
7. Film jest to
a) utwór o dowolnej długości.
b) utwór tylko fabularny.
c) utwór tylko i wyłącznie dokumentalny.
d) utwór dokumentalny lub animowany.
8. Film to bardzo obszerna dziedzina jeden z wielu rodzajów to
a) film fabularny.
b) film rysunkowo-plastyczny.
c) film sklejkowy.
d) film uniwersalny.
9. W zale\
ności od długości filmy dzielą się na
a) wysokometra\
owe.
b) małometra\
owe.
c) krótkometra\
owe.
d) dowolnometrazowe.
10. Film fabularny to film
a) akcji.
b) fikcji.
c) nie fikcyjny.
d) dydaktyczny.
11. Film średniometra\
owy trwa
a) od 22 minut.
b) do 22 minut.
c) od 22 do 55 minut.
d) ponad 5 minut.
12. Film pełnometra\
owy trwa
a) od 22 do 60 minut.
b) ponad 55 minut-przeciętnie 90-132 minut.
c) od 140 do 180 minut.
d) powy\
ej 100 minut.
13. Scenariusz to
a) tekst słu\
ący za podstawę realizacji filmu.
b) jednolity tekst.
c) jest to zazwyczaj treść pisana w sposób opowiadania.
d) mo\
e być w formie rysunku.
14. Koprodukcja polega na
a) współdziałaniu kilku producentów filmowych, z którego ka\
dy ponosi
odpowiedzialność za finansowanie lub organizację produkcji.
b) działaniu tylko jednego producenta filmowego, z czego tylko on jest odpowiedzialny
za finansowanie lub organizacje produkcji.
c) współdziałaniu kilku producentów filmowych, z czego tylko jeden ponosi
odpowiedzialność za finansowanie lub organizację produkcji.
d) współdziałaniu dwóch producentów filmowych, z czego tylko jeden ponosi
odpowiedzialność za finansowanie lub organizację produkcji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
15. Dystrybucja to
a) publiczne udostępnienie filmu.
b) nabycie praw do eksploatacji filmu w tym do wykonywania kopii i opracowywania
filmu i przekazanie tego prawa innym podmiotom w celu rozpowszechniania filmu.
c) nale\
y przez to rozumieć miejsce i zespół urządzeń technicznych słu\
ące do
publicznego udostępniania filmu.
d) przystosowanie filmu do innej nie pierwotnej wersji językowej; mo\
na to wykonać
poprzez dubbing, nagranie listy dialogowej przez lektora lub napisy.
16. Rozpowszechnianie filmu to
a) przystosowanie filmu do innej nie pierwotnej wersji językowej.
b) miejsce i zespół urządzeń technicznych słu\
ące do publicznego udostępniania filmu.
c) publiczne udostępnianie filmu jakikolwiek sposób, z wyłączeniem nadawania przez
nadawców telewizyjnych  a więc wyświetlanie w kinie i innym miejscu publicznym
jak klub, pub, autobus, samolot, ściana domu, itp.
d) nabycie praw do eksploatacji filmu w tym prawa do wykonywania kopii.
17. Na okres reprodukcji składa się
a) zdjęcia próbne i casting.
b) próby debiutantów.
c) zebranie funduszy na garderobę.
d) pena charakteryzacja aktorów.
18. Scenopis to
a) to scenariusz zaadoptowany do zdjęć filmowych z bardzo dokładnym opisem akcji,
podziałem filmu na ujęcia i wymaganych środków technicznych w ka\
dej scenie.
b) to luz
ne zapiski.
c) tekst słu\
ący za podstawę realizacji filmu, napisany na ogół w tradycyjnie przyjętej
formie, z podziałem na sceny, z wyodrębnionym i podzielonym na postacie dialogiem
i dokładnym opisem akcji.
d) to materiał na którym utrwalany i wyświetlany jest film.
19. Produkcja filmowa to
a) to zespół czynności na którym utrwalany i wyświetlany jest film.
b) to zespół czynności twórczych, organizacyjnych, ekonomicznych, prawnych
i technicznych, prowadzących do wytworzenia filmu w postaci kopii wzorcowej.
c) gatunek i rodzaj filmu, koszt produkcji, czas i miejsce realizacji, ilość dni
zdjęciowych, wymiar i wersja nośnika, metra\
i ekranowy czas trwania, ilość
i lokalizacja miejsc akcji, sposób zapisu dz
więku, wersja językowa, liczebność
aktorów i scen masowych, efekty specjalne, limit zu\
ycia taśmy, inne.
20. Okres monta\
u i udz
więkowienia
a) zaczyna się od pierwszego dnia po ostatnim dniu zdjęciowym  nawet jeśli faktycznie
jeszcze ekipa zdjęciowa nie została rozwiązana, a kończy się dniem przeglądu filmu
przez producenta, koproducentów i współinwestorów.
b) rozpoczyna się następnego dnia po przyjęciu filmu a kończy dniem ostatecznego
skompletowania materiałów wyjściowych filmu.
c) praca odbywa się na zasadzie podziału zadań i czynności.
d) odbywa się na \
yczenie scenarzysty.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko:..........................................................................................
Planowanie produkcji filmu fabularnego
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1.
a b c d
2.
a b c d
3.
a b c d
4.
a b c d
5.
a b c d
6.
a b c d
7.
a b c d
8.
a b c d
9.
a b c d
10.
a b c d
11.
a b c d
12.
a b c d
13.
a b c d
14.
a b c d
15.
a b c d
16.
a b c d
17.
a b c d
18.
a b c d
19.
a b c d
20.
a b c d
21.
a b c d
22.
a b c d
23.
a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
6. LITERATURA
1. Damm K., Kaczorowskiego B.. LEKSYKON "Kino" PWN, Warszawa 2000
2. Dąbal W., Andrzejew P.. Kompendium terminologii filmowej w opracowaniu. Warszawa
2005
3. Opracowania Michała Zabłockiego
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30