PoSpiech L.: Rehabilitacja ruchowa zawrotów głowy i zaburzeń równowagi w praktyce lekarskiej Otorynolaryngologia, 2002, 1(1), 21-26
21
CHOROBY NARZĄDU SŁUCHU I RÓWNOWAGI
CHOROBY NARZĄDU SŁUCHU I RÓWNOWAGI
CHOROBY NARZĄDU SŁUCHU I RÓWNOWAGI
CHOROBY NARZĄDU SŁUCHU I RÓWNOWAGI
CHOROBY NARZĄDU SŁUCHU I RÓWNOWAGI
Otorynolaryngologia, 2002, 1(1), 21-26
Rehabilitacja ruchowa zawrotów głowy i zaburzeń równowagi
Rehabilitacja ruchowa zawrotów głowy i zaburzeń równowagi
Rehabilitacja ruchowa zawrotów głowy i zaburzeń równowagi
Rehabilitacja ruchowa zawrotów głowy i zaburzeń równowagi
Rehabilitacja ruchowa zawrotów głowy i zaburzeń równowagi
w praktyce lekarskiej
w praktyce lekarskiej
w praktyce lekarskiej
w praktyce lekarskiej
w praktyce lekarskiej
Vestibular rehabilitation of vertigo and dizziness in clinical practice
Vestibular rehabilitation of vertigo and dizziness in clinical practice
Vestibular rehabilitation of vertigo and dizziness in clinical practice
Vestibular rehabilitation of vertigo and dizziness in clinical practice
Vestibular rehabilitation of vertigo and dizziness in clinical practice
LUCYNA PORPIECH
Kateda i Klinika Otolaryngologii Akademii Medycznej we Wrocławiu, ul. T. Chałubińskiego 2, 50-368 Wrocław
Przedstawiono założenia nowoczesnej rehabilitacji opartej na dwóch The methods of modern vestibular rehabilitation based on two con-
różnych zasadach. Podstawą jednej są mechanizmy zachodzące w oSrodko- cepts are discussed. One concept relates with mechanisms of vestibular
wym układzie nerwowym (oun) podczas kompensacji przedsionkowej. compensation in central nervous system. In the course of damaged vestibu-
W przebiegu uszkodzenia narządu przedsionkowego kompensacja ta może lar pathways, the compensation may be accelerated by the increased activity
być osiągnięta szybciej poprzez zwiększoną aktywnoSć chorego w procesie of a patient during the habituation process with the active involvement of
habituacji, przy aktywnym udziale wzroku i czucia głębokiego. Druga zasa- visual perception and deep reflexes. Another concept is based on the theory
da oparta jest na koncepcji mechanicznej zaburzeń w kompleksie otolitowo- of mechanical disruption of otoconium complex, and rehabilitation includes
osklepkowym, a rehabilitacja polega na likwidowaniu tych zaburzeń przez motions that resolve the disorder (maneuvres).
stosowanie manewrów. The rehabilitation inclusion criteria of a patient are based on the medical
Podano zasady kwalifikacji pacjenta do rehabilitacji, zwracając uwagę history, vestibular tests and the results of introductory rehabilitation test.
na znaczenie wywiadu, testów przedsionkowych oraz wstępnego testu The appropriate patient preparation was emphasized, including the
rehabilitacyjnego. PodkreSlono znaczenie odpowiedniego przygotowania explanation of the essence of the disease, the management of fear related
pacjenta, w tym omówienia istoty choroby, uwolnienia chorego od lęku, jaki with vertigo, supporting the adequate motivation for this type of therapy.
wywołują zawroty głowy, wytworzenia odpowiedniej motywacji do tego typu The guidelines for exercises at the early and latter stages of vestibular disor-
leczenia. Podano wytyczne stosowania ćwiczeń w okresie wczesnym i póxnym ders, those of elder patients and in case of benign paroxysmal positional
uszkodzenia narządu przedsionkowego, w zawrotach głowy wieku podeszłe- vertigo are described. The recent advances in vestibular rehabilitation, main-
go, w napadowym położeniowym zawrocie głowy. Zwrócono uwagę na ly individualization of the training therapy, have been presented.
postępy, jakie dokonały się w rehabilitacji przedsionkowej. Dotyczą one głów- Otorynolaryngologia, 2002, 1(1), 21-26
nie koniecznoSci indywidualnego ustalania programów treningowych.
Key words:
Otorynolaryngologia, 2002, 1(1), 21-26 Key words: rehabilitation, vestibular organ, benign paroxysmal positional
Key words:
Key words:
Key words:
vertigo, dizziness
Słowa kluczowe: rehabilitacja, narząd przedsionkowy, napadowy położe-
Słowa kluczowe:
Słowa kluczowe:
Słowa kluczowe:
Słowa kluczowe:
niowy zawrót głowy, zaburzenia równowagi
Przewlekłe zawroty głowy mogą doprowadzić do in- pensowania się objawów uszkodzenia narządu przedsion-
walidztwa ze znacznym ograniczeniem trybu życia, nie- kowego może ten proces przyspieszać, poprawiając krą-
zdolnoScią do wykonywania zawodu, obniżeniem spraw- żenie i metabolizm komórki nerwowej. Jednak nieod-
noSci ogólnej i mogą mieć znamienne konsekwencje
powiednio zastosowane leki mogą proces ten opóxniać.
w dalszym życiu. Statystyka Yardley i Luxon [1] poda-
Korzystne stosowanie ćwiczeń fizycznych u chorych
je, że każdego roku 5 pacjentów na 1000 zgłasza się do
z zawrotami głowy znane jest od lat 40. ubiegłego stule-
lekarza rodzinnego z powodu typowych objawów okre-
cia, jednakże dopiero w ostatnich latach obserwuje się
Slanych jako vertigo (zawroty głowy pochodzenia błęd-
wzrost zainteresowania tą metodą leczenia. W nowo-
nikowego), a dalszych dziesięciu na tysiąc skarży się na
czesnej labiryntologii można wyróżnić dwa kierunki re-
dolegliwoSci o typie dizziness (zaburzenia równowagi).
habilitacji. Jeden oparty na mechanizmach przystoso-
Co najmniej 1 na 4 ludzi w wieku 50 do 65 lat cierpi na
wawczych i wyrównawczych zachodzących w oSrodko-
te dolegliwoSci, a u ludzi w wieku podeszłym występują
wym układzie nerwowym (oun) i drugi oparty na kon-
one jeszcze częSciej. Chorzy z zawrotami głowy są za-
cepcji mechanicznej zaburzeń w kompleksie kanałowo-
zwyczaj leczeni Srodkami farmakologicznymi. Prepara-
osklepkowym ucha wewnętrznego.
ty te niezbędne są w pierwszym, ostrym okresie uszko-
dzenia przedsionka dla złagodzenia dominujących ob- W początkowym okresie rehabilitacja polegała na
jawów wegetatywnych. Stosowanie ich w okresie kom- ogólnym usprawnianiu chorego [2]. W miarę rozwoju
22 Otorynolaryngologia, 2002, 1(1), 21-26
badań elektrofizjologicznych zwrócono uwagę na udział jakby ostrzegający przed niebezpieczeństwem. Lecz gdy
wzroku i proprioceptorów mięSni w przebiegu kompenso- bodziec ten powtarza się systematycznie i nie występuje
wania uszkodzeń narządu przedsionkowego, wprowadzo- po nim żadne niebezpieczeństwo, traci swoje właSciwoSci
no techniki z wykorzystaniem urządzeń audiowizualnych ostrzegające i reakcja na ten bodziec jest hamowana. Po-
oraz poprawiających odruchy podstawne i zwiększających woduje to w wyniku uczenia się, nabywania informacji
wrażliwoSć proprioceptorów [3,4]. W następnych latach i zapamiętywania powstanie w oun nowego obrazu sy-
doceniono wartoSć indywidualnego ustalania programów tuacji przedsionkowej. Im większa jest aktywnoSć rucho-
treningowych [5,6,7-9,10,11,12], tj. dostosowywania ich wa pacjenta, tym szybciej ustępują jego zawroty głowy.
do potrzeb konkretnego pacjenta i schorzenia.
Równolegle z rozwojem technik, których podstawą
Patomechanizm rehabilitacji oparty na koncepcji me-
są procesy kompensacyjne w oun, rozwijały się techniki
chanicznej
związane z koncepcją mechaniczną zaburzeń w uchu
Innym rodzajem zawrotu głowy wywołanego ruchem
wewnętrznym. W oparciu o ten patomechanizm Brandt
głowy, a właSciwie szczególnym jej ułożeniem, jest na-
i wsp. [13] zaproponowali ćwiczenia stosowane w napa-
padowy, położeniowy zawrót głowy (npzg). Zawrót ten
dowym położeniowym zawrocie głowy, a Semont [14]
nie jest objawem niepełnej kompensacji przedsionkowej,
i Epley [15,16] opracowali pojedyncze manewry w le-
lecz powstaje w wyniku mechanicznego uszkodzenia na-
czeniu tego schorzenia. WartoSć tych technik dyskuto-
rządu otolitowego w uchu wewnętrznym. Zawroty po-
wana była i weryfikowana przez wielu autorów [17,18-
jawiają się najczęSciej podczas skrętów głową, schylania
20,7,21], którzy wprowadzili własne modyfikacje.
głowy w dół lub podnoszenia do góry, odchylania głowy
Wraz z rozwojem technik rehabilitacyjnych sukce-
do tyłu, schylania głowy ze skrętem, np. w celu zajrzenia
sywnie rozwijały się metody pomiaru subiektywnych
pod blat stołu. Objawy występujące w npzg wywołane
i obiektywnych efektów leczenia, umożliwiające ocenę
są zaburzeniami w kanale półkolistym tylnym.
dynamiki choroby i monitorowanie procesu zdrowienia
Rozpoznanie opiera się na następujących kryteriach:
[5,22,23,24,25].
1. występowaniu oczopląsu i zawrotów głowy podczas
wykonywania typowego manewru Hallpike a w oku-
Założenia rehabilitacji przedsionkowej oparte na za- larach Frenzela,
sadzie kompensacji 2. napadzie zwrotów głowy podczas wykonywania ma-
newru głową do pozycji, w której kanał półkolisty
Ustąpienie zawrotów głowy i zaburzeń równowagi
tylny znajduje się w pozycji pionowej,
w uszkodzeniu narządu przedsionkowego zależy od wy-
3. habituacji lub zmniejszaniu się objawów przy po-
równania aktywnoSci bioelektrycznej między dwoma
wtarzaniu manewru,
przedsionkami. Proces ten, zwany kompensacją, rozpo-
4. obecnoSci w badaniu ENG oczopląsu położenio-
czyna się już po kilku godzinach od uszkodzenia przed-
wego w jednym lub kilku położeniach.
sionka, w wyniku którego dochodzi do jednostronnego
braku dopływu impulsów do oun lub impulsy te są znie- Istnieją dwie teorie etiopatogenetyczne tego scho-
kształcone. Polega on na hamowaniu nadmiernych reak- rzenia. Teoria cupulolithiasis [17,13,18] zakłada, że frag-
cji po stronie zdrowego przedsionka i pobudzaniu reak- menty otolitów (debris), powstające w wyniku uszko-
cji po stronie uszkodzonego. Regulowany jest w oun na dzenia narządu otolitowego, w pewnych położeniach
zasadzie dodatnich i ujemnych sprzężeń zwrotnych. ustalających osklepek kanału półkolistego tylnego
w płaszczyxnie grawitacji przytwierdzają się do niego,
W niektórych przypadkach, a zależy to od wieku
powodując stymulację tego kanału poprzez odchylenia
chorego, jego aktywnoSci ruchowej, motywacji i chorób
osklepka. W tej sytuacji funkcja kanału ulega zmianie.
organicznych, zdrowienie przebiega samoistnie i bez-
Receptor przyspieszenia kątowego znajdujący się w ka-
konfliktowo. W większoSci przypadków jednak proces
nale staje się receptorem grawitacyjnym. Do oun do-
zdrowienia przedłuża się, zawroty głowy utrwalają się,
chodzą bodxce typowe dla przyspieszenia kątowego i po-
utrudniając wydolnoSć socjalną chorego. W tej sytuacji
jawiają się zawroty głowy.
zakodowany zostaje w oun patologiczny obraz informa-
cji przestrzennej przekazywany z narządów wzroku, Epley [15,16] zaproponował teorię canalolithiasis, która
przedsionkowego i czucia głębokiego, niezgodny z ocze- głosi, że fragmenty otolitów u pacjentów z npzg gromadzą
kiwanym, tj. takim, jaki istnieje w stanie zdrowia. Dla się w łuku kanału półkolistego tylnego. W pewnych poło-
wytworzenia prawidłowego obrazu niezbędne są powta- żeniach głowy siły grawitacji oddziałują na złogi tych frag-
rzające się bodxce, które wywoływane są przez ćwicze- mentów, które przemieszczają się szybko w endolimfie.
nia ruchowe. Powtarzanie się bodxców, w tym wypadku Dochodzi do hydrodynamicznego pociągania osklepka,
ruchów, steruje procesem habituacji [23,24]. odkształcenia go i występowania zawrotów głowy.
Można przyjąć, że stymulacja wywołana ruchem gło- Rehabilitacja npzg ma na celu, w mySl teorii cupu-
wy odczuwana jest w oun jako patologiczny bodziec lolithiasis, oderwanie złogów od osklepka i rozproszenie
PoSpiech L.: Rehabilitacja ruchowa zawrotów głowy i zaburzeń równowagi w praktyce lekarskiej 23
go w endolimfie, a według teorii canalolithiasis prze- Rehabilitacja w uszkodzeniu narządu przedsionkowego
mieszczenie ich przez nieosklepkowy koniec kanału do
W nagłym uszkodzeniu narządu przedsionkowego,
przedsionka.
w którym zawroty głowy są bardzo intensywne i połą-
czone z objawami wegetatywnymi, nie stosujemy ćwi-
czeń, lecz Srodki farmakologiczne wyciszające te objawy.
Zasady prowadzenia rehabilitacji
Rehabilitację rozpoczynamy jak najwczeSniej, od mo-
Przy podejmowaniu decyzji leczenia rehabilitacyj-
mentu kiedy ustąpią objawy wegetatywne, a zawroty gło-
nego trzeba liczyć się z koniecznoScią poSwięcania pa-
wy łagodnieją. Wprowadzany program ćwiczeń powi-
cjentowi więcej czasu i cierpliwoSci, aniżeli jest to po-
nien zawierać:
trzebne podczas leczenia farmakologicznego. Przed roz- 1. ćwiczenia habituacyjne zmierzające do wycisze-
poczęciem rehabilitacji należy z chorym przeprowa-
nia reakcji patologicznych na ruchy głową i ciała,
dzić rozmowę, mającą na celu wyjaSnienie istoty cho-
2. ćwiczenia kontroli postawy usprawniające funk-
roby i uwolnienie go od lęku, jaki wywołują objawy
cję proprioceptorów,
chorobowe.
3. ćwiczenia poprawiające orientację przestrzenną
[23,10,24].
Biorąc pod uwagę fakt niechęci większoSci pacjen-
tów do uprawiania ćwiczeń fizycznych i niedowierzanie
Rehabilitację rozpoczynamy od ćwiczeń habituacyjnych
w dobre efekty tego typu leczenia, konieczne jest wy-
w pozycji siedzącej (ryc. 1)
tworzenie u chorego odpowiedniej motywacji do regu-
larnej, konsekwentnej pracy nad uzyskaniem sprawnoSci
i pokonywaniem zawrotów. Ta wstępna rozmowa ma rów-
nież za zadanie uSwiadomić choremu znaczenie jego
własnego zaangażowania ruchowego i psychicznego
w procesie zdrowienia.
Przed rozpoczęciem ćwiczeń niezbędne jest postę-
powanie diagnostyczne, a w nim dużą rolę odgrywa wy-
wiad oraz testy przedsionkowe. W wywiadzie należy
ustalić charakter zawrotów, ich rozwój w czasie, czy mają
charakter narastający czy stabilny, czy zmniejszyły się
znacznie od pierwszego epizodu. Próby przedsionkowe
pozwalają ocenić funkcję receptora przedsionkowego,
miejsce uszkodzenia oraz stopień kompensacji przed-
sionkowej. Dużą rolę w kwalifikowaniu pacjenta do re-
habilitacji przypisuje się opracowanemu przez Norre go
[9] wstępnemu testowi zawierającemu 19 manewrów ru-
chów głowy, zmiany pozycji ciała i obrotów. Wstępny
test służy z jednej strony celom rozpoznania, z drugiej
zaS doborowi najbardziej efektywnych ćwiczeń
Ryc. 1. Ćwiczenia habituacyjne w pozycji siedzącej
Program ćwiczeń ustala się indywidualnie dla kon-
a. ruchy głową w prawo i w lewo z wodzeniem wzrokiem po otoczeniu
kretnego pacjenta. Chory przed rozpoczęciem leczenia
i skrajnym bocznym ustawieniu gałek ocznych,
powinien otrzymać program, na którym zaznaczone są
b. ruchy głową w górę z zatrzymaniem wzroku na suficie i w dół z zatrzy-
ćwiczenia, które mają być wykonywane w pierwszej ko-
maniem wzroku na podłodze,
lejnoSci. Prowadzący leczenie poucza go o sposobie wy-
c. z pozycji siedzącej szybki ruch głowy i tułowia do przodu poniżej kolan,
konywania ćwiczeń, po czym sprawdza poprawnoSć ich
utrzymanie tej pozycji przez 3 sek.; szybki ruch głowy w bok i w górę
wykonywania. Informuje pacjenta o fakcie, że niektóre z z zatrzymaniem wzroku na suficie; powrót do pozycji wyprostnej,
tych ćwiczeń mogą nasilać zawroty a miarą zdrowienia,
d. z pozycji pochylonej szybki ruch do wyprostnej i wykonanie kilku
a zarazem miarą poprawnoSci wykonywania ćwiczeń, bę- szybkich ruchów głową w stronę prawą i lewą.
dzie ustępowanie zawrotów podczas rehabilitacji.
Istotnym elementem w czasie prowadzenia rehabi- W pierwszym tygodniu program obejmuje tylko kil-
litacji są badania kontrolne, podczas których udzielane ka ćwiczeń, które pacjent wykonuje 2 razy dziennie.
są uwagi dotyczące poprawnoSci i dokładnoSci wykony- W tym pierwszym okresie ćwiczenia nasilają zawroty gło-
wania ćwiczeń. Kontrole te motywują pacjenta i wpły- wy i nudnoSci, stąd pacjent nie może ćwiczyć więcej niż
wają na uzyskiwanie dobrych wyników. 5-10 minut. Po kilku dniach stosowania ćwiczeń, kiedy
24 Otorynolaryngologia, 2002, 1(1), 21-26
ustąpią zawroty głowy przy niektórych ruchach, należy przedsionkowego w początkowym okresie choroby.
sukcesywnie zwiększać liczbę ćwiczeń, wprowadzając Ponadto w npzg nie zawsze można rejestrować oczopląs
ćwiczenia w pozycji stojącej (ryc. 2) oraz ćwiczenia kon- w badaniu ENG podczas wykonywania manewru
troli postawy. Hallpike a, natomiast w położeniowych zawrotach, bę-
dących wynikiem niepełnej kompensacji, prawie zawsze
jest on obecny [22]. W przypadku zawrotów głowy po-
łożeniowych wynikających z niepełnej kompensacji, na-
wet gdy manewr Hallpike wypada dodatnio, stosowanie
technik repozycyjnych ma mniejsze szanse powodzenia.
W leczeniu npzg stosowane są trzy techniki rehabilita-
cyjne zwane repozycyjnymi.
1. Ćwiczenia pozycyjne Brandta-Daroffa [13] po-
legają na wielokrotnych, naprzemiennych ruchach
głowy i tułowia z pozycji siedzącej do leżącej w stro-
nę ucha zajętego z twarzą odwróconą do góry i na-
stępnie w stronę przeciwną, w kierunku ucha zdro-
wego z twarzą odwróconą do dołu.
2. Manewr uwalniający Semonta [14]. Głowa pacjen-
ta przenoszona jest szybkim ruchem z pozycji sie-
Ryc. 2. Ćwiczenia habituacyjne w pozycji stojącej dzącej do leżącej, w stronę ucha zajętego z twarzą
a. chód do przodu i do tyłu po linii prostej i ruchy głową do przodu odchyloną do góry o 45. Po trzech minutach prze-
z wpatrywaniem się w podłogę i do tyłu z wpatrywaniem się w sufit,
noszona jest poprzez pozycję siedzącą na stronę
b. chód do przodu i do tyłu po linii prostej i ruchy głową w stronę prawą przeciwną z twarzą skierowaną do dołu o 45. Po
i lewą ze skrajnym bocznym ustawieniem gałek ocznych.
następnych trzech minutach następuje powrót do
pozycji siedzącej.
3. Manewr repozycyjny Epley a [15]. Manewr ten
W miarę poprawy stanu zdrowia i nabycia umiejęt-
oparty na teorii canalolithiasis polecany jest przez
noSci poprawnego ćwiczenia ustala się pacjentowi dwie
wielu autorów jako najbardziej skuteczny [18-20,7]
sesje treningowe, okreSlając dokładnie kolejnoSć ćwiczeń
w leczeniu npzg (ryc. 3).
i liczbę powtórzeń. Z doSwiadczenia wynika, że chory
powinien być dobrze poinstruowany im bardziej szcze-
gółowe instrukcje otrzymuje, tym chętniej się do nich
stosuje.
Zainteresowanie lekarza i rehabilitanta przebiegiem
leczenia motywuje chorego. Pacjent zgłasza się do le-
czenia w różnym okresie choroby. W póxnym jej etapie
choroby zawroty głowy mogą być przewlekłe, utrwalo-
ne. Tego typu zawroty są wyzwalane lub nasilane wyko-
nywaniem ruchów, często nieuSwiadamianych sobie przez
pacjenta, będących skutkiem niezadowalającego przebie-
gu kompensacji oSrodkowej. Mogą to być również prze-
wlekłe zawroty głowy towarzyszące chorobom ogólno-
ustrojowym. Pacjenci z takimi dolegliwoSciami odrucho-
wo unikają sytuacji, w której dolegliwoSci są wyzwalane.
Ryc. 3. Manewr repozycyjny Epley a
Tymczasem ruchy te powinny być wykorzystywane do
a. Głowę pacjenta ustawia się w standardowej pozycji Hallpike a, z lek-
uruchomienia procesu kompensacji, procesu, który kim odchyleniem do tyłu i skrętem o 45. Powoduje to ruch złogów
fragmentów otolitów w kanale i pojawienie się zawrotów. Pacjent
w konsekwencji spowoduje ustąpienie zawrotów.
pozostaje w tej pozycji przez 3 minuty.
b. Po tym czasie głowę pacjenta rotuje się powoli o 90 w stronę ucha
przeciwnego, tak, aby tworzyła z płaszczyzną pionową kąt 45. Powo-
Rehabilitacja w napadowym położeniowym zawrocie
duje to przesunięcie się złogów w kierunku nieosklepkowego ujScia
głowy (npzg)
kanału.
Z punktu widzenia rehabilitacji istotne jest odróż-
c. Po 3 minutach głowę wraz z tułowiem rotuje się dalej w stronę ucha
nienie npzg od położeniowych zawrotów głowy wynika-
niezajętego, tak, aby twarz była skierowana do podłogi pod kątem
jących z niepełnej kompensacji przedsionkowej. Cechą
135 do płaszczyzny pionowej. Złogi wchodzą do ujScia kanału.
różnicującą może być brak w npzg wyraxnego kryzysu
d. Powrót pacjenta do pozycji siedzącej. Złogi wchodzą do przedsionka.
PoSpiech L.: Rehabilitacja ruchowa zawrotów głowy i zaburzeń równowagi w praktyce lekarskiej 25
Opisane pojedyncze manewry powinny być wyko- na postępów w rehabilitacji motywuje pacjenta do dal-
nywane przy udziale lekarza lub kinezyterapeuty. We- szego leczenia.
dług Brandta i wsp. [13] i Herdman i wsp. [19] około
Proponowany zestaw ćwiczeń [24,12]
50% pacjentów po wykonaniu jednego manewru nadal
" Ćwiczenie 1. Ustawić dwa krzesła oparciami do Srod-
ma zawroty głowy. W takim przypadku manewr należy
ka w odległoSci 4 m od siebie. Polecić pacjentowi cho-
powtarzać 1 raz dziennie przez kilka następnych dni.
dzić wielokrotnie od krzesła do krzesła drobnymi kro-
JeSli nie ma poprawy, po wykonaniu przykładów ma-
kami do przodu i cofając się do tyłu z wykonywa-
newru Epley a, należy wykonać manewr Semonta i od-
niem ruchów głową w prawo i lewo.
wrotnie. JeSli oba manewry nie przynoszą rezultatów
" Ćwiczenie 2. Ten sam układ ćwiczenia co poprzednio
należy zalecić ćwiczenia Brandta Daroffa.
z wykonywaniem ruchów głową do przodu i do tyłu.
" Ćwiczenie 3. Polecić pacjentowi, aby zatrzymał się
Rehabilitacja zaburzeń równowagi wieku podeszłego przy jednym krzeSle, lekko oparł się ręką o krzesło
i powoli unosił i opuszczał na zmianę jedną i drugą
W wieku powyżej 70 roku życia około 50% ludzi
nogę zgiętą w kolanie.
odczuwa zawroty głowy i zaburzenia równowagi. Oso-
" Ćwiczenie 4. Polecić pacjentowi przejSć do drugiego
by te prowadzą siedzący tryb życia i często z obawy
krzesła. Powtórzyć ćwiczenie 3 bez opierania się ręką
przed upadkiem wspomagają się laską podczas chodze-
o krzesło.
nia. Starszy człowiek z osłabioną czynnoScią receptorów
wzroku, czucia głębokiego i przedsionków oraz mniej
sprawną ich interpretacją na poziomie oun, nieprawi-
Podsumowanie
dłowo odczuwa impulsy przekazywane z obwodu, co daje
Rehabilitacja ruchowa stała się akceptowaną metodą
subiektywne odczucie niepewnoSci postawy i chodu.
leczenia skutków uszkodzenia narządu przedsionkowe-
Również choroby związane z wiekiem, takie jak: nadci-
go oraz zaburzeń równowagi wieku podeszłego. Zdoby-
Snienie, choroby układu krążenia, miażdżyca, niedosta-
te na przestrzeni ostatnich 50 lat doSwiadczenia wska-
tecznoSć krążenia podstawno-kręgowego, mogą być przy-
zują, że każdego pacjenta należy traktować indywidual-
czyną przewlekle występujących zaburzeń równowagi.
nie w zależnoSci od przyczyny choroby, charakteru do-
Zastosowanie odpowiedniego treningu rehabilitacyjne-
legliwoSci (przewaga zawrotów głowy czy zaburzeń rów-
go ma na celu poprawę zdolnoSci szybszej weryfikacji
nowagi) oraz od jego stanu psychicznego. Powodzenie
istotnych informacji nadchodzących ze zmieniającego
rehabilitacji zależy w znacznym stopniu od zaangażo-
się Srodowiska zewnętrznego. Rehabilitacja, polegająca
wania leczącego, poinformowania chorego o sposobie le-
na systematycznym eksponowaniu pacjenta na konflik-
czenia, egzekwowania od niego dokładnoSci wykonywa-
ty sensoryczne, zmierza do poprawienia relacji między
nia ćwiczeń i wykazywania stałego zainteresowania jego
narządami wzroku, przedsionkowym i proprioceptora-
stanem zdrowia. Telian i Shepard [26,11,12], propagato-
mi, dla lepszego koordynowania równowagi. Zalecane
rzy nowoczesnej kinezyterapii, postulują tworzenie grup
ćwiczenia nie mogą być męczące. Program nie może za-
profesjonalistów, w skład których powinni wchodzić: le-
wierać więcej niż 2-3 zestawy ćwiczeń. U osób w wieku
karz wyspecjalizowany w otoneurologii, technik wykonu-
podeszłym istotny jest, bardziej niż w innych grupach
jący badanie narządu przedsionkowego oraz kinezytera-
wiekowych, stały kontakt chorego z terapeutą. Kontrola
peuta, wyszkolony w leczeniu zaburzeń przedsionkowych.
poprawnoSci wykonywania ćwiczeń i optymistyczna oce-
PiSmiennictwo
1. Yardley L, Luxon L. Treating dizziness with vestibular 6. Fujino A, Tokumasu K, Yosio S. Vestibular training for benign
rehabilitation. Exercises provide physical and psychological paroxysmal positional vertigo. Its efficacy in comparison with
benefits. BMJ 1994; 14: 308. anti-vertigo drugs. Arch Otolaryngol Head and Neck Surg 1994;
120: 497-504.
2. Dick MR. The rationale and technique of head exercises in the
treatment of vertigo. Acta Otorhinolaryngol (Belg.) 1979; 33: 7. Horak FB, Jones-Rycewicz C, Owen Black F i wsp. Effects of
370-384. vestibular rehabilitation on dizzines and imbalance. Otolaryngol
Head Neck Surg 1992; 106: 175.
3. Briand C, Boussens J, Voisin HP. La rducation des handicaps
vestibulaires. Rev Laryngol Otol Rhinol (Bord.) 1974; 95: 631- 8. Lillet-Leclerc Ch, Lillet M, Demanez JP. Le vertige paroxystique
639. benign: comparison de deux methodes de reeducation. Acta
Otorhinolaryngol (Belg.) 1989; 43(4): 351-361.
4. Voisin HP, Boussens J. Reeducation de l equilibration. Rev
Laryngol Otol Rhinol (Bord.) 1977; 98: 443-447. 9. Norre ME. Reliability of examination data in the diagnosis of
benign paroxysmal positional vertigo. Am J Otol 1995; 16(6):
5. Cohen H. Vestibular rehabilitation reduces functional disability.
806-810.
Otolaryngol Head Neck Surg 1992; 107: 638-643.
26 Otorynolaryngologia, 2002, 1(1), 21-26
10. Odkvist J, Odkist LN. Physiotherapy in vertigo. Acta Otolaryngol 19. Herdman SJ, Zusa RJ, Zee DS i wsp. Single treatment
(Stockh) 1988; 455: 74-76. approaches to benign paroxysmal positional vertigo. Arch
Otolaryngol Head Neck Surg 1993; 119: 450-454.
11. Telian SA, Shepard NT, Smith-Wheelock M i wsp. Habituation
therapy for chronic vestibular dysfunction: Preliminary results. 20. Herdman SJ, Clendaniel A, Mattox DE i wsp. Vestibular
Otolaryngol Head Neck Surg 1990; 103: 89-95. adaptation exercises and recovery, Acute stage after acustic
neuroma resection. Otolaryngol Head Neck 1995; 113: 77-87
12. Telian SA, Shepard NT. Update on vestibular rehabilitation
therapy. w: Kartusi JM. (red.) Otolaryngologic Clinics of North 21. Parnes LR, Price-Jones RG. Particle repositioning maneuver
America. Update on Otology and Neurootology. Part I, 1996; for benign paroxysmal positional vertigo. Ann Otol Rhinol
29(2): 359-371. Laryngol 1993; 102: 325-331.
13. Brandt Th, Steddin S, Daroff RB. Therapy for benign paroxysmal 22. Norre ME. Diagnostic problems in patients with benign
positioning vertigo, revisited. Neurology 1994; 44: 796-800. paroxysmal positional vertigo. Laryngoscope 1994; 104: 1385-
1388.
14. Semont A, Freyss G, Vitte E. Curing the BBPV with a liberatory
maneuver. Adv Otorhinolaryngol 1988; 42: 36-38. 23. Norre ME, De Weerdt W. Treatment of vertigo based on
habituation. 2. Technique and results of habituation training. J
15. Epley JM. The canalith repositioning procedure for treatment
Laryngol Otol 1980; 94: 971-977.
of benign paroxysmal positional vertigo. Otoryngol Head Neck
Surg 1992; 107: 399-404. 24. PoSpiech L. Rehabilitacja następstw uszkodzenia narządów
przedsionkowych. w: Janczewski, Latkowski (red.) Otoneurologia.
16. Epley JM. Positional vertigo related to semicircular canalithiasis.
Warszawa, Bel Corp Scient 1998: 2: 503-514.
Otolaryngol Head Neck Surg 1995; 112: 154-161.
25. Steenerson RL, Cronin GW. Comparison of the canalith
17. Blakley BW. A randomized, controlled assessment of the canalith
repositioning procedure and vestibular habituation training in
repositioning maneuver, Otolaryngol Head Neck Surg 1994;
forty patients with benign paroxysmal positioning vertigo.
110: 391-396.
Otolaryngol Head Neck Surg 1996; 114: 61-64.
18. Harvey SA, Hain TC, Adamiec LC. Modified liberatory
26. Shepard NT, Telian SA. Programmatic vestibular rehabilitation
maneuver: effective treatment for benign paroxysmal vertigo.
Otolaryngol Head Neck Surg 1995; 112: 173-182.
Laryngoscope 1994; 104: 1206-1212.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Wersja do druku8 zawroty głowyzaburzenia równowagi k z, elektrolitowejzawroty głowyzawroty glowyzawroty glowywięcej podobnych podstron