Morawiec-Bajda A.: Leczenie farmakologiczne zawrotów głowy  aktualne trendy 55
LECZENIE W OTOLARYNGOLOGII
LECZENIE W OTOLARYNGOLOGII
LECZENIE W OTOLARYNGOLOGII
LECZENIE W OTOLARYNGOLOGII
LECZENIE W OTOLARYNGOLOGII
Otorynolaryngologia,2004, 3(2), 55-60
Leczenie farmakologiczne zawrotów głowy  aktualne trendy
Leczenie farmakologiczne zawrotów głowy  aktualne trendy
Leczenie farmakologiczne zawrotów głowy  aktualne trendy
Leczenie farmakologiczne zawrotów głowy  aktualne trendy
Leczenie farmakologiczne zawrotów głowy  aktualne trendy
Pharmacological therapy of vertigo  current trends
Pharmacological therapy of vertigo  current trends
Pharmacological therapy of vertigo  current trends
Pharmacological therapy of vertigo  current trends
Pharmacological therapy of vertigo  current trends
ALINA MORAWIEC-BAJDA
Zakład Audiologii i Foniatrii, Katedra Otolaryngologii UM w Łodzi, ul. Kopcińskiego 22, 90-153 Łódx

Fizjologiczne lub patologiczne zawroty głowy są wynikiem asymetrii Physiological or pathological vertigo is caused by asymmetry of the sen-
sygnałów z receptorów czuciowych do oS
rodkowej częS
ci narządu przed- sory receptor signals received into the peripheral vestibular organ, or by
sionkowego lub asymetrii funkcjonowania oS
rodkowego układu nerwowe- a functional central nervous system asymmetry. This paper reports causes of
go. W pracy przedstawiono neurochemiczne uwarunkowania zawrotów gło- neurochemically-related vertigo and methods of its treatment. The role of
wy oraz metody ich leczenia. W leczeniu farmakologicznym omówiono rolę symptomatic and causal drug treatment has been discussed. The essential
leków objawowych i przyczynowych. W pierwszej grupie istotne znaczenie drugs of the first category comprise anticholinergic and antihistamine drugs,
mają leki antycholinergiczne, przeciwhistaminowe, benzodwuazepiny, an- benzodiazepines, calcium channel antagonists, antiemetics, compensation-
tagoniS
ci kanałów wapniowych, leki przeciwwymiotne, leki wzmagające enhancing and neuroleptic drugs. Their selection depends on the vestibular
kompensację oraz neuroleptyki. Ich dobór zależy od symptomatologii zabu- symptoms involved. In the (causal) category, the essential drugs include
rzeń przedsionkowych. W drugiej grupie leków  przyczynowych, istotne inner-ear vasodilative, and cytoprotective drugs. Depending on the etiology
znaczenie mają leki rozszerzające naczynia krwionoS
ne ucha wewnętrznego of the disease, antiviral and antibacterial drugs, diuretics and glucocortico-
i leki cytoprotekcyjne. W zależnoS
ci od etiologii choroby podawane są rów- steroids are also used. The authors stress that the treatment is not always
nież preparaty przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne, leki moczopędne i gli- effective and indicate possibilities for the future treatment of the disease.
kokortykosteroidy. W pracy podkreS
lono, że nie zawsze zastosowane lecze- Otorynolaryngologia, 2004, 3(2), 55-60
nie jest skuteczne i wskazano możliwoS
ci przyszłoS
ciowego ich leczenia.
Key words:
Otorynolaryngologia, 2004, 3(2), 55-60 Key words:
Key words: vestibular organ, disorders, causal treatment, symptomatic treat-
Key words:
Key words:
ment
Słowa kluczowe: narząd przedsionkowy, zaburzenia, leczenie przyczyno-
Słowa kluczowe:
Słowa kluczowe:
Słowa kluczowe:
Słowa kluczowe:
we, leczenie objawowe
W leczeniu zawrotów głowy i zaburzeń równowagi Glutaminian należy do neuroprzekax
ników pobudza-
ciała istotne jest ustalenie wzorców topodiagnostycznych jących i znajduje się we wszystkich trzech neuronach
z dokładną znajomoS
cią zróżnicowanej lokalizacji proce- przedsionkowo-ocznego łuku odruchowego. Kwas alfa-
sów patologicznych. Wiadomo bowiem, że miejsce uszko- amino-3-hydroxy-5-metylisoxazolo-4-proprionikowy
dzenia wpływa na urozmaiconą symptomatologię zabu- (AMPA) jako typowy glutaminowy receptor jest obecny
rzeń. Fizjologiczne lub patologiczne zawroty głowy są w większoS
ci obszarów OUN. Acetylocholina jest zarów-
wynikiem asymetrii sygnałów z receptorów czuciowych do no obwodowym jak i oS
rodkowym agonistą receptorów
oS
rodkowej częS
ci narządu przedsionkowego lub asyme- muskarynowych. Przypuszczalnie obwodowo działająca
trii funkcjonowania oS
rodkowego układu nerwowego [1]. acetylocholina jest obecna w synapsach układu eferent-
nego, zaS
w częS
ci centralnej działa jako pobudzający
neurotransmiter. Acetylocholina bierze udział w proce-
Neurochemia zawrotów głowy
sach kompensacyjnych. ObecnoS
ć nikotynowych i mu-
skarynowych receptorów ujawniono we wszystkich ją-
Ostatnio z uwagi na mechanizm działania stosowa-
drach przedsionkowych, a szczególnie w jądrze przy-
nych leków dużą rolę przypisuje się wyodrębnieniu re-
S
rodkowym [2]. Ze wszystkich obecnie znanych typów ace-
ceptorów i neurotransmiterów dróg nerwowych układu
tylocholinowych receptorów, te znajdowane w moS
cie
przedsionkowego. Wyróżnia się przynajmniej 6 neuro-
i opuszce, a powiązane z objawami zawrotów głowy są pra-
transmiterów narządu przedsionkowego, obecnych
wie wyłącznie podtypem receptora muskarynowego M2.
w trójneuronalnym łuku odruchowym pomiędzy przed-
sionkowymi komórkami rzęsatymi a jądrami okorucho-
Kwas gamma-aminomasłowy (GABA) jest neuro-
wymi. Jest także kilka goS
cinnie występujących neuro- transmiterem hamującym dla spoidłowych połączeń przy-
transmiterów, które mają funkcję modulującą.
S
rodkowego jądra przedsionkowego oraz dla połączeń
56 Otorynolaryngologia, 2004, 3(2), 55-60
pomiędzy móżdżkowymi komórkami Purkiniego a bocz-
nym jądrem przedsionkowym. Pobudzenie obu typów
receptorów GABAA i GABAB daje podobny hamujący
efekt na drogi przedsionkowe. SwoiS
ci agoniS
ci GABAB,
tak jak beclofen zmniejszają czas trwania przedsionko-
wej odpowiedzi w zwierzęcym modelu [3].
Mechanizm działania innych neurotransmiterów,
które stosuje się w leczeniu zawrotów głowy jest mniej
poznany i zrozumiały. Histamina spotykana w całym
farmakoterapia
obszarze oS
rodkowej częS
ci narządu przedsionkowego nie
wydaje się być neurotransmiterem w częS
ci obwodowej.
Centralne działanie przeciwhistaminowe moduluje ob-
jawy choroby lokomocyjnej, natomiast stymulacja recep-
fizjoterapia
chirurgia
torów H1 i H2 pobudza neurony przyS
rodkowego jądra
przedsionkowego [2]. H3 jest autoreceptorem, który ha-
muje uwalnianie histaminy. Noradrenalina (norepinefry-
na) moduluje intensywnoS
ć oS
rodkowej reakcji na przed-
sionkową stymulację i ułatwia kompensację. Dopomina
może przyS
pieszać przedsionkową kompensację po jed-
Ryc. 1. Schemat miejsc działania metod terapeutycznych [wg 5]
nostronnie wykonanej labiryntektomii, zaS
blokery do-
paminy opóx
niają zdrowienie [4]. Neurochemia wymio-
tów częS
ciowo zazębia się z neurochemią zawrotów gło-
wy. Acetylocholina i histamina biorą udział w oS
rodko- Sukces lub niepowodzenie terapii powinno być oce-
wej kontroli wymiotów. AgoniS
ci GABA receptora ha- niane po odpowiednim upływie czasu i za pomocą obiek-
mują oS
rodkową częS
ć odruchów wymiotnych, natomiast tywnych metod pomiaru, które umożliwiają iloS
ciowe
przedstawienie poprawy lub pogorszenia.
dopomina, podobnie jak serotonina pobudzają oS
rodki
wymiotne. Wybrane preparaty, które blokują serotoni-
Nie można zapominać, że przed podjęciem leczenia
nowy 5-HT3, podtyp receptora redukują nudnoS
ci i wy-
należy wnikliwie rozważyć każdy z subiektywnych obja-
mioty [4].
wów tj. nudnoS
ci, wymiotów, podwójnego lub zamaza-
ZnajomoS
ć i lokalizacja neuroprzekax
ników moty- nego widzenia, bólów głowy i odczucia obrotu lub nie-
wuje wybór odpowiedniego leku w farmakoterapii obja- pewnoS
ci z lękiem włącznie oraz symptomy choroby pod-
stawowe tj. sercowo-naczyniowe, metaboliczne (cukrzy-
wowej zawrotów głowy i zaburzeń równowagi.
ca, zaburzenia hormonalne), migrenę szyjną, zaburzenia
pourazowe itp. z uwzględnieniem leków przyjmowanych
Metody leczenia zawrotów głowy
z ich powodu.
W obecnej dobie dysponujemy trzema sposobami
leczenia nerwowo-czuciowych zaburzeń zgodnie z lokali-
Ogólne zasady terapii zawrotów głowy
zacją uszkodzenia i etiopatogenezą. Należy tu wymienić
Najczęstszymi objawami zgłaszanymi przez pacjen-
farmakoterapię, fizjoterapię oraz leczenie chirurgiczne.
tów poza zawrotami głowy są nudnoS
ci i wymioty oraz
Farmakoterapia ma na celu wzbudzenie lub hamo-
lęk. Leczenie farmakologiczne zmierza przede wszyst-
wanie czuciowych receptorów oka i ucha oraz nerwo-
kim do zniesienia halucynacji ruchu, osłabieniu wymio-
wych pętli przedsionkowych, słuchowych i wzrokowych,
tów do pełnej eliminacji oraz osłabienia lęku. W tym
obecnych w pniu mózgu jak oraz ich korowych połą-
celu podawane są leki o działaniu supresyjnym na na-
czeń.
rząd przedsionkowy oraz leki przeciwwymiotne. Przy
Fizjoterapia znajduje zastosowanie w uszkodzeniach
towarzyszących bólach głowy lub migrenie podaje się
receptorów ucha wewnętrznego i dróg przedsionkowych
leki przeciwbólowe, a w zależnoS
ci od typu migreny 
w postaci przedsionkowej terapii rehabilitacyjnej (Ve-
leki zwężające lub rozszerzające naczynia krwionoS
ne.
stibular Rehabilitation Therapy  VRT).
W przypadkach obwodowego uszkodzenia narządu
Najczęstszymi wskazaniami do leczenia chirurgicz-
przedsionkowego na pierwszy plan wysuwają się leki
nego są niepowodzenia farmakoterapii lub rozrostowe
działające na histaminergiczne receptory ucha wewnętrz-
procesy w obrębie kąta mostowo-móżdżkowego itp.
nego, które między innymi zwiększają przepływ krwi
Rycina 1 przedstawia schemat miejsc oddziaływania przez prążek naczyniowy. W uszkodzeniach częS
ci
poszczególnych metod terapeutycznych [wg 5]. oS
rodkowej narządu przedsionkowego wykorzystuje się
Morawiec-Bajda A.: Leczenie farmakologiczne zawrotów głowy  aktualne trendy 57
oddziaływanie leków na GABA-minergiczny mecha- Ponadto przy planowaniu leczenia należy uwzględ-
nizm kontroli i hamowania jąder przedsionkowych przez nić takie procesy jak zdrowienie i kompensacja. Należy
móżdżek. Znajdują tu również zastosowanie leki nootro- zdać sobie sprawę, że każdy bodziec, będący wynikiem
powe. W osłabieniu czynnoS
ci układu cholinergicznego fizjologicznego ruchu lub choroby podlega zjawisku kom-
na poziomie przyS
rodkowej częS
ci istoty siatkowatej pnia pensacyjnej adaptacji. R
rodki farmakologiczne, które zno-
mózgu podaje się prekursory acetylocholinergiczne. W szą zawroty głowy nie wspomagają kompensacji, a wręcz
uszkodzeniach układu jądra czerwiennego, istoty czar- przeciwnie w większoS
ci ją hamują. Są dwie kluczowe
nej i prążkowia w obrębie S
ródmózgowia wskazane są koncepcje, które należy rozważyć przed podjęciem lecze-
prekursory dopaminy. Punkty uchwytu działania naj- nia. Po pierwsze, uwzględnienie oS
rodkowej kompensa-
częS
ciej stosowanych leków przedstawia rycina 2 [wg 6]. cji w procesie zdrowienia uporczywych zaburzeń równo-
wagi np. po przebytym neuronitis vestibularis, po drugie
zaS
zapobieganie niepożądanej i przeciwwskazanej kom-
pensacji po przemijających zaburzeniach równowagi spo-
regulujące procesy
rozszerzające
wodowanych np. chorobą M�niŁre a.
oS
rodkowe
naczynia
Leki stosowane w terapii zawrotów głowy
Leczenie objawowe
dopaminergiczne
Celem leczenia objawowego jest zniesienie lub osła-
cholinergiczne
bienie objawów zawrotów głowy, wyeliminowanie nud-
modulatory GABA
noS
ci i wymiotów, a przede wszystkim pozbawienie pa-
przeciwwymiotne
cjenta lęku. Zatem podstawe leczenia objawowego sta-
nowią preparaty, które hamują funkcję narządu przedsion-
kowego oraz leki przeciwwymiotne i przeciwlękowe.
Przedsionkowe supresanty to leki, które zmniejszają
histaminergiczne
oczopląs wywołany asymetrią funkcji narządów przed-
sionkowych. Składają się one z trzech dużych grup le-
ków: antycholinergicznych, przeciwhistaminowych i ben-
zodwuazepin. Dyskusyjne jest natomiast zastosowanie
blokerów kanałów wapniowych w celu osłabienia czyn-
noS
ci przedsionkowej.
Ryc. 2. Schemat miejsc działania grup leków stosowanych w leczeniu zawro-
tów głowy [wg 6]
Leki antycholinergiczne  cholinolityczne
Leki tej grupy zmniejszają pobudliwoS
ć neuronów
CzynnoS
ć mózgu i narządów receptorowych jest S
ciS
le jąder przedsionkowych oraz redukują szybkoS
ć oczoplą-
uzależniona od funkcji całego organizmu, a zatem od su. Skopolamina (nie stosowana w Polsce) zwiększa to-
wpływu krążenia krwi i metabolizmu. 23% całkowitego lerancję na ruch i wraz z atropiną jest nieswoistym anta-
zapotrzebowania na tlen wymaga praca mózgu, stąd za- gonistą receptorów muskarynowych. Zastosowanie se-
burzenia ortostatyczne z gwałtownym spadkiem ciS
nie- lektywnych leków, które działaby na wybrane podtypy
nia krwi mogą być przyczyną zawrotów głowy, podobnie receptorów przypuszczalnie zmniejszały by liczbę dzia-
jak i nadciS
nienie tętnicze z zaburzeniami krążeniowej łań ubocznych w postaci zaburzeń akomodacji, suchoS
ci
autoregulacji. Obecnie podnosi się rangę leków, które błon S
luzowych lub sedacji. Zastosowanie w postaci pla-
pozwalają na kontrolowanie S
ródbłonkowej transmisji strów na skórę (homatropine) jest zalecane w przypad-
jonów w warunkach niedotlenienia małych naczyń tęt- kach nasilonych odczynów gastrycznych, ale pojawiające
niczych (antagoniS
ci wapnia). się w konsekwencji długotrwałego użycia podrażnienie
skóry może być x
le tolerowane przez pacjentów. Leki
Przed przystąpieniem do leczenia objawowego po-
cholinolityczne są nieskuteczne po wystąpieniu objawów,
winno się odróżnić symptomy zawrotów głowy od cho-
dlatego znajdują zastosowanie wyłącznie w profilaktyce
roby lokomocyjnej, która pojawia się w następstwie za-
choroby lokomocyjnej [7].
kłóceń docierających sygnałów czuciowych, ale równie
dobrze zaburzeniem czynnoS
ci struktur oS
rodkowego
Leki przeciwhistaminowe
układu nerwowego, związanych z kodowaniem wrażeń
Wszystkie leki przeciwhistaminowe I generacji, czyli
ruchu. Farmakologiczne leczenie zawrotów głowy i cho-
te, które przechodzą przez barierę krew - mózg znalazły
roby lokomocyjnej jest zupełnie inne.
58 Otorynolaryngologia, 2004, 3(2), 55-60
zastosowanie w leczeniu zawrotów głowy z powodu swo- cane w łagodnych nudnoS
ciach. Czopki i leki podjęzy-
jej podstawowej aktywnoS
ci przeciwcholinergicznej. Mało kowo aplikowane mają powszechne zastosowanie u pa-
jest natomiast danych o wpływie tych leków na przed- cjentów ambulatoryjnych, którzy nie mogą przyjmować
sionkową kompensację. Leki takie jak dimenhydrynat leków doustnie z powodu żołądkowej atonii lub wymio-
(Aviomarin), prometazyna (Diphergan), klemastyna tów. Podaż pozajelitowa ma miejsce u pacjentów z ostrymi
(Clemastin, Tavegyl) hamują działanie nie tylko recep- objawami zawrotów głowy i wymiotami, którzy są ho-
torów histaminowych, ale również receptorów muskary- spitalizowani. Działanie przeciwwymiotne mają niektó-
nowych  cholinergicznych, adrenergicznych, serotoni- re leki przeciwhistaminowe, tj. meklozyna, która jest le-
nergicznych oraz dopaminergicznych. Zatem mają silne kiem pierwszego rzutu, jeżeli możliwe jest podanie do-
działanie depresyjne na OUN i przeciwwymiotne. Naj- ustne. Leki, które przyS
pieszają opróżnianie żołądka, ta-
silniejsze działanie wykazuje prometazyna z uwagi na kie jak metoklopramid  antagonista dopaminy mogą być
mocną aktywnoS
ć dopaminolityczną. Dimenhydrynat pomocne w opanowywaniu wymiotów. Chociaż meto-
profilaktycznie podaje się w chorobie lokomocyjnej [7]. klopramid jest oS
rodkowym antymimetykiem oraz po-
prawia motorykę jelit nie znalazł zastosowania w pre-
Benzodwuazepiny
wencji choroby lokomocyjnej. 5-HT3 antagoniS
ci, przy-
Benzodwuazepiny są modulatorami GABA i oS
rod- kładowo ondansetron ma silne działanie przeciwwymiot-
kowo osłabiają reakcje przedsionkowe. Powodują znie- ne. Duży koszt tych leków ogranicza ich powszechne sto-
sienie lęku, zmniejszenie napięcie mm. szkieletowych oraz sowanie [10].
ułatwiają zasypianie [8].
Leki wzmacniające kompensację
W małych dawkach leki te są wyłącznie stosowane
Leki, które przyspieszają kompensację to głównie
do leczenia zawrotów głowy. Są one także użyteczne w za-
stymulanty, do których należą agoniS
ci dopaminy, adre-
pobieganiu choroby lokomocyjnej. Chociaż istnieją su-
naliny (efedryna, amfetamina) oraz antagoniS
ci kanałów
gestie o hamowaniu kompensacji przez benzodwuazepi-
wapniowych (verapamil) [11].
ny, to jednak nie znalazły one doS
wiadczalnego potwier-
dzenia. NajczęS
ciej stosowane to Diazepam (Relanium,
Neuroleptyki
Valium), Oksazepam (Oxazepam, Seresta), Midazolam
Jakkolwiek leki tej grupy są najskuteczniejsze w zwal-
(Dormicum) oraz Lorazepam (Lorafen). Leki tej grupy
czaniu zawrotów głowy, szczególnie ostrych ataków z to-
dają szybko przyzwyczajenie, zaS
u osób starszych para-
warzyszącymi wyrax
nie zaznaczonymi zaburzeniami we-
doksalną reakcję lękową. Powszechny w użyciu loraze-
getatywnymi to z uwagi na swoje liczne i niebezpieczne
pam, który nie ma aktywnych metabolitów wykazuje się
objawy uboczne znajdują coraz bardziej ograniczone
dużą skutecznoS
cią i prostą farmakokinetyką. Można go
wskazania. Blokują receptory dopaminergiczne D1, D2,
podawać podjęzykowo (1 mg), co ma duże znaczenie
D3 i D4 obecne w prążkowiu i układzie limbicznym, re-
w ostrych zawrotach głowy z nasilonymi objawami we-
ceptory ą-adrenergiczne i histaminowe H1. Neurolep-
getatywnymi. Nie poleca się benzodwuazepin o długim
tyki hamują chemoreceptory opuszki (działanie przeciw-
czasie działania w terapii zawrotów głowy [9].
wymiotne) oraz czynnoS
ć jąder przedsionkowych. Naj-
większe zastosowanie znalazła tietylperazyna (Torekan)
AntagoniS
ci kanałów wapniowych
w postaci czopków z powodu mniejszego wpływu seda-
Leki tej grupy są powszechnie podawane w leczeniu
cyjnego. Nie można zapominać przy aplikowaniu leków
zawrotów głowy z kilku powodów. Kilka leków z rodza-
tej grupy o możliwoS
ci pojawienia się objawów zespołu
ju brokerów kanałów wapniowych zachowuje się jak
pozapiramidowego, dystonii i obniżeniu progu drgaw-
przedsionkowe supresanty. Komórki przedsionkowe za-
kowego. Fenotiazyny, takie jak prochlorperazyna lub pro-
wierają kanały wapniowe, stąd blokowanie ich może
metazyna działają silnie przeciwwymiotne. Neurolepty-
wpływać na zmianę jonowej zawartoS
ci w S
ródchłonce.
ki mają wyrax
ne działanie depresyjne na OUN, spowal-
Ponadto lek z tej grupy  Verapamil ma silne zapierające
niają kompensację oraz wykazują wiele działań ubocz-
działanie, które może być przydatne w leczeniu przed-
nych. Stanowią stąd leki drugiego rzutu, stosowane krótko
sionkowych zaburzeń z towarzyszącą biegunką. Ujaw-
i ostrożnie, przede wszystkim w leczeniu ostrej fazy za-
niono przeciwcholinergiczne i przeciwhistaminowe dzia-
wrotów głowy (do 72 godzin).
łanie antagonistów kanałów wapniowych. Znalazły one
zastosowanie w chorobie M�niŁre a, szczególnie w po-
Leczenie przyczynowe
staciach z migreną.
Farmakoterapia przyczynowa dotyczy leczenia sta-
nów zapalnych, zmian niedokrwiennych, migreny, de-
Leki przeciwwymiotne
presji, zaburzeń metabolicznych, immunologicznych
Wybór odpowiedniego preparatu zależy od drogi sto-
oraz specyficznych chorób ucha wewnętrznego, wyma-
sowania i objawów ubocznych. Doustne S
rodki są pole-
gających obniżenia ciS
nienia wewnątrzbłędnikowego.
Morawiec-Bajda A.: Leczenie farmakologiczne zawrotów głowy  aktualne trendy 59
Znajdują tu zastosowanie leki naczyniowe, leki antyagre- ostrożnie stosować u chorych z astmą, alergią i cho-
gacyjne, leki przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, leki robą wrzodową. Lek wyłącznie w postaci doustnej
moczopędne, glikokortykoidy, leki neuromodulujące lub cy- możliwy jest do zastosowania w przewlekłych za-
toprotekcyjne. wrotach głowy.
d) ą adrenolityki  nicergolina (Sermion, Adavin) syn-
Leki rozszerzające naczynia krwionoS
ne
tetyczna pochodna alkaloidów sporyszu powoduje
rozszerzenie naczyń mózgowych, hamowanie agre-
Leki te mają na celu poszerzyć łoże naczyniowe
i usprawnić przepływ krwi przez naczynia krwionoS
ne gacji płytek krwi, zwiększenie przepływu mózgo-
wego oraz zwiększenie zużycia glukozy w OUN.
z poprawą utlenowania zaopatrywanej okolicy. Należy
jednak pamiętać o autoregulacji naczyń mózgowych Podawana jest w ostrych iniekcjach pozajelitowo.
i priorytetowym znaczeniu dwutlenku węgla w mecha- e) leki antyagregacyjne  przyczyniają się efektywniej
do poprawy krążenia mózgowego niż leki rozsze-
nizmie rozszerzania naczyń. Niekiedy zbyt pochopnie za
przyczynę zawrotów głowy uznaje się zaburzenia ukrwie- rzające naczynia krwionoS
ne. NajczęS
ciej stosowane
nia. Nie zawsze znajduje uzasadnienie stosowanie leków  kwas acetylosalicylowy (Aspiryn) i tiklopidyna
tej grupy przez długi okres czasu, szczególnie u ludzi star- (Aclotin, Apo-Clodin, Ifapidin, Ticlid, Ticlo)
zmniejszają agregację płytek krwi i ich przyleganie
szych, ponieważ nie udowodniono, że każde zaburzenie
do S
ciany naczynia. Aspiryna stosowana jest w daw-
ukrwienia musi manifestować się zawrotami głowy.
Wyróżnia się leki następujących grup: ce nie większej niż 325 mg na dobę, Ticlid  2 razy
a) wspomniani wczeS
niej antagoniS
ci wapnia (cynary- dziennie 250 mg na dobę z uwagi na działania nie-
zyna, flunaryzyna, nimodypina) rozszerzają naczy- pożądane. Ticlid jakkolwiek drogi jest stosowany
nia krwionoS
ne w stanie skurczu, ale mogą też pro- w przypadkach nadwrażliwoS
ci na aspirynę. Inny lek
wadzić do spadków ciS
nienia tętniczego krwi, a na- antyagregacyjny  dipiridamol (Curantyl, Persantin)
wet wewnątrzmózgowego zespołu podkradania. nie tylko hamuje agregację płytek, ale również roz-
W trakcie niedokrwienia mózgu dochodzi do wzro- szerza naczynia krwionoS
ne i zmniejsza opór naczy-
stu jonów wapnia wewnątrz komórki i zaburzeń pro- niowy.
cesów metabolicznych ze S
miercią komórki włącz- f) ekstrakt miłorzębu japońskiego  EGb 761 (Tana-
nie. Blokery kanałów wapniowych umożliwiają prze- kan) poprawia przepływ krwi w mikrokrążeniu po-
życie komórki w warunkach niedotlenienia. W trak- przez zmniejszenie napięcia S
ciany naczyniowej,
cie zażywania tego typu leków należy zaniechać pro- zwiększenie syntezy tlenku azotu i prostacykliny oraz
wadzenia pojazdów mechanicznych (cynaryzyna) działaniu antyagregacyjnym wskutek hamowania ak-
tywnoS
ci czynnika aktywującego płytki krwi (PAF).
oraz pamiętać o możliwoS
ci pojawienia się objawów
ubocznych w postaci zespołu parkinsonoidalnego lub
Leki o działaniu cytoprotekcyjnym
dyskinezji (flunaryzyna).
b) pochodne metyloksantyn  pentoksyfilina (Trental, Działanie cytoprotekcyjne oznacza czynnoS
ć ochron-
Agapurin, Polfilin, Pentoheksal, Dartelin) zmniej- ną przed skutkami uszkodzenia w następstwie niedotle-
sza lepkoS
ć krwi i zdolnoS
ć tworzenia zakrzepów nowania. WS
ród preparatów tej grupy należy wymienić
przez co poprawia przepływ krwi w małych naczy- Piracetam (Nootropil, Memotropil, Lucetam, Geratam),
niach krwionoS
nych. W ostrych zawrotach głowy po- Meclofenoksat (Centrophenoxin), Pirytynol (Enerbol),
dawana jest w iniekcjach dożylnych, zaS
w przewle- Trimetazydyna (Preductal, Vastarel, Metazydyna). Leki
kłych  doustnie w dawce 400 mg 3 razy dziennie te chronią komórkę przed uszkodzeniem przez wolne
przez co najmniej 8 tygodni. rodniki, zwiększają tolerancje na niedotlenienie, zwięk-
c) pochodne histaminy  betahistyna, zwiększa prze- szają glikolizę beztlenową, zmniejszają zużycie substan-
pływ krwi w prążku naczyniowym ucha wewnętrz- cji wysokoenergetycznych, zmniejszają dysfunkcję pom-
nego. Betahistyna (Betaserc) blokuje autoreceptor py jonowej i ATP-azy oraz zmniejszają poziom wolnego
H3, który zlokalizowany w częS
ci presynaptycznej Ca++ w komórce. Piracetam jest wskazany u osób w star-
hamuje wydzielanie histaminy. Batahistyna zwięk- szym wieku jako lek wspomagający. Preductal jeden
sza iloS
ć neurotransmitera  histaminy, co prowadzi z nowszych leków cytoprotekcyjnych, stosowany głów-
do rozszerzenia naczyń krwionoS
nych. Badania eks- nie w kardiologii zajmuje coraz silniejszą pozycję w le-
perymentalne na zwierzętach ujawniły, że poprzez czeniu zawrotów głowy.
poS
rednie zwiększenie uwalniania serotoniny beta-
Leki przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne
histyna hamuje aktywnoS
ć jąder przedsionkowych
bocznych. Zaletą tego leku jest brak osłabiania przed- Leki te znajdują głównie zastosowanie w infekcjach
sionkowej kompensacji, oddziaływania sedatywne- ucha S
rodkowego lub wewnętrznego. Acyclovir (Zovi-
go oraz hamowania psychoruchowego. Lek z uwagi
rax, Virolex) podaje się w półpaS
cu usznym.
na powinowactwo do receptorów H1 i H2 należy
60 Otorynolaryngologia, 2004, 3(2), 55-60
Leki moczopędne typy receptorów mogłyby lepiej kontrolować objawy za-
wrotów głowy z mniejszymi objawami ubocznymi, aniżeli
Leki moczopędne podawane są w łagodnych posta-
wieloreceptorowo działające leki antagonistyczne [12].
ciach choroby M�niŁre a wraz z ograniczeniem spożycia
soli i płynów. NajczęS
ciej jest stosowany acetazolamid Farmakoterapia zawrotów głowy nie zawsze jest sku-
(Diuramid)  inhibitor anhydrazy węglanowej, enzymu, teczna, co wynika z wielu przyczyn. Wymienić można
występującego w dużej iloS
ci w worku S
ródchłonki.
jedne z ważniejszych:
- brak dobrej metody oceny skutecznoS
ci aplikowanych
Glikokortykosteroidy
leków
Glikokortykosteroidy stosuje się w celu zmniejsze- - wymagany długi czas obserwacji, umożliwiający roz-
nia odczynu zapalnego lub alergicznego w ostrych za- poznanie istoty choroby lub ustalenie jej przyczyny
wrotach głowy [12]. - duży udział efektu placebo lub odwrotnie
- duża rozbieżnoS
ć pomiędzy poprawą wyników testów
Odkrycia obecnoS
ci właS
ciwych noS
ników synaptycz-
przedsionkowych a samooceną pacjenta.
nych pozwalają na selektywne zastosowanie takich le-
ków, których antagonistyczne lub agonistyczne działa- PrzyszłoS
cią terapii zawrotów głowy wydaje się być
nie może doprowadzić do zniesienia objawów, nie ha- terapia genowa lub leczenie z zastosowaniem czynnika
mując procesów kompensacyjnych. Na przykład leki, któ- wzrostu i komórek macierzystych.
re wybiórczo blokują muskarynowe lub histaminowe pod-
PiS
miennictwo
1. Baloh RW, Honrubia V. Clinical neurophysiology of the 7. Hain TC, Uddin M. Pharmacological treatment of vertigo.
vestibular system. Contemp Neurol Ser 1979; 18: 1-21. CNS Drugs. 2003; 17(2): 85-100.
2. De Waele C, Muhlethaler M, Vidal PP. Neurochemistry of 8. Rascol O, Hain TC, Brefal C i wsp. Antivertigo medications
the central vestibular pathways. Bram Res Brain Res Rey 1995; and drug-induced vertigo. A pharmacological review. Drugs
20(1): 24-46. 1995; 50(5): 777-791.
3. Cohen B, Helwig D, Raphan T. Baclofen aud yelocity storage:a 9. Ganaca MM, Caovilla HH, Gananca FF i wsp. Clonazepam in
model of the effects of the drug on the yestibulo-ocular reflex the pharmacological treatment of vertigo and tinnitus.
in the rhesus monkey. J Physiol 1987; 393: 703-725. International Tinnitus Journal 2002; 8(1): 50-53.
4. Endo T, Minami M, Hirafuji M i wsp. Neurochemistry aud 10. Ramsook C, Sahagun-Carreon I, Kozinetz CA, Moro-
neuropharmacology of emesis: the role of serotonin. Toxicology Sutherland D. A randomized clinical trial comparing oral
2000; 153(1-3): 189-201. ondansetron with placebo in children with vomiting from acute
gastroenteritis. Ann Emerg Med 2002; 39: 397-403.
5. Petrosini L, DellAnna ME. Vestibular compensation is affected
by treatment with dopamine active agents. Arch Ital Biol 1993; 11. Smith PF, Darlington CL. Can vestibular compensation be
131(2-3): 159-171. enhanced by drug treatment? A review of recent evidence.
J Vestib Res 1994; 4(3): 169-179.
6. Neurootological Therapy. Archives for Sensology and
Neurootology In Science and Practice, 2004, www.vertigo- 12. Derebery MJ. Allergic management of M�niŁre s disease: an
dizziness.com./English/neurootological_therapy.html. outcome study. Otolaryngol Head Neck Surg 2000; 122: 174-182.