III Katedra Chirurgii Ogólnej
Collegium Medicum UJ
BUDOWA USTROJU
Zaburzenia regulacji wodno-
elektrolitowej i kwasowo-zasadowej
Skład ustroju
100%
Tłuszcz
Tłuszcz
Tłuszcz
90%
25%
25%
25%
80%
Sucha
70%
BMC
PPK
60%
20%
33%
50%
BMC
40%
75%
30%
Woda
MK
55%
42%
20%
10%
0%
% wagi ciała
Skład ustroju:
Masa komórkowa - 42% wagi ciała
Przestrzeń p/kom - 33% wagi ciała
Tłuszcz - 25% wagi ciała
Przestrzeń p/kom - 33% wagi ciała
Frakcja płynna 25%
Frakcja stała 8%
" płyn
" mineralne
zewnątrzkomórkowy
składniki kości
" osocze
" tkanka łączna
Dystrybucja płynów ustrojowych
W celu dokonania prostych obliczeń
przyjęto, że objętość płynu przestrzeni
zewnątrzkomórkowej wynosi 20% tj ok.14l
Osocze 4% Płyn pozakomórkowy 16%
~ ok. 3 litry ( dokładnie ~ ok. 11 litrów
2800ml)
3% 4% 16%
k
o
r
s
Płyn w przestrzeni pozakomórkowej
w
o
i
c
(pozanaczyniowy)
n
z
k
e
i
krew 7%
płyn zewnątrzkomórkowy 20%
Ht
Elementy morfotyczne 2100ml tj.30ml/kg.w.c krwinki
Osocze stanowi 2800ml tj.40ml/kg w.c. całkowita
objętość krwi
Skład osocza krwi
Kationy: Aniony:
Na+ 142 Cl- 103
K+ 5,0 HCO3- 27
Ca++ 5,0 białko 17
Mg++ 3,0 kw. org. 5
fosforanowy 2
siarkowy 1
_____________________________________
155mEq/l 155mEq/l
Skład płynu wewnątrzkomórkowego
Kationy: Aniony:
K+ 150 HCO3- 25
Na+ 21 HPO4- 121
Mg++ 40 białko 55
SO4- 10
_____________________________________
211mEq/l 211mEq/l
Bilans wodny ustroju
" Utrata 2600ml/dobę
 przez nerki 1500ml
 przez płuca i skórę 1000ml
 z kałem 100ml
" Podaż 2600ml/dobę
 w pok. stałych i płynnych 2300ml
 woda endogenna 300ml
" BILANS +/- zerowy
Patologiczna utrata płynów
" Gorączka 500ml/1 stopień > 37.0
" Krwawienie z rany
" Dreny
" Przetoki
" Biegunki
" Sekwestracja w III przestrzeni
Patologiczna utrata płynów
" Nerki: poliuria; po odbarczeniu odpływu; faza poliuryczna po
ostrym uszkodzeniu kanalików; ciężkie uszkodzenie nerek
" Inne przyczyny: moczówka prosta; cukrzyca;
hipoaldosteronizm
" Brak fizjologicznego czucia pragnienia: uszkodzenia
podwzgórza
" Niemożność dostępu do wody: unieruchomienie; zaburzenia
świadomości; noworodki
" Zatrzymanie wody: choroby serca; hipoproteinemia;
uszkodzenie nerek; marskość wątroby
Dobowe zapotrzebowanie
na elektrolity
" Sód 100mEq (podajemy około150mEq)
" Chlor 120mEq
" Potas 60  80 mEq
Najczęstsze zaburzenia
wodno-elektrolitowe
" Odwodnienie / Przewodnienie
" Dyselektrolitemia:
 hipo / hiperkaliemia
 hipo / hipernatremia
 hipo / hiperkalcemia
 hipo / hipermagnezemia
Gospodarka wodno -
elektrolitowa
Regulacja homeostazy
" izohydria (jony H+)
" izotonia (ciśnienie osmotyczne)
" izojonia
" fizjologiczne przestrzenie wodne
tętnica żyła
ph>po + pk phH2O H2O
ph - ciśnienie hydrostatyczne
po  ciśnienie osmotyczne
pk  ciśnienie onkotyczne
Objętości płynu
pozakomórkowego
" Uraz ( oparzenia, zmiażdżenie)
" Choroby przewodu pokarmowego
- nudności
- biegunka
- III przestrzeń np. w niedrożności pp
Objętości płynu
pozakomórkowego
" przewlekle stany septyczne
" głodzenie
" nowotwory przewodu pokarmowego
" ostra niedomoga nerek
Skład jonowy osocza:
KATIONY: ANIONY:
Na + - 142 mmol/l Cl- 103 mmol/l
K+ - 5 mmol/l HCO3 - 27 mmol/l
Ca++ - 5 mmol/l Białka - 17 mmol/l
Mg++ - 3 mmol/l Kwasy organiczne - 5
Fosforany  2 mmol/l
Siarczany  1 mmol/l
Skład jonowy płynu
komórkowego:
KATIONY: ANIONY:
K + - 150 mmol/l Fosforany 130 mmo/l
Mg++ - 40 mmol/l Białka - 45 mmol/l
Na+ - 5 mmol/l HCO3 - 10 mmol/l
Inne - 10 mmol/l
Dobowe zapotrzebowanie
Na K
około 8,6 g NaCl Około 4,5  7,5 g KCl
= 150 mmol Na+ = 60  100 mmol
= 1000 ml 0,9% = 1mmol/kg
roztworu NaCl
średnio 60 mmol/l
Regulacja wydzielania aldosteronu
spadek RR, hyponatremia,
renina
angiotensyna I i II
aldosteron (-)
w nerkach: zatrzymanie sodu, zatrzymanie HCO3, wzrost
wydalania K+ i H+, oszczędzanie Na i wydalanie K w ślinie,
pocie, soku jelitowym
wzrost RR
Hiponatremia:
Przesuniecie wody z komórki: hipoglikemia, mannitol
Przesunięcie sodu do komórki: utrata potasu
Zatrzymanie wody: zespół nieadekwatnej sekrecji ADH
(SIADH)- ADH (guzy nowotworowe płuc, trzustki,prostaty; obrażenia i
uszkodzenia płuc; obrażenia i uszkodzenia mózgu; stres,emocje,wymioty,
karbamezepina, klofibrat, vinkrystyna, chlorpropamid, narkotyki); obrzęki
pochodzenia kardiogennego
Straty sodu: nerki, przewód pokarmowy, skóra
Nadmierne przyjmowanie wody: polidypsia
Utrata do III przestrzeni oraz przez skórę
Hyponatremia (Na < 135 mmol/l)
OBJAWY:
" ogólne osłabienie, uczucie wyczerpania
" bóle głowy, nudności, wymioty, brak
apetytu, zaburzenia orientacji
" drgawki, śpiączka
chory blady,  nalany , osłabiony, słabo
reaguje na otoczenie
Hiponatremia:
Ostra - gdy obniżenie poziomu sodu wynosi 0.5mmol/godz.
Przewlekła  gdy u pacjenta nie stwierdza się zaburzeń
neurologicznych lub można określić że czas trwania
hiponatremii >48godz.
W stanach hipowolemii Na uzupełniamy
roztworami 0.9%NaCl, natomiast w
stanach normowolemii 3-10% NaCl.
Hipernatremia:
H2O
mechanizm wyrównywania tonii
Podwyższony
Obniżony poziom Na
poziom Na
Normalny poziom Na
całkowitego
" woda i sód wydalane
" Nadmierna utrata wody
normalnie a utrata
" W postaciach
(moczówka prosta)
wody > niż utrata sodu
przewlekłych z
H2O> Na
" Brak podaży sodu z
zatrzymaniem sodu
zewnątrz
przez nerki
Diureza osmotyczna,
intensywne pocenie się,
biegunka
Hypernatremia (Na > 145 mmol/l)
OBJAWY:
" zwiększenie pobudliwości nerwowej
" wzmożenie odruchów ścięgnistych i
napięcia mięśni
" drgawki, śpiączka
chory podrażniony, pobudzony,
zaczerwieniony, z często podwyższoną
temperaturą, ma halucynacje, delirium
Hipokaliemia:
" Obniżona podaż
" Zwiększone wydalanie: pierwotny i wtórny
hiperaldosteronizm, leczenie sterydami, diuretyki,
uszkodzenie kanalików nerkowych
" Przewód pokarmowy: wymioty, biegunki
" Przesunięcie do komórki: insulina,
beta-adrenergiki, aldosteron
" Alkaloza
Hipokaliemia ( <3,8 mmol/l)
OBJAWY:
" zaburzenia rytmu ( skurcze dodatkowe)
" osłabienie siły mięśni, porażenia wiotkie
" niedrożność porażenna jelit
" parestezje, apatia, senność
" zatrzymanie akcji serca w skurczu
" w EKG spłycenie T, obniżenie ST, fala U
Hiperkaliemia:
" Nadmierna podaż droga doustną lub dożylną
" Przesunięcie z komórki: kwasica, niedobór
insuliny, beta-blokery, stymulatory alfa-adrenergiczne,
glukagon
" Rozpad komórki: rabdomioliza, hemoliza,
oparzenie, rozpad guzów neo pod wpływem leczenia,
sukcynylocholina
" Niewydolność nadnerczy
" Niewydolność nerek
Hyperkaliemia ( >5,5 mmol/l)
OBJAWY:
" zaburzenia rytmu (bradykardia)
" osłabienie siły mięśni, parestezje, arefleksja
" porażenie mięśni
" zatrzymanie akcji serca w rozkurczu
" w EKG wysokie i szpiczaste T, poszerzenie
ORS, skrócenie ST, zanik P
Zaburzenia wodno - elektrolitowe
Ht Hb białko Na
deficyt osocza
N N
płynu
N
pozakomórkowego
płynu
N
pozakomórkowego
nadmiar wody
N
deficyt wody
N
Postępowanie w zaburzeniach
wodno-elektrolitowych
Rodzaj zaburzenia Postępowanie
deficyt osocza
odwodnienie osocze
izotoniczne
płynu
odwodnienie 0,9% NaCl
pozakomórkowego
izotoniczne
płynu
przewodnienie ograniczenie Na
pozakomórkowego
izotoniczne
nadmiar wody
przewodnienie ograniczenie H2O
hipotoniczne
deficyt wody
odwodnienie 5% glukoza
hipertoniczne
2 Na+
3 K+ 1 H+
błona komórkowa
Zaburzenia gospodarki
kwasowo-zasadowej
" Kwasica
 oddechowa / metaboliczna
" Alkaloza
 oddechowa / metaboliczna
Zaburzenia równowagi kwasowo - zasadowej
rodzaj HCO3 pCO2 pH
kwasica
metaboliczna
kwasica
oddechowa
alkaloza
metaboliczna
alkaloza
oddechowa