Przedszkole dobry start dla Twojego dziecka
Jak organizowa
edukacj przedszkolną
w nowych formach
Informator
2008/2009
Rok Przedszkolaka
Warszawa, czerwiec 2008
Rok Przedszkolaka www.men.gov.pl
Informator
Niniejszy informator powsta" przy wspó"pracy wielu osób, dla których waŻne
jest zapewnienie powszechnego dostpu do wychowania przedszkolnego i tym
samym zwikszanie szans edukacyjnych polskich dzieci.
W pracy nad informatorem wykorzystano, za zgodą autorów, materia"y przygotowane przez:
" Teres Ogrodziłską prezesa Zarządu Fundacji Rozwoju Dzieci
im. Jana Amosa Komełskiego
" Alin Koziłską-Ba"dyg prezesa Zarządu Federacji Inicjatyw OĘwiatowych
" ElŻbiet To"wiłską-Królikowską wiceprezesa Zarządu Federacji Inicjatyw
OĘwiatowych
" Barbar Kucza"ek prezesa Zarządu Spo"eczno-OĘwiatowego Stowarzyszenia
Pomocy Pokrzywdzonym i Niepe"nosprawnych Edukator w omŻy
" Marka Olszewskiego wójta Gminy Lubicz i wiceprzewodniczącego
Związku Gmin Wiejskich
" Teres Opolską i Ew Koz"owską nauczycieli konsultantów z Centrum
Metodycznego Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej
Prace koordynowali:
" Zbigniew W"odkowski, podsekretarz stanu w MEN
" ElŻbieta Nerwiłska, dyrektor Departamentu Zwikszania Szans Edukacyjnych w MEN
" Aleksandra Sawicka, dyrektor Departamentu Komunikacji Spo"ecznej w MEN
Wszystkim osobom, które wnios"y wk"ad w przygotowanie
informatora, sk"adamy serdeczne podzikowania.
Podzikowanie
Szanowni Pałstwo
Skuteczne wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i m"odzieŻy jest jednym
z priorytetów polityki oĘwiatowej rządu Donalda Tuska.
Dostrzegając ogromne znaczenie wczesnej edukacji dla rozwoju dziecka,
na pierwszym miejscu listy zadał Ministerstwa Edukacji Narodowej
umieĘciliĘmy upowszechnienie edukacji przedszkolnej, w tym zapewnienie
wszystkim piciolatkom rocznego przygotowania przedszkolnego.
Aby zapewni dobre przygotowanie dzieci picioletnich do podjcia nauki w szkole,
opracowaliĘmy podstaw programową wychowania przedszkolnego, którą
trzeba bdzie realizowa we wszystkich placówkach wychowania przedszkolnego
w Polsce, niezaleŻnie od ich formu"y organizacyjnej.
ZaplanowaliĘmy takŻe prawne, finansowe i programowe wsparcie wychowania
przedszkolnego prowadzonego w róŻnych formach: od wzmocnienia
istniejących juŻ tradycyjnych przedszkoli, poprzez tworzenie nowych miejsc,
oddzia"ów przedszkolnych w szko"ach, do organizowania wychowania
przedszkolnego w tzw. innych formach, czyli punktach przedszkolnych
i zespo"ach wychowania przedszkolnego.
Zachcam wszystkich, którym leŻy na sercu wyrównywanie szans edukacyjnych
polskich dzieci, do dzia"ania na rzecz upowszechniania edukacji przedszkolnej,
do tworzenia przedszkoli, oddzia"ów, zespo"ów i punktów przedszkolnych.
By te dzia"ania u"atwi, przedstawiam Pałstwu niniejszy informator, wskazujący
i promujący róŻne moŻliwoĘci organizowania edukacji przedszkolnej, jakie
stwarza rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 stycznia 2008 r.
w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków
tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich dzia"ania.
Katarzyna Hall
Minister Edukacji Narodowej
Podzikowanie
Spis treĘci
I. Dlaczego warto, aby dzieci korzysta"y z edukacji przedszkolnej? . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1. Rok Przedszkolaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2. Waga edukacji i diagnozy przedszkolnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
3. Edukacja przedszkolna w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
4. Alternatywne formy edukacji przedszkolnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
II. Co warto wiedzie organizując inne formy wychowania przedszkolnego? . . . . . . . . . 14
1. Inne formy wychowania przedszkolnego kto i gdzie moŻe je zak"ada? . . . . . . . 15
2. Wymagania lokalowe, sanitarne i bezpieczełstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
3. Organizacja pracy w zespo"ach i punktach przedszkolnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
4. Wymagane kwalifikacje i nadzór pedagogiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
5. Rola rodziców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
6. Finansowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
III. Krok po kroku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Jak za"oŻy zespó" wychowania przedszkolnego lub punkt przedszkolny?
IV. Za"ączniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
1. Ujednolicony tekst rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej . . . . . . . . . . . . . . 26
z dnia 10 stycznia 2008 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania
przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz
sposobu ich dzia"ania, uwzgldniający zmiany wprowadzone
rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 czerwca 2008 r.
2. Projekt Podstawy programowej wychowania przedszkolnego . . . . . . . . . . . . . . . . 31
3. Przyk"adowy wniosek o wpis do ewidencji niepublicznej innej formy . . . . . . . . . . . 38
wychowania przedszkolnego
4. Projektowany harmonogram obniŻenia wieku szkolnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Spis treĘci
6
I. Dlaczego warto, aby dzieci
korzysta"y z edukacji przedszkolnej?
Pierwsze lata Życia dziecka to z"oty okres w jego rozwoju. WikszoĘ wrodzonych umiejtnoĘci
dziecka rozwija si intensywnie w wieku przedszkolnym, dotyczy to takŻe zdolnoĘci uczenia si.
Dlatego dzia"ania edukacyjne, pobudzanie rozwoju intelektualnego i spo"ecznego dziecka,
przynoszą najlepsze rezultaty w"aĘnie w tym czasie. Jest to takŻe najlepszy okres na zapobieganie
ewentualnym póęniejszym trudnoĘciom w nauce na niwelowanie dysharmonii i zaburzeł
rozwojowych, wyrównywanie zaniedbał Ęrodowiskowych.
Powody, dla których warto realizowa wczesną edukacj przedszkolną dzieci, mają charakter
fundamentalny. Oto one:
" znacząca czĘ moŻliwoĘci intelektualnych cz"owieka kszta"tuje si w pierwszych latach Życia,
" wczesna edukacja najefektywniej pomaga wyrównywa szanse edukacyjne dzieci,
zagroŻonych wykluczeniem spo"ecznym,
" umiejtnoĘci, które ma"e dzieci wyniosą z przedszkola, zaowocują w szkole
dzieci bdą osiąga lepsze wyniki nauczania,
" uczestnictwo w grupie przedszkolnej stwarza, zw"aszcza jedynakom, szczególną
okazj do rozwijania dojrza"oĘci emocjonalnej zgoda na d"uŻsze rozstanie
z bliską osobą, akceptacja oczekiwania na swoją kolej, pokonywanie niepowodzeł,
respektowanie poleceł, rozwijanie samodzielnoĘci; jednoczeĘnie pozwala na
budowanie pozytywnych relacji midzy rodziną a Ęwiatem zewntrznym,
" grupa rówieĘnicza i nawiązywane w niej pod kierunkiem nauczyciela relacje stanowią
bardzo sprzyjające Ęrodowisko do rozwoju umiejtnoĘci jzykowych wzbogacanie
zasobu s"ów i jasne formu"owanie swych myĘli,
" wychowanie przedszkolne jest niezwykle cenną okazją do nabywania doĘwiadczeł
w trakcie zabawy, która jest dla dzieci intensywnym procesem uczenia si,
" wychowanie przedszkolne pozwala wzbogaci wartoĘci i doĘwiadczenia wyniesione
z domu o doĘwiadczenia rówieĘników,
" obecnoĘ dziecka w grupie przedszkolnej stwarza nauczycielom okazj do jego
profesjonalnej obserwacji i ewentualnego zauwaŻenia niepokojących zachował
czy niedostatku podstawowych umiejtnoĘci nauczyciel moŻe rozwija i korygowa
zaburzone funkcje dziecka,
" w przedszkolu moŻna skutecznie kszta"towa gotowoĘ dziecka do nauki szkolnej,
przygotowa do uczenia si przez ca"e Życie i przez to zapewni mu lepsze szanse
edukacyjne,
" inwestycja w edukacj przedszkolną to inwestycja w przysz"oĘ spo"eczełstwa
lepiej wykszta"cone spo"eczełstwo to lepsza sytuacja gospodarcza i mniejsze
obciąŻenia spo"eczne.
Rok Przedszkolaka
7
W wielu Ęrodowiskach nie ma tradycji edukacji przedszkolnej. Tam trzeba przekonywa rodziców,
Że nawet ma"e dziecko stale si uczy i warto mu t nauk urozmaici oraz wesprze profesjonalną
edukacją przedszkolną. Jest bardzo waŻne, by dziecko w wieku 3 5 lat, przynajmniej po kilka
godzin dziennie, uczy"o si i bawi"o si z rówieĘnikami pod opieką nauczycielki i w ten sposób
poznawa"o otaczający je Ęwiat oraz doskonali"o swoje umiejtnoĘci. Temu w"aĘnie celowi mają
s"uŻy inne formy wychowania przedszkolnego. Mają przekona do edukacji przedszkolnej tych,
którzy dziĘ preferują pozostawianie ma"ych dzieci przez ca"y dzieł w domu.
1. Rok Przedszkolaka
NajwaŻniejsze zadania Ministerstwa Edukacji Narodowej dotyczące edukacji przedszkolnej to:
" upowszechnienie edukacji przedszkolnej dla dzieci w wieku 3 5 lat,
" zagwarantowanie kaŻdemu dziecku co najmniej rocznej edukacji przedszkolnej,
przygotowującej do nauki w szkole,
" zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez realizowanie ca"ej
podstawy programowej we wszystkich formach organizacyjnych wychowania przedszkolnego,
" dostosowanie form wychowania przedszkolnego do potrzeb lokalnego Ęrodowiska.
Priorytety te towarzyszą podejmowanej po wielu analizach decyzji o obniŻeniu wieku
rozpoczynania nauki szkolnej. SzeĘciolatki zaczynające nauk w szkole powinny mie moŻliwoĘ
skorzystania uprzednio z edukacji przedszkolnej. W roku szkolnym 2009/2010 do klasy pierwszej
pójdą razem siedmiolatki i czĘ szeĘciolatków. Decyzja o rozpoczciu nauki w pierwszej klasie
przez szeĘciolatka bdzie uzaleŻniona od gotowoĘci dziecka do podjcia nauki w szkole.
Najkorzystniejszą formą oceniania stopnia tej gotowoĘci jest obserwacja dziecka w trakcie
edukacji przedszkolnej. Dlatego juŻ w roku szkolnym 2008/2009 warto umoŻliwi jak najliczniejszej
grupie piciolatków choby czasowy udzia" w róŻnych formach wychowania przedszkolnego.
Dla podkreĘlenia znaczenia wychowania przedszkolnego, a takŻe Żeby osiągną zak"adane cele
rok szkolny 2008/2009 og"aszamy Rokiem Przedszkolaka.
DąŻymy do tego, by polskie dzieci jak najszerzej korzysta"y z prawa do dobrze zorganizowanej
i umoŻliwiającej ich indywidualny rozwój edukacji przedszkolnej. W duŻych miastach obserwujemy
sta"y wzrost zapotrzebowania na miejsca w przedszkolach. Przyczyni"a si do tego rosnąca liczba
urodzeł dzieci od 2002 roku oraz wiksze moŻliwoĘci zatrudnienia dla rodziców. W interesie
dzieci z ma"ych miejscowoĘci i ze wsi warto doprowadzi do podobnego zwikszenia zaintereso-
wania edukacją przedszkolną takŻe w tych Ęrodowiskach.
Rok Przedszkolaka
8
Od roku szkolnego 2009/2010 chcemy da piciolatkom prawo do edukacji przedszkolnej, co
oznacza, Że samorząd gminny bdzie mia" obowiązek zapewnienia bezp"atnej edukacji przed-
szkolnej tym piciolatkom, których rodzice bdą sobie tego Życzy. Po okresie przejĘciowym,
trwającym do roku szkolnego 2010/2011, planujemy wprowadzenie obowiązkowego
rocznego przygotowania przedszkolnego dla wszystkich dzieci picioletnich, zgodnie z podstawą
programową wychowania przedszkolnego.
DziĘ szeĘciolatek ma do wyboru dwie formy realizacji obowiązku rocznego przygotowania
przedszkolnego: w przedszkolnej lub w szkolnej zerówce . Podobnie chcielibyĘmy, aby
w kolejnych latach rodzice piciolatków otrzymali do wyboru dwie moŻliwoĘci edukacji
przedszkolnej dla swoich dzieci:
" w przedszkolach nie tylko edukujących, ale takŻe zapewniających opiek nad dzieckiem
do 10 godzin dziennie;
" w innych formach wychowania przedszkolnego dostosowanych do potrzeb rodzin,
które pragną zapewni swoim dzieciom ca"odzienną opiek domową. Dla tych
piciolatków zalecany czas przygotowania przedszkolnego to od 3 do 5 godzin
dziennie, w zaleŻnoĘci od liczebnoĘci grup, w których odbywa si edukacja.
Priorytetem jest zapewnienie moŻliwoĘci zrealizowania podstawy programowej. Grupy ma"o liczne
np. od 3 do 10 dzieci mogą poprzesta na mniejszej liczbie godzin, ale dla grup róŻnowiekowych
lub liczących wicej dzieci optymalne jest 4 5 godzin zaj dziennie. NaleŻy przy tym pamita, Że im
d"uŻej dziecko bdzie korzysta"o z wychowania przedszkolnego, zarówno w wymiarze dziennym, jak
i tygodniowym, tym lepiej bdzie przygotowane do podjcia nauki w szkole, radzenia sobie
z pojawiającymi si problemami wieku dziecicego, bdzie mia"o wikszą szans na odnoszenie
sukcesów najpierw w szkole, a potem w doros"ym Życiu.
2. Waga edukacji i diagnozy przedszkolnej
O sukcesach w nauce szkolnej w wikszym stopniu decyduje dojrza"oĘ szkolna dzieci niŻ ich
metryka (rok urodzenia). Z badał wynika, Że w grupach siedmiolatków róŻnice w tempie rozwoju
umys"owego sigają nawet 4 lat. WikszoĘ dzieci reprezentuje norm rozwojową, ale oko"o
25 procent dzieci pod wzgldem sprawnoĘci umys"owej dorównuje dziewiciolatkom. Podobna
liczba dzieci funkcjonuje na poziomie piciolatków. Dla jednych wszystko, co dzieje si w ramach
szkolnych zaj jest banalne i nudne, zaĘ dla drugich jest za trudne i stresujące.
Wolniejszy rozwój umys"owy we wczesnym dzieciłstwie nie jest niczym z"ym. Rozwój umys"owy
jest bowiem kapryĘny: raz przebiega wolniej, raz szybciej. Bywają dzieci w wieku przedszkolnym,
które bardzo szybko idą do przodu, a potem, kiedy są juŻ w szkole gdy dorastają nastpuje
zwolnienie tempa. Bywa i odwrotnie: są dzieci, które z róŻnych powodów rozwijają si w wieku
przedszkolnym odrobin wolniej, Żeby za chwil ruszy bardzo szybko do przodu.
Rok Przedszkolaka
9
Rodzice, pomagający swoim dzieciom stawia pierwsze kroki, a potem mówi pierwsze s"owa,
wspierają je i wiedzą, Że bez wzgldu na to, czy dziecko po raz pierwszy stanie
samodzielnie na w"asnych nogach w wieku 8 miesicy czy teŻ 1,5 roku, bdą dumni z tego, Że
chodzi samodzielnie. Kiedy juŻ dziecko bdzie doros"e, fakt czy zacz"o ono mówi ca"ymi
zdaniami po ukołczeniu roku, czy teŻ dopiero trzech lat, bdzie bez znaczenia. Tak samo warto
podchodzi do podejmowania decyzji o rozpoczynaniu nauki szkolnej i wspierania w rozwoju
dzieci w przedszkolach, zaleŻnie od ich indywidualnych potrzeb.
Rodzicom trudno porówna swoje dziecko z rówieĘnikami. Dlatego dobrze jest wys"ucha
specjalistów, popatrze, czego dziecko bdzie si uczy"o w klasie pierwszej i zastanowi si, czy
aby nie bdzie to dla niego za trudne. Istnieje równieŻ moŻliwoĘ stymulowania rozwoju,
korygowania opóęnieł rozwojowych. Im wczeĘniej to zrobimy, tym lepiej. W piątym roku Życia
moŻna uzyska lepsze efekty niŻ póęniej, po prostu dlatego, Że mniej jest wiedzy, którą trzeba
kszta"towa w dziecicym umyĘle. MoŻna si skupi na rozumowaniu, emocjach, na sprawnoĘci
ruchowej, itp.
Dlatego w pakiecie naszych priorytetów szko"a przyjazna dla dzieci umieĘciliĘmy powszechną
przedszkolną diagnoz dojrza"oĘci do nauki szkolnej i dzia"ania wspomagające rozwój tych dzieci,
które w swoim naturalnym rozwoju jeszcze takiej dojrza"oĘci nie osiągn"y. UmoŻliwi to dzieciom
o przyspieszonym rozwoju wczeĘniejsze rozpoczcie nauki szkolnej, zaĘ pozosta"ym dzieciom
zapewni czas i warunki dla osiągnicia takiego poziomu, który pozwoli im póęniej w pe"ni
korzysta z nauki szkolnej.
ObniŻenie wieku szkolnego wraz z powszechnym procesem ustalania dojrza"oĘci szkolnej jest
wyrazem troski o lepsze losy szkolne dzieci. Innym przejawem tej troski jest bardzo dok"adnie
opracowana nowa podstawa programowa wychowania przedszkolnego. TreĘci kszta"cenia są
z jednej strony dopasowane korzystnie do rozwoju dzieci, z drugiej zaĘ do tego, co wymagane
bdzie póęniej w szkole.
Dlatego warto, aby rodzice poznawali t podstaw, zadbali o to, by ich picioletnie dzieci by"y
objte edukacją przedszkolną i s"uchali uwaŻnie nauczycieli zajmujących si wychowaniem
przedszkolnym ich dzieci.
Rok Przedszkolaka
10
3. Edukacja przedszkolna w Polsce
W Polsce prowadzenie przedszkoli jest jednym z podstawowych zadał w"asnych gminy.
Na skutek wzrostu bezrobocia i trudnej sytuacji ekonomicznej okresu transformacji ustrojowej
oraz zmniejszania si liczby dzieci w wieku przedszkolnym, na początku lat dziewidziesiątych
zamknito i zlikwidowano wiele przedszkoli.
Od roku 1990, w pierwszej fazie transformacji ustrojowej, odziedziczyliĘmy
przedszkola publiczne o Ęrednim zwykle standardzie lokalowym, jak na tamte czasy.
Wobec gwa"townie narastającego bezrobocia, niŻu demograficznego oraz rachunku
ekonomicznego wiele przedszkoli opustosza"o. Bezrobotne matki, a czsto takŻe
ojcowie, nie mieli motywacji do posy"ania swoich dzieci do przedszkoli. Mogli sami
zajmowa si dziemi w domu, nie ponosząc Żadnych kosztów. Dochodzi"o do takich
sytuacji, jak na przyk"ad w mojej gminie Lubicz, gdzie w przedszkolu publicznym,
na dwunastu pracowników przedszkola, ze 120 dzieci pozosta"o dwanaĘcioro.
W związku z tym dwa przedszkola publiczne zosta"y na początku lat dziewidziesiątych
zlikwidowane, przy braku reakcji spo"ecznoĘci lokalnej. Budynki po przedszkolach
przekazane zosta"y na potrzeby szkó". Przytoczony przyk"ad jest typowy dla lat
dziewidziesiątych w polskich gminach wiejskich. Zjawisko to, w nieco mniejszej skali,
wystpowa"o takŻe w miastach. Potrzeba ponownego ich otwarcia pojawi"a si dopiero
oko"o roku 1998.
Marek Olszewski Wójt Gminy Lubicz, Wiceprzewodniczący Związku Gmin Wiejskich
Wraz z poprawą sytuacji gospodarczej obserwujemy stopniowy wzrost zapotrzebowania na
wychowanie przedszkolne. Coraz wicej osób znajduje zatrudnienie i potrzebuje pomocy
w postaci zapewnienia opieki nad dziemi. Coraz wiksza liczba rodziców ma takŻe ĘwiadomoĘ
znaczenia wczesnej edukacji dla pomyĘlnego rozwoju dziecka. RównieŻ na wsi wzrasta
ĘwiadomoĘ rodziców wiedzą, jak waŻne dla ich dzieci jest wykorzystanie wszystkich szans na
popraw warunków ich startu w doros"e Życie. Niestety, nie jest "atwo odbudowa baz, która
zosta"a w przesz"oĘci w sposób drastyczny ograniczona.
Rok Przedszkolaka
11
Wed"ug danych z Systemu Informacji OĘwiatowej (stan na 30.09.2007), na ogólną liczb 2478
polskich gmin, aŻ w 539 nie ma ani jednego przedszkola. W szko"ach znajdują si 2143
oddzia"y przedszkolne dla szeĘciolatków. Aktualnie wychowaniem przedszkolnym objtych jest
w skali kraju Ęrednio ok. 44% dzieci w wieku 3 6 lat. Są to najniŻsze wskaęniki upowszechniania
wychowania przedszkolnego wĘród krajów Unii Europejskiej.
Procent czterolatków w przedszkolach w Unii Europejskiej
100.00
90.00
80.00
70.00
60.00
50.00
40.00
30.00
20.00
10.00
0.00
Łród"o: Eurostat, 2005
Dlatego w Polsce zadanie upowszechnienia edukacji ma"ych dzieci, w tym zapewnienie
wszystkim dzieciom picioletnim prawa do bezp"atnej edukacji przedszkolnej, stanowi jedno
z g"ównych zamierzeł resortu edukacji, planowanych na lata 2009 2011. W tym okresie
poŻądane jest szybkie i znaczące podniesienie wskaęnika liczby dzieci objtych edukacją
przedszkolną do 70% w skali kraju.
Rok Przedszkolaka
UE
Cypr
Litwa
Malta
Dania
otwa
Belgia
Wgry
Grecja
Polska
Austria
Irlandia
W"ochy
Francja
Estonia
Czechy
Niemcy
Bu"garia
Szwecja
S"owacja
Rumunia
Finlandia
S"owenia
Holanidia
Hiszpania
Portugalia
Chorwacja
Luksemburg
Wielka Brytania
12
4. Alternatywne formy edukacji przedszkolnej
Problem niskiego upowszechnienia edukacji przedszkolnej w Polsce dostrzeg"a Unia Europejska,
przeznaczając dla Polski Ęrodki na realizacj programu Alternatywne formy edukacji przedszkolnej.
Program ten jest przede wszystkim adresowany do gmin wiejskich, na terenie których nie
funkcjonują przedszkola.
% gmin wiejskich bez przedszkoli
Łród"o: Dobry Start, Fundacja Rozwoju Dzieci im. Komełskiego
Stworzenie moŻliwoĘci prawnych dla organizowania innych form wychowania przedszkolnego to
szansa na znaczny przyrost liczby dzieci w wieku 3 5 lat objtych wychowaniem przedszkolnym,
a takŻe przy okazji na rozwijanie aktywnoĘci obywatelskiej.
Rok Przedszkolaka
13
W latach 2005 2008 Ministerstwo Edukacji Narodowej wdraŻa"o 19 projektów pod wspólnym
tytu"em Alternatywne formy edukacji przedszkolnej w ramach Sektorowego Programu
Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich 2004 2006. Dziki aktywnoĘci lokalnych organizacji
obywatelskich, samorządów, dzia"aczy oĘwiatowych, utworzono 802 oĘrodki alternatywnej
edukacji przedszkolnej na terenach wiejskich ca"ej Polski. OĘrodki te prowadzą edukacj dla oko"o
10,5 tysiąca dzieci. Na utworzenie i funkcjonowanie alternatywnych, wiejskich przedszkoli
przeznaczono 55,447 tys. z"otych (74,99% stanowi"y Ęrodki Europejskiego Funduszu Spo"ecznego,
a 25,01% zapewni" budŻet pałstwa). Nowo powo"ane oĘrodki edukacji przedszkolnej zosta"y
Życzliwie przyjte zarówno przez rodziców, jak i lokalne samorządy. Z informacji uzyskanych od
realizatorów projektu wynika, Że zdecydowana wikszoĘ utworzonych oĘrodków przedszkolnych
bdzie kontynuowa"a swoją dzia"alnoĘ po zakołczeniu finansowania w ramach wspomnianego
programu.
Tworzenie róŻnych form wychowania przedszkolnego na poziomie lokalnym wymaga przede
wszystkim wspó"pracy w"adz samorządowych, rodziców, organizacji pozarządowych
i przedsibiorców. Projekty Alternatywnych form wychowania przedszkolnego, realizowane przez
róŻne organizacje pozarządowe, fundacje i stowarzyszenia, pokaza"y ogromną si", a takŻe
determinacj Ęrodowisk lokalnych. OĘrodki edukacji przedszkolnej sta"y si miejscem integracji
spo"ecznoĘci lokalnych, miejscem spotkał rodziców, czsto teŻ zacz"y pe"ni funkcj centrum
kultury i edukacji na wsi.
Przepisy wprowadzone nowelizacją ustawy o systemie oĘwiaty, uchwaloną 7 wrzeĘnia 2007 r.
(Dz. U. Nr 181, poz. 1292), i wydane na ich podstawie rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej
z dnia 10 stycznia 2008 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego,
warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich dzia"ania, Dz. U. Nr 7,
poz. 38 (za"ącznik nr 1) da"y gminom oraz innym osobom prawnym, a takŻe osobom fizycznym,
moŻliwoĘ organizowania od stycznia 2008 r. wychowania przedszkolnego w formach innych niŻ
przedszkola i oddzia"y przedszkolne w szko"ach podstawowych. Stwarza to moŻliwoĘ zape"nienia
bia"ych plam na mapie Polski, wzbogacenia i uzupe"nienia istniejącej sieci przedszkoli.
Rok Przedszkolaka
14
II. Co warto wiedzie, organizując
inne formy wychowania przedszkolnego?
Tradycyjne przedszkola najpe"niej realizują zasad powszechnej dostpnoĘci oraz
zapewniają realizacj podstawy programowej wychowania przedszkolnego. To w"aĘnie
przedszkola powinny, po uzupe"nieniu ich sieci innymi formami wychowania przedszkolnego, sta
si bazą do prowadzenia spójnej, perspektywicznej polityki oĘwiatowej gminy w zakresie wczesnej
edukacji.
Wychowanie przedszkolne moŻe by prowadzone w przedszkolach, oddzia"ach przedszkolnych
w szko"ach podstawowych oraz w nastpujących innych formach:
" w zespo"ach wychowania przedszkolnego gdzie zajcia są prowadzone
w niektóre dni tygodnia;
" w punktach przedszkolnych gdzie zajcia są prowadzone codziennie.
Wszystkie formy edukacji przedszkolnej mają obowiązek realizowania podstawy
programowej wychowania przedszkolnego.
Nowe rozwiązania organizacyjne przewidują równieŻ rozszerzenie funkcji tradycyjnego
przedszkola do roli bazy dla gminnego centrum edukacji i wspierania rozwoju ma"ego dziecka.
Istniejące przedszkola, wraz z zespo"ami wychowania przedszkolnego, bądę teŻ punktami
przedszkolnymi, mogą tworzy sie i stanowi lokalne centrum, pe"niące wielorakie funkcje
edukacyjne, kulturalne, integracji i pomocy Ęrodowiskowej na rzecz wspierania rozwoju ma"ego
dziecka i jego rodziny.
Na przyk"ad kilkanaĘcie punktów przedszkolnych, dzia"ających w sieci, moŻe korzysta z pracy
jednego wspólnego logopedy, psychologa czy innych potrzebnych specjalistów. Jeden nauczyciel
moŻe pracowa w dwóch zespo"ach wychowania przedszkolnego, zlokalizowanych w niewielkiej
odleg"oĘci od siebie.
Tworzenie sieci przedszkolnych "ączących publiczne i niepubliczne przedszkola, a takŻe inne
formy wychowania przedszkolnego, moŻe by szansą dla gminy na zapewnienie dzieciom
lepszego startu. Rodzicom umoŻliwia aktywne w"ączenie si w proces kreowania lokalnej polityki
oĘwiatowej, realizacj programów edukacyjnych i zapewnienie warunków do uczenia si przez
ca"e Życie.
Informator
15
1. Inne formy wychowania przedszkolnego kto i gdzie
moŻe je zak"ada?
Decyzj o prowadzeniu punktu przedszkolnego lub zespo"u wychowania przedszkolnego powinno
poprzedzi dok"adne zapoznanie si ze specyfiką tego rozwiązania oraz zrozumienie, czym te formy
róŻnią si od tradycyjnego przedszkola.
Wychowanie przedszkolne, zgodnie z art. 14 ustawy z dnia 7 wrzeĘnia 1991 r. o systemie oĘwiaty,
jest ofertą edukacyjną dla dzieci w wieku obecnie 3 6 lat (po obniŻeniu wieku obowiązku
szkolnego dla dzieci w wieku 3 5 lat), a jego podstawową formą organizacyjną jest przedszkole.
Przedszkole moŻe by publiczne lub niepubliczne. ączy ono w sobie funkcj edukacyjną,
wychowawczą i opiekułczą.
Natomiast punkty przedszkolne i zespo"y wychowania przedszkolnego są formami uzupe"niającymi
sie przedszkolną, w których jako pierwszoplanowe realizowane są zadania edukacyjno-
wychowawcze. Mają one pomóc dzieciom w zdobyciu kompetencji potrzebnych do udanego
startu szkolnego. Ich najwaŻniejszym zadaniem jest wyrównywanie szans edukacyjnych,
a najwikszą zaletą to, Że znajdują si blisko domu rodzinnego. We wszystkich formach
wychowania przedszkolnego zajcia realizowane są zgodnie z podstawą programową
wychowania przedszkolnego. Aktualnie przygotowywana jest nowa podstawa programowa
wychowania przedszkolnego (projekt w za"ączniku nr 2).
Punkty przedszkolne i zespo"y wychowania przedszkolnego mogą by zak"adane
przez:
" gmin,
" osob prawną (np. organizacj pozarządową, stowarzyszenie, fundacj,
związek wyznaniowy),
" osob fizyczną (kaŻdy doros"y obywatel, nie musi sam mie wykszta"cenia
pedagogicznego, ale wtedy musi zatrudni nauczyciela posiadającego kwalifikacje
do pracy w przedszkolu).
Punkty przedszkolne i zespo"y wychowania przedszkolnego mogą by tworzone
na przyk"ad w:
" budynku funkcjonującej szko"y lub przedszkola;
" budynku po zlikwidowanej szkole lub przedszkolu;
" Ęwietlicy Ęrodowiskowej;
" remizie straŻackiej;
" budynku parafialnym;
" domu kultury;
" prywatnym domu lub mieszkaniu;
" wynajtym pomieszczeniu;
" innych, odpowiednio zaadaptowanych lokalach.
Inne formy
16
2. Wymagania lokalowe, sanitarne i bezpieczełstwa
Ministerstwo Edukacji Narodowej, dostrzegając potrzeb organizowania innych form
wychowania przedszkolnego, podj"o dzia"ania mające na celu doprecyzowanie oraz
dostosowanie obowiązujących przepisów, dotyczących warunków lokalowych i sanitarnych, do
nowych potrzeb. Po konsultacjach z G"ównym Inspektorem Sanitarnym oraz Komendą G"ówną
Pałstwowej StraŻy PoŻarnej uzgodniono propozycje zmian w przepisach wymienionego
rozporządzenia.
Zaproponowano m.in., Że jednym z warunków utworzenia zespo"u lub punktu bdzie posiadanie
przez organ prowadzący pozytywnej opinii pałstwowego powiatowego inspektora sanitarnego oraz
komendanta powiatowego/miejskiego Pałstwowej StraŻy PoŻarnej o zapewnieniu bezpiecznych
i higienicznych warunków pobytu dzieci w lokalu, w którym prowadzone są zajcia zespo"u lub
punktu.
W rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 czerwca 2008 r., zmieniającym
rozporządzenie z dnia 10 stycznia 2008 r. zawarto takŻe szczegó"owe regulacje okreĘlające
warunki, jakie musi spe"nia lokal, w którym ma funkcjonowa punkt przedszkolny lub zespó"
wychowania przedszkolnego.
Przewidziane w rozporządzeniu z 13 czerwca 2008 r. z"agodzenie wymogów sanitarno-lokalowych
wobec punktów i zespo"ów (w porównaniu z przedszkolem i szko"ą) pozwoli na sprawniejsze
i "atwiejsze zak"adanie innych form wychowania przedszkolnego przez zainteresowane podmioty,
co przyczyni si do upowszechniania wychowania przedszkolnego szczególnie na terenach
wiejskich.
Dopuszcza si prowadzenie zaj w ramach zespo"u lub punktu w lokalu znajdującym si na
parterze budynku, o co najmniej dwóch wyjĘciach na zewnątrz, przy czym jednym z nich
powinny by drzwi lub okno umoŻliwiające bezpoĘrednie wyjĘcie na przestrzeł otwartą. W takim
lokalu zajcia mogą by organizowane tylko dla jednej grupy. Powierzchnia pomieszczenia
przeznaczonego do zbiorowego pobytu od 3 do 5 dzieci powinna wynosi co najmniej 16 m2.
W przypadku liczby dzieci wikszej niŻ 5 wymagana powierzchnia ulega odpowiedniemu
zwikszeniu na kaŻde kolejne dziecko o 2 m2, jeŻeli pobyt dziecka nie przekracza 5 godzin
dziennie. JeŻeli pobyt dziecka przekracza 5 godzin, naleŻy kaŻdemu kolejnemu dziecku zapewni
minimalną powierzchni 2,5 m2. Minimalna wysokoĘ pomieszczeł to 2,5 m.
W lokalu naleŻy zapewni pomieszczenie sanitarne z ciep"ą wodą, w którym zainstalowana jest
jedna miska ustpowa i jedna umywalka, przypadające na nie wicej niŻ 15 dzieci.
Prowadzenie doŻywiania dzieci w punkcie lub zespole wymaga stosowania przepisów
dotyczących bezpieczełstwa ŻywnoĘci i Żywienia.
Wymagania lokalowe
17
Spe"nienie wymogów sanitarnych okreĘlonych w przepisach potwierdza opinia pałstwowego
powiatowego inspektora sanitarnego, którą naleŻy do"ączy:
" do wniosku o udzielenie zezwolenia na za"oŻenie publicznej, innej formy wychowania
przedszkolnego
lub
" do zg"oszenia do ewidencji w przypadku form niepublicznych.
Z"agodzenie obowiązujących przepisów dotyczy obszaru ochrony przeciwpoŻarowej oraz
sanitarno-epidemiologicznej. Ze wzgldów bezpieczełstwa konieczne jest równieŻ stosowanie
si do przepisów budowlanych.
3. Organizacja pracy w zespo"ach i punktach przedszkolnych
Organizacja pracy zespo"u wychowania przedszkolnego i punktu przedszkolnego zosta"a okreĘlona
w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 stycznia 2008 r. w sprawie rodzajów
innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz
sposobu ich dzia"ania (Dz. U. Nr 7, poz.38).
Zgodnie z rozporządzeniem, zajcia w zespole wychowania przedszkolnego mogą by
prowadzone w niektóre dni tygodnia, minimum 3 godziny w ciągu jednego dnia i minimum
12 godzin w ciągu tygodnia. Punkt przedszkolny natomiast realizuje zajcia we wszystkie dni
robocze w tygodniu przez ca"y rok szkolny, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ
prowadzący. Podstawowym kryterium odróŻniającym obie formy jest czstotliwoĘ prowadzonych
w nich zaj.
Wymiar czasu pracy innych form wychowania przedszkolnego zaleŻnie od lokalnych potrzeb
i moŻliwoĘci moŻe by wyŻszy niŻ okreĘlają przepisy.
Minimalny dzienny wymiar zaj w zespole i punkcie wynosi 3 godziny. Liczba godzin zaj,
w czasie których realizowana jest podstawa programowa wychowania przedszkolnego, powinna
by uzaleŻniona od wielkoĘci grupy. JeĘli w grupie jest 3 do 5 dzieci (jest to minimalna liczebnoĘ
grupy okreĘlona w rozporządzeniu), 3 godziny zaj dziennie powinny umoŻliwi realizacj
podstawy programowej. Czym liczniejsza jest grupa, tym czas trwania zaj z dziemi powinien
by d"uŻszy (do 4 5 godzin dziennie). LiczebnoĘ grupy dzieci (od 3 do 25 dzieci) jest uzaleŻniona
od potrzeb Ęrodowiska lokalnego (ilu rodziców dzieci w wieku 3 5 lat jest zainteresowanych
korzystaniem z wychowania przedszkolnego) oraz od posiadanych warunków lokalowych (potrzebne
jest minimum 2 2,5 m2 na kaŻde dziecko). Czas pracy zespo"u lub punktu powinien by elastyczny,
dostosowany do liczebnoĘci grupy dzieci oraz do potrzeb i oczekiwał rodziców, aby zapewni
moŻliwoĘ zrealizowania wymagał, wynikających z podstawy programowej wychowania
przedszkolnego.
Organizacja pracy
18
4. Wymagane kwalifikacje i nadzór pedagogiczny
Zgodnie z art. 14 a ust. 6 ustawy o systemie oĘwiaty zajcia w zespo"ach wychowania
przedszkolnego lub punktach przedszkolnych prowadzą nauczyciele posiadający kwalifikacje
wymagane od nauczycieli przedszkoli, które są okreĘlone w ż 4 rozporządzenia Ministra Edukacji
Narodowej i Sportu z dnia 10 wrzeĘnia 2002 r. w sprawie szczegó"owych kwalifikacji
wymaganych od nauczycieli oraz okreĘlenia szkó" i wypadków, w których moŻna zatrudni
nauczycieli niemających wyŻszego wykszta"cenia lub ukołczonego zak"adu kszta"cenia nauczycieli
(Dz. U. Nr 155, poz.1288)1.
Nadzór pedagogiczny nad innymi formami wychowania przedszkolnego sprawuje kurator oĘwiaty
zgodnie z art. 35 b ustawy o systemie oĘwiaty. BezpoĘredni nadzór pedagogiczny oraz nadzór
nad przebiegiem awansu zawodowego nauczyciela, prowadzącego zajcia w punkcie lub zespole
za"oŻonym przez gmin, sprawuje dyrektor przedszkola lub szko"y podstawowej, w której jest on
zatrudniony.
Do nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez kuratora oĘwiaty nad punktami
przedszkolnymi i zespo"ami wychowania przedszkolnego stosuje si odpowiednio przepisy art. 33
i 34 ustawy o systemie oĘwiaty.
Do podstawowych kompetencji nauczyciela zatrudnionego w zespole lub punkcie przedszkolnym
naleŻą: umiejtnoĘ pracy z grupą dzieci w róŻnym wieku, zindywidualizowane i elastyczne podejĘcie
do potrzeb i oczekiwał dzieci oraz ich rodziców, samodzielnoĘ (zazwyczaj nauczyciel nie ma
moŻliwoĘci sta"ego kontaktu z doradcą metodycznym, czy innymi nauczycielami), a takŻe
gotowoĘ wspó"pracy ze Ęrodowiskiem lokalnym. Rodzice są najcenniejszym ęród"em informacji
o dziecku. Nauczyciel moŻe korzysta z tych informacji w pracy z dziemi, jednoczeĘnie dzieląc
si z rodzicami swoimi spostrzeŻeniami na temat postpów czynionych przez dziecko lub
pojawiających si niepokojów, co do jego rozwoju.
5. Rola rodziców
W innych formach wychowania przedszkolnego, podobnie jak w przedszkolu, zadania
wychowawcze i edukacyjne realizowane są we wspó"pracy z rodzicami. Oznacza to, midzy
innymi, prawo rodziców do zapoznania si z programem zaj oraz podstawą programową
wychowania przedszkolnego i wyraŻania zgody na udzia" dziecka w zajciach ponadprogramo-
wych. Jednak przede wszystkim rodzice mają prawo do uzyskania rzetelnej informacji na temat
dziecka, jego zachowania i rozwoju.
1)
Przygotowany projekt zmiany rozporządzenia zak"ada wprowadzenie takich samych wymagał kwalifikacyjnych
dla nauczycieli uczących w przedszkolach i w klasach I III szko"y podstawowej
Kwalifikacje
19
W przypadku dzieci picioletnich, po objciu obowiązkiem szkolnym szeĘciolatków,
w przedszkolach i innych formach dokonywana bdzie diagnoza dojrza"oĘci przedszkolnej
piciolatków, na podstawie której rodzice bdą mogli podją przemyĘlaną decyzj o terminie
podjcia obowiązku szkolnego przez ich dziecko.
JakoĘ wspó"pracy z rodzicami w duŻym stopniu zaleŻy od inwencji organu prowadzącego,
samych rodziców oraz nauczyciela, który w zaleŻnoĘci od potrzeb i moŻliwoĘci lokalnego
Ęrodowiska zaplanuje najbardziej odpowiednie formy zaangaŻowania rodziców (opieka
podczas wycieczek, doŻywianie, pomoc przy utrzymaniu czystoĘci, dowoŻenie, dyŻury podczas
zaj, itp.). Merytoryczna organizacja i prowadzenie zaj dydaktyczno-wychowawczych naleŻy
do obowiązków nauczyciela, a rodzice lub osoby przez niego upowaŻnione mogą pe"ni
róŻnorakie funkcje pomocnicze. KoniecznoĘ takiej pomocy bdzie szczególnie istotna przy
liczniejszych grupach dzieci.
Rodzice, pe"niący funkcje pomocnicze w zespole lub punkcie przedszkolnym, powinni posiada
orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazał do pracy z dziemi.
6. Finansowanie
Organizowanie wychowania przedszkolnego od kilkunastu lat jest zadaniem w"asnym gminy,
finansowanym z jej dochodów w"asnych. Prowadzenie przez osob fizyczną oraz osob prawną,
niebdącą jednostką samorządu terytorialnego, zespo"u wychowania przedszkolnego lub punktu
przedszkolnego, jest dofinansowywane ze Ęrodków publicznych w formie dotacji z budŻetu
gminy.
Jak pokaza"y doĘwiadczenia z organizacji alternatywnych form wychowania przedszkolnego,
cennym uzupe"nieniem finansowania mogą by fundusze europejskie, adresowane do sektora
edukacji.
Zadania dotyczące edukacji przedszkolnej mogą by wspó"finansowane z Europejskiego Funduszu
Spo"ecznego w ramach Priorytetu IX Programu Operacyjnego Kapita" Ludzki 2007 2013.
Szczegó"owy Opis Priorytetu IX PO KL, w ramach Dzia"ania 9.1 Wyrównywanie szans
edukacyjnych i zapewnienie wysokiej jakoĘci us"ug edukacyjnych Ęwiadczonych
w systemie oĘwiaty, przewiduje nastpujące obszary wsparcia w zakresie edukacji przedszkolnej:
Rola Rodziców
20
Poddzia"anie 9.1.1
Zmniejszanie nierównoĘci w stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej
projekty konkursowe
" tworzenie przedszkoli (w tym równieŻ uruchamianie innych form wychowania
przedszkolnego) na obszarach i w Ęrodowiskach o niskim stopniu upowszechnienia
edukacji przedszkolnej (w szczególnoĘci na obszarach wiejskich);
" wsparcie istniejących przedszkoli (w tym równieŻ funkcjonujących innych form
wychowania przedszkolnego) przyczyniające si do zwikszonego uczestnictwa
dzieci w wychowaniu przedszkolnym, np. wsparcie dla placówek zagroŻonych
likwidacją, wyd"uŻenie godzin pracy placówek, uruchomienie dodatkowego
naboru dzieci, zatrudnienie dodatkowego personelu itp.;
" opracowanie i realizacja kampanii informacyjnych promujących edukacj przedszkolną.
rodki na ww. dzia"ania w latach 2007 2013 wynoszą:
DZIAANIE Alokacja (euro)
Ogó"em EFS rodki krajowe
Poddzia"anie 9.1.1
Zmniejszanie nierównoĘci 243 140 413 euro 206 669 351 euro 36 471 062 euro
w stopniu upowszechnienia
edukacji przedszkolnej
rodki na wspomniane dzia"ania zosta"y rozdysponowane pomidzy poszczególne samorządy
województw, które są odpowiedzialne za ich wydatkowanie. O fundusze na wspieranie edukacji
przedszkolnej mogą stara si wszystkie podmioty, z wy"ączeniem osób fizycznych (nie dotyczy to
osób fizycznych prowadzących dzia"alnoĘ gospodarczą oraz oĘwiatową na podstawie odrbnych
przepisów), w ramach konkursów og"aszanych przez samorządy poszczególnych województw.
Informacje o konkursach realizowanych w kaŻdym z regionów moŻna odnaleę w Planach
Dzia"ania dla Priorytetu IX PO KL, sporządzanych przez w"aĘciwe Instytucje PoĘredniczące,
odrbnie dla kaŻdego z województw. Poszczególne Plany Dzia"ania zawierają m.in. informacje
dotyczące typów projektów planowanych do realizacji, zasad wyboru projektów (w tym kryteriów
ich oceny), podzia"u Ęrodków finansowych i terminów og"aszania konkursów.
Szczegó"owe kryteria oceny i wyboru projektów oraz wszelkie dane niezbdne do ubiegania si
o wsparcie z Europejskiego Funduszu Spo"ecznego zawarte są w dokumentacjach konkursowych
w"aĘciwych dla poszczególnych konkursów. Odnaleę je moŻna na stronach internetowych
instytucji odpowiedzialnych za wdraŻanie Priorytetu IX PO KL w kaŻdym z regionów.
Finansowanie
21
III. Krok po kroku
Jak za"oŻy zespó" wychowania
przedszkolnego lub punkt
przedszkolny?
W tej czĘci informatora pragniemy opisa KROK PO KROKU co zrobi, Żeby zespo"y i punkty
przedszkolne mog"y powsta w Pałstwa gminie i uzupe"nia istniejącą juŻ sie wychowania
przedszkolnego lub zapewni w ten sposób przygotowanie dzieci do szko"y w tych miejscach,
gdzie nie ma przedszkoli (539 gmin w ca"ej Polsce!).
Decyzj o utworzeniu zespo"u lub punktu mogą podją zarówno samorząd lokalny, rodzice
wspierani przez organizacje pozarządowe jak i osoby fizyczne na przyk"ad emerytowani
nauczyciele.
W myĘl ustawy o systemie oĘwiaty inne formy wychowania przedszkolnego mogą by
prowadzone przez:
" gminy (gmina prowadzi tylko formy publiczne),
" inne osoby prawne (np. stowarzyszenia, związki stowarzyszeł, fundacje,
przedsibiorstwa pałstwowe),
" osoby fizyczne (jeĘli posiadają pe"ną zdolnoĘ do czynnoĘci prawnych).
We wszystkich przypadkach za"oŻyciel jest organem prowadzącym inną form
wychowania przedszkolnego.
NajwaŻniejszymi zadaniami organu prowadzącego są:
" zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania, opieki,
" zapewnienie odpowiednio wykwalifikowanej kadry pedagogicznej,
" wyposaŻenie w Ęrodki dydaktyczne i sprzt niezbdny do pe"nej realizacji
programów edukacyjnych i wychowawczych, do wykonywania wszystkich
zadał statutowych,
" zapewnienie obs"ugi administracyjnej, finansowej i organizacyjno-kadrowej.
Organ prowadzący zespó" wychowania przedszkolnego lub punkt przedszkolny
odpowiada za jego dzia"alnoĘ i prawid"owe, zgodne z obowiązującymi przepisami
prawa, funkcjonowanie.
Krok po kroku
22
Gdy organem prowadzącym jest gmina
Rada gminy analizuje poziom upowszechnienia wychowania przedszkolnego. Ustala, jakie jest
zapotrzebowanie, ile dzieci aktualnie korzysta z przedszkoli, jakie są w tym wzgldzie prognozy
na przysz"oĘ. Po przeanalizowaniu istniejącego stanu i przewidywanych potrzeb moŻe podją
uchwa" o utworzeniu zespo"u wychowania przedszkolnego lub punktu przedszkolnego. Sie
publicznych przedszkoli prowadzonych przez gmin ustala rada gminy ona decyduje równieŻ
o tym, czy sie publicznych przedszkoli naleŻy uzupe"ni innymi publicznymi formami np. punktami
przedszkolnymi lub zespo"ami wychowania przedszkolnego. NaleŻy podkreĘli, Że art. 14 a ust. 1 a
ustawy o systemie oĘwiaty dopuszcza tworzenie innych form wychowania przedszkolnego tylko
w przypadkach uzasadnionych warunkami demograficznymi i geograficznymi.
Zatem juŻ od stycznia 2008 roku wychowanie przedszkolne dla dzieci 3 5-letnich moŻe by
organizowane zarówno tradycyjnie (przedszkola, oddzia"y przedszkolne przy szko"ach), jak
i w innych formach wychowania przedszkolnego.
Gdy organem prowadzącym jest osoba prawna niebdąca
jednostką samorządu terytorialnego lub osoba fizyczna
Osoby prawne niebdące jednostkami samorządu terytorialnego oraz osoby fizyczne mogą zak"ada
i prowadzi zarówno publiczne, jak i niepubliczne przedszkola, punkty przedszkolne i zespo"y
wychowania przedszkolnego.
W przypadku tworzenia publicznego przedszkola, punktu przedszkolnego lub zespo"u
wychowania przedszkolnego, osoba prawna lub fizyczna musi uzyska zezwolenie gminy
w"aĘciwej ze wzgldu na miejsce prowadzenia tych form. Zezwolenie wydawane jest z odpowiednim
zastosowaniem przepisów art. 58 ust. 3 7, art. 59 i 60 ustawy o systemie oĘwiaty.
Do wniosku o wydanie zezwolenia do"ącza si projekt organizacji wychowania przedszkolnego
w danej formie; nie trzeba zatem opracowywa statutu punktu przedszkolnego lub zespo"u
wychowania przedszkolnego.
JeŻeli osoba prawna lub fizyczna prowadzi juŻ publiczne przedszkole lub publiczną szko"
podstawową i zamierza dodatkowo prowadzi wychowanie przedszkolne w formie punktu
przedszkolnego lub zespo"u wychowania przedszkolnego, musi z"oŻy wniosek o zmian zezwolenia
na za"oŻenie odpowiednio przedszkola lub szko"y podstawowej. Do tego wniosku równieŻ do"ącza si
projekt organizacji wychowania przedszkolnego, które ma by realizowane w danej formie.
Osoba prawna lub fizyczna prowadząca publiczny punkt przedszkolny lub zespó" wychowania
przedszkolnego otrzymuje na kaŻde dziecko objte tą formą wychowania przedszkolnego dotacj
z budŻetu gminy w wysokoĘci nie niŻszej niŻ 50 % wydatków bieŻących przewidzianych na jednego
wychowanka w przedszkolu publicznym prowadzonym przez gmin.
Krok po kroku
23
Warunkiem podjcia prowadzenia niepublicznego punktu przedszkolnego lub zespo"u
wychowania przedszkolnego przez osob prawną lub osob fizyczną jest uzyskanie
wpisu do ewidencji prowadzonej przez gmin w"aĘciwą ze wzgldu na miejsce
prowadzenia danej formy. Zg"oszenie do ewidencji zamiast statutu powinno zawiera
projekt organizacji wychowania przedszkolnego, które ma by realizowane w danej formie.
Wpis do ewidencji nastpuje na wniosek osoby zamierzającej prowadzi niepubliczny
punkt przedszkolny lub zespó" wychowania przedszkolnego (za"ącznik nr 3).
Wniosek powinien zawiera:
" oznaczenie osoby zamierzającej prowadzi inną form wychowania przedszkolnego,
jej miejsca zamieszkania (osoba fizyczna) lub siedziby (osoba prawna),
" okreĘlenie rodzaju innej formy wychowania przedszkolnego oraz daty rozpoczcia
jej funkcjonowania,
" wskazanie miejsca prowadzenia innej formy wychowania przedszkolnego oraz
informacji o warunkach lokalowych, zapewniających moŻliwoĘ prowadzenia zaj
dydaktyczno-wychowawczych i realizacji innych zadał oraz zapewniających
bezpieczne i higieniczne warunki nauki i pracy,
" dane dotyczące kwalifikacji pracowników pedagogicznych, którzy bdą prowadzi
zajcia w innej formie wychowania przedszkolnego,
" opini komendanta straŻy poŻarnej, dotyczącą bezpieczełstwa obiektu,
" opini powiatowego inspektora sanitarnego, dotyczącą stanu sanitarnego obiektu.
Uwaga: brak któregokolwiek z ww. dokumentów lub nieterminowe ich z"oŻenie moŻe
by przyczyną odmowy wpisu do ewidencji. Gmina dokonuje wpisu do ewidencji
w ciągu 30 dni od daty zg"oszenia oraz wydaje odpowiednie zaĘwiadczenie.
Kopi tego zaĘwiadczenia przesy"a do w"aĘciwego kuratora oĘwiaty i organu podatkowego.
ZaĘwiadczenie takie musi okreĘla:
" nazw organu, który dokona" wpisu do ewidencji,
" dat i numer wpisu,
" nazw oraz rodzaj innej formy wychowania przedszkolnego,
" osob prawną lub fizyczną prowadzącą inną form wychowania przedszkolnego,
" adres innej formy wychowania przedszkolnego.
Uwaga: Zg"oszenie do ewidencji wraz z przewidywaną liczbą wychowanków najlepiej
przekaza do 30 wrzeĘnia roku poprzedzającego rok rozpoczcia dzia"alnoĘci, poniewaŻ daje
to gwarancj uzyskania dotacji z budŻetu gminy gmina ma wtedy obowiązek zaplanowa
dofinansowanie w swoim budŻecie. JeĘli chcemy zaczą dzia"alnoĘ juŻ w roku szkolnym
2008/2009, warto poszuka dodatkowych ęróde" finansowania na okres od wrzeĘnia
do grudnia 2008 r. (np. fundusze europejskie).
Krok po kroku
24
Zespó" lub punkt przedszkolny moŻe by wykreĘlony z ewidencji jeŻeli:
" nie podejmie dzia"alnoĘci w terminie wskazanym w zg"oszeniu do ewidencji,
" osoba fizyczna zostanie pozbawiona moŻliwoĘci prowadzenia dzia"alnoĘci
oĘwiatowej wyrokiem sądu,
" kurator oĘwiaty stwierdzi w trybie nadzoru pedagogicznego, Że dzia"alnoĘ
innej formy wychowania przedszkolnego jest sprzeczna z przepisami ustawy
o systemie oĘwiaty,
" wpis zosta" dokonany z naruszeniem prawa,
" inna forma wychowania przedszkolnego zaprzesta"a dzia"alnoĘci przez okres
d"uŻszy niŻ 3 miesiące.
Krok po kroku
25
IV. Za"ączniki
1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 stycznia 2008 r. w sprawie
rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania
tych form oraz sposobu ich dzia"ania (Dz.U. Nr 7, poz. 38 oraz Nr 104, poz. 667) tekst
ujednolicony.
2. Projekt podstawy programowej wychowania przedszkolnego
3. Przyk"adowy wniosek o wpis do ewidencji niepublicznej innej formy wychowania
przedszkolnego
4. Projektowany harmonogram obniŻenia wieku szkolnego
Za"ączniki
26
1)
Ujednolicony tekst rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 stycznia
2008 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków
tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich dzia"ania, uwzgldniający
zmiany wprowadzone rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia
13 czerwca 2008 r.
Na podstawie art. 14a ust. 7 ustawy z dnia 7 wrzeĘnia 1991 r. o systemie oĘwiaty
(Dz. U. z 2004 r., Nr 256, poz. 2572, z póęn. zm.2)) zarządza si, co nastpuje:
ż 1. 1. Wychowanie przedszkolne moŻe by prowadzone w nastpujących, innych niŻ
przedszkola i oddzia"y przedszkolne w szko"ach podstawowych, formach:
1) zespo"ach wychowania przedszkolnego, zwanych dalej zespo"ami , w których zajcia
są prowadzone w niektóre dni tygodnia;
2) punktach przedszkolnych, zwanych dalej punktami , w których zajcia są prowadzone
przez ca"y rok szkolny, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący.
2. Zajcia wychowania przedszkolnego w zespo"ach i punktach mogą by prowadzone
w grupach liczących od 3 do 25 dzieci.
ż 2. Organ prowadzący zespó" lub punkt ustala jego organizacj, okreĘlając w szczególnoĘci:
1. nazw zespo"u lub punktu i miejsce jego prowadzenia;
2. cele i zadania zespo"u lub punktu oraz sposób ich realizacji, z uwzgldnieniem
wspomagania indywidualnego rozwoju dziecka oraz wspomagania rodziny w wychowaniu
dziecka i przygotowaniu go do nauki w szkole, a w przypadku dzieci niepe"nosprawnych
ze szczególnym uwzgldnieniem rodzaju i stopnia niepe"nosprawnoĘci;
3. dzienny wymiar godzin zaj w zespole lub punkcie, w tym wymiar godzin zaj
przeznaczonych na realizacj podstawy programowej wychowania przedszkolnego lub
wybranych czĘci tej podstawy, a w przypadku zespo"u równieŻ dni tygodnia, w których są
prowadzone zajcia;
4. warunki przyjmowania dzieci na zajcia w zespole lub punkcie;
5. prawa i obowiązki wychowanków zespo"u lub punktu, w tym:
a) warunki pobytu dzieci w zespole lub punkcie zapewniające im bezpieczełstwo,
b) przypadki, w których organ prowadzący moŻe skreĘli dziecko z listy wychowanków
zespo"u lub punktu;
6. sposób sprawowania opieki nad dziemi w czasie zaj;
7. warunki przyprowadzania dzieci na zajcia i odbierania z nich przez rodziców (prawnych
opiekunów) lub upowaŻnioną przez nich osob zapewniającą dziecku pe"ne bezpieczełstwo;
8. warunki organizowania zaj dodatkowych, wykraczających poza zakres podstawy
programowej wychowania przedszkolnego;
9. terminy przerw w pracy zespo"u lub punktu;
Za"ącznik nr 1
27
10. zakres zadał nauczycieli prowadzących zajcia w zespole lub punkcie, związanych z:
a) wspó"dzia"aniem z rodzicami (prawnymi opiekunami) w sprawach wychowania
i nauczania dzieci, z uwzgldnieniem prawa rodziców (prawnych opiekunów) do
znajomoĘci treĘci zawartych w programie wychowania przedszkolnego
realizowanym w zespole lub punkcie oraz uzyskiwania informacji dotyczących
dziecka, jego zachowania i rozwoju,
b) zachowaniem w"aĘciwej jakoĘci pracy wychowawczo-dydaktycznej,
c) prowadzeniem obserwacji pedagogicznych mających na celu poznanie
i zabezpieczenie potrzeb rozwojowych dzieci oraz dokumentowaniem tych
obserwacji,
d) wspó"pracą ze specjalistami Ęwiadczącymi dzieciom pomoc psychologiczno-
pedagogiczną lub opiek zdrowotną.
ż 3. 1. Minimalny dzienny wymiar godzin zaj wychowania przedszkolnego prowadzonych
w zespole lub punkcie, w czasie których jest realizowana podstawa programowa
wychowania przedszkolnego lub wybrane czĘci tej podstawy, wynosi 3 godziny.
2. Minimalny tygodniowy wymiar godzin zaj, o których mowa w ust. 1, wynosi 12 godzin.
ż 4. Warunkiem utworzenia zespo"u lub punktu jest:
1. uzyskanie przez organ prowadzący pozytywnych opinii pałstwowego powiatowego
inspektora sanitarnego oraz komendanta powiatowego (miejskiego) Pałstwowej StraŻy
PoŻarnej o zapewnieniu w lokalu, w którym mają by prowadzone zajcia w ramach zespo"u
lub punktu, bezpiecznych i higienicznych warunków pobytu dzieci, uwzgldniających
warunki, o których mowa w ż 4a i 4b;
2. wyposaŻenie lokalu, o którym mowa w pkt 1, w sprzt i pomoce dydaktyczne
niezbdne do realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego lub wybranych
czĘci tej podstawy.
ż 4a. 1. Lokal, w którym mają by prowadzone zajcia w ramach zespo"u lub punktu,
musi znajdowa si w budynku lub jego czĘci spe"niających wymagania okreĘlone
w przepisach techniczno-budowlanych oraz przepisach o ochronie przeciwpoŻarowej
dla kategorii zagroŻenia ludzi ZL II lub wskazane w ekspertyzie technicznej rzeczoznawcy
budowlanego oraz do spraw zabezpieczeł przeciwpoŻarowych, opracowanej w trybie
okreĘlonym w tych przepisach.
2. Dopuszcza si prowadzenie zaj w ramach zespo"u lub punktu w budynku lub jego
czĘci innych niŻ okreĘlone w ust. 1, jeŻeli zostaną spe"nione nastpujące warunki:
1) lokal bdzie przeznaczony tylko dla jednej grupy dzieci i znajduje si na parterze
budynku wykonanego z elementów co najmniej nierozprzestrzeniających ognia;
2) lokal posiada co najmniej dwa wyjĘcia na zewnątrz, przy czym jednym z nich są
drzwi lub okno umoŻliwiające bezpoĘrednie wyjĘcie na przestrzeł otwartą;
Za"ącznik nr 1
28
3) lokal zosta" wyposaŻony w:
a) co najmniej trudnozapalne wyk"adziny pod"ogowe i inne sta"e elementy wyposaŻenia
wntrz;
b) gaĘnic proszkową ABC o pojemnoĘci co najmniej 4 kg.
ż 4b. Lokal, w którym mają by prowadzone zajcia w ramach zespo"u lub punktu, musi
spe"nia nastpujące warunki:
1. powierzchnia pomieszczenia przeznaczonego do zbiorowego pobytu od 3 do 5 dzieci
wynosi co najmniej 16 m2; w przypadku liczby dzieci wikszej niŻ 5, powierzchnia ulega
odpowiedniemu zwikszeniu na kaŻde kolejne dziecko, z tym, Że:
a) powierzchnia przypadająca na kaŻde kolejne dziecko powinna wynosi
co najmniej 2 m2, jeŻeli pobyt dziecka nie przekracza 5 godzin dziennie,
b) powierzchnia przypadająca na kaŻde kolejne dziecko powinna wynosi
co najmniej 2,5 m2, jeŻeli pobyt dziecka przekracza 5 godzin dziennie lub jest
zapewniane leŻakowanie;
2. wysokoĘ pomieszczeł przeznaczonych do pobytu dzieci wynosi co najmniej 2,5 m;
3. jest zapewnione utrzymanie czystoĘci i porządku w lokalu, pomieszczenia są utrzymywane
w odpowiednim stanie, są przeprowadzane ich okresowe remonty i konserwacje;
4. pod"oga oraz Ęciany pomieszczeł higieniczno-sanitarnych są wykonane tak, aby by"o
moŻliwe "atwe utrzymanie czystoĘci w tych pomieszczeniach; Ęciany pomieszczeł do wysokoĘci
co najmniej 2 m powinny by pokryte materia"ami zmywalnymi, nienasiąkliwymi i odpornymi
na dzia"anie wilgoci oraz materia"ami nietoksycznymi i odpornymi na dzia"anie Ęrodków
dezynfekcyjnych;
5. w pomieszczeniach przeznaczonych do zbiorowego pobytu dzieci, na grzejnikach
centralnego ogrzewania są umieszczone os"ony ochraniające przed bezpoĘrednim kontaktem
z elementem grzejnym;
6. w pomieszczeniach jest zapewniona temperatura co najmniej 20C;
7. jest zapewniony dostp do miski ustpowej oraz urządzeł sanitarnych z ciep"ą
bieŻącą wodą, takich jak: umywalka, brodzik z natryskiem lub inne urządzenie do utrzymania
higieny osobistej dzieci, z tym, Że:
a) jest zapewniona 1 miska ustpowa i 1 umywalka na nie wicej niŻ 15 dzieci,
b) w urządzeniach sanitarnych jest zapewniona centralna regulacja mieszania ciep"ej
wody,
c) dopuszcza si moŻliwoĘ korzystania przez personel z urządzeł sanitarnych
przewidzianych dla dzieci,
d) temperatura ciep"ej wody doprowadzonej do urządzeł sanitarnych powinna
wynosi od 35 do 40C;
8. jest zapewnione miejsce do przechowywania sprztu i Ęrodków utrzymania czystoĘci,
zabezpieczone przed dostpem dzieci;
9. jest zapewnione miejsce do przechowywania odzieŻy wierzchniej (np. wieszaki, szafki);
Za"ącznik nr 1
29
10. jest zapewniona moŻliwoĘ leŻakowania, jeŻeli czas pobytu dziecka przekracza
5 godzin dziennie;
11. poĘciel i leŻaki są wyraęnie oznakowane w sposób umoŻliwiający identyfikacj dziecka, które
z nich korzysta, oraz odpowiednio przechowywane;
12. meble są dostosowane do wymagał ergonomii;
13. wyposaŻenie posiada atesty lub certyfikaty;
14. zabawki spe"niają wymagania bezpieczełstwa i higieny oraz posiadają oznakowanie CE;
15. jest zapewniona moŻliwoĘ otwierania w pomieszczeniu co najmniej 50% powierzchni
okien przy stosowaniu wentylacji grawitacyjnej;
16. w pomieszczeniach jest zapewnione oĘwietlenie o parametrach zgodnych z Polską Normą;
17. apteczki w lokalu są wyposaŻone w podstawowe Ęrodki opatrunkowe.
ż 4c. 1. Nauczyciele prowadzący zajcia w zespole lub punkcie oraz inne osoby wykonujące
prac w zespole lub punkcie powinni posiada orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazał
do wykonywania tych prac oraz ksiąŻeczki badał dla celów sanitarno-epidemiologicznych,
zgodnie z odrbnymi przepisami.
2. Wymagania okreĘlone w ust. 1 stosuje si odpowiednio do osób, o których mowa w ż 5,
uczestniczących w zajciach prowadzonych w ramach zespo"u lub punktu.
ż 5. W zajciach prowadzonych w ramach zespo"u lub punktu mogą uczestniczy rodzice
dzieci uczszczających na zajcia lub inni pe"noletni cz"onkowie ich rodzin upowaŻnieni
przez rodziców.
ż 6. Nauczyciel prowadzący zajcia w zespole lub punkcie realizuje program wychowania
przedszkolnego, stanowiący opis sposobu realizacji zadał ustalonych w podstawie
programowej wychowania przedszkolnego lub wybranych czĘciach tej podstawy.
ż 7. Nauczyciel prowadzący zajcia w zespole lub punkcie wspó"pracuje z rodzinami
dzieci uczszczających na zajcia, w szczególnoĘci poprzez:
1. korzystanie z pomocy rodziców (prawnych opiekunów) lub innych pe"noletnich cz"onków
rodzin dzieci, upowaŻnionych przez rodziców, w sprawowaniu opieki nad dziemi w czasie
prowadzenia zaj;
2. prowadzenie konsultacji i udzielanie porad rodzicom w zakresie pracy z dziemi.
ż 8. 1. Przebieg dzia"alnoĘci wychowawczej i opiekułczej z dziemi w zespole lub punkcie
w danym roku szkolnym jest dokumentowany w formie dziennika zaj zespo"u lub punktu.
2. W dzienniku zaj zespo"u lub punktu wpisuje si nazwiska i imiona dzieci uczszczających
na zajcia, daty i miejsca ich urodzenia, nazwiska i imiona rodziców (prawnych opiekunów)
i adresy ich zamieszkania. W dzienniku zaj odnotowuje si obecnoĘ dzieci na zajciach
dydaktyczno-wychowawczych.
Za"ącznik nr 1
30
3. Nauczyciel potwierdza podpisem w dzienniku zaj zespo"u lub punktu przeprowadzenie
zaj dydaktyczno-wychowawczych w danym dniu.
ż 9. Rozporządzenie wchodzi w Życie po up"ywie 7 dni od dnia og"oszenia.
1) Minister Edukacji Narodowej kieruje dzia"em administracji rządowej oĘwiata
i wychowanie, na podstawie ż 1 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia
16 listopada 2007 r. w sprawie szczegó"owego zakresu dzia"ania Ministra Edukacji
Narodowej (Dz. U. Nr 216, poz. 1591).
2) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zosta"y og"oszone w Dz. U. z 2004 r.
Nr 273, poz. 2703 i Nr 281, poz. 2781, z 2005 r. Nr 17, poz. 141, Nr 94, poz. 788,
Nr 122, poz. 1020, Nr 131, poz. 1091, Nr 167, poz. 1400 i Nr 249, poz. 2104, z 2006 r.
Nr 144, poz. 1043, Nr 208, poz. 1532 i Nr 227, poz. 1658 oraz z 2007 r. Nr 42, poz. 273,
Nr 80, poz. 542, Nr 115, poz. 791, Nr 120, poz. 818, Nr 180, poz. 1280 i Nr 181,
poz. 1292.
Za"ącznik nr 1
31
Wychowanie przedszkolne. Projekt podstawy programowej opracowany przez zespó"
ekspertów pod kierunkiem prof. Edyty Gruszczyk-Kolczyłskiej. Wersja projektu
z 3 czerwca 2008 r.
Wychowaniem przedszkolnym objte są dzieci w trzecim roku Życia, aŻ do podjcia
obowiązku szkolnego. Dzieciom, które niebawem rozpoczną nauk szkolną, zapewnia si
co najmniej jeden rok pobytu w placówce wychowania przedszkolnego, która realizuje proces
wychowania i kszta"cenia zgodnie z obowiązującą podstawą programową.
W uzasadnionych sytuacjach na wniosek rodziców potwierdzony przez poradni
psychologiczno-pedagogiczną dziecko moŻe korzysta takŻe z innych form wspierania jego
rozwoju i edukacji. Dotyczy to dzieci, którym powaŻne zaburzenia rozwojowe w znacznym stopniu
utrudniają lub uniemoŻliwiają uczszczanie do przedszkoli integracyjnych i specjalnych.
NiezaleŻnie od formu"y organizacyjnej placówki wychowania przedszkolnego wspomaganie
rozwoju i edukacji przedszkolaków ma by realizowane zgodnie z aktualnie obowiązującą
podstawą programową wychowania przedszkolnego. NaleŻy teŻ zapewni dzieciom warunki do
wspólnej zabawy i nauki w warunkach bezpiecznych, przyjaznych i dostosowanych do ich potrzeb
rozwojowych. Placówki wychowania przedszkolnego w równej mierze pe"nią bowiem funkcje
opiekułcze, wychowawcze i edukacyjne.
Celem wychowania przedszkolnego jest:
" wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnieł oraz kszta"towanie czynnoĘci
intelektualnych potrzebnych im w codziennych sytuacjach i w dalszej edukacji;
" wychowywanie dzieci tak, Żeby lepiej orientowa"y si w tym, co dobre i co z"e,
potrafi"y zgodnie bawi si i uczy, kulturalnie zwraca si do innych w domu,
w przedszkolu, na ulicy;
" kszta"towanie u dzieci odpornoĘci emocjonalnej koniecznej do racjonalnego radzenia
sobie w nowych i trudnych sytuacjach, w tym takŻe do "agodniejszego znoszenia stresów
i poraŻek;
" rozwijanie umiejtnoĘci spo"ecznych dzieci, które są niezbdne w poprawnych relacjach
z dziemi i doros"ymi;
" troska o zdrowie dzieci, ich rozwój fizyczny oraz sprawnoĘ ruchową, aby chcia"y
i mog"y uczestniczy w zabawach, grach sportowych;
" budowanie dziecicej wiedzy o Ęwiecie spo"ecznym, przyrodniczym i technicznym,
a takŻe rozwijanie u dzieci umiejtnoĘci prezentowania swoich przemyĘleł w sposób
zrozumia"y dla innych;
" wprowadzenie dzieci w Ęwiat wartoĘci estetycznych i rozwijanie umiejtnoĘci
wypowiadania si poprzez muzyk, ma"e formy teatralne oraz sztuki plastyczne;
" kszta"towanie u dzieci poczucia przynaleŻnoĘci spo"ecznej: do rodziny, grupy
rówieĘniczej i wspólnoty narodowej;
Za"ącznik nr 2
32
" zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich ciekawoĘci,
aktywnoĘci i samodzielnoĘci, a takŻe kszta"towanie tych wiadomoĘci i umiejtnoĘci, które
są waŻne w szkolnym kszta"ceniu.
Cele te są realizowane w miar moŻliwoĘci we wszystkich obszarach dzia"alnoĘci edukacyjnej
przedszkola. W kaŻdym z obszarów podane są kompetencje, którymi powinny wykazywa si
dzieci pod koniec wychowania przedszkolnego. Ze wzgldu na róŻne formy wychowania
przedszkolnego, zadbano o precyzyjny opis tych kompetencji. Chodzi o to, aby dzieci
rozpoczynające nauk w szkole, by"y do niej przygotowane niezaleŻnie od tego, do jakiego
przedszkola uczszcza"y.
Dla osiągnicia tych efektów edukacyjnych naleŻy wspomaga rozwój,
wychowywa i kszta"ci dzieci w nastpujących obszarach:
1. Kszta"towanie umiejtnoĘci spo"ecznych dzieci: porozumiewanie si z doros"ymi
i dziemi, zgodne funkcjonowanie w zabawie i sytuacjach zadaniowych.
Dziecko kołczące przedszkole i rozpoczynające nauk w szkole:
1.1. obdarza uwagą dzieci i doros"ych, aby rozumie to, co mówią i czego oczekują;
grzecznie zwraca si do innych (nawyk mówienia prosz, przepraszam, dzikuj,
dzieł dobry, do widzenia, smacznego itp.);
1.2. przestrzega regu" obowiązujących w spo"ecznoĘci dziecicej (stara si wspó"dzia"a
w zabawach i w sytuacjach zadaniowych, a takŻe szlachetnie rywalizowa) i w Ęwiecie
doros"ych (ustpuje starszym miejsca w autobusie, podaje upuszczony przedmiot, itp.);
1.3. w miar samodzielnie radzi sobie w sytuacjach Życiowych i próbuje przewidywa
skutki swoich zachował;
1.4. wie, Że nie naleŻy che"pi si bogactwem i dokucza dzieciom, które wychowują si
w trudniejszych warunkach, a takŻe wyszydza i szykanowa innych;
1.5. umie si przedstawi, podaje swoje imi i nazwisko, adres zamieszkania,
wymienia swych bliskich i wie, czym si zajmują, co lubią i czego nie lubią.
2. Kszta"towanie czynnoĘci samoobs"ugowych, nawyków higienicznych i kulturalnych.
WdraŻanie dzieci do utrzymywaniu "adu i porządku.
Dziecko kołczące przedszkole i rozpoczynające nauk w szkole:
2.1. umie poprawnie umy i wytrze si, a takŻe my zby;
2.2. w"aĘciwie zachowuje si przy stole podczas posi"ków, nakrywa do sto"u i sprząta
po sobie;
2.3. w przyjty sposób korzysta z toalety;
2.4. samodzielnie ubiera i rozbiera si, dba o osobiste rzeczy i nie naraŻa ich na zgubienie
i kradzieŻ;
2.5. utrzymuje porządek tam, gdzie przebywa: nie Ęmieci, nie ba"agani w domu,
na podwórku, w przedszkolu, itd.
Za"ącznik nr 2
33
3. Wspomaganie rozwoju mowy u dzieci.
Dziecko kołczące przedszkole i rozpoczynające nauk w szkole:
3.1. zwraca si bezpoĘrednio do rozmówcy, stara si mówi poprawnie pod wzgldem
artykulacyjnym, gramatycznym, fleksyjnym i sk"adniowym;
3.2. mówi p"ynnie, niezbyt g"oĘno, dostosowując ton g"osu do sytuacji;
3.3. uwaŻnie s"ucha, pyta o niezrozumia"e fakty i formu"uje d"uŻsze wypowiedzi
o waŻnych sprawach;
3.4. w zrozumia"y sposób mówi o swoich potrzebach i decyzjach; s"ucha i stara si
zrozumie innych, gdy opowiadają o tym, czego pragną i do czego dąŻą.
4. Wspieranie dzieci w rozwijaniu czynnoĘci intelektualnych, które stosują
w poznawaniu i rozumieniu siebie i swojego otoczenia.
Dziecko kołczące przedszkole i rozpoczynające nauk w szkole:
4.1. przewiduje na miar swych moŻliwoĘci, jakie bdą skutki czynnoĘci manipulacyjnych
na przedmiotach (wnioskowanie o wprowadzanych i obserwowanych zmianach);
4.2. grupuje obiekty w sensowny sposób (klasyfikacja) i formu"uje uogólnienia typu:
to do tego pasuje, te obiekty są podobne, a te są inne, itp.;
4.3. stara si "ączy przyczyn ze skutkiem i próbuje przewidywa, co si moŻe zdarzy.
5. Wychowanie zdrowotne i kszta"towanie sprawnoĘci ruchowej dzieci.
Dziecko kołczące przedszkole i rozpoczynające nauk w szkole:
5.1. dba o swoje zdrowie; zaczyna orientowa si w zasadach zdrowego Żywienia,
np. nie upiera si przy nadmiernym jedzeniu s"odyczy, chipsów;
5.2. dostrzega związek pomidzy chorobą a leczeniem: poddaje si leczeniu, wie, Że
zastrzyki są konieczne, itp.;
5.3. jest sprawne ruchowo wed"ug norm dla szeĘciolatków (lub sprawne na swoje
moŻliwoĘci, jeŻeli jest dzieckiem z zaburzeniami ruchowymi);
5.4. jest na tyle zahartowane, aby uczestniczy w zajciach, zabawach i grach w ogrodzie,
parku, na boisku.
6. WdraŻanie dzieci do dba"oĘci o bezpieczełstwo w"asne oraz innych.
Dziecko kołczące przedszkole i rozpoczynające nauk w szkole:
6.1. wie, jak trzeba zachowa si w sytuacji zagroŻenia i gdzie moŻna otrzyma pomoc,
umie o nią poprosi;
6.2. orientuje si w bezpiecznym poruszaniu si po drogach i korzystaniu ze Ęrodków
transportu;
6.3. zna zagroŻenia p"ynące ze Ęwiata ludzi, roĘlin oraz zwierząt i unika ich;
6.4. wie, Że nie moŻna samemu zaŻywa lekarstw i stosowa Ęrodków chemicznych
(np. Ęrodków czystoĘci) niezgodnie z ich przeznaczeniem;
6.5. próbuje samodzielnie i bezpiecznie organizowa sobie czas wolny w przedszkolu,
w domu i w ogrodzie; ma rozeznanie, gdzie moŻna si bezpiecznie bawi, a gdzie nie.
Za"ącznik nr 2
34
7. Wychowanie przez sztuk dziecko widzem i aktorem.
Dziecko kołczące przedszkole i rozpoczynające nauk w szkole:
7.1. wie, jak naleŻy si zachowa na uroczystoĘciach: np. na koncercie, festynie,
przedstawieniu w przedszkolu, w teatrze, w kinie, itp.;
7.2. odgrywa role w zabawach parateatralnych pos"ugując si mową, mimiką, gestem
i ruchem oraz umie pos"ugiwa si rekwizytami (np. maski i czapki).
8. Wychowanie przez sztuk muzyka i Ępiew, pląsy i taniec.
Dziecko kołczące przedszkole i rozpoczynające nauk w szkole:
8.1. Ępiewa piosenki z dziecicego repertuaru oraz "atwe piosenki ludowe;
8.2. dostrzega zmiany dynamiki, tempa i wysokoĘci dęwiku utworu muzycznego,
wyraŻa je pląsając i tałcząc;
8.3. tworzy muzyk korzystając z instrumentów perkusyjnych (oraz innych przedmiotów),
a takŻe improwizuje ją ruchem;
8.4. w skupieniu s"ucha muzyki, takŻe powaŻnej.
9. Wychowanie przez sztuk: róŻne formy plastyczne.
Dziecko kołczące przedszkole i rozpoczynające nauk w szkole:
9.1. umie swobodnie wypowiada si w róŻnych technikach plastycznych;
9.2. zna sztuk ludową, na miar swoich moŻliwoĘci (np. swojego regionu): stroje,
obrzdy i tradycje ludowe, przedmioty artystyczne, itp.;
9.3. przejawia zainteresowanie malarstwem, rzeębą i architekturą (takŻe architekturą
zieloną i architekturą wntrz), rozmawia o tym, co ogląda.
10. Wspomaganie rozwoju umys"owego dzieci poprzez zabawy konstrukcyjne,
budzenie zainteresował technicznych.
Dziecko kołczące przedszkole i rozpoczynające nauk w szkole:
10.1. wznosi konstrukcje z klocków i tworzy kompozycje z róŻnorodnych materia"ów
(np. przyrodniczych), ma poczucie sprawstwa Potrafi to zrobi i odczuwa radoĘ
z wykonanej pracy;
10.2. uŻywa sensownie prostych narzdzi podczas majsterkowania;
10.3. interesuje si urządzeniami technicznymi (np. w gospodarstwie domowym),
próbuje rozumie, jak one dzia"ają i zachowuje ostroŻnoĘ przy korzystaniu z nich.
11. Pomaganie dzieciom w rozumieniu istoty zjawisk atmosferycznych i w unikaniu
zagroŻeł.
Dziecko kołczące przedszkole i rozpoczynające nauk w szkole:
11.1. rozpoznaje i nazywa zjawiska atmosferyczne charakterystyczne dla pór roku;
11.2. podejmuje rozsądne decyzje, aby nie naraŻa si na niebezpieczełstwo,
np. nie stoi pod drzewem w czasie burzy, nie zdejmuje czapki w mroęną pogod;
Za"ącznik nr 2
35
11.3. wie o czym mówi osoba zapowiadająca pogod w radiu i w telewizji, np. bdzie
pada" deszcz, Ęnieg, wia" wiatr; stosuje si do podawanych informacji na miar
swych moŻliwoĘci.
12. Wychowanie dla poszanowania roĘlin i zwierząt.
Dziecko kołczące przedszkole i rozpoczynające nauk w szkole:
12.1. wymienia roĘliny i zwierzta Żyjące w róŻnych Ęrodowiskach przyrodniczych,
np. na polu, na "ące, w lesie;
12.2. wie, jakie warunki są potrzebne do rozwoju zwierząt (przestrzeł Życiowa,
bezpieczełstwo, pokarm, itp.) i wzrostu roĘlin (Ęwiat"o, temperatura, wilgotnoĘ, itp.);
12.3. potrafi wymieni zmiany zachodzące w Życiu roĘlin i zwierząt w kolejnych
porach roku i wie w jaki sposób cz"owiek moŻe im pomóc i je chroni.
13. Wspomaganie rozwoju intelektualnego dzieci wraz z edukacją matematyczną.
Dziecko kołczące przedszkole i rozpoczynające nauk w szkole:
13.1. liczy obiekty i rozróŻnia b"dne liczenie od poprawnego;
13.2. wyznacza wynik dodawania i odejmowania pomagając sobie liczeniem na palcach
lub na innych zbiorach zastpczych;
13.3. ustala równolicznoĘ dwóch zbiorów, a takŻe pos"uguje si liczebnikami porządkowymi;
13.4. róŻnicuje stron lewą i prawą, okreĘla kierunki i ustala po"oŻenie obiektów
w stosunku do w"asnej osoby, a takŻe w odniesieniu do innych obiektów;
13.5. wie na czym polega pomiar d"ugoĘci i zna proste sposoby mierzenia: krokami,
stopa za stopą, itp.;
13.6. zna sta"e nastpstwo dni i nocy, pór roku, dni tygodnia, miesicy w roku.
14. Kszta"towanie gotowoĘci do nauki czytania i pisania.
Dziecko kołczące przedszkole i rozpoczynające nauk w szkole:
14.1. potrafi okreĘli kierunki oraz miejsca na kartce papieru, rozumie sens poleceł typu:
Narysuj kó"eczko w lewym górnym rogu kartki, Rysuj szlaczek, zaczynając od lewej
strony kartki;
14.2. potrafi uwaŻnie patrze (organizuje pole spostrzeŻeniowe), aby rozpozna
i zapamita to, co jest przedstawione na obrazkach;
14.3. ma sprawnoĘ rąk oraz wspó"prac rki i oka, która jest potrzebna do rysowania,
wycinania, itp.;
14.4. interesuje si czytaniem i pisaniem; oraz jest dobrze przygotowane do nauki czytania
i pisania;
14.5. s"ucha opowiadał, baĘni itp. i rozmawia o nich, interesuje si ksiąŻkami;
14.6. uk"ada krótkie zdania, dzieli je na wyrazy, wyrazy na sylaby oraz wyodrbnia
g"oski w s"owach o prostej budowie fonetycznej;
14.7. rozumie sens informacji podanych w formie uproszczonych rysunków oraz innych
symboli, a takŻe odczytuje krótkie podpisy pod obrazkami, napisy na szyldach itp.
Za"ącznik nr 2
36
15. Wychowanie rodzinne, obywatelskie i patriotyczne.
Dziecko kołczące przedszkole i rozpoczynające nauk w szkole:
15.1. wymienia imiona i nazwiska bliskich, wie gdzie pracują, czym si zajmują;
15.2. zna nazw miejscowoĘci, w której mieszka, zna waŻniejsze instytucje i orientuje si
w rolach spo"ecznych pe"nionych przez waŻne osoby, np. policjant, straŻak;
15.3. wie, jakiej jest narodowoĘci, Że mieszka w Polsce, a stolicą Polski jest Warszawa;
15.4. nazywa god"o i flag pałstwową, zna hymn polski i wie, Że Polska naleŻy do Unii
Europejskiej;
15.4. wie, Że są osoby innych narodowoĘci, róŻniące si np. wyglądem, a mimo to wszyscy
mają te same prawa i mają zgodnie Ży na Ęwiecie.
Uwagi o realizacji podstawy wychowania przedszkolnego
W trosce o prawid"owy rozwój psychoruchowy oraz przebieg wychowania i kszta"cenia starszych
przedszkolaków (cztero- i piciolatki) zaleca si nastpujące proporcje organizowania dziecicego
czasu w przedszkolu, w rozliczeniu tygodniowym:
" co najmniej jedną piątą pobytu dziecka w przedszkolu trzeba przeznaczy na zabaw dowolną.
W tym czasie dzieci bawią si, w co chcą i jak chcą, przy niewielkim udziale nauczyciela
przedszkola;
" co najmniej jedną piątą czasu przedszkolnego dzieci spdzają w ogrodzie, na boisku, w parku,
itp. Organizowane mają by tam zajcia sportowe, gry i zabawy ruchowe, obserwacje
przyrodnicze, prace gospodarcze, porządkowe i ogrodnicze itd.;
" najwyŻej jedną piątą czasu pobytu dziecka w przedszkolu zajmują róŻnego typu zajcia
dydaktyczne, realizowane wed"ug obranego programu wychowania przedszkolnego;
" nauczyciel moŻe dowolnie zagospodarowa pozosta"y czas dwie piąte pobytu dziecka
w przedszkolu. W tej puli czasu mieszczą si jednak czynnoĘci opiekułcze, samoobs"ugowe,
organizacyjne i inne;
" odnoĘnie m"odszych przedszkolaków zaleca si, aby co najmniej jedną czwartą czasu dzieci
spdza"y bawiąc si w ogrodzie, w parku, na "ące, itp.
JeŻeli dzieci przebywają w przedszkolu d"uŻej (lub krócej) niŻ 5 godzin, naleŻy proporcjonalnie
okreĘla czas przeznaczony na organizacj dziecicych aktywnoĘci. Zalecenie przestrzegania
podanych proporcji wynika z tendencji ograniczania dzieciom czasu zabawy na róŻnego typu
zajcia dydaktyczne niemieszczące si w Podstawie programowej. Obserwuje si teŻ narastającą
niech do organizowania dzieciom zaj i zabaw ruchowych w ogrodzie, boisku, itd.
Ograniczanie dzieciom czasu przeznaczonego na zabaw i nieprzywiązywanie naleŻytej uwagi do
rozwoju fizycznego jest szkodliwe dla ich rozwoju umys"owego i zdrowia. Dlatego naleŻy
bezwzgldnie przestrzega podanych proporcji gospodarowania dziecicym czasem.
Za"ącznik nr 2
37
W wychowaniu przedszkolnym nie stosuje si szkolnych metod i Ęrodków dydaktycznych, np.
zeszytów wiczeł nawet dla dzieci. Nie dotyczy to ksiąŻeczek do czytania, wycinanek i sk"adanek
papierowych. Ze wzgldu na potrzeb kszta"towania gotowoĘci do nauki pisania, piciolatki
rozwijają umiejtnoĘci graficzne korzystając z papierowych Ęrodków dydaktycznych (np. kart
pracy), nie wicej jednak niŻ 10 minut dziennie.
Dzieci z zaburzeniami rozwoju mowy muszą by objte opieką logopedyczną w przedszkolu. NaleŻy
zadba o to, aby rodziców tych dzieci w"ączy w proces korygowania rozwoju mowy.
TreĘci edukacji zdrowotnej wystpują w wielu obszarach wychowania przedszkolnego. Ze wzgldu
na dobro dzieci, trzeba zadba o kszta"towanie ich ĘwiadomoĘci zdrowotnej oraz nawyków
dbania o w"asne zdrowie w codziennych sytuacjach w przedszkolu oraz wspó"pracując w tym
zakresie z rodzicami.
W trosce o jednolite oddzia"ywanie wychowawcze nauczyciele przedszkola:
systematycznie informują rodziców o zadaniach wychowawczych i kszta"cących realizowanych
w przedszkolu. Zapoznają rodziców z Podstawą programową wychowania przedszkolnego
i w"ączają ich do kszta"towania u dziecka tych wiadomoĘci i umiejtnoĘci, które są tam zalecane
informują rodziców o sukcesach i k"opotach ich dzieci, a takŻe w"ączają ich do wspierania
osiągni rozwojowych dzieci i "agodzenia trudnoĘci, na jakie natrafiają
zachcają rodziców do wspó"decydowania w sprawach przedszkola, na przyk"ad wspólnie
organizują wydarzenia, w których biorą udzia" dzieci.
W celu w"aĘciwego przygotowania dzieci do szko"y, nauczyciele wychowania przedszkolnego zobo-
wiązani są do znajomoĘci Podstawy programowej edukacji wczesnoszkolnej, zw"aszcza klasy
pierwszej.
Za"ącznik nr 2
38
Przyk"adowy wniosek o wpis do ewidencji niepublicznej innej formy wychowania
przedszkolnego
(miejscowoĘ data)
oznaczenie osoby prawnej/fizycznej
zamierzającej prowadzi niepubliczną
inną form wychowania przedszkolnego
Sz. Pan/i
Wójt/Burmistrz/Prezydent
Zg"oszenie do ewidencji
Dzia"ając na podstawie art. 14 c oraz art. 82 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 7 wrzeĘnia 1991 r.
o systemie oĘwiaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572) wnosz o wpisanie do ewidencji
niepublicznej innej formy wychowania przedszkolnego o nazwie
w .
Za"ącznik nr 3
39
1. Organem prowadzącym bdzie:
(nazwa i siedziba osoby prawnej, imi i nazwisko oraz adres zamieszkania osoby fizycznej)
2. Rodzaj innej formy:
(Zespó" wychowania przedszkolnego, punkt przedszkolny)
Data rozpoczcia funkcjonowania:
Przewidywana liczba dzieci :
3. Miejscem prowadzenia innej formy wychowania przedszkolnego bdzie budynek
/pomieszczenia/
, który /które spe"nia /ją wszystkie wymogi sanitarno-epidemiologiczne
oraz przeciwpoŻarowe i zapewnia /ją bezpieczełstwo dzieciom przebywającym
na terenie obiektu.
4. Pomieszczenia, w których bdą si odbywa"y zajcia, są wyposaŻone w nastpujący
sprzt i pomoce naukowe konieczne do realizacji programu wychowania przedszkolnego
i realizacji zadał statutowych.
5. Dane dotyczące kwalifikacji pracowników pedagogicznych, którzy bdą prowadzi
zajcia w innej formie wychowania przedszkolnego:
(imi i nazwisko, posiadane kwalifikacje)
W za"ączeniu:
1. Projekt organizacji wychowania przedszkolnego
2. Opinia straŻy poŻarnej
3. Opinia powiatowego inspektora sanitarnego
4. Wykaz kadry
5. Wypis z KRS (jeĘli organem prowadzącym jest osoba prawna)
Za"ącznik nr 3
40
Projektowany harmonogram obniŻenia wieku szkolnego
Drodzy Rodzice!
JeĘli Wasze dziecko Wasze dziecko z mocy prawa: Na jakiej podstawie jest moŻliwe
urodzi"o si: wys"anie dziecka do szko"y
w innym terminie niŻ podano obok:
w roku 2002 Obowiązkowo jest objte edukacją PrzyĘpieszenie lub opóęnienie
przedszkolną jako 6-latek rozpoczcia nauki w szkole moŻliwe
w 2008/2009 tylko na podstawie opinii Poradni
Idzie do szko"y jako 7-latek Psychologiczno-Pedagogicznej
w 2009/2010
pomidzy 1 stycznia Idzie do szko"y jako 6-latek Zg"oszenie do 31 marca 2009
2003 a 30 kwietnia 2003 w 2009/2010, jeĘli rodzice w rejonowej szkole zamiaru
nie zdecydują inaczej pos"ania 6-latka do edukacji
przedszkolnej w 2009/2010,
a 7-latka do szko"y w 2010/2011
(wskazane dla dzieci nieobjtych
jako 5-latki edukacją przedszkolną
w 2008/2009)
pomidzy 1 maja 2003 Obowiązkowo jest objte edukacją Zg"oszenie do 31 marca 2009
a 31 grudnia 2003 przedszkolną jako 6-latek w rejonowej szkole zamiaru
w 2009/2010 pos"ania 6-latka do szko"y
w 2009/2010
Idzie do szko"y jako 7-latek (wskazane dla dzieci objtych
w 2010/2011, jeĘli rodzice jako 5-latki edukacją przedszkolną
nie zdecydują inaczej w 2008/2009)
pomidzy 1 stycznia Ma prawo jako 5-latek do bezp"atnej Zg"oszenie do 31 marca 2010
2004 a 31 sierpnia 2004 edukacji przedszkolnej w 2009/2010 w rejonowej szkole zamiaru
pos"ania 6-latka do edukacji
przedszkolnej w 2010/2011,
a 7-latka do szko"y w 2011/2012
Idzie do szko"y jako 6-latek (wskazane dla dzieci nieobjtych
w 2010/2011, jeĘli rodzice jako 5-latki edukacją przedszkolną
nie zdecydują inaczej w 2009/2010)
pomidzy 1 wrzeĘnia Obowiązkowo jest objte edukacją Zg"oszenie do 31 marca 2010
2004 a 31 grudnia 2004 przedszkolną jako 6-latek w rejonowej szkole zamiaru
w 2010/2011 pos"ania 6-latka do szko"y
w 2010/2011
Idzie do szko"y jako 7-latek (wskazane dla dzieci objtych jako
w 2011/2012, jeĘli rodzice 5-latki edukacją przedszkolną
nie zdecydują inaczej w 2009/2010)
w roku 2005 Obowiązkowo jest objte edukacją PrzyĘpieszenie lub opóęnienie
przedszkolną jako 5-latek w 2010/2011 rozpoczcia nauki w szkole
moŻliwe tylko na podstawie opinii
Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej
Idzie do szko"y jako 6-latek
w 2011/2012
Za"ącznik nr 4
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
2016 5 rok Zespół przedsionkowy! Barok ?rok nurty w literaturze(dworski i ziemDo W cyrkulacja oceaniczna II rokZARZĄDZANIE WARTOŚCIĄ PRZEDSIĘBIORSTWA Z DNIA 26 MARZEC 2011 WYKŁAD NR 3Kazanie na nowy rokmaly przedsiebiorcawięcej podobnych podstron