Temat: Przyjeżdżamy rowerem do szkoły
Cel ogólny:
- zorganizowanie wspólnego przyjazdu uczniów rowerami do szkoły.
Cele szczegółowe:
- poznaje zasady planowania działań,
- bierze aktywny udział w prezentowaniu roweru jako przyjaznego sposobu dotarcia do
szkoły,
- integruje się wokół wspólnego działania,
- potrafi analizować i wyciągać wnioski,
- potrafi współpracować,
- wykazuje się kreatywnością.
Czas trwania: 1 x 45 min lub 2 x 45 min (w zależności od wybranego wariantu zajęć).
Środki dydaktyczne:
Czarno-biała mapa miasta w większym formacie, czarno-białe mapy miasta w formacie A3,
kolorowe karteczki samoprzylepne, ołówki, flipchart z blokiem kartek, kolorowy marker,
komputer z dostępem do Internetu, rzutnik multimedialny, ekran.
Metody:
- zadaniowa,
- aktywizująca,
- podająca,
- projektu.
Forma prowadzenia zajęć:
- praca samodzielna,
- praca w parach, w grupie.
Przebieg zajęć:
1) Nauczyciel przypomina o zbliżającym się Europejskim Dniu Bez Samochodu (EDBS).
Jednym z pomysłów na włączenie klasy w obchody jest zaplanowanie wspólnego przyjazdu
na lekcje i wspólny powrót do domu. Wiele elementów przygotowania i przeprowadzenia
takiego przedsięwzięcia spoczywa na nauczycielu i liderze, ale aby zainteresować i
zaangażować uczniów do udziału w samym przejez
dzie warto włączyć ich do planowania i
realizacji niektórych etapów.
2) Nauczyciel dzieli klasę na 3-osobowe zespoły.
Następnie prezentuje czarno-białą mapę miasta (na tyle rozległą, że każdy uczeń znajdzie
na niej swoje miejsce zamieszkania) oraz rozdaje zespołom mapy w formacie A3.
Każdy uczeń podchodzi do tablicy i kolorowym markerem zaznacza na mapie swoje
miejsce zamieszkania. Kolejne nowe lokalizacje uczniowie nanoszą także na swoje mapy.
Celem tego etapu jest wyznaczenie trasy przejazdu, w taki sposób, aby umożliwiała
bezpieczne i wygodne dołączanie kolejnych uczniów do grupy zmierzającej w kierunku
szkoły (a po zakończonych lekcjach w kierunku domów). Nauczyciel dodatkowo instruuje
zespoły, aby w pierwszej kolejności brały pod uwagę trasy, którymi uczniowie mogliby
dojeżdżać samodzielnie poza specjalnymi okolicznościami jakie daje EDBS (w związku z
tym nie zaleca wykorzystania ruchliwych dróg, dużych skrzyżowań i innych miejsc
potencjalnie niebezpiecznych).
3) Nauczyciel prosi zespoły o ustalenie całej trasy przejazdu lub zgłoszenie odcinków trasy,
które uznają za odpowiednie do włączenia w jej przebieg. Propozycje są nanoszone na
mapy rozdane zespołom.
4) Po zakończeniu pracy (lub upływie określonego czasu) nauczyciel prosi zespoły o
zaprezentowanie propozycji wraz z krótkim komentarzem.
Jeśli w klasie są uczniowie mieszkający w znacznej odległości od szkoły (np. dojeżdżający z
innych miejscowości) należy poświęcić im uwagę całej klasy aby wspólnie znalez
ć sposób
na ich udział we wspólnym świętowaniu. Może to być np. zapewnienie rowerów dla takich
osób i przyłączenie się do grupy w okolicy przystanku PKS lub dworca PKP.
5) Nauczyciel podsumowuje pracę zespołów i jeśli istnieje taka potrzeba przedstawia
ograniczenia w stosunku do propozycji zgłoszonych przez uczniów. Zapowiada, że
uwzględniając wszystkie propozycje przedstawi trasę przejazdu na następnej lekcji.
Jednym z wariantów tych zajęć jest wyłanianie się grup roboczych, które wraz z
nauczycielem zajmą się przygotowaniem wszystkich elementów przejazdu, np.
wytypowaniem najlepszej trasy.
6) Nauczyciel pyta uczniów o kolejne obowiązkowe kroki, jakie powinni podjąć w celu
sprawnej organizacji przejazdu (np. zgoda rodziców, zapewnienie miejsc postojowych pod
szkołą, ustalenie harmonogramu przejazdu ( rozkładu jazdy ), uzgodnienia z zarządcami
dróg, eskorta policji lub straży miejskiej, pomoc rodziców, pomoc innych nauczycieli,
zaproszenie innych klas do zorganizowania podobnych przejazdów, itp.). Nauczyciel daje w
tym celu kilka minut na pracę koncepcyjną w zespołach.
7) Zespoły wyznaczają swoich przedstawicieli, którzy podchodzą do tablicy i kolejno
wypisują po jednej wytycznej do organizacji przejazdu. Taki zabieg umożliwi  oficjalne
pojawienie się propozycji wypracowanych we wszystkich zespołach, nawet tych  mniej
twórczych .
Wariantem rozwinięcia zajęć jest poszukiwanie uczniów zainteresowanych pomocą przy
realizacji poszczególnych wytycznych. W tym celu nauczyciel lub lider tworzy grupy
robocze, które we wspólnie ustalony sposób (np. w ramach zajęć pozalekcyjnych) będą
współpracowały przy przygotowaniu wybranych elementów przejazdu.
Dogodnym sposobem prowadzenia takich działań jest metoda projektu (opis poniżej).
8) Ewaluacja zajęć prowadzona przez nauczyciela. Prowadzący zadaje pytania o wrażenia z
zakończonych zajęć oraz sam także opowiada o swoich wnioskach. Uczniowie odpowiadają
po kolei, a prowadzący próbuje uzyskać od każdego z nich krótki komentarz.
- - - - - - - - - - - -
Długotrwałym efektem przedstawionej inicjatywy może być np.:
a) regularna powtarzalność takich  oficjalnych przejazdów (np. raz w miesiącu),
b) praca na rzecz poprawienia wygody i/lub bezpieczeństwa na wybranych odcinkach trasy
c) przejazdu (w tym celu należy po zrealizowanym przejez
dzie przeprowadzić zajęcia
podsumowujące wrażenia ze wspólnego przejazdu, gdzie znajdzie się czas na zgłaszanie
newralgicznych odcinków i propozycji zmian),
d) powstanie grupy uczniów wspólnie dojeżdżających do szkoły rowerami,
e) powstanie miejsc parkingowych dla rowerów dla uczniów,
f) powstanie portalu (o zasięgu szkolnym, osiedlowym lub miejskim), którego rolą będzie
wymiana informacji na temat tras możliwych do zastosowania przy chęci dojazdu rowerem
z domu do szkoły, na trening, do sklepu, do domu kultury, itp.,g) zawiązanie grupy
młodzieżowych ekspertów, których misją będzie przenoszenie dobrych praktyk
wypracowanych na terenie szkoły do innych placówek (możliwe do realizacji przy
wykorzystaniu metody projektu).
Metoda zadaniowa polega na powierzaniu uczestnikom zajęć konkretnych zadań,
których wykonanie ma doprowadzić w konsekwencji do konstruktywnych zmian w ich
zachowaniu i ukształtowaniu postaw pożądanych z wychowawczego punktu widzenia.
Działania prowadzone przy wykorzystaniu tej metody wzbogacają wiedzę uczestników i
budują trwałe oraz praktyczne doświadczenia w określonej dziedzinie.
Metoda aktywizująca charakteryzuje wysoka aktywność wszystkich uczestników, która
często przewyższa aktywność nauczyciela.
Stosowanie metody aktywizującej w procesie dydaktycznym skłania uczestników do
kreatywnego myślenia, dając szerokie pole do swobodnej twórczości i samodzielności.
Dzięki autentycznemu zaangażowaniu uczestników, metoda sprzyja pogłębianiu i
utrwalaniu zdobywanej wiedzy oraz rozwijaniu umiejętności jej praktycznego stosowania.
Dzięki wykorzystaniu szerokiego spektrum narzędzi aktywizujących, możliwe jest
wspieranie uczestników w budowaniu postawy zrozumienia dla innych punktów widzenia,
tolerancji i otwartości. Dzięki mocnemu akcentowi położonemu na twórczą pracę
samodzielną lub zespołową, uczestnicy zajęć angażują się emocjonalnie w powierzone im
zadania- są bardziej zmotywowani, aktywniejsi w sferze percepcyjnej, ruchowej i
werbalnej.
Metoda podająca polega na przekazywaniu (podawaniu) przez nauczyciela gotowej
wiedzy w celu przyswojenia jej przez uczestników zajęć i zapamiętania. Metoda
kształtuje zdolność rozumienia dłuższej wypowiedzi nadawcy i podążania za tokiem
jego rozumowania. Ćwiczy pamięć, rozwija umiejętność dłuższej koncentracji uwagi
oraz dyscyplinuje ze względu na ważność całego przekazu kierowanego przez
nauczyciela. Metoda wykorzystuje także zalecenie notowania słuchanego bądz

czytanego tekstu w celu dodatkowego utrwalenia podawanych treści (możliwe jest
także przygotowanie przez prowadzącego odpowiednio przygotowanych
materiałów przekazywanych wszystkim uczestnikom).
Metoda projektu bazuje na samodzielnej (lecz wspieranej przez nauczyciela) pracy
uczniów, służącej realizacji określonego celu wypracowanego w oparciu o wcześniej
przyjęte założenia. W naszym przypadku  realizacja określonego celu to działanie na
rzecz transportu zrównoważonego, a  wcześniej przyjęte założenia , to wynik analizy
SWOT.
Atrakcyjność metody projektu (tak z punktu widzenia nauczyciela, jak uczniów) polega na
rozwijaniu samodzielności, przy jednoczesnym stworzeniu uczniom dogodnych warunków
do współpracy budowanej na zasadach zależnych w dużym stopniu od nich. Metoda ta
daje uczniom możliwość dokonywania samooceny i otwartego wypowiadania się na temat
celu i efektów wykonywanej pracy. Uczniowie w dużym stopniu samodzielnie podejmują
decyzje, rozwiązują problemy biorąc odpowiedzialność za uzyskane efekty, doskonalą
umiejętności wzajemnego komunikowania się i mają okazję do doskonalenia umiejętności
rzeczowej dyskusji.
Dodatkowym czynnikiem wskazującym na zasadność stosowania tej metody w pracy z
grupami gimnazjalnymi jest fakt, iż rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20
sierpnia 2010 r. nałożyło na te placówki obowiązek zorganizowania pracy metodą
zespołowego projektu edukacyjnego, z którego zwalniają uczniów jedynie uzasadnione
sytuacje zdrowotne lub losowe. Rozporządzenie dotyczy uczniów klas, w których
obowiązuje nowa podstawa programowa kształcenia ogólnego. Zgodnie z przywołanym
aktem prawnym projekt edukacyjny jest zespołowym, planowym działaniem uczniów,
mającym na celu rozwiązanie konkretnego problemu.
Czas przeznaczony na realizację danego projektu zależy od wielu czynników i w dużej
mierze zależy od decyzji nauczyciela, który powinien uwzględnić następujące
uwarunkowania: wiek uczniów, poziom ich doświadczenia w działaniach podobnego
rodzaju, realnie ocenione możliwości i ograniczenia uczniów (fizyczne, intelektualne,
emocjonalne), poziom skomplikowania zadania. Okres realizacji projektu powinien być
precyzyjnie określony we wspólnie przyjętym harmonogramie.
Realizacja przedsięwzięcia metodą projektu zakłada ścisłe współdziałanie nauczyciela i
uczniów. Ogólny wykaz proponowanych etapów tego współdziałania przedstawia tabela:
Zadania nauczyciela Zadania uczniów
1. Przygotowuje uczniów do pracy metodą 1. Wybierają tematykę projektu.
projektu.
2. Wspólnie:
- precyzują cele,
- określają kontrakt współpracy (zbiór norm i zasad, które będą przestrzegane podczas
realizacji projektu),
- opracowują plan działań,
- określają zadania do wykonania i wyznaczają osoby (zespoły) odpowiedzialne za ich
wykonanie,
- przyjmują harmonogram realizacji kolejno po sobie następujących działań.
3. Udziela konsultacji, wskazuje sposoby, 3. Wykorzystuje szanse i mocne strony.
które pomagają uczniom porządkować i
oceniać dostępne zasoby.
4. 4. Realizują przydzielone im zadania.
- nadzoruje postępy prac nad projektem,
- na bieżąco weryfikuje zgodność
prowadzonych działań z zakładanym
celem
projektu ( pilnuje właściwego kursu ),
- motywuje i wspiera uczniów.
5. Pomaga w przygotowaniu okresowej lub 5. Przygotowują okresową lub końcową
końcowej (finalnej) prezentacji projektu. (finalną) prezentację projektu.
6. Uczestniczy w prezentacji projektu. 6. Przeprowadzają prezentację projektu.
7. Wspólnie: dokonują podsumowania i oceny podjętych działań (ewaluacja).
Wybór tematyki projektu
Według założeń metody projektów, wyboru tematu projektu dokonują uczniowie, którzy
będą go realizować. Rolą nauczyciela jest uczestniczenie w dokonywanym wyborze i
ewentualne nakierowywanie grupy na tematy uwzględniające wcześniejsze pomysły
grupy, aktualne zainteresowania grupy, potrzeby i możliwości uczniów oraz aktualne
potrzeby szkoły i środowiska lokalnego.
Precyzowanie celów projektu
W zależności od ogólności celu projektu zgłaszanego przez grupę, nauczyciel powinien
zachęcić uczniów do dodatkowego zastanowienia się nad tym czy:
- dany cel mieści się w szerszym kontekście i jakie są cele o charakterze bardziej ogólnym
( Jakiemu  większemu celowi służy nasz projekt? )?
- dany cel jest na tyle ogólny, że mieści w sobie szereg dodatkowych celów, które warto
nazwać na tym etapie działań ( Na rzecz jakich  mniejszych ,  pobocznych celów
działamy realizując nasz projekt? )?
Jeśli uda się określić dodatkowe cele ( szersze lub  węższe ) , to być może po
zakończeniu tego projektu warto będzie wrócić do uzyskanych tu wniosków i potraktować
je jako punkt wyjścia do rozpoczęcia kolejnego projektu stanowiącego rozwinięcie i
kontynuację dotychczasowych działań grupy. Może to być także punkt wyjścia dla
kolejnych grup prowadzonych przez tego samego nauczyciela.
Określenie kontraktu współpracy
Kontrakt to swoista umowa spisana pomiędzy nauczycielem a uczniami. Jest to
zobowiązanie wiążące dla obu stron. Kontrakt musi zawierać:
- temat projektu,
- cele projektu,
- listę realizatorów projektu,
- zakładany czas realizacji projektu,
- sposób realizacji projektu (etapy realizacji),
- listę zadań przydzielonych poszczególnym uczniom lub/i zespołów (zadania wynikają z
etapów realizacji),
- sposób komunikowania się pomiędzy realizatorami a nauczycielem (sposoby
raportowania
postępów prac, zgłaszanie sytuacji awaryjnych, możliwości konsultowania planowanych
działań, itp.),
- sposób prezentacji okresowej lub końcowej (finalnej) projektu,
- termin i forma podsumowania projektu dokonana wewnątrz grupy realizatorów.
Kontrakt powinien być podpisany przez nauczyciela oraz wszystkich uczniów zgłaszających
chęć udziału w realizacji projektu. Przykładową formą kontraktu jest:
- kartka (kartki) flipcharta z wypunktowanymi ustaleniami. Kontrakt powinien być
zawieszony w sali, gdzie przeprowadzane są spotkania realizatorów projektu (tak by były
widoczne dla wszystkich uczestników spotkań i przypominały o poczynionych ustaleniach),
- elektronicznego dokumentu rozesłanego do wszystkich realizatorów w celu zapewnienia
im swobodnego wglądu do wspólnych ustaleń.
Opracowanie planu działań, podziału obowiązków i przyjęcie harmonogramu
Planowanie projektu rozpoczynamy od przypomnienia wyników analizy SWOT i ich
ewentualnej aktualizacji (spowodowanej np. pojawieniem się nowej szansy lub zagrożenia
rzutującego na realizację projektu).
Następnie nauczyciel przeprowadza podział obowiązków przewidzianych na kolejnych
etapach projektu. Dobór uczniów może być przeprowadzony w różnoraki sposób:
- mogą zgłaszać się samodzielnie, ponieważ dane zadanie łączy się z ich
zainteresowaniami,
- w trakcie  burzy mózgów uczniowie mogą zgłaszać rzeczowo argumentowane
kandydatury spośród pozostałych uczniów,
- nauczyciel, znając swoich uczniów, może zachęcać niektóre osoby do podjęcia pewnego
wyzwania, wykazania się pogłębioną wiedzą na dany temat czy wykorzystania
doświadczeń
 i kontaktów.
Realizacja projektu
Realizacja projektu obejmuje okres, w którym uczniowie realizują działania zgodnie z
przyjętym harmonogramem.
Prezentacja projektu
W zależności od długości trwania projektu oraz liczby i charakteru założonych w nim
etapów prezentacja może:
- podsumowywać pewien fragment całości (prezentacja okresowa),
- podsumowywać cały projekt (prezentacja końcowa, finalna).
Forma prezentacji zależy od ustaleń zawartych w kontrakcie oraz ewentualnych poprawek.
Poprawki kontraktu mogą być dokonane na skutek działania nie dających się przewidzieć
czynników, które pojawiły się w trakcie realizacji projektu (zdarzenia losowe, przewlekła
choroba ucznia, nawiązanie współpracy z istotnym partnerem- sponsorem, uczelnią,
ekspercką organizacją pozarządową, itp.).
Aby podwyższyć wagę prezentowanych treści oraz ukazać uczniom znaczenie wykonanej
przez nich pracy, w prezentacji powinni wziąć udział goście specjalni: nauczyciele, rodzice,
uczniowie, sponsorzy, przedstawiciele samorządu lokalnego, przedstawiciele mediów, itp..
Ewaluacja projektu
Ewaluację przeprowadzamy zgodnie z kontraktem przyjętym na potrzeby danego projektu.
Ewaluacja podsumowuje efekty realizacji projektu, sposób pracy poszczególnych
realizatorów (grup realizatorów) oraz dostarcza informacji, które należy uwzględnić
planując kolejne projekty edukacyjne.
Możliwe do zastosowania zabiegi wzbogacające realizację projektu:
- zainteresowanie lokalnego medium, które opisuje realizowany projekt (np. zdaje relację z
przeprowadzonej prezentacji wraz z opisem celu projektu),
- systematyczne dokumentowanie przebiegu projektu (np. zdjęcia poszczególnych grup w
trakcie różnych czynności podejmowanych w ramach projektu), a następnie wykorzystanie
ich do wykonania gazetki ściennej, stworzenia materiału do gazetki szkolnej lub na szkolną
stronę internetową.