POECI


Tryptyk Miłosza

Tryptyk Czesława Miłosza został napisany w 1943 r., pochodzi z tomu
"Ocalenie". Podmiotem lirycznym jest w nim nauczyciel - moralista kierujący
swój monolog filozofizcny do przeciętnego człowieka - każdego z nas. Każdy
z trzech wierszy zawiera w sobie głębszą treść (tzw. miłoszowskie "podwójne
dno"). Tryptyk można traktować jako odpowiedŚ na wiersz Tadeusza Różewicza
"Ocalony", w którym podmiot liryczny szuka "nauczyciela i mistrza, który
jeszcze raz nazwie rzeczy i pojęcia, kto oddzieli światło od ciemności".
Wiara według Miłosza polega na zrozumieniu, że wszystko na świecie ma sens:
"listek na wodzie" czy "kropla rosy", ale również i cierpienie, ból. Poeta
pisze: "kamienie są po to aby nogi nam raniły". Na nic zda się nasz bunt,
ucieczka w marzenie - "na świecie będzie tylko to, co było". Trzeba się
pogodzić z czarnymi, nieprzyjemnymi stronami życia, wyjść z ciemności
zwątpienia w sensswego istnienia, zacząć "rzucać cień". W wierszu
"Nadzieja" zawarty jest pogląd, że świat, prawa nim rządzące i prawdę można
poznać za pomocą swoich zmysłów i rozumu. Podmiot liryczny przeczy poglądom
nihilistów, ludzi, którzy "nie mają nadziei", według których wokół jest
pustką, nicością, sennym mirażem. Na hamletyczne pytanie "być albo nie być"
w tym świecie odpowie twierdząco tylko ten, kto uzna, że ziemia nie jest
snem, lecz żywym ciałem" i że życie tutaj ma sens.

Czym dla podmiotu lirycznego jest z kolei miłość ? Uważa on, że posiądziemy
tę cnotę, jeśli będziemy traktować siebie jak "jedną z rzeczy wielu",
przestaniemy być egoistami. Dopiero tacy zaczniemy czuć w sobie wyższą nie
uzasadnioną rozumowo powinność, aby czynić dobrze i staniemy "w spełnienia
łunie". Tryptyk, którego kolejne wiersze są przykładem liryki
bezpośredniej, refleksyjno - opisowej, posiadają oryginalną metaforykę i
symbolikę upodabniającą go do przypowieści biblijnej. Każda z trzech jego
części zawiera podwójne dno, co jest charakterystyczne dla Czesława
Miłosza. Zawiera jakąś głębszą prawdę, brak jest jakichkolwiek epitetów, co
nadaje tryptykowi cechy rozpaczy filozoficznej.

Miłosz w trzech wierszach tryptyku jawi się nam jako moralista wierzący w
dobro i wielkość człowieka, uważający, że wartości jak wiara, nadzieja i
miłość wytrzymają próbę czasu, a wojna, kiedy to zachwiano wartości
moralne, spełni rolę katharsis. Wierzy on również w dobro i wielkość
człowieka i za to należy go cenić.

Miłosz

"Szczęśliwy naród, który ma poetę i w trudach swoich nie kroczy w
milczeniu" (do T. Różewicza - poety "C.M."")

1. Przedstawienie postaci
- pisarz 3 pokoleń
- w XX-leciu twórca Ąagarów wileńskich (awangardziści, katastrofiści
nawiązujący do klasyków)
- w okresie wojny był w W-wie, Krakowie, pisał "Campo...", "W W-wie" i inne
utwory, wydał zbiorki jako J.Syruć
- po wojnie pracował jako dyplomata (z jednej podróży nie wrócił)
- wielki powrót po Nagrodę Nobla w 80 r.
- wykłady w Berkeley
- powieściopisarz ("Dolina Issy"), eseista, tłumacz (Biblia), poeta

2. Charakter poezji
- pełen antynomii (sprzeczności) XX-lecie z jednej strony tęsknota do
arkadii i potrzeba afirmacji świata (Młoda Polska), z drugiej strony, z
drugiej zaś poczucie apokalipsy, która niszczy dotychczasowy świat
- fascynacja pięknem natury i dorobkiem kultury człowieka, przewidywanie
kryzysu kultury i zburzenia jej piękna
- ujmowanie ludzkiego losu w kategoriach eschatologicznych (celów
ostatecznych) i metafizycznych, budzące poczucie trwogi i
współodpowiedzialności za świat (XX-lecie)
- (wojna) dylemat poety dotyczący roli twórcy w epoce zagłady ("W W-wie")
- ujrzenie w wojnie swoistego katharsis pozwalającym na oczyszczenie
najważniejszych wartości moralnych : prawdy i sprawiedliwości
- (po wojnie) poszukiwanie sensu ludzkiego losu i niepowtarzalności
istnienia (oglądanie świata z perspektywy filozofa - "Na ziarnku maku")
- walka o człowieczeństwo w imię człowieka
- liryka moralizatorska ("Wiara", "Nadzieja", "Miłość")
- liryka religijno - buntownicza, gniewna, krzyk protestu
"przemawiać należy brzydko i chropawo"

3. Cechy poezji Miłosza
- zanurzenie w tradycji (Biblia, Elliot (???), Awangarda Krakowska i inni
poeci XX-lecia, współcześni poeci amerykańscy, kultura orientalna) - nie
odcina się od tradycji, niejednoznaczność, wielość form i filozofii

- wielogłosowość - polifoniczność - autor nie eksponuje swojej osoby
(głosu) lecz oddaje głos wielu ludziom, stąd tzw. liryka roli lub liryka
maski

- dialogowość (forma dysputy kilku podmiotów lirycznych - pokazuje różne
poglądy, tradycja Norwida "W Weronie"
- pozorna prostota wywodząca się z klasycyzmu (pytania ret., cytaty,
aforyzmy, wykrzykniki, klasyczne środki wyrazu), ale i archaizmy, szyk
przestawny, przemilczenia, nasycenie słowa wieloznacznością, odkrywanie
wiersza wszystkimi zmysłami, typowe sensualistyczne określenia (zapachy,
kolory)
- konkretność, obrazowość, wykorzystanie techniki filmowej
- heterogeniczność gatunku - w jego ramach strzępy różnych gat. - jeden
może dominować (elementy publicystyki, wyrazy wywodzące się z Biblii)
- wiara w moc słowa poetyckiego, częściowo nawet w profetyce rom.
- łączenie lirycznego wzruszenia w refleksyjno - tradycyjny element
nastrojów
- ironiczny dystans łagodzący patos i sarkazm (gorzka ironia)

- łączenie elementów poetyckości z elementami jęz. pot. , mówionego
- podm. lir. często występują jako kat. estetyczna pełniąca 3 funkcje :
* jako nominalista (nazywa rzeczywistość)
* jako realista (myśli i interpretuje świat)
* jako moralista (ocenia i poucza)
"Nie poznam świata inaczej niż to wynika z mojej natury"

Sroczość
W mojej ojczyŚnie
Walc
W Warszawie
Do polityka
Naród
Który skrzywdziłeś
Moja wierna mowo
Piosenka o porcelanie
Ballada

"Sam zostałem filtrując porządek z chaosu"
(poemat C.M. "Kędy wschodzi słońce a kędy zachodzi")

"Poezja ma ocalać, ma bacznie obserwować otaczający nas świat i mówić o nim
prawdę, chociażby ta prawda była gorzka" (J. Błoński)

Rola poezji Miłosza :
- utrwala piękno świata
- porządkuje
- ocala poprzez nadanie światu wartości




Zbigniew Herbert
"Poezja córką jest pamięci"
1. Przedst. postaci
- rówieśnik Baczyńskiego
- najwybitniejszy reprezentant klasycyzmu w poezji współczesnej
- debiut w 56 r. (z Grochowiakiem)
- racjonalista
- twórca kult., twórca poezji filozoficznej
- poszukiwanie przymierza między przeszłością i teraŚniejszością
- program poetycki w wierszu "Dlaczego klasycy"
- poeta repetujący (powtarzający)

17 IX
Dlaczego klasycy
Powrót prokonsula
Apollo i Marsjasz
Przesłanie Pana Cogito

"Kiedy powstaje nowe dzieło, jednocześnie zdarza się coś we wszystkich
dziełach sztuki, które powstały uprzednio"



Wisława Szymborska
1. Przedstawienie postaci
- "poetessa", wsp. poetka reprezentująca nurt wsp. moralistyki
- poetka klasycyzująca, pisarka spraw egzystencjalnych
- tematem wierszy "heroizm racjonalizmu", wierzy w wielkość człowieka
- wiersze są "pytaniami zadawanymi sobie" i nam

Pierwsza fotografia Hitlera
Obóz głodowy pod Jasłem
Wieczór autorski
Konkurs piękności męskiej
Nagrobek
Radość pisania
Wszelki wypadek
Sto pociech
Szkielet jaszczura

Wiersz najczęściej rymowany, często wolny, biały. Poetka nawiązuje do
poezji skamandryckiej. Odrzuca koncepcję ??? i zastępuje go dowcipem i
ironią w przekonaniu, że prawdziwe wartości wytrzymają próbę kpiny i
ironii. Styl kolokwialny wykorzystujący elementy jęz. naukowego,
filozoficznego, przez co niektóre wiersze zbliżają się do formy eseju,
filozof. powiastki. Zwroty potoczne, poszczególne wyrazy są zlepkami,
pytania retoryczne, natarczywe powtórzenia. Charakt. podm. lir. - postać
kreowana, obserwator z punktu widzenia przyrody widzący człowieka w
perspektywie hist., ponadczasowej.

Rola twórczości :
"obmyślanie świata", czyli interpretowanie go dla czytelnika by pomóc mu
zrozumieć siebie, swoje miejsce, wypełnić swoją rolę, moralny ład świata.

"Tyle wiemy o sobie Ile nas sprawdzono"



Tadeusz Różewicz
1. Informacje o autorze
- reprezentant pokolenia rocznik 20
"Ja Różewicza stało się symbolem pokolenia" (Anna Kamieńska)
"Chciałbym tak mówić, aby słowa przez łzy dotarły do blasku uśmiechu"
"Poeta niemożliwych sielanek" (Danuta Szewczyk)

2. Program poetycki zawarty w wierszach Różewicza :
Drzewo
Zdjęcie ciężaru
Moja poezja
Ocalony
Domek z kart
Róża
Odwiedziny

"Wydaje mi się, że nagi wiersz Różewicza, że jego antyestetyka jest
najbardziej znaczącym wynalazkiem poezji powojennej" (Anna Kamieńska)

Apoetyckość poezji Różewicza :
- odarty ze śpiewności, metaforyki
- zapowiedŚ turpiemu
- brak metafor
- potoczne słownictwo
- chropawe wyrazy
"mówienie ze ściśniętym gardłem"
- zastosowanie tzw. monad (linearne wyliczanie przedmiotów i zdarzeń
pozornie nie mających związku)
- odwoływanie się do motywów religijnych, dzieł sztuki (Hasior, Machowski -
odwoływamie się do nich)
- wierzs krwawi (rozbicie wiersza w chwilach największego napięcia
emocjonalnego)

Ocalony
Matka powieszonych
Domek z kart
Drewno
Warkoczyk
Wiersz do mojego synka
Jak dobrze
W środku życia
Odwiedziny

Sztuka inspiracją dla formy wierszy Różewicza
- studia historii sztuki Tytusa Czyżewskiego i Leona Chuista
- modne kierunki artystyczne XX-lecia, kubizm, formizm, konstruktywizm
(odejście od mimetyzmu
- inspiracje malarstwem Henryka Linke i Andrzejem Wróblewskim
("Rozstrzelanie" - odhumanizowany obraz, brylaste, zamazane twarze, brak
uczuć malarza wyrażonych w obrazie)
- wykorzystanie sztuki konceptualnej (realiacja nie jest ważna, ważny -
niezwykły pomysł)
- malarstwo prymitywistów

Domek z kart
List do ludożerców
Za przewodnikiem
Zaraz skoczę szefie
Powrót
Matka powieszonych

















Baczyński
Cechy poezji Baczyńskiego :
- wyrażenie tragedii młodego pokolenia "porażonych śmiercią" - najbardziej
reprezentatywna, dojrzała i piękna (wiersz "Gdy za powietrza zasłoną")
- motyw wyboru postawy wobec i kontrastujące z sobą wizje 2 światów
(arkadii i apokalipsy)
- oryginalność i piękno metafor nawiązujących do liryki Słowackiego i
poetyki baroku i jednocześnie powściągliwość i umiar w kreśleniu obrazów
wojny
- filozoficzne uogólnienia dotyczące życia i śmierci, miłości i piękna
nawiązujące do tradycji Norwida (moralistyka N. - patrzenie nba
rzeczywistość z punktu widzenia oceny moralnej, np. "czarna broń", "nie
ma miłości, sumienia")
- charakterystyczne motywy rzeŚby, wody i okrętu jako symbole kształtowania
życia i upływu czasu
- motywy biblijne, religijne, forma modlitwy, kolędy

Ten Czas
Bez imienia
Historia
Z głową na karabinie
Pokolenie
Elegia o...[chłopcu polskim]
Biała magia
Niebo złote ci otworzę
Sur le pont d'Avignon



Tadeusz Gajcy
Do potomnego
Wczorajszemu
Zdzisław Stroiński
Śniły się szarże


C. K. Norwid
1. Przedstawienie postaci
- poeta drugiego pokolenia romantyków, poeta intelektualny a nie
emocjonalny, ezoteryczny, prekursorski jeśli chodzi o zasady poezji
- nie zrozumiany za życia, dopiero w XX w.
- oryginalny

2. Cechy poezji Norwida :
- intelektualizm (odwołanie do rozumu a nie tylko uczucia)
- zwięzłość, precyzyjność języka
- dobieranie odpowiednich słów
- stosowanie archaizmów (leksykalne, fleksyjne)
- stosowanie neologizmów
- stosowanie wyrazów rzadziej używanych, a mających większą rangę
artystyczną
- stosowanie pauz i przemilczeń
- dyskursywność poezji - zderzenie dwóch sądów, ocen
- oryginalna metaforyka
- stosowanie aluzji literackich
- oryginalne układy kompozycyjne
- bogata symbolika
- motywy mitologiczne
- synteza środków wyrazu
- ironia
- etymologizująca pisownia

W Weronie
Do obywatela Johna Browna
Fortepian Szopena
Coś ty Atenom zrobił Sokratesie
Bema pamięci żałobny rapsod