"Tworczosc Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Jana Kasprowicza i Leopolda Staffa."


"Twórczość Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Jana Kasprowicza i Leopolda Staffa."



Twórczość Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Jana Kasprowicza, Leopolda Staffa przypada na okres Młodej Polski. Tworzą oni utwory zarówno typowe, jak i nietypowe dla swojej epoki.


Kazimierz Przerwa-Tetmajer w swojej twórczości przedstawia dekadenckie nastroje. Skrajny pesymizm, brak wiary w sens życia i jakiegokolwiek działania, te cechy możemy łatwo dostrzec w twórczości tego poety schyłku XIX i początku XX wieku.


Jednym z najważniejszych wierszy Kazimierza Przerwy-Tetmajera jest "Koniec wieku XIX". Utwór ten jest manifestem pokolenia modernistów. Przedstawia on sylwetkę człowieka - dekadenty, który jest bezsilny wobec nieszczęść. O pesymizmie utworu świadczy fragment "...Ale czyż mrówka wrzucona na szyny może walczyć z pociągiem nadchodzącym w pędzie?" Według Tetmajera dotychczasowe idee życiowe okazały się bezwartościowe. Przykładem kryzysu wcześniejszych ideii jest wiersz "Nie wierzę w nic", będący deklaracją samego poety, który "... nie wierzy w nic, nie pragnie niczego na świecie, ma wstręt do wszelkich czynów i drwi z wszelkich zapałów".

Poeta szuka sposobów oderwania się od beznadziejnej rzeczywistości poprzez sztukę, naturę, nirwanę i miłość.

"Evviva l'arte" zawiera akcenty krytyki pod adresem społeczeństwa, w którym pogoń za dobrobytem i za pieniądzem przesłania ludzkie potrzeby. W takim świecie artysta przymiera głodem, a jego życie jest "splunięcia warte".

"Nirwana" oznacza stan, który nastÄ™puje po zupeÅ‚nym wyzbyciu siÄ™ woli życia. Takie uczucia Kazimierz Przerwa-Tetmajer wyraża w ‚"Hymnie do Nirwany". Jest to modlitwa bÅ‚agalna o stan bezczucia, który ma oderwać poetÄ™ od ziemskiego zÅ‚a, powszechnej miernoty od koniecznoÅ›ci myÅ›lenia i patrzenia na Å›wiat, w którym "ludzka podÅ‚ość kaÅ‚em w źrenice bryzga".

KolejnÄ… rzeczÄ…, która pozwalaÅ‚a poecie oderwać siÄ™ od rzeczywistoÅ›ci byÅ‚a przyroda, zwÅ‚aszcza górska. Tetmajer dużo czasu spÄ™dzaÅ‚ w górach. ‚"Melodia mgieÅ‚ nocnych" opisuje mgÅ‚Ä™. Poeta przedstawia jÄ… za pomocÄ… wyrazów dźwiÄ™konaÅ›ladowczych. Åšrodki artystyczne oddziaÅ‚ywujÄ… na wszystkie zmysÅ‚y. Jest to synteza sztuki, która jest typowa dla impresjonizmu.

Natomiast twórczość Jana ‚Kasprowicza można podzielić na kilka etapów. W pierwszym okresie swojej twórczoÅ›ci poeta mniejszÄ… uwagÄ™ zwraca na dekadentyzm. Powstaje cykl sonetów "Z chaÅ‚upy". Kasprowicz przedstawia w nim życie codzienne i moralne wsi oraz jej bogactwo obyczajowe. To byÅ‚o czymÅ› nowym w polskiej poezji.

Kasprowicz opisujÄ…c problemy prezentuje siÄ™ jako poeta spoÅ‚eczny, który krytykuje konflikty wsi, tworzy utwory o treÅ›ci moralizatorskiej. ‚Programem ideowym poety jest wyzwolenie spoÅ‚eczne ludu i wyzwolenie narodowe caÅ‚ego narodu. W pierwszym okresie twórczoÅ›ci Kasprowicz nie jest typowym rzedstawicielem epoki, gdyż zaangażowaÅ‚ siÄ™ w życie spoÅ‚eczne, nie przestrzegaÅ‚ haseÅ‚ "nagiej duszy" i "sztuka dla sztuki: i pisaÅ‚ utwory realistyczne.

W drugim okresie twórczości Jana Kasprowicza przenikają typowe tendencje epoki, takie jak: pesymizm, opis impresjonistyczny dekadentyzm, synteza sztuki, hasło nagiej duszy, czy symbolizm. Powstaje cykl sonetów "Krzak dzikiej róży", które otwierają drugi okres twórczości poety. Utwory te zawierają katastroficzną wizję świata i refleksje nad sensem istnienia.

Katastrofizm Kasprowicza to przekonanie o tym, że świat zmierza do tragicznego końca. Taki nastrój przedstawiają sonety "Krzak dzikiej róży". Jest to nowy typ sonetu, gdyż występuje tam opis krajobrazu, a refleksja jest zawarta w symbolu.

Trzeci okres twórczości Jana Kasprowicza jest to jak gdyby okres pogodzenia się z losem. W utworach panuje nastrój pogodny, spokojny, melancholiczny. Powstaje "Księga ubogich".
Twórczość Leopolda Staffa również można podzielić na etapy. Pierwsza część długiej twórczości tego poety przypada na okres modernizmu. Już same daty urodzin i śmierci (1878 - 1957) pokazują nam dlaczego poeta był nazwany "poetą trzech pokoleń". Ten młodopolski okres był bardzo zróżnicowany. Staff w swojej twórczości starał się opisywać złożoność świata. Jego poezja jest bardzo złożona i oryginalna. Widział i opisywał życie ludzkie w różnorodnych jego przejawach: w walce i pracy, w odpoczynku i cierpieniu, a także w radości i pięknie. W twórczości tego artysty odbiły się zmiany współczesnych mu poetyckich prądów. W poezji Staffa odnajdujemy zarówno nurt dekadencki jak i w okresie późniejszym tendencje klasycyzmu. Jednakże jego poezja starała się unikać hołdowania przelotnej modzie.

Staff debiutował w roku 1901 tomikiem poezji "Sny o potędze". Najbardziej znanym wierszem z tego cyklu jest "Kowal". Jest to utwór o walce i nadziei. Wyraża konieczność pracy nad sobą. Wierszem tym Staff przeciwstawił się młodopolskiemu dekadentyzmowi i pesymizmowi. Celem działania człowieka powinno być osiągnięcie wewnętrznej harmonii.

Wyrazem braku wiary w radość życia jest wiersz "Deszcz jesienny". Jest to utwór nastrojowy, symboliczny i przygnębiający. W twórczości Staffa można odnaleźć nastroje typowe dla ówczesnej mody - poezji modernistycznej. Są nimi melancholijność, smutek i pesymizm.
W wierszu "Przedśpiew" następuje odwrót od dekadentyzmu. W twórczości Staffa następuje przejście ku poezji ostrożnego optymizmu, pogodzenia się z życiem. Wiersz ten jest przykładem zmian poezji młodopolskiej w poezję klasycyzmu. W utworze tym odnajdujemy postawę ludzi odrodzenia i myśl mądrego humanisty.


Staff stworzył model człowieka dobrego i pogodnego, który ze zrozumieniem i spokojem przyjmuje zarówno szczęście jak i zsyłane przez los cierpienie, np. w wierszu "Gałąź kwitnąca". Twierdzi, że samo dążenie do realizacji celu jest szczęściem. Żeby być szczęśliwym trzeba ciągle dążyć do jakiegoś celu.


Tomasz Tradzio