O gólny w idok daw n eg o Klasztoru z kapIicąTsierocincem i szpitalem Sióstr
ubogich w W ilnie na W zgórzu Śnipiskiem nad W ilją
Ratujmy z rąk żydowskich dawny Klasztor
Matki Boskiej Niepokalanej w Wilnie!
N a ilustracji pow yższej widzim y zapom nianą wprawdzie,
ale jakże drogÄ… pam iÄ…tkÄ™ grodu M ary. O strobram skie!  p a ­
miÄ…tkÄ™ dziejów wzniosÅ‚ych i tragicznych  pam iÄ…tkÄ™ heroicz­
nego patriotyzmu i poświęcenia, zakutą w starych m urach
klasztornych, w znoszÄ…cych siÄ™ w Wilnie na Åšnipiskiem w z g ó ­
rzu nad WiljÄ…, na ruinach zam czyska obronnego.
Pam iątką tą jest dawny klasztor Sióstr Ubogich. M ury jego
sÄ… Å›wiadkam i gorÄ…cych m odłów o wolność i bohaterskiej, sa­
m arytańskiej pracy cichych zakonnic. Chroniły w nich one
setki sierot, starców i kalek, były lazaretem dla rannych
i chorych bojow ników powstania 1863 roku, przytuliły też
wielu z nich na wieczny spoczynek w ogrodach swoich przed
m ściw ym w zrokiem Moskali.
Klasztor ten za sw ojÄ… w ielkÄ… sÅ‚użbÄ™ B ogu i Polsce za­
grabiony został w okresie powstania przez w ielkorządcę Litwy,
M uraw jew a-W ieszatiela, a zakonnice zesÅ‚ane na Sybir lub roz­
pÄ™dzone po wiÄ™zieniach rosyjskich. O becnie zabierajÄ… go ży­
dzi w drodze licytacji, której termin m a być w yznaczony
w ciÄ…gu najbliższych tygodni. Polskie i katolickie spoÅ‚eczeÅ„­
stwo dopuścić do tego nie m oże!
W 75-rocznicÄ™ m artyrologji powstania styczniowego, stary
Klasztor Matki Boskiej winien wrócić znowu do KoÅ›cioÅ‚a i sÅ‚u­
żyć w myśl sw ego założenia celom charytatywnym i kuturalno-
apostolskim .
Na wyratowanie go potrzeba 50.000 zł.
Pon iew aż Banki nie udzielają obecnie większych pożyczek,
albo srawiają warunki trudne do przyjęcia podpisane niżej,
Instytucje religijne zw racają się do J. W . P. z gorącą prośbą
o łask aw e udzielenie im pożyczki na Fundusz wyratowania
tego klasztoru z rąk żydowskich.
W A R U N K I PO ŻY CZK I St\ N A S T 
P U J 
C E :
1. Przyjmuje się pożyczki od 10-ciu złotych w zw yż,
2. Pożyczki te będziem y się starać sp łacać w łaścicielom na każde
ich żądanie, nie w cześniej jedn ak ja k po d w óch latach od daty ich
w płacenia,
3. W szystkie pożyczki zagw a ra n to w an e bÄ™d Ä… m ajÄ…tkiem w yku pio­
n ego klasztoru,
4. Każdy pożyczajÄ…cy bedzie otrzym yw aÅ‚ bezpÅ‚atnie pisem ko, p o Å›w iÄ™ ­
cone ap o sto lstw u rato w an ia Dusz w czyśćcu cierpiących  ŚW IA T
UM HRA
YCH ,
5. Przy pożyczkac i większych  warunki ew en tualn ie do indyw idual-
ln ego om ówienia.
Wszystkie pożyczki majÄ… być wpÅ‚acone do Banku ZwiÄ…zku Spó­
Å‚ek Zarobkowych w Wilnie, ul. Adama Mickiewicza 19. Konto P -K-O.
N° 700.088 z wyraz
nem zaznaczeniem na odcinku środkowym, że są
przezneczone: J\a fundusz wyratowania z rąk żydowskich b. Klasztoru
SS. Ubogich w Wilnie. Potwierdzenie odbioru znajdą Pożyczający
w miesięczniku  Świat Umarłych .
Nadto z największą wdzięcznością przyjmujemy na ten cel ofiary
w postaci obligacyj pożyczek paÅ„stwowych i innych papierów war­
tościowych, oraz dobrowolne większe lub miejsze datki, zebrane wśród
osób ofiarnych.
Korespondencję w sprawach ratowania Klasztoru Wileńskiego
z rąk żydowskich przyjmuje i załatwia: Instytut Towarzystw  Dobrozynno-
ści C A R IT A S w Wilnie, ul. Zamkowa 8. Telefon 13-74.
W intencji Udzielających pożyczki i O fia ro d a w c ó w na pow yższy
cel, czÅ‚onkow ie i m Å‚odziez Instytucyj zainteresow anych przyrze­
kajÄ… pam ięć w e m szach Å›w iÄ™tych i modl itw ach z szczególniej­
szym uw zględnieniem Ich ukochanych Zmarłych.
Dziełom Dziewicy niepokalanej serce polskie nigdy nie odmawiał
Wilno, w uroczystość Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny, 1938 r.
INSTYTUT NAJÅšW I
TSZEJ MARYI INSTYTUT TOW ARZYSTW DOBROCZYNNOÅšCI
PAN N Y ZWYCI
SKIEJ ARCHIDIECEZJI WILEC
SKIEJ
MARI ANÜM CARI TAS
Ks. Józef Grasewicz Ks. Romuald Śnirkowski
Dyrektor Instytutu Marianum i Zakładu W. Prezes Instytutu Caritas
W ychow aw czego Åšw. Kazimierza
Ks. Jan Mataleuhcz cUadeusz Birecki
Prokurator Instytutu Marianum [D yrektor Instytutu Cailtas
TftM, GDZIE PR ACOW AA
Y SIOSTRY UBOGICH
Wilno. jakTzresztÄ… każde stare mia­
sto, zawiera w sobie wiele niespodzianek.
F a z po raz całkiem przypadkowo odsłania
siÄ™ przed nami jakiÅ› nowy, a raczej bar­
d zo stary fragm ent architektoniczny, d o ­
tychczas jakoÅ› niedostrzegany przez ni­
kogo: raz d o raz stajemy wobec wspo­
mnieÅ„, dotyczÄ…cych jakichÅ› zdarzeÅ„, nie­
raz bardzo ciekawych i ważkich, a jakoś
p re z historyków pominiÄ™tych, w pa­
mięci zaś ogółu zatartych.
Ostatnio nieoczekiwanie przemówiły
skromne mury niezbyt w aÅ›ciwie stare­
go, ale j^kże dostojnego w swych prze­
życiach budynku, przemówiÅ‚y i zawsty­
dziły nas, bo wykazały iescze jedną
 dotkliwÄ… lukÄ™-1 którÄ… należaÅ‚oby uzu­
,
pełnić choćby w form ie dłuższego Brtv-
kułu, a m oże i rozprawki naukowej,
zakr )jonej na większa skalę.
Chodzi o wileńskie Zgrom adzenie
Sióstr Uboqich, o którem wiemy tak
mało, lecz które choćby ze względu na
nieprzeciÄ™tna indywidualność zaÅ‚ożyciel­
ki, zasÅ‚uguj«3 na wiÄ™kszÄ… uwagÄ™.
Zqromadzenie Siostrzyczek (jdogich
(Petites Souers dss Pauvres) powstało
 w Salnt-Servan, w Bretanji z inicjatywy
P*tNI NflSZR OSTROBRAMSKA
księdza le Pallieura. który w roku 1838
ZWYCI
SKA KRÓLO W O POI SK!
zachęcił dwie udogie dziewice, jedną
MÓDL SI
ZR NRM I I
szwaczkę (póz
niejsza matka Augustyna)
I drugą sierote wyrobnicę (póżnieisza
matka Marja Teresa) do zorqanizowania
stry miÅ‚osierdzia, wypÄ™dzone ze zgro­
opieki nad ubogimi, starcami i chorymi.
madzeń swych, zabr-anych na  pryjuty *).
DomysÅ‚ okazaÅ‚ siÄ™ szczęśliwy, zgro­
PrzytuÅ‚ek rozwijaÅ‚ siÄ™ Å›wietnie: gdy na­
madzenie zaczęło siÄ™ rozwijać i w po­
deszÅ‚y czasy Murawjewa, wyoiÅ‚a dla do­
ło w ie XIX wieku miało już 138 domów
mu ostatnia godzina. Murawjew kazał
we Francji, Belgji, Anglii i innych kra­
bowiem, aby dzieci z domu S. R. DÄ…­
jach Europy i nawet Ameryki. Liczba
browskiej zabrane były do 24 godzin,
%Å›ióstr dochodziÅ‚a w ôw 'zas do trzech ty­
również do pryjutu. Gdv wykonawcy
siÄ™cy, a chorvch i starców, znajdujÄ…­
rozkazu zjawili siÄ™ po sieroty, nie za­
cych się po stałą opieką, było 15 ty-
stali ani jednego dziecka. W ciÄ…gu do­
sięc
by rozebrano caÅ‚Ä… setkÄ™ dzieci do do­
W Polsce Zgromadzenia Sióstr (Jbo-
mów prywatnych, przeważnie na w ieś .
oich powstało w /oku 185Ó, właśnie w
Krótkie były dzieje wileńskich Sióstr
W ilnie. Założycielką była Zófja Róża
Ubogich, zalelw ie kilka lat trwaÅ‚a zbo­
Dąbrowską, o które] w rękooiśmiennym
żna praca, ale plon zapowiadaÅ‚ s Ä™ do­
pamiętniku Ludwiki z Jamontów Rodzie-
bry bo inicjatywa matki DÄ…browskiej
wiczowej znajdujemy takie słowa:
znajdowaÅ‚a zrozumienie w spoÅ‚eczeÅ„­
 -Z e składek filantropijnych, które
stwie i zachÄ™caÅ‚a inne miÅ‚osierne nie­
S DÄ…browska, wdowa, cudownie grom a­
wiasty do wstÄ™powania do Zgrom adze­
dzić umiała, zbudowała dom w pięknem
nia. Jeszcze przecież nie rozwinął się
położeniu na Śnipiszkach za Ziaionvm
dostatecznie dom zakonny w Wilnie, a
-nnstem, zwrócony jednÄ… stronÄ… na ko­
już zaczęły powstawać filje: w Kownie,
Å›c ió Å‚ Å›w. RafaÅ‚a, druqÄ… ku malownicze­
SÅ‚onimie, Dynabuogu, Szawlach, Rosie-
mu wzqôrkowi nad WiljÄ… z cudowuÄ… fi­
nach, Drohiczvnie i Pińsku,  wszędzie
gurÄ… Chrystusa, padajÄ…cego pod krzy­
znaiduiÄ…c gorÄ…ce poparcie spoÅ‚eczeÅ„­
żem. S. Dąbrowską uważano za iedną
stwa, które docen i*o wielka wartość
z najczynniejszych, niestrudzonych ko-
Piacy ofiarnych, peÅ‚nych dobroci i mi­
fciet w Wilnie i otaczano powszechnym
łosierdzia Sióstr Ubogich.
szacunkien. Od poczÄ…tku dom takÄ… tro ­
W pamiętnym roku 1863 siostry nie
skÄ… zbudowany, przeznaczyÅ‚a dla pod­
mogÅ‚y pozostać biernymi widzami roz­
rzutków. któremi opiekowały się Sio- grywających się wypadków. Nietylko ja-
* ) To chronki prawosÅ‚awne pod opiekÄ… rza-WÅ‚aÅ›nie ten dom przypomniaÅ‚ o pra­
cy Sióstr (Jbogich, o dziejach wznio­
słych i tiag>cznych tego Zgromadzenia,
które miało przed sobą tak wspaniałą
przyszłość, lecz zostało zlikwidowane
tak brutalnie.
W jaki sposób stary budynek nagle
przemówiÅ‚, zawstydzajÄ…c nas nieznajo­
moÅ›ciÄ… naszej wÅ‚asnej przeszÅ‚oÅ›ci? M a­
ło się to w sposób następujący:
Obecny właściciel, p. Pułkownik A -
dam FrÄ…ckiewicz - RadzymiÅ„ski przeka­
zał te zabudowania na cele religijno-
społeczne. Juz się zarysował piękny
projekt zorganizowania Domu Aposto­
latu Instytutu  Marianum" pod nazwÄ…
 Reguum-Marianum . Znalazłby się tu
dom macierzysty Instytutu Matki Bo­
skiej Zwycięskiej, ftkadem ja Maryań-
ska, ZakÅ‚ad wychowawczy Instytutu  C a­
ritas" dla niezamoznej mÅ‚odziezy w iej­
skiej, szkolnej i rękodzielniczej, oraz
inne instytucje religijne.
Czy można znalez
ć lepsze wyjście?-
Bardziej zgodne z przeszłością starego
gmachu? ttle... pomijając już to, ze dom
wymaga remontu i przebudowy wewnÄ™­
trznej, a obie te instytucje w pieniÄ…dze
M ttThfl ZOFJH-RÓŻR Df\BROWSKfl
me sÄ… zasobne, jest jeszcze jedna prze­
szkoda. Na domu ciąży dÅ‚ug, klóry po­
Założycielka SS. Ubogich I Fundatorka
wstaÅ‚ wskutek tego ze wÅ‚aÅ›ciciel w sw o­
klasztoru w ileńskiego
im czasie pożyrował weksle, które po
wielu przygodacn tiafily do rÄ…K żydow ­
ko Polki, ale wÅ‚aÅ›nie jako siostry ubo­
skich (Żydów łotewskich) i postawiły
gich i cierpiących, nie m ogły one nie
dom wobec niebezpieczeństwa licytacji^
pośpieszyć z pomocą tym, którzy tej
I oto sprawa prywatna staÅ‚a siÄ™ na­
pom ocy potrzebowali. Dopomagały więc
gle sprawą społeczną. Chodzi bowiem o
powstaÅ„com, niosÄ…c im pom oc Ä„sanitar­
to, ze budynek poklasztorny, znajdujÄ…­
nÄ… i uÅ‚atwiajÄ…c zaprowiantowanie oddzia­
cy się w pobliżu powszechnie czczone}
łów. Siostry, pracujące we wsi W ewery,
przez katolików cudownej figury Chry­
własności księcia M ęskiego, najcięższą
stusa, m oże trafić do rąk żydów, nie
poniosÅ‚y karÄ™: zostaÅ‚y skazane na ka­
majÄ…cych no i me mogÄ…cych m ieć ża­
torgę. Osiem sióstr poszło na Sybir, a
dnego sentymentu do tradycyj, zwiÄ…za­
wśród nich Marja Lopacińska z Mas-
nych z gmachem i miejscem, na którem
karz, WoÅ‚onczewska, siostra biskupa ko­
stoi...
wieńskiego, Paulina Zacharewiczówna...
Przed osiem dziesiÄ™ciu laty ze skÅ‚a­
ZamkniÄ™to domy, zlikwidowano Zgro­
dek, zebranych przez M. Różę DÄ…brow­
madzenie... Już na ulicach Wilna, K o­
ską w całej Polsce, zbudowano dom ten
wna, Dynaburga (Pom yśleć tylko: po
dla Sióstr Ubogich  czy teraz spoÅ‚e­
kilkudziesięciu latach od owych czasów
czeństwo katolickie Polski odrodzonej
dzis te miasta bohaterskie znajdujÄ… siÄ™
nie dopom oże do wyratowania tych za­
w granicach trzech obcych... państwl..),
budowań i odtworzenia w nich dawnych
na ulicach Słonima, Pińska, Drohiczyna
tradycyj akcji charytatywnej i kultural-
nie spotykamy zakonnicy, ubranej w
no-apstolskiej na wscnodnim szańcu
czarnÄ… sukniÄ™ z kapturkiem, biaÅ‚Ä… kry­
Chrystianizmu?
zą i krzyżem na fjoletow ej wstążce.
Pozostał tylko niemy świadek ci;
Niech siÄ™ odezw ie Wilno 1 caÅ‚a P o l­
chych modlitw, ofiarnej pracy, szlachet­
ska!...
nych zamiarów,  pozostał stary dom,
duży murowany dom, otoczony zielenią
*Dr. Walerjan Charkiewicz
ogrodów i stojÄ…cy w ukryciu za w zgó­
 S łow o  W ileńskie z 17.9.1937 r.
rzem z cudownÄ… figurÄ… Chrystusa, dz
wi­
gającego krzyż...
TÅ‚oczono w Drukarni  M arianum  w W ilnie, Åš * . flnny 13