Dz
więk
Hałas
...- A dlaczego Babciu masz takie duże
uszy? - spytał Czerwony Kapturek.
- Żeby Cię lepiej słyszeć Kochana
Wnusiu - odparł Wilk&
2
1
Dz
więk  definicja Fizyczne parametry dz
więku
Dz
więk  definicja Fizyczne parametry dz
więku
natężenie dz
więku  wrażenie głośności dz
więku,
Zmiany w ciśnieniu powietrza, rozchodzące się
zależy od zakresu zmian ciśnienia powietrza (od 2 �
sferycznie od z
ródła, wywołujące wrażenia
10-5 do 102 Pa), wyrażane w skali logarytmicznej
słuchowe
(dB) jako poziom natężenia dz
więku lub poziom
ciśnienia akustycznego
" infradz
więki (zmiany ciśnienia poniżej
" infradz
więki (zmiany ciśnienia poniżej
wysokość dz
więku  odczucie słyszalnej
zakresu słyszalności człowieka)
częstotliwości dz
więku
" dz
więki słyszalne
barwa dz
więku  struktura fizyczną fali
" ultradz
więki (zmiany ciśnienia powyżej
(przebiegiem zmian ciśnienia w czasie)
zakresu słyszalności człowieka)
3 4
Słuch - funkcje
główny zmysł obronny, umożliwia odbiór bodz
ców z
Słuch
odległych z
ródeł, niezależnie od ich położenia w
przestrzeni
...- A dlaczego Babciu masz takie duże
pozwala lokalizować potencjalnie niebezpieczne
uszy? - spytał Czerwony Kapturek.
obiekty w przestrzeni dzięki możliwościom oceny
obiekty w przestrzeni dzięki możliwościom oceny
- Żeby Cię lepiej słyszeć Kochana kierunku i odległości
Wnusiu - odparł Wilk& w przypadku określonych dz
więków alarmuje cały
organizm (mechanizm  walka lub ucieczka )
system naprowadzający dla zmysłu wzroku
umożliwia komunikację miedzyludzką
6
5
1
Budowa narządu słuchu
Funkcje ucha zewnętrznego
- wzmocnienie dz
więku,
- udział w lokalizacji z
ródła dz
więku,
- funkcja ochronna.
7 8
Zakres słyszalności Funkcje ucha środkowego
Przeniesienie
u ludzi młodych normalnie słyszących od 16 Hz
maksimum energii
do 21 kHz (budowa anatomiczna ucha)
akustycznej ze
wraz z wiekiem górna granica słyszenia obniża się
do poziomu 16 kHz, dolna nie ulega większym środowiska do ucha
zmianom
zmianom
wewnętrznego
wewnętrznego
o zrozumiałości mowy i słyszalności sygnałów
Ochronna (refleks
ostrzegawczych decyduje czułość w zakresie od 2
słuchowy)
do 4 kHz
9 10
Funkcje ucha wewnętrznego
Przekaz
energii
akustycznej
do mózgu
Zmysł
równowagi
11 12
2
Czułość narządu słuchu
Czułość narządu słuchu Audiometria
impedancyjna (tympanometria) - pomiar
odruchów mięśnia strzemiączkowego i
naprężeniu błony bębenkowej.
odpowiedzi elektrycznych (ERA)
odpowiedzi elektrycznych (ERA) -
rejestrowanie i ocena zjawisk elektrycznych
po stymulacji bodz
cem akustycznym ucha w
każdym odcinku drogi słuchowej
Tonalna  wkabinie ciszy
częstotliwość dz
więku (Hz)
13 14
Audiogram Audiogram
15 16
Czułość narządu słuchu  próg Czułość narządu słuchu  próg bólu
Czułość narządu słuchu  próg Czułość narządu słuchu  próg bólu
słyszalności
słyszalności
u ludzi młodych próg bólu wynosi ok. 120 dB
" dla tonów o częstotliwości 1000 Hz próg
względem progu słyszalności (wrażenia) dla
słyszalności odpowiada ciśnieniu akustycznemu
tonu o częstotliwości 1000 Hz
na poziomie 2 � 10-5 Pa, co przyjęto za poziom
u ludzi starszych próg bólu podwyższa się o 10
odniesienia (0 dB) dla bodz
ców słuchowych
do 20 dB
do 20 dB
" w zakresie od 3 do 5 kHz dz
więki odbierane są
z

w zakresie od 3 do 5 kHz ucho ludzkie
jako głośniejsze pomimo tego, że generowane
przejawia największą czułość, jeśli chodzi o
są przez podobne poziomy energii, co dz
więki
próg słyszalności, oraz najmniejszą tolerancję
wpaśmie niższym i wyższym
odnośnie progu bólu
17 18
3
e
poziom natężenia dz
więku (dB)
Prawodawstwo  dyrektywa UE Hałas  definicja
Hałas  definicja
2003/10/WE
Niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe,
Art. 5 ust. 1  Biorąc pod uwagę postęp
uciążliwe lub szkodliwe dz
więki oddziałujące
techniczny oraz dostępne środki
na sam narząd słuchu, układ nerwowy oraz
ograniczenia ryzyka u z
ródła, należy podjąć
takie działania, aby ryzyko wynikające z inne części organizmu człowieka.
narażania na hałas zostało wyeliminowane u
hałas uciążliwy, nie wywołujący trwałych
hałas uciążliwy, nie wywołujący trwałych
z
ódł l b d k d i i 
z
ródła lub zredukowane do minimum
skutków w organizmie
Wartość graniczna dziennej ekspozycji - 87
dB hałas szkodliwy, wywołujący trwałe skutki lub
niosący ryzyko ich wystąpienia
19 20
Rodzaje hałasu Rodzaje hałasu
Rodzaje hałasu Rodzaje hałasu
ustalony (poziom zmienia się w czasie nie
więcej niż o 5 dB)
infradz
więkowy (zakres od 2 do 50 Hz)
nieustalony (dz
więki przerywane lub
ultradz
więkowy (zakres od 10 do 100 kHz)
poziom zmienny o więcej niż 5 dB)
i i i j iż 5 dB)
impulsowy (jedno lub wiele zdarzeń
dz
więkowych, każde o czasie trwania
mniejszym niż 1 s)
21 22
Rodzaje hałasu
Rodzaje hałasu Hałas przemysłowy
przemysłowy
komunalny (w pomieszczeniach
mieszkalnych, miejscach użyteczności
publicznej i terenach wypoczynkowych)
bli j i t h k h)
komunikacyjny (w środkach komunikacji
indywidualnej i zbiorowej)
23 24
4
Hałas komunikacyjny Równoważny poziom dz
więku A
Równoważny poziom dz
więku A
Średnia wartość poziomu hałasu zmiennego
w czasie, która odpowiada reakcji narządu
słuchu narażonego na działanie hałasu o
stałym p y
y poziomie i w równoważnym
przedziale czasu
Charakteryzuje
Hałas zmienny w czasie
Zmienną ekspozycję na hałas
25 26
Szacowanie ryzyka zawodowego
Przykłady głośności różnych
Przykłady głośności różnych
z
ródeł hałasu
z
ródeł hałasu
mieszkanie  40 dB
mowa  40-80 dB
biuro  60 dB
samochód  80-90 dB
młot pneumatyczny  100 dB
samolot odrzutowy  120-130 dB
27 28
Przykłady głośności różnych Hałas w środowisku pracy
Przykłady głośności różnych Hałas w środowisku pracy
z
ródeł hałasu
z
ródeł hałasu
poziom ekspozycji
odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu
pracy (LEX, 8h) i odpowiadającą mu ekspozycję
dzienną (EA, d)
odniesiony do tygodnia pracy (LEX, w) i
odpowiadającą mu ekspozycję tygodniową (EA, w),
p ją ą p y ję yg ą ( , ),
(wyjątkowo, w przypadku hałasu oddziałującego na
organizm człowieka w sposób nierównomierny w
poszczególnych dniach tygodnia)
maksymalny poziom dz
więku A (LAmax),
szczytowy poziom dz
więku C (LCpeak).
29 30
5
Wartości dopuszczalne hałasu
Wartości dopuszczalne hałasu Hałas w pomieszczeniach
biurowych
31 32
Hałas w Polsce Wpływ hałasu na organizm
Wpływ hałasu na organizm
człowieka
człowieka
ok. 13 mln Polaków jest narażonych na
szkodliwe oddziaływanie hałasu
oddziaływanie na narząd słuchu
Adaptacja  zależy od intensywności i czasu
prawie 50 osób na 1000 zatrudnionych jest
działania bodz
ca akustycznego
narażonych na trwały ubytek słuchu
Zmęczenie ( odwracalne i nieodwracalne )
Zmęczenie ( odwracalne i nieodwracalne )
zawodowe uszkodzenie słuchu stanowi prawie
Uraz akustyczny - mechaniczne uszkodzenie
30% przypadków chorób zawodowych
błony bębenkowej lub narządu Cortiego
Górnictwo, hutnictwo, przemysł metalowy
fizjologiczne reakcje pozasłuchowe
Przemysł środków transportu, maszynowy i
skutki psychologiczne
włókienniczy
33 34
Oddziaływanie hałasu na narząd
Oddziaływanie hałasu na narząd Uszkodzenia narządu słuchu
słuchu
słuchu
natężenie pow. 80 dB(A) uszkadza narząd słuchu
" perforacja błony bębenkowej
skutki działania hałasu kumulują się wczasie
" zwichnięcia i złamania
Głuchota
ciągła ekspozycja bardziej szkodliwa niż przerywana
kosteczek słuchowych
(procesy regeneracyjne) przewodzeniowa
" czasowe lub trwałe
najgroz
niejszy jest hałas 3-5 kHz (największa czułość
podwyższenie progu słyszenia
ucha)
(uszkodzenie błony podstawnej
szczególna szkodliwość hałasu impulsowego
Głuchota
i komórek słuchowych aparatu
wolna reakcja mięśni przy kosteczkach słuchowych (0.01 s)
odbiorcza
Cortiego)
brak mechanizmu refleksu słuchowego
35 36
6
Ryzyko utraty słuchu przy różnych
Ryzyko utraty słuchu przy różnych
Ubytki słuchu
natężeniach hałasu
natężeniach hałasu
Ubytek słuchu Stopień ubytku Trudności w komunikacji słownej:
słuchu
Minimalny 11 do 25 dB Nieznaczne trudności
Lekki 26 do 40 dB Trudności ze słyszeniem cichej, bądz
odległej
mowy
Umiarkowany 41 do 55 dB Problemy w czasie zwykłej rozmowy
Umiarkowanie 56 do 70 dB
poważny
Poważny 71 do 90 dB Problemy z usłyszeniem głośnej mowy
Głęboki ponad 91 dB Problemy z usłyszeniem głośnych dz
więków
37 38
Hałas jako choroba zawodowa Fizjologiczne reakcje pozasłuchowe
Fizjologiczne reakcje pozasłuchowe
wpływ na ośrodkowy układ nerwowy
Obustronny trwały ubytek słuchu
Zmysły
spowodowany hałasem polegający na
upośledzenie funkcji adaptacji do ciemności
zmiany w czynności narządu równowagi.
trwałym przesunięciu progu słyszenia o 45dB
Psychika
Psychika
(w uchu lepiej słyszącym obliczony jako
(w uchu lepiej słyszącym obliczony jako
uczucie przykrości, niepokoju, udręczenia, lęku,
średnia dla częstotliwości 1, 2, 3 kHz)
zmniejsza się zdolność skupienia uwagi,
Głuchota odbiorcza
przedłuża się czas reakcji
39 40
Fizjologiczne reakcje pozasłuchowe Fizjologiczne reakcje pozasłuchowe
Fizjologiczne reakcje pozasłuchowe Fizjologiczne reakcje pozasłuchowe
Układ hormonalny - wzrost stężenia
 wyłączenie układu trawienia
adrenaliny we krwi
pow. 75 dB(A) ryzyko pojawienia się zaburzeń
funkcji fizjologicznych
Zmniejszenie częstości oddechów
zaburzenia równowagi
Układ krążenia:
zmniejszenie p widzenia
j pola
przyśpieszenie akcji serca.
zaburzenia dotyku
wzrost ciśnienia krwi
ogólnoustrojowy stresor - możliwość wystąpienia
nadciśnienia
skurcz obwodowych naczyń krwionośnych
choroby wrzodowej
nerwic
41 42
7
Skutki psychologiczne Skutki psychologiczne
Skutki psychologiczne Skutki psychologiczne
uczucie rozdrażnienia i irytacji, zmienność
Natężenie na poziomie 55-75 dB(A):
nastrojów
rozproszenie uwagi
spadek wydolności psychicznej, zmęczenie
utrudnienie pracy
wydłużony czas reakcji
wydłużony czas reakcji
spadek wydajności
d k d j ś i
obniżona precyzja ruchów
zmniejszona zrozumiałość i maskowanie
Skutki rosną wraz ze złożonością zadania
mowy oraz dz
więkowych sygnałów
bezpieczeństwa
43 44
Metody redukcji hałasu
ograniczenie
powstawania
Metody redukcji hałasu
hałasu (emisji)
osłabienie
rozprzestrzeniania
się hałasu
(transmisji)
środki ochrony
indywidualnej
(redukcja immisji)
46
45
Ograniczenie powstawania hałasu -
Redukcja emisji hałasu 
maszyny
najbardziej efektywna
wyciszanie maszyn
automatyzacja pracy (dz
więkoizolacyjne kabiny
dokładne wyważenie elementów ruchomych
sterownicze)
aerodynamika wlotów i wylotów powietrza
wybór i stosowanie procesów technologicznych o
materiały tłumiące np. obudowy dz
więkochłonne
małej emisji hałasu
j j
zastosowanie łożysk cichobieżnych
zastosowanie łożysk cichobieżnych
wybór i stosowanie maszyn o małej emisji hałasu
stosowanie nowych rozwiązań technicznych
zmiana warunków pracy maszyny,
odpowiednia konserwacja maszyny
modernizacja lub wymiana części składowych właściwe smarowanie
maszyny wyważanie części
47 48
8
Ograniczenie transmisji hałasu Osłabienie rozprzestrzeniania się
hałasu  środki techniczne
Ochrony zbiorowe z zastosowaniem środków
technicznych
Urządzenia ograniczające hałas
Zdalne sterowanie
(przekierowanie i wytłumienie fali
Automatyzacja procesów produkcyjnych
dz
więkowej)
Urządzenia i materiały ograniczające hałas
Obudowy
Ob d
Środki organizacyjno-administracyjne
Tłumiki
grupowanie z
ródeł dz
więku
Ekrany i pułapki dz
więkochłonne
odpowiednie usytuowanie z
ródeł dz
więku w
Materiały pochłaniające dz
więk (eliminacja
pomieszczeniu
oddzielenie obszarów o małej i dużej emisji hałasu hałasu odbitego od przeszkód)
49 50
Zastosowanie materiałów Przykład zastosowania ekranów
Przykład zastosowania ekranów
pochłaniających i pułapek
i pułapek
51 52
Środki ochrony indywidualnej Aktywne metody redukcji hałasu
wkładki przeciwhałasowe jednorazowego i
wielorazowego użytku
nauszniki i hełmy
wkładki nauszniki
(wielo- i jednorazowe)
53 54
9
Dyrektywy Normy
86/188/EWG dotycząca ochrony pracowników przed
PN-EN ISO 3740, PN-EN ISO 9612 i PN-EN ISO 11200
zagrożeniami związanymi z narażeniem na hałas podczas
- określanie wielkości emisji hałasu maszyn
pracy
PN-EN SO 4871 - deklarowanie i weryfikowanie
Zastąpiona przez:
wartości emisji hałasu maszyn
j y
2003/10/WE w sprawie minimalnych wymagań ochrony
py y g y
zdrowia i bezpieczeństwa dotyczących narażenia
PN-EN ISO 11688 - projektowanie maszyn i
pracowników na czynniki fizyczne (hałas)
urządzeń o ograniczonym hałasie
2000/14/WE w sprawie ujednolicenia przepisów prawnych
państw członkowskich dotyczących emisji hałasu do PN-EN ISO 11690 - projektowania stanowisk pracy o
środowiska przez urządzenia używane na zewnątrz
ograniczonym hałasie
pomieszczeń
55 56
10