TENDENCJE
TENDENCJE
INTELIGENCJA EMOCJONALNA
lubimy od pierwszego wejrzenia, a
niektórym nie zaufamy nigdy; dlaczego niektórzy
Dorota Szczygie"  pracownik naukowy
wychodzÄ… zwyci´sko z kaÅ»dego Å»yciowego
Instytutu Psychologii UG. Prowadzi badania,
zawirowania, a niektórzy po pierwszej poraŻce
dotyczÄ…ce inteligencji emocjonalnej. Autorka
nigdy nie dochodzą juŻ do siebie. Krótko mówiąc:
dwóch metod, s"uŻących do pomiaru
jakie cechy umys"u czy ducha wp"ywajÄ… na sukces
kompetencji emocjonalnych  skali poziomów
w Życiu?
ĘwiadomoĘci emocji i testu przetwarzania
informacji emocjonalnej.
EQ ZAMIAST IQ ?
Psychologia wyzby"a si´ juÅ» zachwytu
Psychologia poznawcza - jeden z wiodÄ…cych
testami i powoli wycofuje si´ z metafory
kierunków psychologii XX wieku, najwi´kszÄ… czciÄ…
komputerowej, opisujÄ…cej dzia"anie gatunku homo
otoczy"a mózg i umys" cz"owieka. Popularnym i
sapiens. Poj´cie inteligencji poszerza si´. WielkÄ…
lubianym przez naukowców sposobem opisywania
karier´ robi ostatnio poj´cie inteligencji
funkcjonowania cz"owieka sta"a si´ metafora
emocjonalnej. Czy wiesz, co teraz czujesz? Czy
komputerowa. Mózg to hardware, a umys" to
potrafisz te emocje nazwaç? Czy jesteĘ z"y,
software. To intelekt, ch"odne analizowanie i
smutny, a moŻe rozczarowany? Czy potrafisz te
przetwarzanie danych, mia"y decydowaç o
emocje kontrolowaç? Czy rozumiesz emocje
skutecznym dzia"aniu i sukcesie. NieuporzÄ…d-
innych ludzi? Czy potrafisz porozumiewaç si´ z
kowane i nieprzewidywalne serce zostawiono
ludęmi? To są cechy, które w coraz bardziej
poetom.
wymagajÄ…cym wspó"pracy Ęwiecie, sta"y si´
niezb´dne do odniesienia sukcesu. Im wyÅ»sze
JAK ZMIERZYå LUDZKIE MOÚLIWOÂCI ?
stanowisko zajmujemy w hierarchii zawodowej,
tym wi´cej zdolnoĘci wchodzÄ…cych w sk"ad
Na poczÄ…tku mijajÄ…cego wieku
inteligencji emocjonalnej potrzebujemy.
psychologowie opracowali pierwsze testy na
Poj´cie inteligencji emocjonalnej zosta"o
inteligencj´ i ustalili wspó"czynnik IQ (Intelligence
stworzone przez Petera Saloveya z Uniwersytetu
Quotitent  iloraz inteligencji), pozwalajÄ…cy na
Yale i Johna Mayera z Uniwersytetu w New
porównywanie wyników testów, mierzących róŻne
Hampshire. Pierwsze badania, dotyczÄ…ce
jakoĘci naszego intelektualnego funkcjonowania.
inteligencji emocjonalnej pojawi"y si´ w artyku"ach
Wydawa"o si´, Å»e nauka znalaz"a idealne narz´dzie
naukowych na poczÄ…tku lat dziewi´çdziesiÄ…tych. W
pomiaru ludzkich moÅ»liwoĘci. Dzi´ki z"oÅ»onym,
mi´dzyczasie idea znaczenia inteligencji
wielozadaniowym testom inteligencji, moŻna
emocjonalnej dla przewidywania sukcesu,
okreĘliç poziom myĘlenia abstrakcyjnego,
przyciÄ…gn´"a uwag´ naukowców i zyska"a
zdolnoĘci kojarzenia i przetwarzania informacji
ogromnÄ… popularnoĘç (nie ma chyba osoby, która
osoby badanej. Pojawia si´ jednak pytanie: czy to
nie s"ysza"a o ksiąŻce Daniela Golemana).
ca"a inteligencja? Czy myĘlenie abstrakcyjne,
zdolnoĘç kojarzenia informacji i szybkoĘç
MODELE INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ
przeprowadzania operacji umys"owych,
wystarczajÄ… do przewidzenia ludzkiego sukcesu?
Czy na inteligencj´ nie sk"adajÄ… si´ równieÅ» 
W literaturze fachowej moÅ»na znaleÄ™ç trzy
pomijane przez testy  umiej´tnoĘci radzenia sobie
modele inteligencji emocjonalnej. Najlepiej
w trudnych sytuacjach spo"ecznych, rozwiÄ…zy-
udokumentowany i poparty badaniami naukowymi
wania konfliktów, radzenia sobie z silnymi
to model autorstwa Saloveya i Mayera. Wed"ug
emocjami? PodejĘcie, traktujące cz"owieka jak
nich inteligencja emocjonalna to zdolnoĘç
ch"odnÄ… maszyn´ nie pomoÅ»e nam udzieliç
rozpoznawania i kierowania w"asnymi emocjami i
odpowiedzi na pytania, które interesują nas
uczuciami, zdolnoĘç do dostrzegania i kierowania
najbardziej: dlaczego niektórym ludziom udaje si´
emocjami i uczuciami innych, znajomoĘç róŻnych
Å»yç lepiej niÅ» innym; dlaczego niektórzy odnoszÄ…
stanów emocjonalnych i wykorzystywanie tych
sukces, a inni nie; dlaczego najbystrzejsze dziecko
umiej´tnoĘci w kierowaniu w"asnymi dzia"aniami
w klasie nie zawsze robi wi´kszÄ… karier´ niÅ» dzieci
oraz zdolnoĘç do nawiÄ…zywania i podtrzymywania
uczÄ…ce si´ przeci´tnie; dlaczego niektórych ludzi
kontaktów z innymi ludęmi. Drugim modelem
6
przeglÄ…d konsultingowy
przeglÄ…d konsultingowy
inteligencji emocjonalnej jest model
stworzony przez Bar-On a. Wed"ug Bar-On a,
inteligencja emocjonalna jest zbiorem
pozaintelektualnych moŻliwoĘci, kompetencji i
umiej´tnoĘci, wp"ywajÄ…cych na zdolnoĘç jednostki
do efektywnego radzenia sobie z oczekiwaniami
otoczenia (umiej´tnoĘci intrapersonalne,
umiej´tnoĘci interpersonalne, umiej´tnoĘci
przystosowawcze, strategie radzenia sobie ze
stresem i ogólny nastrój). Wed"ug Golemana do
zdolnoĘci okreĘlanych mianem inteligencji
emocjonalnej naleŻą: znajomoĘç w"asnych emocji
(samoĘwiadomoĘç - rozpoznawanie uczucia w
chwili gdy nas ogarnia oraz zdolnoĘç Ęledzenia
niewiadomych cechach:  Jestem
uczuç z momentu na moment), kierowanie
podminowany, ale nie wiem dok"adnie, co czuj´ 
emocjami (panowanie nad emocjami, tak aby by"y
na wszelki wypadek, aby pozbyç si´
w"aĘciwe w kaÅ»dej sytuacji, zdolnoĘç uspokajania
nieprzyjemnego stanu, zaczn´ awantur´". Takie
si´ oraz zdolnoĘç otrzÄ…sania si´ ze smutku,
zachowanie, chociaÅ» doraÄ™nie moÅ»e przynieĘç
niepokoju i irytacji), zdolnoĘç motywowania si´
ulg´, to d"ugofalowo jest nieop"acalne  ani dla
(podporzÄ…dkowywanie emocji obranym celom,
naszego samopoczucia, ani dla naszych
odk"adanie w czasie zaspokajanie pragnieł
i
kontaktów z innymi. Emocje pe"nią bardzo waŻną
t"umienie pop´dliwoĘci, zdolnoĘç wprawiania si´ w
rol´ w organizowaniu naszych zachowaÅ‚
i dzia"ał
.
stan  uniesienia twórczego"), rozpoznawanie
Trudno sobie wyobraziç, jak moglibyĘmy
emocji u innych (empatia oparta o w"asna
normalnie funkcjonowaç bez udzia"u emocji w
ĘwiadomoĘç emocjonalnÄ…, wyczulenie na subtelne
naszym Życiu. I nie chodzi tu o ewentualny brak
sygna"y spo"eczne wskazujÄ…ce, czego chcÄ… czy
uniesieł
i romantycznych przeÅ»yç. JeÅ»eli nie
potrzebujÄ… inni) oraz nawiÄ…zywanie i
odczuwam emocji to trac´ kierunek dzia"ania. Nie
podtrzymywanie zwiÄ…zków z innymi (umiej´tnoĘç
umiem rozpoznaç niebezpieczeÅ‚
stwa, bo nie wiem
kierowania emocjami innych ludzi dobre kontakty z
czy si´ boj´. Nie moÅ»na teÅ» pominÄ…ç znaczenia
innymi).
umiej´tnoĘci nazywania swoich stanów
Rozmiary tego artyku"u nie pozwalajÄ… na
emocjonalnych dla naszych kontaktów z innymi 
przedstawienie wszystkich kwestii, dotyczÄ…cych
dzi´ki dobrze rozwini´tej umiej´tnoĘci
inteligencji emocjonanej. Przyjrzyjmy si´ trzem
 etykietowania" doĘwiadczeł
emocjonalnych moŻe
kompetencjom emocjonalnym, pojawiajÄ…cym si´ w
komunikowaç doĘwiadczenia naszego
wi´kszoĘci prac poĘwi´conych inteligencji
wewn´trznego Ęwiata innym ludziom.
emocjonalnej.
SK¸ADNIKI INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ
O ZNACZENIU ÂWIADOMOÂCI EMOCJI
Salovey i Mayer, w opracowanej przez siebie
NajwaÅ»niejszÄ… i podstawowÄ… wydaje si´
skali, s"uŻącej do pomiaru inteligencji
umiej´tnoĘç zauwaÅ»ania i nazywania w"asnego
emocjonalnej (Trait Meta-Mood Scale, TMMS)
stanu emocjonalnego Jest to pytanie o to czy
wyróŻnili trzy jej wymiary:
wiem co czuj´, czy mam ĘwiadomoĘç jakich uczuç
zwracanie uwagi na swoje stany
doĘwiadczam w tej chwili, czy radz´ sobie z
emocjonalne (attention to feelings) [ Cz´sto
kilkoma róŻnymi uczuciami, mogÄ…cymi pojawiç si´
myĘl´ o swoich uczuciach",  Wierz´ w
w odpowiedzi na jakąĘ sytuacj´? Dlaczego
kierowanie si´ sercem w Å»yciu"]
umiej´tnoĘç zauwaÅ»ania i nazywania w"asnego
jasne rozumienie swoich stanów
stanu emocjonalnego jest taka waŻna?
emocjonalnych i adekwatne nazywanie ich
Zrozumienie, Że w danej sytuacji odczuwam
(clarity of feelings) [ Zawsze umiem powiedzieç
strach, a nie smutek, tworzy róŻne ĘcieŻki
co czuj´",  Prawie zawsze dok"adnie wiem co
podejmowania dzia"ał
. W pierwszym wypadku
czuj´"]
rozsÄ…dne moÅ»e okazaç si´ wycofanie z sytuacji
Ęwiadome wp"ywanie na nastrój
(albo zastosowanie jakiegoĘ sposobu radzenia
emocjonalny, regulowanie nastroju
sobie z l´kiem), w drugim wypadku najlepiej
emocjonalnego i skuteczne dzia"anie pomimo
przystosowanym dzia"aniem moÅ»e byç szukanie
z"ego nastroju (mood repair) [ Staram si´
wsparcia. Ludzie, którzy nie wiedzą, co czują
myĘleç pozytywnie niezaleÅ»nie od tego jak Ä™le
skazani sÄ… na chaotyczne dzia"anie, b´dÄ…ce
si´ czuj´",  Kiedy sprawy Ä™le idÄ… staram si´
odpowiedzią na duŻe pobudzenie emocjonalne o
myĘleç o dobrych stronach Å»ycia"].
7
TENDENCJE
TENDENCJE
Analiza zaleÅ»noĘci pomi´dzy opisanymi
W czasie jazdy na nartach przewróci"eĘ si´.
wymiarami inteligencji emocjonalnej wykazuje, Że
A. Jazda na nartach jest bardzo trudna.
jasne rozpoznawanie emocji i adekwatne ich
B. Stok by" bardzo oblodzony
nazywanie jest silnie związane ze zdolnoĘcią
Przyty"eĘ w czasie wakacji i nie moŻesz
regulowania nastroju. Oznacza to, Że trafny wgląd
teraz wróciç do swojej wagi.
w przeŻywane stany emocjonalne u"atwia teŻ ich
A. Diety nie majÄ… sensu.
regulacj´ w poŻądanym kierunku. Natomiast samo
B. Dieta, której próbowa"em nie zadzia"a"a
zwracanie uwagi na swoje emocje nie jest
Czujesz si´ strasznie zm´czony.
wystarczajÄ…ce aby uruchomiç cykl kontroli
A. Nigdy nie mam szansy wypoczÄ…ç.
emocjonalnej. Krótko mówiąc: koncentracja na
B. Mia"em bardzo ci´Å»ki ostatni tydzieÅ‚
.
swoich stanach emocjonalnych niewiele nam
pomoŻe. Dopiero trafne rozpoznanie i nazwanie
Seligman stwierdzi", Że agenci
emocji daje szans´ na efektywne dzia"anie.
ubezpieczeniowi, którzy udzielili wi´cej odpowiedzi
Ciekawe jest teÅ», Å»e zdolnoĘç do Ęwiadomego
B niÅ» A lepiej radzili sobie z gorszymi dniami w
regulowania emocji, związana jest z Życiowym
pracy, gdy nie udawa"o im si´ sprzedaç Å»adnej
optymizmem, natomiast sk"onnoĘci depresyjne
polisy. ¸atwiej radzili sobie z odmowÄ… i
wiąŻą si´ z mniejszÄ… jasnoĘciÄ… rozpoznawania
prawdopodobieł
stwo, Że zrezygnują z pracy by"o
swoich uczuç.
mniejsze. Ludzie z optymistycznym spojrzeniem
InnÄ…, niezmiernie waÅ»nÄ… umiej´tnoĘciÄ…,
na Życie mają tendencje do traktowania przeszkód
wchodzÄ…cÄ… w sk"ad inteligencji emocjonalnej jest
i poraŻek jako czasowe (i stąd moŻliwe do
zdolnoĘç postrzegania uczuç innych ludzi. Rozwija
przezwyci´Å»enia).
si´ ona wraz ze ĘwiadomoĘciÄ… uczuç w"asnych i
Najbardziej dramatyczne potwierdzenie
rozwojem wspó"odczuwania (empatii). Czym
teorii Seligmana pochodzi, jego zdaniem, z
musimy dysponowaç, aby dokonaç wyrafino-
Olimpiady w Seulu (1988). Amerykał
ski p"ywak,
wanego wglądu w doĘwiadczenia emocjonalne
Matt Biondi bardzo s"abo wypad" w dwóch
innych ludzi? Potrzebna jest nam umiej´tnoĘç
pierwszych wyĘcigach. Przed Olimpiadą Biondi by"
dekodowania wyrazów twarzy, pojawiajÄ…cych si´ w
wielkim faworytem i spodziewano si´, Å»e
okreĘlonych stanach emocjonalnych. Musimy teŻ
zdob´dzie siedem z"otych medali - jak Mark Spitz
rozumieç sytuacje, które zwykle wywo"ujÄ… emocje.
16 lat wczeĘniej. Po dwóch pierwszych nieudanych
OczywiĘcie tymi umiej´tnoĘciami (w wi´kszym czy
zawodach wi´kszoĘç komentatorów sÄ…dzi"o, Å»e
mniejszym stopniu) dysponuje kaŻdy z nas. JuŻ
Biondi nie otrząĘnie si´ po poraÅ»kach. Ale nie
niemowl´ta uczÄ… si´ Ęledziç zmiany wyrazu twarzy
Seligman. Seligman, przed wyjazdem zawodników
(szczególnie twarzy swych opiekunów), by móc
amerykał
skich na Olimpiad´ da" im do
oceniaç emocjonalne znaczenie sytuacji
wype"nienia skonstruowany przez siebie test
niejednoznacznych. Niemniej badania prowadzone
optymizmu. rezultaty pokaza"y, Że Biondi posiada
na osobach doros"ych jednoznacznie wykazują, Że
nadzwyczajnie rozwini´ty optymizm. Zamiast si´
róŻnimy si´ tempem z jakim rozpoznajemy emocje
za"amaç, co mog"oby si´ zdarzyç, w nast´pnych
i uczucia innych oraz poprawnoĘcią odczytywania
pi´ciu zawodach p"ynÄ…" szybciej niÅ» zwykle i wróci"
komunikatów emocjonalnych wysy"anych przez
do Stanów z pi´cioma z"otymi medalami.
innych.
Pocieszający jest fakt, Że zdaniem
Seligmana optymizmu moÅ»na si´ nauczyç,
OPTYMIZM A INTELIGENCJA EMOCJONALNA
podobnie jak innych kompetencji emocjonalnych.
Czego moÅ»emy sobie wszyscy Å»yczyç!
Ciekawym zagadnieniem w"Ä…czanym do
Bibliografia:
dyskusji o inteligencji emocjonalnej jest optymizm.
Zgodnie z Martinem Seligmanem, psychologiem z
Mayer, J., i Salovey, P. (1999). Czym jest inteligencja
University of Pensylvania, to jak ludzie reagujÄ… na
emocjonalna? [W] Salovey, P., Sluyter, D., Rozwój
poraŻki - optymistycznie czy pesymistycznie  emocjonalny a inteligencja emocjonalna. Poznał
: Dom
Wydawniczy Rebis.
pozwala przewidywaç sukcesy w szkole, sporcie
Bar-On, R. (1997). The Emotional Quotitent Inventory:
czy pewnego rodzaju zawodach. Aby sprawdziç te
Technical Manual.
teori´, Seligman stworzy" kwestionariusz, s"uŻący
Goleman, D. (1997). Inteligencja emocjonalna.
do oceny agentów ubezpieczeniowych w MetLife.
Poznał
: Media Rodzina of Poznał
. Mayer, J., DiPaolo, M.,
W teĘcie Seligmana osoby starajÄ…ce si´ o & Salovey, P. (1990). Perceiving affective content in
ambiguous visual stimuli: A component of emotional
prac´ by"y proszone o wyobraÅ»enie sobie siebie w
intelligence. Journal of Personality Assesment, 54, 102-
hipotetycznych sytuacjach i wybranie odpowiedzi
111.Salovey, P., & Mayer, J. (1990). Emotional intelligence.
(A albo B).
Imagination, Cognition, and Personality, 9, 185-211.
8