je i przykleiç. Poziome listwy b´dÄ… do- KŃTOMIERZ
dokonywaç równoczeĘnie szeĘciu po-
datkowo usztywniaç konstrukcj´ i po- miarów. Cz´sto jednak eksperymen-
s"uŻą do zamocowania aparatury tatorzy są zainteresowani tylko jedną
DLA PI¸KI PINGPONGOWEJ
pomiarowej. wielkoĘcią, na przyk"ad si"ą noĘną na
PRZY PRóDKOÂCI
STRUGI POWIETRZA
Niektóre wentylatory domowe mo- skrzydle lub oporem na danej po-
OD 0.5 DO 40 m/s
gÄ… rozp´dziç strumieÅ‚
powietrza na- wierzchni. Uk"ad pokazany poniŻej
çÅ‚çÅ‚
¸
v = 8.1" tan¸
wet do 5 m/s. Dodanie Ęcianek ogra- pozwala na pomiar albo si"y noĘnej,
niczających wokó" wlotu tunelu (ilu- albo oporu (jednak nie obu tych wiel-
DLA MA¸YCH WYCHYLEÄ„
stracja z prawej na dole) zwi´ksza pr´d- koĘci jednoczeĘnie). Zamocowanie
¸ = d/l x 180/Ä„ STOPNI
koĘç strumienia powietrza (podobnie modeli bokiem eliminuje z równania
GDZIE d = PRZEMIESZCZENIE
l
jak zatkanie kciukiem cz´Ä˜ci otworu grawitacj´.
W POZIOMIE
wylotowego ogrodowego w´Å»a spra- l = ODLEG¸OÂå OD PUNKTU MierzÄ…c si"´ noĘnÄ…, naleÅ»y zwi´k-
ZAMOCOWANIA
wia, Å»e woda wyp"ywa z wi´kszÄ… szaç mas´ przeciwwagi aÅ» do chwili,
DO SPODU PI¸ECZKI
v
pr´dkoĘciÄ…). Zmniejszenie przekroju kiedy model po zwolnieniu nie zmie-
tunelu w obszarze pomiarowym, na ni swego po"oÅ»enia. WielkoĘç si"y ae-
przyk"ad o dwie trzecie, zwi´ksza rodynamicznej na modelu b´dzie
pr´dkoĘç powietrza w tym miejscu d okreĘlona wielkoĘciÄ… przeciwwagi.
niemal trzykrotnie. JeĘli potrzebne są Przy pomiarze oporu przeciwwaga
0 1 2 3
wi´ksze pr´dkoĘci, trzeba si´ posta- daje moment równowaŻący moment
LINIJKA CENTYMETROWA
raç o wentylator wi´kszej mocy. W zwiÄ…zany z oporem. Si"a oporu jest
handlu wentylatory są na ogó" wypo- równa iloczynowi stosunku ramion
PI¸KA PINGPONGOWA
saÅ»one w czteropo"oÅ»eniowy prze- dzia"ania si" (a : b) i ci´Å»aru przeciw-
zawieszona na nitce s"uŻy do pomiaru
"Ä…cznik pr´dkoĘci. W celu uzyskania wagi. JeĘli nie mamy zestawu odwaÅ»-
pr´dkoĘci strumienia powietrza.
precyzyjniejszej regulacji moÅ»na go ników, moÅ»emy pos"uÅ»yç si´ moneta-
zastÄ…piç w"Ä…cznikiem oĘwietlenia ze mi (tabela). JeĘli nasze wymagania sÄ…
Ęciemniaczem. Do przymocowania do trze nie przep"ywa"o bokiem. PoniewaÅ» wi´ksze, zajrzyjmy na stron´ WWW So-
obudowy wentylatora Ęcianek zamyka- chcemy mieç dost´p do wn´trza, ramki ciety for Amateur Scientists, gdzie
jÄ…cych pude"ko z boku moÅ»na uÅ»yç ela- nie mocujemy na sta"e. Aby jednak pod- przedstawiono bardziej skomplikowane
stycznej taĘmy klejÄ…cej. Âwietnym czas przeprowadzania doĘwiadczeÅ‚
nie uk"ady równowaŻące. Dalszym krokiem
szczelnym r´kawem b´dzie rozci´ta do- zmienia"a pozycji, dobrze jest od Ęrodka, moÅ»e byç próba elektronicznej rejestra-
"em plastikowa torba na Ęmieci. Wystar- w odpowiedniej odleg"oĘci od wlotu, cji pomiarów.
czy jÄ… naciÄ…gnÄ…ç na pude"ko i wentyla- przykleiç do Ęcian tunelu cztery patycz- BliÅ»sze informacje na temat przedstawio-
tor oraz przymocowaç taĘmÄ…. ki od lodów. W celu utrzymania równo- nego projektu lub innych projektów prze-
Wlotowi tunelu nadajemy kszta"t, od- miernego przep"ywu powietrza podczas znaczonych dla naukowców amatorów
ginając boczne zamykające pude"ko doĘwiadczeł
za obszarem pomiarowym moÅ»esz uzyskaç, piszÄ…c do Society for Ama-
Ęcianki i przymocowujÄ…c je do wygi´te- umieszcza si´ tzw. prostownic´ ulowÄ…, teur Scientists pod adresem: 4735 Claire-
go w kwadrat drutu z dwóch wiesza- którÄ… w naszym przypadku mogÄ… byç mont Square, Suite 179, San Diego, CA
ków na ubrania. Druciany kwadrat trze- kartonowe przegródki. 92117, USA. MoÅ»na równieÅ» zajrzeç na
ba posmarowaç klejem epoksydowym, Pr´dkoĘç powietrza wewnÄ…trz tune- stron´ WWW towarzystwa (www.the-
a nast´pnie przykleiç do kartonowych lu daje si´ mierzyç w najróŻniejszy spo- sphere.com/SAS), zadzwoniç pod numer
klap taĘmÄ…, tak jak pokazano na rysun- sób, na przyk"ad anemometrem kulo- [phone] lub zostawiç wiadomoĘç pod
ku. Na utworzony wlot równieŻ nacią- wym [patrz: NAUKOWIEC AMATOR, numerem [phone].
ga si´ torb´ na Ęmieci, aby by" szczelny. Âwiat Nauki, styczeÅ‚
1996], anemome-
T"umaczy"
W pomieszczeniu, w którym pracuje trem wiatraczkowym ze starej stacji me- Ryszard Witkowski
wentylator, b´dÄ… si´ tworzyç zawiro- teorologicznej, manometrem lub ane-
wania. Niektóre z nich zostanÄ… wciÄ…- mometrem ultradÄ™wi´kowym. Prosty
gni´te do tunelu. pr´dkoĘciomierz moÅ»na teÅ» zbudowaç
Do wyg"adzenia strumienia powietrza z pi"eczki pingpongowej, kÄ…tomierza
OKNO
moÅ»na uÅ»yç cienkiej i g´stej drucianej siat- i krótkiej bia"ej nitki (powyÅ»ej). KÄ…t, jaki
ZWóÚENIE
ki. Powinna byç rozpi´ta na drewnianej b´dzie przyjmowaç nitka, zaleÅ»y od
ramce wsuni´tej we wlot tunelu. Kra- stosunku si"y ciÄ…Å»enia i aerodynamicz- b
w´dÄ™ ramki okleja si´ filcem, aby powie- nego oporu pi"eczki. Do okreĘlenia pr´d-
koĘci s"uŻy podane na ilu-
a
stracji równanie. Obliczona
wartoĘç odpowiada pr´dko-
NOMINALNA MASA I CIóÚAR
Ęci z oko"o 10-procentową
MONET POLSKICH
dok"adnoĘciÄ…. Ze wzgl´du
NOMINA¸ MASA CIóÚAR
na pewne subtelnoĘci dyna-
BLOCZEK
[g] [N]
OBRACAJŃCA SIó
miki p"ynów równanie obo-
TULEJKA
10 gr 2.51 2.46 x 10 2
OBCIŃÚNIK
wiÄ…zuje tylko w zakresie od
20 gr 3.22 3.16 x 10 2
0.5 do 40 m/s.
PROSTOWNICA
SI¸A CIŃÚENIA
Pasjonaci lotnictwa b´dÄ…
50 gr 3.94 3.87 x 10 2 ULOWA
prawdopodobnie chcieli mie-
1 z" 5.00 4.91 x 10 2
W PRZYRZŃDZIE MIERZŃCYM OPÓR
rzyç si"y aerodynamiczne.
2 z" 5.21 5.11 x 10 2 do okreĘlenia si"y aerodynamicznej
Aby okreĘliç wszystkie moÅ»-
wykorzystuje si´ przeciwwag´
5 z" 6.54 6.42 x 10 2
liwe si"y i momenty, naleŻy i element obrotowy.
ÂWIAT NAUKI StyczeÅ‚
1998 75
MICHAEL GOODMAN
MICHAEL GOODMAN
JOHNNY JOHNSON