KLASYCYZM
Klasycyzm - w architekturze styl wzorujÄ…cy siÄ™ na formach architektonicznych staro\
ytnego Rzymu
i Grecji. Rozwinął się w połowie XVIII wieku jako reakcja na formalny przepych architektury baroku
i rokoko.
Podstawowe cechy architektury:
- wzorowanie siÄ™ na staro\
ytnych budowlach greckich i rzymskich oraz na niektórych
budowlach odrodzenia;
- kopiowanie elementów architektury staro\
ytnej;
- budowle wznoszone na planie zwartym, koła lub prostokąta;
- stosowanie kolumnad i kolumnowych portyków ze zwieńczeniem w kształcie tympanonu;
pilastrów, du\
ych okien; tympanon przewa\
nie dekorowany płaskorzez
bÄ…;
- kolor przyporzÄ…dkowany rysunkowi;
- dÄ…\
enie do uzyskania efektu harmonii, zrównowa\
onej kompozycji, stosowanie symetrii;
- w opozycji do baroku przewa\
ają fasady o liniach prostych bez wygięć i skrętów;
- oszczędne stosowanie zdobnictwa; je\
eli się pojawiają, są to uskrzydlone postacie lwów
z ludzkimi głowami, orły, wieńce, wazony, girlandy z ró\
, kokardy, hełmy, tarcze,
skrzy\
owane sztandary nawiÄ…zujÄ…ce do tradycji cesarstwa rzymskiego;
- rozwój budownictwa u\
yteczności publicznej, takiego jak: urzędy, teatry, szpitale, szkoły,
zakładane wówczas muzea;
- pałace  du\
e, niskie, wydłu\
one, na planie prostokąta, z wysuniętą częścią środkową
ozdobionÄ… portykiem;
- we wnętrzach wielkie, podłu\
ne, jasne sale, chętnie malowane na biało, płaskie sufity, okna
du\
e, kwadratowe;
- kościoły  często na planie koła, przekryte kopułą;
- dwory wraz z ogrodami i parkami wzbogacone: alejami z drzewami, stawami rybnymi;
w obrębie dworu były: młyn oraz browar;
- wnętrza dworów ozdabiano portretami rodzinnymi, trofeami myśliwskimi, a na ścianach
wieszano tkaniny ozdobne zwane arrasami.
Kościół św. Magdaleny w Pary\
u - wzorowany na ateńskim Partenonie
- brak zbie\
ności kolumn
- inne kształtowanie bazy
- du\
o cieńsze ściany
84
Szymon Bogumił Zug (1733  1807)
Polski architekt i projektant ogrodów saskiego pochodzenia, reprezentant klasycyzmu, od 1752
pracował w Saskim Urzędzie Budowy w Drez
nie, od 1756 Saskim Urzędzie Budowlanym
w Warszawie.
Projektant wielu klasycystycznych budowli w Polsce, tworzył w latach siedemdziesiątych
i osiemdziesiątych XVIII wieku. W krajobrazowych zało\
eniach ogrodowych reprezentował nurt
preromantyczny. Sprawował opiekę architektoniczną nad Arsenałem warszawskim.
Wa\
niejsze dzieła:
- kościół Świętej Trójcy w Warszawie (1777 81)
- dom handlowy Rezlera i Hurtiga (1785)
- pałac Potockich w Warszawie (współpraca) (1772)
- pałac Branickich w Warszawie (Na Skarpie).
Domenico Merlini (1730 - 1797)
Włoski architekt działający w Polsce.W wieku dwudziestu lat opuścił ojczyznę i przyjechał do
Warszawy. W mieście tym mieszkała wpływowa rodzina Fontanów, z którą Merlini był
spokrewniony.
W chwili przybycia Merliniego do Rzeczypospolitej, gdy królem był August III Sas, architektem
królewskim był Jakub Fontana. To właśnie od niego uczył się Dominik, by przejąć następnie po nim
owe stanowisko. Ju\
w wieku trzydziestu lat został architektem królewskim i pozostawał nim a\
do
swej śmierci. Stanowisko piastował najpierw za rządów Augusta III Sasa, potem Stanisława Augusta
Poniatowskiego. Dodatkowo po śmierci swego krewniaka Jakuba Fontany, w 1773 roku objął urząd
naczelnego architekta Rzeczypospolitej.
Do najsłynniejszych dzieł Dominika Merliniego zalicza się Pałac na Wodzie w warszawskim
kompleksie pałacowo-ogrodowym w A
azienkach Królewskich. Właściwie cały ten kompleks
powstawał według projektu Merliniego, na miejscu wcześniejszej, małej rezydencji królewskiej.
Na początku swej pracy projektował on w stylu póz
nego baroku, który jeszcze podówczas utrzymywał
siÄ™ w Europie. To, \
e przeszedł na klasycyzm, było w du\
ej mierze zasługą króla Stanisława Augusta
Poniatowskiego. Do jego "wynalazków" nale\
ał portyk kolumnowy, poprzedzający wejście główne,
które jest wgłębione w stosunku do ściany frontowej budynku.
Innymi detalami, chętnie stosowanymi przez Merliniego były kamienne balustrady, którymi wieńczył
fasady (widoczne w Pałacu na Wodzie). Poza tym stosował ozdobne wsporniki, czyli elementy
znajdujące się między kolumną, a podpieraną przez nią częścią dachu (gzymsem). Wszystko to były
pozostałości po jego nawykach z czasu baroku, które przecie\
nie występowały często w klasycyzmie
europejskim.
Wa\
niejsze dzieła:
- Królikarnia
- Pałac Myślewicki
- Pałac A
azienkowski
Jan Chrystian Kamsetzer (1753 - 1795)
Polski architekt i dekorator wnętrz, czołowy przedstawiciel klasycyzmu w Polsce.
Był synem piekarza, studiował w drezdeńskiej Akademii Sztuk Pięknych. Od 1773 w Warszawie,
przebywał na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego i pracował m.in. wraz z Dominikiem
Merlinim przy przebudowie Zamku Królewskiego w latach 1779 1785, Pałacu w A
azienkach w latach
1793 1795 oraz pałacu w Rogalinie.
Zbudował pałac Miel\
yńskich w Pawłowicach (1788 1789), pałac Raczyńskich (1786) i Pałac
Tyszkiewiczów w Warszawie(1786 1792) i kościół w Petrykozach (1791, na prośbę Stanisława
Małachowskiego). Jest równie\
projektantem sarkofagu króla Jana III Sobieskiego znajdującego się
w krypcie św Leonarda w katedrze Wawelskiej. W 1790 został nobilitowany. W powstaniu
kościuszkowskim dowodził kompanią w randze kapitana.
85
A
azienki Królewskie w Warszawie
A
azienki Królewskie w Warszawie  zespół pałacowo-parkowy w Warszawie z licznymi zabytkami
klasycystycznymi, zało\
ony w XVIII wieku z inicjatywy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Całe zało\
enie było zrealizowane przez architektów królewskich: Dominika Merliniego, Jana
Chrystiana Kamsetzera i Jana Chrystiana Szucha.
Park spełnia dziś swoje zadania podobnie jak w momencie jego utworzenia. Jest miejscem licznych
wydarzeń o charakterze kulturalnym, naukowym, rozrywkowym i sportowym, a tak\
e ulubionym
miejscem spacerów warszawiaków.
- Sposób kształtowania okien
(dłu\
sze, wy\
sze)
- Bogate obramowanie i
obrzez
bienie okien
- Rozczłonkowany rzut
- Lekkość formy
86
 87
 88
Teatr na Wyspie
Wzniesiony w Parku A
azienkowskim w Warszawie w pobli\
u Pałacu na Wodzie w roku 1790 według
projektu architekta Jana Chrystiana Kamsetzera (1753-1795) teatr składa się z dwóch części,
przedzielonych wypełnionym wodą kanałem.
Amfiteatralna, półkolista widownia oparta jest na arkadach. Wieńczy ją rząd kamiennych rzez
b
przedstawiających sławnych autorów dramatycznych. Scena poło\
ona na sztucznej wyspie otoczona
jest sztucznymi ruinami, stanowiącymi przykład sentymentalnego stylu końca XVIII wieku. Po lewej
stronie za sceną ukryty jest parterowy pawilonik mieszczący garderoby aktorów. Przed sceną znajduje
siÄ™ fosa dla orkiestry. Po bokach sceny ustawiono rzez
by o tematyce mitologicznej. W sezonie letnim
w teatrze odbywajÄ… siÄ™ koncerty i przedstawienia teatralne.
Stara Pomarańczarnia
Została wzniesiona w A
azienkach Królewskich w latach
1784-1788 wg projektu Dominika Merliniego na planie
prostokÄ…tnej podkowy.
W głównej części budynku z przeszkloną południową
elewacją znajdowała się oran\
eria, w której zimą
przechowywano drzewka pomarańczy. We wschodnim
skrzydle mieści się unikalny w skali światowej teatr
dworski mieszczący 200 osób, z 9 lo\
ami
rozmieszczonymi na trzech ścianach oraz oryginalną
dekoracjÄ… widowni. Nad scenÄ… z zachowanymi
urządzeniami z epoki znajduje się herb królewski.
W skrzydle zachodnim, mieszczÄ…cym pierwotnie stancje
dla słu\
by i ogrodników obecnie znajduje się Galeria Rzez
by Polskiej z eksponatami pochodzÄ…cymi
z okresu od XVI w. do 1939 r.
Ze Starej Pomarańczarni prowadzi droga (tzw. Promenada Królewska) do Pałacu na Wodzie.
Kościół Karmelitów w Warszawie na Krakowskim
Przedmieściu
Wzniesiony na planie krzy\
a z dwiema bocznymi nawami
w stylu barokowym wg projektu Isidoro Affaita starszego dla
karmelitów bosych. W latach 1762 1780 fasada
przebudowana wg projektu Efraima Szregera w stylu
klasycyzmu. To pierwsza, kamienna fasada w stylu
klasycyzmu w Rzeczypospolitej.
- CiÄ™\
ka barokowa kolumna
- Tryglify metopy porzÄ…dku doryckiego
- Barokowe obrzez
bienie
89
Dziekanka w Warszawie - budynek zbudowany na
miejscu XVI-wiecznego Dworu Kapitulnego, spalonego
w 1656 roku. Powstały w latach 1770 1784 jako
klasycystyczna kamienica kapituły warszawskiej, na
początku XIX wieku został przerobiony na zajazd,
a póz
niej na akademik. W końcu XVIII wieku jurydyka
znalazła się w granicach Warszawy.
Kościół św. Krzy\
a w Warszawie
Obecny kościół został zbudowany w latach 1679 1696
w stylu barokowym. Jego projektantem był nadworny
architekt królewski Józef Szymon Bellotti
Wie\
e, nakryte
póz
nobarokowymi hełmami
(1725 1737) sÄ… autorstwa
Józefa Fontany. Fasadę (1756)
zaprojektował Jakub Fontana,
zdobiÄ… jÄ… figury autorstwa Jana
Jerzego Plerscha.
- Lekko wydłuzone
otwory okienne
- Elewacja przekształcona
w stylu
stanisławowskim
Kościół Narodzenia NMP w Warszawie (zwany te\
Kościołem Przesuwanym)
Kościół zbudowany w latach 1682-1732 jako kościół
przylegający do klasztoru Karmelitów Trzewiczkowych.
Po zniszczeniach II wojny światowej odbudowany w latach
1951-1956.
W zwiÄ…zku z budowÄ… trasy W-Z i poszerzaniem ulicy
Leszno (w tym czasie Al. gen. K. Åšwierczewskiego), w nocy
30 listopada na 1 grudnia 1962 r. kościół został przesunięty
o 21 metrów do tyłu
90
Pałac Prymasowski w Warszawie
Budowa pałacu rozpoczęła się pod koniec XVI
wieku z inicjatywy biskupa płockiego Wojciecha
Baranowskiego. Gdy został prymasem przekazał
ten pałac kapitule gniez
nieńskiej w roku 1610.
Zniszczony w latach najazdu szwedzkiego 1655-
1660. Do jego odbudowy zatrudniono Józefa
Fontanę. Po raz kolejny spustoszony przez Sasów,
Wołochów
i Kozaków w 1704. Odbudował go ze zniszczeń
prymas Stanisław Szembek.
W latach 1777-1783 Antoni Kazimierz Ostrowski
podjął generalną przebudowę pałacu. Architektem
za nią odpowiedzialnym był Efraim Szreger;
ukończył ją Michał Jerzy Poniatowski w stylu klasycystycznym. Korpus główny został wtedy
wzbogacony o skrzydła boczne z pawilonami, ryzalit korpusu zyskał zaś czterokolumnowe portyki.
Architektami wnętrz pałacu byli Jan Chrystian Kamsetzer i Szymon Bogumił Zug.
Pałac w Wilanowie
Pałac barokowy znajdujący się w warszawskim Wilanowie. Wzniesiony w latach 1677-1696 dla króla
Jana III Sobieskiego według projektu Augustyna Locciego i rozbudowany (skrzydła boczne) przez
kolejnych właścicieli Wilanowa.
Architektura pałacu jest oryginalna  jest to efekt połączenia sztuki europejskiej ze staropolską
tradycją budowlaną. Zachowany wystrój malarsko-rzez
biarski elewacji i wnętrz pałacowych, który w
nawiązaniu do symboliki antycznej głosi apoteozę rodu Sobieskich i gloryfikację sukcesów
militarnych króla.
91
Początkowo była to typowa podmiejska rezydencja magnacka, w kształcie dworu polskiego
z alkierzami. W kształcie z 1696 reprezentuje charakterystyczny typ barokowej rezydencji
podmiejskiej entre cour et jardin . W latach 1720-1728 dobudowano skrzydła boczne (autor projektu:
Giovanni Spazzio  główny architekt El\
biety z Lubomirskich Sieniawskiej).
Po śmierci Sobieskiego w 1696 pałac był własnością jego synów, a następnie  od 1720  siedzibą
znanych rodów magnackich: Sieniawskich, Czartoryskich, Lubomirskich, Potockich i Branickich.
W latach 1730-1733 był rezydencją króla Augusta II Mocnego. Ka\
da z rodzin dokonywała zmian we
wnętrzach pałacu, w ogrodzie i najbli\
szym otoczeniu zgodnie z aktualnÄ… modÄ… i potrzebami.
Wystrój sztukatorski i malarski pałacu jest dziełem takich twórców jak Józef Szymon Bellotti, Jerzy
Siemiginowski-Eleuter, Michelangelo Palloni, Claude Callot, Jan Samuel Mock (obrazy Augusta II
Mocnego w Gabinecie Holenderskim). Dekoracje w tarczach elewacji wykonał Francesco Fumo.
Ornamentyka regencyjna (lata 20. i 30. XVIII w.) jest dziełem Pietro Innocente Comperetiego.
Autorem rzez
by gabinetowej jest pochodzący z płd.-wsch. Polski (Puławy) z rodziny rzez
biarzy
działających dla Lubomirskich  Eliasz Hofmann.
- XVII w.
- Architekt: Locci,
- Okna przeszły z włoskiego
baroku
- Mocno zaznaczone głowice
pilastrów
- Nieproporcjonalne okna
- Lekko klasycyzujÄ…cy
Kościół Wizytek w Warszawie przy Krakowskim Przedmieściu
Jest to póz
nobarokowy kościół, zbudowany w 1728 1761
według projektu Karola Baya.
Jest to kościół jednonawowy z rzędami kaplic. Na końcu
nawy znajduje się zamknięte prosto prezbiterium, przykryte
sklepieniem kolebkowym z lunetami, opartym na pasach
sklepieniowych. Nad kolumnami bardzo szerokie
belkowanie, bogato urozmaicony gzyms. Delikatna dekoracja
stiukowa o charakterze rokokowym głównie na łukach arkad
otwartych do nawy.
Fasada kościoła jest jednym z najciekawszych elementów
budowli. Jej twórcą (poza zwieńczeniem) jest Karol Bay,
który stworzył dzieło charakterystyczne dla okresu dojrzałego
baroku. Falujący, jakby w ruchu będący mur podzielony
parami kolumn, rozbudowany, łamany gzyms daje doskonałe
efekty światłocieniowe i wzbogaca bryłę budowli.
Autorem zwieńczenia fasady i wielkiego ołtarza został
Efraim Schroeger.
92
Teatr Wielki w Warszawie
Opera Narodowa w Warszawie  budynek zlokalizowany przy placu Teatralnym w Warszawie,
będący siedzibą Opery Narodowej. W Salach Redutowych mieści się Muzeum Teatralne oraz dwie
spośród trzech scen Teatru Narodowego.
W latach 30. XIX wieku Marywil został zburzony i na jego miejscu został wybudowany teatr w latach
1825 1833 wg projektu Antonia Corazziego. Pierwsze przedstawienie w nowo otwartym teatrze
odbyło się 24 lutego 1833 r.
W okresie II wojny światowej budynek został zburzony i wypalony przez Niemców.
Po II wojnie światowej Teatr został odbudowany i znacznie powiększony (projekt Bohdana
Pniewskiego pod kierunkiem Arnolda Szyfmana) przy udziale środków pienię\
nych Społecznego
Funduszu Odbudowy Stolicy w roku 1965. W ten sposób powstał rozbudowany i najlepiej
zaopatrzony technicznie  jak na tamte czasy  teatr operowy na świecie.
Według planów Antonia Corazziego z 1825 roku, fasadę Teatru Wielkiego zdobić miała na froncie
triumfalna rzez
ba opiekuna sztuk Apollina, kierującego czterokonnym rydwanem. W 2002 r., dzięki
inicjatywie ówczesnego dyrektora naczelnego Teatru Wielkiego Waldemara Dąbrowskiego, na
fasadzie Teatru Wielkiego została umieszczona kompozycja rzez
biarska autorstwa profesorów
warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych
Teatr Wielki ok. 1900r.
- Elewacja nawiÄ…zuje do historycznej Corazziego
- Brak nagłośnienia elektroakustycznego
- Mieści 1300osób
- Utrzymany jest charakter formalny i estetyczny
Berlin w czasach Hitlera
W 1937 Albert Speer został przez Hitlera mianowany generalnym inspektorem budowlanym stolicy
Rzeszy (Generalbauinspektor für die Reichshauptstadt) i na jego zlecenie przygotowaÅ‚ plany
przebudowy miasta na stolicę świata tzw. Plan Germania.
Speer odwiedził Pary\
w 1940 roku z Hitlerem, by omówić plany budowy miasta przewy\
szajÄ…cego
rozmachem stolicę Francji. Centralnym budynkiem nowego centrum miała być wielka hala
zgromadzeń naśladująca rzymski Panteon o kopule w wysokości 300 metrów. Jej model znajduje się
dziś w Niemieckim Muzeum Historycznym w Berlinie. By móc wyburzyć du\
ą część berlińskiego
centrum, Speer osobiście nadzorował na przełomie paz
dziernik 1941  kwiecień 1942 deportację
z Berlina 23 tysięcy śydów, których mieszkania potrzebne były dla przesiedlenie mieszkańców
z wyburzanych budynków. Cię\
ar wojny spowodował, \
e Hitler skierował Speera do innej pracy
a plany przebudowy Berlina musiano odło\
yć.
93
Architektura socrealizmu  lata 50. XX w.
Według zało\
eń partii architektura miała wyra\
ać siłę i potęgę państwa, a nie piękno czy elegancję.
Architektura socrealistyczna była przewidziana jako styl państwowy ZSRR. Budynki cechuje
monumentalne przeskalowanie, symetria, oraz stosowanie wielu rozmaitych elementów zdobniczych
attyki, kolumnady, pilastry wysokie partery nadają bryle charakter monumentalności. Zało\
enia
urbanistyczne, to szerokie trakty i ogromne place mające w zało\
eniu skupiać \
ycie mieszkańców.
Norman Robert Foster, Lord Foster of Thames Bank (ur. 1 czerwca 1935 w Manchesterze
w Wielkiej Brytanii)  brytyjski architekt.
Metropolitan  biurowiec w Warszawie wybudowany w 2003 roku, zlokalizowany przy
pl. Piłsudskiego na tyłach Teatru Wielkiego. Zrealizowany przez amerykańską firmę Hines.
Architektem budynku jest sir Norman Foster.
Biurowiec został zaprojektowany na planie zbli\
onym do pięciokąta. Zastosowano wyodrębnione,
zaokrÄ…glone naro\
niki, gdzie znajdują się wejścia do budynku. Początkowo do fasady budynku
przymocowane były prostopadle granitowe płyty. W roku 2006 płyty granitowe wymieniono na
elementy betonowe. W budynku mieści się dziedziniec z fontanną.
Teatr SÅ‚owackiego w Krakowie
Budynek teatru utrzymany jest w stylu
eklektycznym z przewagÄ… neobaroku
(częstym w tym okresie w państwie
habsburskim). TÄ™ nowÄ… scenÄ™ narodowÄ…
w Krakowie dla zespołu występującego przy
ul. Jagiellońskiej zaprojektował Jan
Zawiejski. Teatr powstał na miejscu
wyburzonego w 1892 kościoła Ducha
Świętego. Był to pierwszy budynek
w Krakowie, który posiadał oświetlenie
elektryczne. Początkowo nosił nazwę "Teatr
Miejski", dopiero w 1909 otrzymał imię
Juliusza SÅ‚owackiego.
Wprowadzono nowoczesna konstrukcjÄ™,
dobudowano warsztaty i magazyny (pod
ziemią  widoczne są jedynie świetliniki). Całośc sprawia wr\
enie neoklasycystyczne.
94
Pałac Pod Blachą w Warszawie
To póz
nobarokowy pałac, zbudowany w latach
1720-1730 przez Jakuba Fontanę u podnó\
a
Zamku Królewskiego w Warszawie.
W XVI wieku stała tu kamienica, w II poł. XVII
wieku przebudowana przez podkomorzego
wielkiego koronnego Jerzego Dominika
Lubomirskiego na pałac z dodaniem
południowego skrzydła na nasypie, potem
dodanie północnego skrzydła i wiele kolejnych
przebudów, m.in. dodawanie i odejmowanie
pięter w skrzydłach, czy obni\
anie lub
podwy\
szanie dachu w części centralnej. Pałac
praktycznie cały czas podlegał powa\
nym
przemianom, tak\
e w XIX wieku
i dwudziestoleciu międzywojennym. Trudno więc mówić o jakiejś podstawowej bryle, do której
mo\
na by odnieść współczesną odbudowę po II wojnie światowej, która jest stylizacją na czasy
stanisławowskie.
Obecnie pałac wyró\
nia się wąską białą
fasadą oraz długimi skrzydłami. Swą
nazwę zawdzięcza nietypowemu w
dawniejszych czasach pokryciu blachÄ…
miedzianą, aczkolwiek wcześniej w II poł.
XVIII wieku był pokryty dachówką co
uwiecznił na swoim obrazie Barnado
Belotto zwany Canaletto.
W czasie II wojny światowej pałac został
przez Niemców spalony w 1944.
Odbudowany tu\
po wojnie w latach
1948-1949.
Zamek Krasińskich w Warszawie
To barokowy pałac zbudowany w latach 1677-1695 dla wojewody płockiego Jana Dobrogosta
Krasińskiego wg planów Tylmana z Gameren. W 1783 r.  po po\
arze, który strawił du\
ą część
wnętrza  został przebudowany wg projektu Dominika Merliniego. W Królestwie Polskim odbywały
się tutaj w latach 1827-1828 posiedzenia sądu sejmowego. W 1944 podczas powstania, został spalony.
Po wojnie odbudowany.
Oś główną budynku podkreśla ryzalit z trójkątnym tympanonem zwieńczonym rzez
bami gdańskiego
rzez
biarza Andreasa Schlütera. Elewacja od strony ogrodu zostaÅ‚a rozwiÄ…zana podobnie. Oba
tympanony nawiązują do dziejów domniemanego protoplasty rodu Korwinów Rzymianina Marka
Waleriusza Messali Korwinusa i jego walk z Galami.
95
Drezno
Doszczętnie zniszczone w czasie II wojny światowej i odbudowane tylko częściowo posiada, pomimo
swojej długiej i bogatej historii, niewielką część swojej dawnej historycznej zabudowy. Do
najwa\
niejszych odbudowanych zabytków nale\
Ä…:
- rokokowy zespół pałacowy Zwinger, mieszczący Galerię Starych Mistrzów
- słynna galeria malarstwa
- stara synagoga (Die alte Synagoge)
- kościół mariacki (Frauenkirche)
- galeria sztuki i skarbiec (Grünes Gewölbe)
- opera Sempera (Semperoper)
Odbudowa (podobnie jak Warszawy) w du\
ej mierze na podstawie zdjęć Bellotto.
Zwinger  póz
nobarokowy zespół architektoniczny znajdujący się w centrum Drezna. Jest zaliczany
do najbardziej znaczących budowli póz
nego baroku w Europie. Określenie "Zwinger" pochodzi od
pierwotnego poło\
enia budynku, pomiędzy zewnętrznymi i wewnętrznymi murami obronnymi.
Wzniesiony w latach 1711 1728 przez Matthäusa Daniela Pöppelmanna na \
yczenie Fryderyka
Augusta I zwanego Mocnym, który w 1696 wybrany został królem Polski pod imieniem Augusta II.
August Mocny zamówił budynek odpowiadający rzymskiemu Koloseum, w którym miały odbywać
się ró\
ne uroczystości. Jako wynik tego \
yczenia architekt Pöppelmann stworzyÅ‚ budynek w stylu
póz
nobarokowym. Zbudowany na planie prostokąta z wewnętrznym dziedzińcem, który otoczony jest
galeriami (ogród z fontannami), bramą koronną, pawilonami. W póz
niejszym okresie August Mocny
sprowadził tutaj swoje zbiory egzotycznych roślin, a tak\
e porcelany. Do dnia dzisiejszego Zwinger
wykorzystywany jest do prezentowania wystaw. Szczególnie warte zobaczenia są wcześniej
wspomniane zbiory porcelany, w których znajduje się zarówno chińska porcelana z XV wieku, jak
i znane w całych Niemczech wyroby porcelanowe z Miśni. W Zwingerze znajduje się tak\
e
Rüstkammer  zbrojownia, która jest zbiorem ró\
nych historycznych broni.
W latach 1847-1857, na miejscu m.in. drewnianych stajni, architekt Gottfried Semper wzniósł
monumentalny budynek, odtąd będący integralną częścią Zwingeru, z przeznaczeniem na nową
siedzibę Galerii Obrazów Starych Mistrzów zawierającą bogate zbiory malarstwa europejskiego m.in.
dzieÅ‚a Rubensa, Rembrandta oraz Dürera.
Mimo silnych zniszczeń w czasie II wojny światowej Zwinger został relatywnie szybko odbudowany.
Kościół Marii Panny w Drez
nie (niem. Frauenkirche) w skrócie Kościół Mariacki  barokowy
luterański kościół znajdujący się na drezdeńskim Neumarkt[2]. Ta monumentalna świątynia to jeden
z najbardziej znanych i rozpoznawalnych w Europie zabytków protestanckiej architektury sakralnej.
Największy na świecie obok katedry w Strasburgu budynek wzniesiony z piaskowca, jego kopuła to
najokazalsza tego typu konstrukcja wykonana z kamienia wśród kościołów le\
ących na północ od Alp.
96
Kościół Mariacki wzniesiono w latach 1726-1743. Podczas II wojny światowej został w wyniku
alianckich bombardowań miasta w nocy z 13 na 14 lutego 1945 bardzo powa\
nie uszkodzony
i zawalił się ostatecznie rankiem 15 lutego. Za czasów NRD pozostał trwałą ruiną słu\
Ä…cÄ… za pamiÄ…tkÄ™
okropieństw wojny. Dopiero w 1985 zdecydowano o jego rekonstrukcji, jednak prace rozpoczęto
dopiero po upadku muru berlińskiego w 1989. Trwającą w latach 1994-2005 odbudowę pomagały
sfinansować Dresdner Bank, towarzystwa miłośników miasta oraz indywidualni darczyńcy z całego
świata.
Eklektyzm w architekturze
W architekturze XIX wieku łączenie w jednej budowli w sposób swobodny elementów wybranych ze
stylów historycznych. Początkowo było to niemal bezkarne łączenie ró\
nych stylów, wchodzących
w skład tzw. stylów historyzujących, czyli tych które były popularne jako style "neo-". Style te to:
neorenesans, neobarok i neogotyk, czasem obserwuje się elementy klasycystyczne. Potem nastąpił
pewien Å‚ad i porzÄ…dek, w miejskich kamienicach eklektycznych obserwuje siÄ™ du\
o cech
renesansowych. Np. okna z charakterystycznymi ozdobami, kolumny i podobne. Z czasem zaczęto
budować równie\
tylko w określonym stylu historyzującym. Eklektyzm trwał od 2. ćwierci wieku
XIX do początku wieku XX, w okresie trwania zbiegł się z secesją.
Muzea Watykańskie
- układ i forma typowo renesansowe
- ukształtowanie przekroju zapewniające kilkukrotne odbicie światła w celu dobrego
doświetlenia wnętrza i eksponatów bez nara\
ania ich na działanie prośni słonecznych
97
Kościół Wotywny (niem. Votivkirche)  neogotycki kościół z XIX wieku znajdujący się w Wiedniu,
przy głównym bulwarze miasta  Ringu.
Został zbudowany w latach 1855-1879, na wzór francuskich katedr gotyckich z XIII wieku, na
polecenie arcyksięcia Maksymiliana.
Architekt Heinrich von Ferstel, chcąc wyrazić katolicki charakter kościoła, w pełni świadomie
nawiązał do form charakterystycznych dla gotyckich katedr francuskich i niemieckich. Powstała
okazała, trójnawowa bazylika z transeptem
i wielobocznie zamkniętym prezbiterium
i dwuwie\
ową fasadą. Kościół ozdobiony został
bardzo bogatym detalem architektonicznym:
sterczynami, pinaklami, kwiatonami, szczytami,
maswerkami i łukami odporowymi. Kościół nakryty
jest wysokimi dachami dwuspadowymi pokrytymi
glazurowaną kolorową dachówką, analogiczną do
dachów katedry wiedeńskiej, uło\
onÄ…
w geometryczne wzory. Choć ka\
da elewacja
zawiera silny ładunek estetyczny, największe
wra\
enie wywiera fasada; dla ukazania
monumentalności, budowla została poprzedzona
du\
ym placem przylegajÄ…cym do Ringu. TrzyosiowÄ…
fasadę cechuje gotycki wertykalizm co podkreślają
dwie strzeliste (99m.) wie\
e, zwieńczone a\
urowymi
hełmami. Oś środkowa zdradza recepcję sztuki
francuskiej, ponad kruchtÄ… umieszczono rozetÄ™. Do
wnętrza prowadzą bogato zdobione portale, trzy
w fasadzie frontowej ozdobione rzez
bami postaci
biblijnych i patronów krajów Monarchii Austriackiej
oraz scenami Zwiastowania i Zmartwychwstania.
Treść zawarta w tympanomach portalów transeptu
odnosi się do Boga Ojca i Ducha Świętego.
Architektura w Anglii
- nigdy nie zamknięto gotyku
- Henryk VI \
ył w XVIw, i tworzył w duchu gotyku
- Neogotyk miesza siÄ™ z gotykiem
98