36. Synonimy jako jednostki wspólnofunkcyjne.

Jednostki wspólnofunkcyjne
formalnie zróżnicowane, ale wyrażające tę samą
bądź bardzo podobną treść (np. zdrada i wiarołomstwo, przeniewierstwo,
niewierność, płaca i wynagrodzenie). Do elementów wspólnofunkcyjnych należą
mi.:

formalne odmianki tego samego wyrazu, czyli warianty: kościołek, kościółek,
chlustnąć, chlusnąć, landrynek, landrynka, klusek, kluska;
wyrazy oraz odpowiadające im treściowo połączenia słowne tak zwane peryfrazy:
zmieniać się
ulec zmianie, wpłynąć na kogoś
wywrzeć wpływ, przegubowiec

autobus przegubowy;
synonimy np. wiatr
wicher
wichura, oznaka
objaw
symptom;

Synonimy są najliczniejszą i najważniejszą grupą jednostek wspólnofunkcyjnych.
Uczymy się je rozpoznawać, wiemy, że pomagają uniknąć powtórzeń tego samego
wyrazu w tekście, że sprzyjają subtelnemu cieniowaniu przekazywanej treści.
Zdefiniowanie pojęcia synonimii sprawia ogromną trudność, wykazanie takich jej
cech, które by ją odróżniały od innych form wspólnofunkcyjnych. Pierwszym
problemem jest rozstrzygnięcie, czy synonimy to wyrazy jednoznaczne, czy też
podobne znaczeniowo. Nawet językoznawcy zajmują tu różne stanowiska: niektórzy
nazywają jednoznaczniki typu malaria
zimnica synonimami absolutnymi, inni
widzą w nich odrębny rodzaj środków wspólnofunkcyjnych, tzw. dublety. Dublety

to głównie pary złożone z terminu obcego i jego ścisłego odpowiednika rodzimego
np. hydropatia
wodolecznictwo, dyfteryt
błonica, lingwista
językoznawca;
Na czym polega bliskość znaczeniowa elementów słownych? Synonimy można określić
jako jednostki, które mają wszystkie lub prawie wszystkie cechy tego rodzaju
wspólne, różnią się zaś właściwościami znaczeniowymi drugorzędnymi (np.
skojarzeniowymi), a częściej jeszcze nacechowaniem uczuciowym lub
stylistycznym. Ten zespół cech wspólnych powtarzający się w treści wszystkich
słów, które tworzą dany szereg synonimiczny, nazywa się czasem jego ośrodkiem
znaczeniowym. Rola takiego ośrodka zwykle przypada w udziale jednemu synonimowi
o znaczeniu najogólniejszym, wszystkie inne elementy grupy przeciwstawiają mu
się jakimiś indywidualnymi właściwościami szczegółowymi np. w szeregu: tężeć,
ścinać się, gęstnieć, zsiadać się, stawać, krzepnąć, najogólniejszy jest
czasownik gęstnieć; tężeć używa się na oznaczenie gęstnienia galarety, ścinać
się
odnosi się do białka jaja, zsiadać się
do mleka, stawać
do galarety i
wody w rzekach, jeziorach, krzepnąć
do tłuszczu, krwi. Nie zawsze jednak w
grupie synonimicznej znajduje się wyraz o treści dostatecznie ogólnej,
pozbawionej własnych cech różnicujących. Wówczas ośrodkiem zespalającym grupę
staje się najogólniejsze znaczenie wspólne wszystkim członom. W serii
synonimów: pełnić, sprawować, piastować będzie nim treść "wykonywać jakieś
zadanie".
Istnieją także cechy różniące, które w pewien sposób go ograniczają,
wyodrębniają w nim pary i grupy elementów ściślej ze sobą związanych, służą też
jako podstawa synonimów na typy. Wyrazy bliskoznaczne mogą się różnić:
drugorzędnymi cechami znaczeniowymi;
nacechowaniem emocjonalnym;
zasięgiem tj. występowaniem w tych a nie innych odmianach języka;
łączliwością;
formą zewnętrzną;