Pisanie raportów z prac badawczych
Aspekt formalny:
" Tekst pracy powinien sk ada si z wyra nie wyodr bnionych cz ci:
o strony tytu owej
o streszczenia (abstraktu)
o w a ciwego tekstu (rozdzia ów i podrozdzia ów)
o spisu literatury (bibliografii)
o za czników - nale y pami ta o ich wyró nieniu i odpowiednim tytu owaniu
" Raport powinien by napisany:
o papier formatu A4 (210mm x 297mm)
o czcionka 12 pkt.; odst p mi dzy wierszami 1,5 (lub 2) interlinii; Arial lub Times
New Roman (zalecane); wyjustowane
o tytu y i ródtytu y mog by wy rodkowane, pogrubione lub podkre lone, itd.;
mniejsze odst py mi dzy liniami mog by tylko w tek cie jako wyró nionym
(tabela, instrukcje itd.)
o numery stron (oprócz strony tytu owej); w prawym dolnym (lub górnym) rogu
" W a ciwy tekst powinien by podzielony na akapity. Akapit tworzymy za pomoc wci cia
jego pierwszej linii (tabulatorem) z wyj tkiem pierwszego paragrafu po tytule lub
podtytule. Akapit:
o stanowi zamkni t ca o
o ma swój pocz tek, rozwini cie i zako czenie
o rozwija jedn , centraln my l
o u atwia orientacj w tek cie
" Przy pisaniu Raportów powszechnie stosuje si nast puj c form gramatyczn : czas
przesz y dokonany (przy opisie wyników mo e by tera niejszy), trzecia osoba liczby
pojedynczej (lub mnogiej), tryb oznajmiaj cy (np.  Przeprowadzone zosta o nast puj ce
badanie... )
1 z 9
Budowa pracy:
--------------[nowa strona]--------------
Strona tytu owa
(w kolejno ci)
" Tytu pracy.
Powinien by podsumowaniem g ównej idei pracy (raportu), w mo liwie prostej i atrakcyjnej
formie. Powinien by skrótowym uj ciem tematu pracy, swego rodzaju esencj tre ci.
Powinien by zrozumia y sam w sobie. Oto przyk ad dobrego tytu u:  Wp yw kszta tu liter na
czas ich czytania. (wy rodkowany).
" Dane o autorze (autorach)
W osobnych liniach podajemy: imi i nazwisko oraz instytucj (wy rodkowane)
" Dane o promotorze (opiekunie)
Pod czyj opiek i w ramach jakich zaj praca zosta a napisana np.:  Raport z badania
przygotowany pod kierunkiem mgr Jana Kowalskiego, Wst p do psychologii ogólnej.
" Miejsce i data, np.: Warszawa, stycze 2002 (na samym dole, wy rodkowane)
--------------[nowa strona]--------------
Streszczenie (abstrakt)
Streszczenie (abstrakt) jest to krótkie podsumowanie ca ego raportu - maksymalnie 100 do
150 s ów. Powinny si w nim znale :
" Analizowany problem
" Rodzaj planu badawczego/metody badawczej
" Osoby badane: -kto? ile? w jaki sposób dobrane?
" Zmienne Niezale ne (ZN) i Zmienne Zale ne (ZZ) lub zmienne analizowane w badaniach
korelacyjnych / obserwacyjnych
" Hipoteza badawcza (nie s owo po s owie, ale w skrócie)
" Podstawowe wyniki (dok adnie w jednym zdaniu) i czy potwierdzaj hipotez
" Wnioski i implikacje wyników
2 z 9
--------------[nowa strona]--------------
Wprowadzenie
 Wprowadzenie powinno zapozna czytelnika z badanym problemem: nale y w nim
przedstawi obszar badawczy i to konkretne badanie. Powinno zawiera :
" Wybran teori i/lub wyniki bada o które opieramy badanie
" Przegl d najwa niejszej dla tematyki badania literatury (nale y pami ta o w a ciwym
formu owaniu przypisów bibliograficznych bibliograficznych tek cie).
" Nale y krótko przedstawi podstawowe has a i tok rozumowania wa ne w tym badaniu
" Je eli badanie jest modyfikacj ju przeprowadzonych bada , to nale y przedstawi
zasadnicze informacje o badaniu oryginalnym
" Nale y powi za cz teoretyczn  Wprowadzenia z tym, czego dotyczy badanie
" Nale y przedstawi cel badania oraz powody, dla których powinno by przeprowadzone
" Mo na tutaj (lub w cz ci po wi conej metodzie) przedstawi podstawowe informacje o
badaniu pilota owym, je eli zosta o przeprowadzone.
"  Wprowadzenie powinno zako czy si logicznym wyprowadzeniem hipotez (lub pyta
badawczych) z tre ci wcze niej przedstawionych.
Hipotezy
Ten punkt stosowany jest nie zawsze, szczególnie w pracach dotycz cych skomplikowanych
bada eksperymentalnych. Jednak dla potrzeb tego opracowania (nauka pisania raportów z
bada ) celowe wydaje si jego wyodr bnienie.
W innych przypadkach sformu owanie problemu i hipotez, zdefiniowanie zmiennych (ZN i
ZZ) oraz uzasadnienie mo e znale si na ko cu  Wprowadzenia .
" Sformu ujcie jasno i precyzyjnie Hipotez (hipotezy)
" Przedstawcie rodzaj badania, tj. czy by a to obserwacja, eksperyment, badanie korelacyjne
czy wnioskowanie itd.
" Przedstawcie plan badawczy, tj. czy by to plan z powtarzanymi pomiarami, plan dla grup
niezale nych itd.
" Wyja nijcie bardzo krótko, dlaczego ten plan zosta wybrany (nie wi cej ni w jednym
zdaniu).
3 z 9
" Opiszcie zmienne ZN i ZZ (gdy by o to badanie korelacyjne to zmienne nazywaj si
Wspó wyst puj ce lub Wyja niaj ca i Wyja niana) oraz wska niki tych zmiennych
(b d cie precyzyjni!)
Metoda
Opis metody powinien spe nia dwa warunki. Po pierwsze powinien umo liwi czytelnikowi
ocen stosowno ci u ytej metody, a tym samym ocen rzetelno ci i trafno ci otrzymanych
wyników. Po drugie, powinien zezwala na przeprowadzenie replikacji bada , tzn. zawiera
tak dok adny i jednoznaczny opis procedury badawczej i stosowanych materia ów, aby
do wiadczony badacz móg opisywane badania samodzielnie powtórzy .
Osoby badane
" Liczba osób badanych oraz liczba osób przydzielona do ka dego z warunków
eksperymentalnych
" W jaki sposób zosta y wybrane i przydzielone do grup eksperymentalnych (dobór losowy,
celowy itd.)
" P e , wiek, wykszta cenie, miejsce zamieszkania i inne cechy demograficzne, je eli
zosta y sprawdzone i mog by istotne dla interpretacji wyników
Narz dzia
" Lista wykorzystanych materia ów, wyposa enia lub aparatury (chyba e jedynymi
wykorzystanymi narz dziami by papier, o ówek i stoper  lepiej uwzgl dni te informacje
w podrozdziale  Procedura )
" Je eli wykorzystano ankiety/testy, rysunki, zdj cia itp. nale y je przedstawi (opisa ) w
tym miejscu i odes a do Za czników, gdzie znale mo na pe n form zastosowanych
narz dzi.
Procedura
Ta cz powinna by prosta, bardzo zwarta,  krok po kroku opisuj ca, co badacz(e) i osoby
badane musieli zrobi . Nale y opisa wszystko, co zosta o zrobione podczas badania w taki
sposób i na tyle szczegó owo, aby czytelnik móg zreplikowa badanie. Powinno si tu
znale :
4 z 9
" Warunki badania, miejsce, pora dnia, poziom ha asu itp. (wszystko, co mog o mie wp yw
na uzyskane w badaniu wyniki)
" Dok adne przedstawienie instrukcji (np. w cudzys owach)
" Opis procedur dla ka dej z porównywanych grup
" Opis poszczególnych etapów badania
" Opis tego, w jaki sposób radzono sobie z nieprzewidzianymi problemami
Wyniki
Rozdzia  Wyniki to kulminacyjna cz Raportu, w której prezentowane s rezultaty
badania. Powinny tu zosta udzielone odpowiedzi na sformu owane we  Wprowadzeniu
pytania badawcze i hipotezy. Uzyskane wyniki powinno si przedstawi w zrozumia ej
formie, w powi zaniu z hipotezami (a nie prezentacja wszystkich uzyskanych wyników). W
tym rozdziale nale y wy cznie przedstawi uzyskane dane (fakty), powstrzymuj c si od
komentarza, dyskusji i mo liwych implikacji (do tego s u y nast pny rozdzia   Dyskusja ).
Trzeba tak e pami ta , aby:
" Ka da tabela, wykres i rysunek powinien mie w a ciwy numer, tytu i legend (np.:
Tabela 1. rednie czasy reakcji dla grupy Eksperymentalnej i Kontrolnej); ka da ze skal na
wykresie powinna zosta opisana (co przedstawia: liczebno , czas w sekundach, procenty
itd.)
" Ilustracje powinny zosta umieszczone w tek cie w pobli u miejsca, w którym o nich
mowa
" Wszelkie tabele, wykresy i rysunki s jedynie ilustracj graficzn tego, co opisujecie
zdaniami (wizualizacja danych pomaga w zrozumieniu opisu). Nie dopuszczalne jest
zatem zamieszczenie w rozdziale  Wyniki tylko ilustracji graficznych!!!
" Zazwyczaj podaje si tylko g ówne wyniki. Je eli wyników jest bardzo du o, to - je li to
mo liwe - nale y je upro ci i podsumowa . Pe ne dane surowe mo na przedstawi w
Za czniku (aneksie)
" Nale y bezwzgl dnie dostosowa typ wykresu do rodzaju (i celu) prezentowanych danych
(np.: udzia procentowy  wykres ko owy; cz sto ci i rednie  wykres s upkowy itd.)
" Wykres musi obrazowa pewien wzorzec lub trend - nie rysujcie jedynie po to, aby
zape ni przestrze
5 z 9
" Wykresy i rysunki powinny by przedstawione w barwach monochromatycznych
(najlepiej wykresy czarno-bia e i w odcieniach szaro ci).
Oprócz statystyk opisowych (procenty, cz sto ci, rednie etc.) w rozdziale  Wyniki
przedstawiane s tak e odpowiednie testy statystyczne. W odniesieniu do ka dego testu
statystycznego nale y poda nast puj ce informacje:
" nazw testu (zazwyczaj oznaczana przez odpowiednie symbole, takie jak t, r lub F)
" stopnie swobody dla testu (umieszczane w nawiasach przy nazwie testu)
" otrzyman warto statystyki danego testu (warto obliczon )
" uzyskany poziom istotno ci (warto p)
" przyk adowy zapis: F(1,29)=3,48; p<0,01.
W przypadku obserwacji lub bada , w których nie stosuje si statystyki, nale y w rozdziale
 Wyniki nale y przedstawi otrzymane rezultaty w sposób jak najbardziej ilustracyjny.
Trzeba wykorzysta diagramy, cytaty, rysunki, opisy i wszystko to, co mo e si okaza
pomocne w podsumowaniu tego, co otrzymali my w badaniu.
Ko cz c opisywanie wyników nale y przedstawi krótkie podsumowanie (jedno lub dwa
zdania), czyli na co zdaj si wskazywa uzyskane wyniki.
Dyskusja wyników
Ta cz jest bardzo wa na i nale y j pisa wyj tkowo starannie. W  Dyskusji
przyst pujemy do oceny i interpretacji uzyskanych wyników oraz wysuwamy wnioski
p yn ce z bada . Powinny si w niej znale nast puj ce kwestie:
" Stwierdzenie, co wykaza y wyniki a tak e czy hipoteza badawcza zosta a
potwierdzona/odrzucona.
" W jaki sposób wasze wyniki powi zane s z teori (podstaw badania) naszkicowan we
 Wprowadzeniu .
" Pami taj, aby sugerowane wnioski by y zgodne z danymi przedstawionymi w rozdziale
 Wyniki !!!
" Nale y odnie si do innych bada , powi zanych z poruszanym w Raporcie problemem,
i wykaza , w jaki sposób Wasza praca rozszerza, potwierdza lub zaprzecza wynikom
innych badaczy.
6 z 9
" Je li wyniki badania nie s zgodne z postawionymi wcze niej hipotezami, nale y
zasugerowa mo liwe wyja nienia tych sprzeczno ci
" Omówcie krytycznie s abo ci metodologiczne waszego badania (narz dzia, procedur ,
metody kontroli, prób itd.), w zwi zku z tym rozwa cie starannie problem rzetelno ci i
trafno ci pomiarów waszych zmiennych.
" Zaproponujcie uzasadnione modyfikacje (lub rozszerzenia) tego badania jak równie
perspektywy kolejnych bada , które powinny zosta przeprowadzone w celu dalszej
analizy interesuj cego Was problemu.
" Zako czcie krótkimi wnioskami, przypominaj c hipotez , która zosta a postawiona (tzw.
 klamra kompozycyjna ).
--------------[nowa strona]--------------
Literatura cytowana (bibliografia)
W tym miejscu (zaczynaj c od nowej strony) nale y poda te i tylko te pozycje
bibliograficzne, z których si korzysta o i które wymienione s w tre ci pracy.
Obowi zuje oczywi cie kolejno alfabetyczna.
Zasady tworzenia bibliografii (styl APA):
" Ksi ka jednego autora:
Aronson, E. (1995). Cz owiek, istota spo eczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
" Ksi ka dwóch lub wi cej autorów:
Zimbardo, P.G., Ruch, F.L. (1996). Psychologia i ycie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe
PWN.
" Artyku lub rozdzia ksi ki pod redakcj :
Saarni, C. (1999). Kompetencja emocjonalna i samoregulacja w dzieci stwie. [w:] P. Salovey
i D.J. Sluyter (red.), Rozwój emocjonalny a inteligencja emocjonalna (s. 75-131). Pozna :
Dom Wydawniczy Rebis.
" Artyku z czasopisma:
7 z 9
Nawrat, M. (1997). Empiryczne rozstrzygni cie mi dzy alternatywnymi wyja nieniami
skuteczno ci techniki  stopa w ustach . Przegl d Psychologiczny, 40, s. 157-167.
" Materia z Internetu:
Kuchciak,M. (1997). Geneza i rozwój Internetu [on-line]. Uzyskane 15.01.2000:
http://www.ccs.pl/~mks/internet/genrozw.html
" Niepublikowana praca magisterska lub doktorska:
Truszkowska, A. (2002). Recepcja i ewaluacja treningu hatha-jogi wg metody B. K. S.
Iyengara w Polsce.Niepublikowana praca magisterska napisana pod kierunkiem Prof. dr hab.
S. Tokarskiego. Warszawa: SWPS.
" Gazeta codzienna, tygodnik:
Gestern, A. (1999, 26 maja). Odkrywanie zalet ukrytych. Rzeczpospolita, s. III.
Zasady umieszczania odsy aczy w tek cie:
" Jeden autor:
o tekst (Aronson, 1995)
o tekst Aronson (1995)
" Dwóch autorów:
o tekst (Zimbardo i Ruch, 1996)
" Cytowanie jednocze nie dwóch lub wi cej prac na ten sam temat:
o tekst (Rheingold, 1996; Suler, 1998; Young, 1997)
" Kilku autorów:
o Za pierwszym razem wymieniamy wszystkich:
tekst (Cacioppo, Gardner, Bertson, 1997)
o Kolejne odwo ania do tej pracy:
tekst (Cacioppo i in., 1997)
" Cytowanie za innym autorem (je eli nie dotarli my do oryginalnego materia u):
o tekst (James, 1902; za: Zimbardo i Ruch, 1996)
8 z 9
" Cytat dos owny:
o  tekst... (Levinson, 1999; s. 102)
" Powo ywanie si na prac , która przedstawia pogl dy podobne do naszych:
o tekst (por. De Kerckhove, 1996)
--------------[nowa strona]--------------
Za czniki (aneks)
W za cznikach umieszczamy wszelkie oryginalne materia y badawcze (np. kwestionariusze,
mniej znane testy), programy komputerowe, przekazane instrukcje, wyniki surowe itd. Aneks
umieszczamy wtedy, gdy pozwala on na lepsze zrozumienie tekstu raz u atwia replikacj
bada .
_________________________________________________________________________
Niniejsze opracowanie powsta o w wyniku kompilacji i przetworzenia nast puj cych pozycji:
Morison, M. (1996). Jak pisa prace pisemne i prace badawcze oraz jak zda egzamin z psychologii. Pozna :
Zysk i S-ka.
Necka, E., Stocki, R. (1999). Jak pisa prace z psychologii. Poradnik dla studentów i badaczy. Kraków:
TAiWPN UNIVERSITAS.
Shaughnessy, J.J., Zechmeister, E.B., Zechmeister, J.S. (2002). Metody badawcze w psychologii. Gda sk:
Gda skie Wydawnictwo Psychologiczne.
9 z 9