Zapobieganie otyłości u dzieci -
Jakie działania są najbardziej skuteczne
Od szeregu lat w wielu państwach realizowane są programy
zapobiegania otyłości u dzieci skupiające się na modyfikacji zachowań
żywieniowych, zwiększeniu aktywności fizycznej lub walce z siedzącym
trybem życia. Niektóre z nich przynoszą zachęcające wyniki, co może
być użyteczne dla planowana i realizacji dalszych przedsięwzięć.
Obecny artykuł jest drugim z serii tekstów omawiających współczesne
badania dotyczące zapobiegania otyłości u dzieci.
Sposób żywienia a profilaktyka
Żaden program zapobiegawczy, który odnosi się do ogólnej populacji
dzieci, nie może zawierać elementów dotyczących modyfikacji sposobu
żywienia, które ograniczają ilość dostarczanych kalorii, ponieważ może
się to przyczynić do wystąpienia niepożądanej utraty wagi ciała u
dzieci, które nie mają nadwagi. Idealny program zdrowia publicznego
powinien zwalczać zarówno nadwagę jak i niedowagę u dzieci. Dlatego
współczesne badania skupiają się na poprawie "prozdrowotnego
profilu" sposobu żywienia, na przykład poprzez ograniczenie spożycia
tłuszczów, zwiększenia ilości spożywanych owoców i warzyw lub
ograniczenia ilości słodkich napojów .
Aktywność fizyczna w szkole
Wymagania współczesnej szkoły utrudniają wprowadzenie
dodatkowych form aktywności fizycznej, ponieważ mogłoby to zaburzać
proces nauczania. Jednak program australijski prowadzony w szkole
podstawowej, w którym wprowadzono codziennie 1.25 godziny zajęć
fizycznych, nie miał żadnego negatywnego wpływu na jakość
nauczania (co oceniono za pomocą testów umiejętności czytania i
testów arytmetycznych), pomimo codziennego okresu (40 - 60 minut)
mniej formalnej nauki .Efektem była poprawa wydolności fizycznej oraz
zmniejszenie zawartości tłuszczu w organizmie dzieci objętych
programem w porównaniu do dzieci z grupy kontrolnej. Wspomniany
program obejmuje obecnie 60% dzieci uczęszczających do szkół
podstawowych w stanie Południowa Australia. Podobne działania nie
były dotychczas prowadzone w szkołach ponadpodstawowych, gdzie
intensywność nauki jest większa.
Aktywność fizyczna w czasie wolnym
Równie ważna jest aktywność fizyczna pozaszkolna, zwłaszcza u
starszych dzieci, które dokonują pierwszych wyborów dotyczących
formy spędzania wolnego czasu. Prowadzone obecnie badanie
francuskie nazwane ICAPS kładzie nacisk na zwiększenie aktywności
fizycznej nastolatków podczas codziennych zajęć oraz rekreacji. W
grupie interwencyjnej wprowadzono dyskusje klasowe oraz gry
edukacyjne, aby rozwinąć potrzebę i zdolności dotyczące ćwiczeń
fizycznych i wysiłku a atrakcyjne formy aktywności fizycznej były
promowane podczas przerw i po zakończeniu zajęć szkolnych.
Praktyczną pomocą było elastyczne dostosowanie czasu odjazdu
szkolnego autobusu oraz wcześniejsze przystosowanie odpowiednich
miejsc służących ćwiczeniom. Uwydatniono elementy zabawy, względy
towarzyskie oraz zaprzyjaz
nianie się w atmosferze bez
współzawodnictwa. Po 6 miesiącach prowadzenia programu znacznie
wzrósł odsetek chłopców i dziewcząt podejmujących aktywność
fizyczną w czasie wolnym w grupie interwencyjnej a nie zmienił się w
grupie kontrolnej. Po 2 latach w grupie interwencyjnej stwierdzono o
20% mniej dzieci z nadwagą niż w grupie kontrolnej. W innych
badaniach zastosowano podobne podejście do organizacji zajęć
szkolnych oraz wykorzystania akcji budujących więzi społeczne, aby
zachęcić młodzież do większej aktywności fizycznej w codziennym
życiu .
Siedzący tryb życia
Niektóre spośród najbardziej udanych interwencji dotyczyły
ograniczenia czasu związanego z siedzącym trybem życia. W małym
ilościowo badaniu przeprowadzonym w USA zorganizowano 18 lekcji w
ciągu 6 miesięcy dla dzieci w wieku 8 - 9 lat, podczas których skłaniano
dzieci do ograniczenia czasu spędzanego przed telewizorem i na grach
komputerowych .Po zakończeniu programu okazało się, że dzieci z
grupy interwencyjnej miały niższy średni wskaz
nik masy ciała oraz
mniejszą grubość fałdów skórnych niż dzieci z grupy kontrolnej.
Rodzice potwierdzili, że dzieci spędzają mniej czasu na oglądaniu
telewizji. U starszych dzieci nie prowadzono akcji ograniczających się
zmniejszenia czasu spędzanego przed telewizorem, ale w badaniu
"Planeta Zdrowie" prowadzonym w USA wykazano, że czas oglądania
telewizji i otyłość są ściśle ze sobą związane u dziewcząt (ale nie u
chłopców) a ograniczenie oglądania telewizji o każdą godzinę jest
związane ze zmniejszeniem ryzyka otyłości o 15% .We wspomnianym
powyżej badaniu ICAPS udało się osiągnąć ograniczenie liczby
nastolatków, którzy oglądali telewizję dłużej niż 3 godziny dziennie.
Również w tym badaniu efekt był lepszy u dziewcząt niż u chłopców .
Tłumaczył:dr n. med. Janusz Ciok