SKOLIOZA
BADANIE KLINICZNE I RADIOLOGICZNE
NA PODSTAWIE:
 Wady postawy ciała  Diagnostyka i leczenie , T.Kasperczyk, 1994r.
 Ortopedia i rehabilitacja , W.Dega, 2003r.
 Rehabilitacja medyczna , K.Milanowska, W.Dega, 2001
 Zasady postępowania nieoperacyjnego w leczeniu skolioz , Fizjoterapia Polska, vol.2, nr.4, 2002
Opracował: Karol Szapel, AWF w W-wie, Wydział Rehabilitacji
OBJAWY SKOLIOTYCZNE
Kliniczna dokumentacja skolioz powinna być prosta, lecz jednocześnie dokładna.
Wielomiejscowy i wielopłaszczyznowy charakter choroby stwarza wiele problemów
diagnostycznych.
Objawy skoliotyczne wg. Wejsfloga:
objawy I  rzędowe
objawy II  rzędowe
objawy III  rzędowe
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
OBJAWY I - RZ
DOWE:
" Wygięcie boczne kręgosłupa
" Wygięcie przednio  tylne kręgosłupa
" Rotacja kręgów
" Torsja kręgów
" Sklinowacenie kręgów
Wygięcie boczne bjawia się łukowym przebiegiem linii wyrostków kolczystych ;
W rzeczywistości jest ono większe;
Wyznaczenie skrzywienia pierwotnego i wtórnego za pomocą demografu (oznaczenie
wyrostków i linii środkowej tylnej);
W skoliozach TH i gTH krzywizna pierwotna może być krótkołukowa o mniejszym kącie niż
krzywizna wyrównawcza, lecz o dużych zmianach strukturalnych trzonów;
Skrzywienie wyrównawcze w TH-L jest wtedy o wiele dłuższe od pierwotnego.
Pierwotna krzywizna w L i TH-L może być bardziej ruchoma od wyrównawczej w TH, ale
będzie wtedy wyrażnie większa od wtórnych;
Skrzywienie wyrównawcze może tworzyć pełny łuk, równy, więkswzy lub mniejszy od
skrzywienia pierwotnego.
W skoliozach TH-L i długołukowych o innej lokalizacji sytuacja patoanatomiczna nie
pozwala na wytworzenie pełnego skrzywienia i łuk pierwotny bywa wyrównywany przez
półłukowe skrzywienia L i C (hemiscoliosis).
W odcinku L hemiskolioza przechodzi na odcinek S, co wymusza skośne ustawienie
miednicy.
W hemiskoliozach nie mierzymy kąta skrzywienia. W sposób standardowy.
Pomiar skrzywienia kręgosłupa w płaszczyżnie czołowej:
Pion spuszczamy z guzowatości potylicznej, który powinien przechodzić przez szparę
międzypośladkową i padać dokładnie pomiędzy pięty.
1
Skolioza  badanie kliniczne i radiologiczne Karol Szapel
Skolioza wyrównana
" Suma wartości kątowych skrzywień wtórnych jest w przybliżeniu równa wartości
kÄ…towej skrzywienia pierwotnego
" Pion biegnący przez szparę międzyposladkową i spadający równo pomiędzy pięty
Skolioza niewyrównana
" Suma wartości kątowych skrzywień wtórnych jest znacznie mniejsza od wartości
kÄ…towej skrzywienia pierwotnego
" Jeżeli pion biegnie bocznie od szpary międzypośladkowej
Skolioza może być wyrównana w stronę wypukłości pierwotnej krzywizny  skoliozy
porażenne (wiotkie).
Skolioza może być wyrównana w stronę wklęsłości pierwotnej krzywizny  skoliozy
spastyczne.
Skolioza niezrównoważona  jeżeli na wadze Boreliego występuje większy ciężar jednej
połowy ciała.
Skolioza wyrównana może być niezrównoważona.
Skolioza niewyrównana zawsze jest niezrównowarzona.
Pion najlepiej jest spuszczać z guzowatości potylicznej, gdyż w skoliozach jednołukowych i z
dużym przesunięciem tułowia (transpositio) różnice z C7 i z potylicy są znaczne.
Pomiar i zapis:
Odległość w [cm] pionu od szpary międzypośladkowej na wysokości S2
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
OBJAWY II  RZ
DOWE:
" Garb żebrowy tylny (gibbus costalis posterior)
o Po stronie wypukłej ; najwyższy na szczycie skrzywienia
" Wał lędżwiowy
o garb wytworzony przez prostownik grzbietu w odcinku L
" Wgłębienie żebrowe tylne
o Po stronie wklęsłej ; największe na szczycie skrzywienia
" Garb żebrowy przedni (gibbus costalis anterior)
o Po stronie wklęsłej wklęsłej skrzywienia ; na przedniej i bocznej stronie
kl.pier.
ostry  jeżeli tworzy ostry grzebień w okolicy kątów żeber; w
dużych skoliozach
tępy  w mniejszych skoliozach, z mniejszą rotacją kręgów
" Wgłębienie żebrowe przednie
o Po stronie wypukłej skrzywienia ; na przedniej części kl.pier.
" Przesunięcie klatki piersiowej (transpositio thoracis)
o Najczęściej w stronę wypukłą
" Nachylenie klatki piersiowej (inclinatio thoracis)
2
Skolioza  badanie kliniczne i radiologiczne Karol Szapel
" Torsja klatki piersiowej (torsio thoracis)
" Wystawanie biodra
" Skośne ustawienie miednicy
" Wystawanie kolca biodrowego przedniego górnego (ASIS) w przód
Pomiar garbu żebrowego i wału lędżwiowego za pomocą skoliometru lub dwóch linijek.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
OBJAWY III  RZ
DOWE:
Dotyczą zmian w odcinkach odległych od kręgosłupa. Zmiany te obserwujemy we
wszystkich płaszczyznach (czołowej, poprzecznej i strzałkowej) od przodu, z tyłu, z boku
(ewentualnie od góry).
Obajwy III-rzędu to:
" Trójkąty talii (tułowiowo-ramienny):
o Pogłębiony po stronie wklęsłości (ostrzejszy po stronie wklęsłej)
" A
opatka:
o Uniesiona
o OdstajÄ…ca
o Odsunięta od linii wyrostków kolczystych
o Zrotowana na zewnÄ…trz (patrz kÄ…t dolny Å‚opatki)
" Asymetria barków
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
OCENA RADIOLOGICZNA SKOLIOZ
RADIOGRAM A-P
Wykonywany w swobodnej (naturalnej dla pacjenta) pozycji stojÄ…cej.
Wykreślamy i oznaczamy:
" CLK  centralna linia krzyżowa
o linia pionowa przechodząca przez środek kości krzyżowej
" KK  kręgi krańcowe (graniczne)
o ograniczają proksymalnie i dystalnie wygięcie pierwotne
o znajdują się w pobliżu lub na przecięciu CLK
o najbardziej nachylone w stosunku do poziomu
o najmniej zniekształcone torsyjnie
o znikoma lub brak rotacji osiowej
" KS  kręg szczytowy
o ustawiony poziomo
o najbardziej oddalony od CLK
o największa rotacja osiowa, torsja i sklinowacenie
Czasami szczyt skrzywinia przypada pomiędzy 2 kręgi na krążek międzykręgowy.
Wyznaczenie szczytu skrzywienia pozwala na określenie lokalizacyjne skoliozy.
3
Skolioza  badanie kliniczne i radiologiczne Karol Szapel
" Kąt skrzywienia (w płaszczyznie czołowej)
o Mierzymy go sposobem Cobba (kÄ…t zwany inaczej kÄ…tem Cobba), czyli:
o Jest to kąt zawarty między liniami stycznymi z cieniem górnej płytki granicznej
trzonu górnego KK i dolnej płytki granicznej trzonu dolnego KK.
o Dla ułatwienia wykresla się linie prostopadłe do powstałych.
Ä… - kÄ…t skrzywienia (Cobba)
² - kat wyznaczony przez prostopadÅ‚e
Ä… = 180° - ²
o BÅ‚Ä…d pomiaru wynosi do 5°
o Rozpoznanie skoliozy wymaga wartoÅ›co 10°
o Stwierdzenie progresji jest wÅ‚aÅ›ciwe przy różnicy ponad 5° na rtg w tych
samych warunkach
" AVT  odległość środka KS od CLK (apical vertebra transposition) (wysokość)
" AVR  wartość rotacji osiowej kręgów (apical vertebra rotation)
o Wyznaczamy metodÄ… Perdriolle a (specjalna linijka)
" Ocena korektywności skoliozy (zdjęcia w skłonach bocznych)
" Kąt żebrowo-kręgowy wg. Mehty (ocena ryzyka progresji skolioz
wczesnodziecięcych)
RADIOGRAM BOCZNY
Ocena i wykreślenie krzywizn w płaszczyżnie strzałkowej:
" KÄ…t kifozy piersiowej
" Kąt lordozy lędżwiowej
" Segmentarna ocena krzywizn
o Kąt nachylenia kości krzyżowej
o Obecność patologicznej kifozy połączeniowej w odcinku TH-L
OCENA WIEKU KOSTNEGO
Test Rissera
Ocena kostnienia grzebieni biodrowych. Wyróżniamy sześć stadiów (0  5). Niestety 2/3
okresu dojrzewania odpowiada stopniowi 0 i nie obejmuje okresu pokwitaniowego skoku
wzrostowego kręgosłupa, kluczowego dla progresji skoliozy.
Stopnie:
0  brak cienia jÄ…dra kostnienia
1  pojawienie siÄ™ jÄ…dra kostnienia w okolicy ASIS
2  cień postępuje i sięga do połowy grzebienia
3  cień sięga do PSIS
4  cień zaczyna się zlewać z grzebieniem
5  cień całkowicie połączony z grzebieniem
Stopnie 0,1,2  test Rissera ujemny
Stopnie 3,4,5  test Rissera dodatni
4
Skolioza  badanie kliniczne i radiologiczne Karol Szapel
BADANIE KLINICZNE
WYWIAD
" Kiedy zauważono skrzywienie
" Jak leczono
" Przebyte choroby
" Czy w rodzinie wystepowały podobne deformacje
" Ewentualne bóle kręgosłupa (nietypowe ; wskazanie do dalszych badań)
" Tempo wzrastania w ostatnim okresie (u dziewczÄ…t: data pierwszej miesiÄ…czki)
BADANIE OGL
DOWE
" Ocena chodu i sylwetki podczas chodu
" Badanie w pozycji stojącej (swobodnej ; ewentualnie w siadzie / leżeniu przodem na
leżance, KKD za leżanką)
o Ocena z przodu:
Asymetria (pion z punktu  nasion ):
" głowy
" barków
" klatki piersiowej (głębokie oddechy)
o garb żebrowy przedni ostry/tępy)
o wydolność oddechowa
" głębokość trójkąta talii
" wysunięcie bioder
" wysunięcie ASIS
zaawansowanie dojrzewania płciowego
osiowe zaburzenia KKD
asymetria obręczy KKD (talerze, ASIS, krętarze)
zakresy ruchomości KKG (przykurcze m.piersiowy)
zakres ruchomości odc. C kręgosłupa (przykurcze m. mostkowo-obojczykowo-
sutkowego)
o Ocena z boku:
krzywizny strzałkowe kręgosłupa
przykurcz gr,kulszowo-goleniowej
wysunięcie barków
przodo-/tyłopochylenie miednicy (ASIS-PSIS)
o Ocena z tyłu:
Asymetria i ustawienie:
" głowy
" barków
" Å‚opatek
" talii
" bioder
" badanie przesuwalności powięzi okolicy L-S
test Adamsa (swobodny, powoli skłon w przód ; stopy lekko rozstawione symetrycznie)
" garb żebrowy (pomiar ATR  angle of trunk rotation)
" wał lędżwiowy
ocena lini wyrostków kolczystych
pomiar kompensacji liniowej kręgosłupa (pion z guzowatości  odniesienie do szpary
międzypośladkowej) skolioza wyrównana / niewyrównana
pomiar dekompensacji tułowia ( pion z fałdu pachowego i odległość od obrysu
krętarza; dodatni  pada na zewnątrz od krętarza, ujemny  do wewnątrz ; różnica
jeste miarą dekompensacji tułowia)
pomiar kompensacji pozaliniowej kręgosłupa ( równowaga poza linią środkową ciała )
" na wadze Borelliego (waga+klin+deska)
" skolioza zrównoważona / niezrównoważona
ocena korektywności skoliozy
" czynna korekcja postawy
" czynne i bierne skłony boczne
" wznos KG bokiem w górę L i P
" wyciąg osiowy za głowę (uwaga!)
ocena zakresu ruchomości i przykurczu w stawach biodrowych
5
Skolioza  badanie kliniczne i radiologiczne Karol Szapel
ZAPIS KLINICZNY SKOLIOZY
1. Nazwa skrzywienia: scoliosis (Sc)
2. Umiejscowienie: C,Th, Th-L, L
3. Kierunek skrzywienia: prawostronne (dx) / lewostronne (sin)
4. Etiologia skrzywienia: wrodzone (c), porażenne (p), krzywicze (r), dystoniczne (d)
5. Forma skrzywienia: strukturalne (S), czynnościowe (F)
6. Zrównoważenie skrzywienia: ( `" [cm] od szpary posladkowej )
7. Kręg szczytowy skrzywienia: np.: Th5
8. Zakres Å‚uku skrzywienia: Th1  Th 9
9. Długość skrzywienia pierwotnego: długość podstawy łuku (cięciwy) w [cm]
10. AVT
11. AVR
12. KÄ…t Cobba
6