Spis treści I
Spis treści
1
Część I Informacje wstępne
1 Wprowadzenie ............................................................................................................................ 1
.......
2 Co nowego?................................................................................................................................. 2
..
3 System Aktualizacji Oprogramowania .SAO ............................................................................ 5
.............................................. ........
4 Instrukcja w .wersji elektronicznej ............................................................................................ 5
... ...................................
5
Część II Instalacja i uruchomienie programu
1 Wymagania .sprzętowe................................................................................................................ 5
.. ................
2 Instalowanie...programu.............................................................................................................. 6
.. ................
3 Uruchomienie .programu............................................................................................................ 8
...... ................
10
Część III Obsługa menu
1 Plik ................................................................................................................................... 10
Otwórz .......................................................................................................................................................... 11
2 Dane ................................................................................................................................... 12
Emitory .......................................................................................................................................................... 12
Warianty .......................................................................................................................................................... 14
Emisja frakcji ................................................................................................................................................... 15
....... pyłu
Instalacje .......................................................................................................................................................... 16
Teren .......................................................................................................................................................... 16
Siatki obliczeniowe
.......................................................................................................................................................... 17
Róża wiatrów ................................................................................................................................................... 19
.......
Tło .......................................................................................................................................................... 21
3 Jedoczesność........................................................................................................................... 21
........
4 Podokresy................................................................................................................................. 22
..
5 Obliczenia ................................................................................................................................. 25
..
Projektowanie
.......................................................................................................................................................... 27
6 Wydruki ................................................................................................................................... 31
7 Analiza ................................................................................................................................... 33
8 Grafika ................................................................................................................................... 35
Indeks 36
� ATMOTERM 2007
EK100w - Instrukcja użytkownika
1
1 Informacje wstępne
1.1 Wprowadzenie
Program EK100W jest narzędziem służącym do wykonania pełnej analizy stanu zanieczyszczenia
powietrza atmosferycznego spowodowanego emisją z zespołu emitorów punktowych,
powierzchniowych i liniowych. Obliczenia są przeprowadzane w oparciu o model Pasquilla
rekomendowany w Polsce jako model do obliczania wpływu emisji z obiektów przemysłowych na stan
powietrza atmosferycznego opublikowany przez Ministerstwo Środowiska w Rozporządzeniu z dn.
5.12.2002 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu.
Program EK100W jest działającą w systemie Microsoft� Windows"! wersją rozwojową systemu
EK100. Dzięki przeniesieniu programu EK100 do środowiska Windows możliwe jest wykorzystanie w
nim wszystkich atutów tego systemu. Produkt korzysta z graficznego interfejsu użytkownika,
wielozadaniowości oraz sposobów zarządzania pamięcią dostępnych w systemie Windows.
Szczególnie należy zwrócić uwagę na zdecydowane ułatwienie w systemie EK100W komunikacji z
użytkownikiem. Dodatkowo graficzny interfejs użytkownika pozwolił na zawarcie w systemie
graficznych narzędzi do: prezentacji danych, wyników obliczeń oraz pełnej kontroli i przetwarzania
wprowadzonych danych. EK100W wyposażono w graficzne wspomaganie tworzenia podokresów przy
przygotowywaniu danych do obliczeń. Ponadto umożliwiono graficzne tworzenie zbiorów punktów
obliczeniowych, obrysu terenu a także łatwą modyfikację danych dla błędnie wprowadzonych
emitorów.
Ważnym atutem EK100W jest wprowadzenie możliwości przerwania obliczeń oraz ich wznowienia w
miejscu, w którym zostały przerwane, jest to szczególnie ważne przy wykonywaniu złożonych,
czasochłonnych obliczeń.
Innowacyjność EK100W ujawnia się także w warstwie merytorycznej. System pozwala dokonywać
obliczeń dla nieograniczonej liczby różnego typu emitorów (punktowych, powierzchniowych i liniowych)
oraz substancji. Opcją dostępną w EK100W jest wykonywanie obliczeń rozkładu stężeń
zanieczyszczeń w oparciu o model poszerzony, uwzględniający oddziaływanie górnej inwersji
temperatury powietrza, pochłanianie substancji przez podłoże, wymywanie substancji przez podłoże
oraz przemiany substancji zanieczyszczających w atmosferze. Model poszerzony pozwala zwiększyć
zasięg obliczeń.
Do nowości należy także udoskonalona obsługa róży wiatrów (róże 12 i 16 sektorowe), w tym
możliwość ich drukowania. Wprowadzenie możliwości zmiany parametrów czyni z EK100W poręczne
narzędzie dla projektowania w ochronie powietrza.
Możliwy jest również automatyczny transfer danych z banków zanieczyszczeń środowiska (WBZŚ,
ZBZŚ) do programu EK100W.
� ATMOTERM 2007
2
Informacje wstępne
1.2 Co nowego?
Wersja 4.5
Można wybrać kilka instalacji do obliczeń i sprawdzać dla nich warunek na 10%.
...
"Pozwolenia nie wymaga wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza
z innych rodzajów instalacji niż wymienione wyżej, nieobjętych
standardami emisyjnymi w przypadku, gdy żadna z substancji wprowadzanych
do powietrza nie powoduje przekroczenia 10 % dopuszczalnych poziomów substancji
w powietrzu albo 10 % wartości odniesienia."
...
W kryterium 10% (sprawdzenie, czy we wszystkich punktach siatki obliczeniowej wartość
stężenia 1 godz. nie przekracza 10% wartości odniesienia) analizowane jest
stężenie maksymalne 1 godz., a nie percentyl.
Wczytanie ze zbioru tekstowego punktów opisujących teren.
a. Zakładamy plik tekstowy ( rozszerzenie txt) z punktami opisującymi teren.
Każdy wiersz pliku zawiera parę współrzędnych oddzielonych spacją.
Wiersz musi być zakończony znakiem końca lini (Enter).
b. W programie EK100W z menu wybieramy pozycję Dane/Teren
W oknie Otwieranie w polu Nazwa pliku zastępujemy znak *,
nazwą pod którą będzie pamiętany zbiór punktów wczytanych ze zbioru tekstowego.
Tekst wyświetlany w polu Nazwa pliku powinien mieć postać:
np. test.ter lub obiekt.ter ...
c. W oknie wprowadzania punktów obrysu terenu należy wybrać przycisk
Wczytaj z pliku tekstowego i w oknie Otwieranie wskazać odpowiedni plik tekstowy.
Po zaakceptowaniu wyboru w środkowej części okna pokażą sie wczytane punkty.
d. Można ten zestaw uzupełnić o dodatkowe punkty.
e. Użycie przycisku Wyjście spowoduje zapisanie wyświetlanego zestawu punktów do
pliku z rozszerzeniem "ter" o nazwie wprowadzonej w pkt b.
Wczytanie podkładów mapowych w postaci plików *.jpg lub *.bmp w Grafice.
Aby uzyskać informację jak to zrobić mależy w programie Grafika wybrać Pomoc.
W Pomoc dla programu Grafika wybrać Indeks/Znajdz
i wpisać tekst obrazy rastrowe.
Po wybraniu tematu obrazy rastrowe pokaże się okno z opisem jak wstawić obaraz w postaci pliku
JPG lub BMP.
Wprowadzanie wartości liczbowych z użyciem przecinka;
Na wydrukach będą one również pokazywane z przecinkiem.
W oknie edycji instalacji oraz na wydruku danych instalacji wyświetlana jest
liczba emitorów wchodzących w skład instalacji.
Wersja 4.4
Wspomaganie kopiowania emitorów
W oknie kopiowania emitorów wprowadzono możliwość swobodnego wyboru emitora, z którego
kopiowane są dane.
� ATMOTERM 2007
EK100w - Instrukcja użytkownika
3
Wyświetlenie wysokości emitora wraz z wyniesieniem
Informacja ta jest pokazywana w oknie, gdzie wyświetlane są wartości Smm i Xmm dla emitorów.
Dostęp uzyskuje się przez wybór polecenia Zakres obliczeń i podwójne kliknięcie w wierszu
pokazującym zakres obliczeń dla danej substancji.
Kontrola ilości punktów przy zakładaniu zbiorów z punktami obliczeniowymi
Maksymalna ilość punktów w pojedynczym zbiorze obliczeniowym (łącznie obrysy i siatki prostokątne)
nie może być większa niż 32767. W przypadku przekroczenia tego limitu włączana jest automatyczna
blokada, a na ekranie pojawia się komunikat ostrzegawczy.
Nowe funkcje w Ek107
Nowe standardy emisyjne
Uwzględnione są standardy emisyjne podane w Dz.U. Nr 260/2005 r., poz. 2181.
Obliczanie wskaz
ników emisji ze standardów emisyjnych
Obok stosowania wskaz
ników ministerialnych wprowadzono możliwość obliczania wskaz
ników emisji
ze standardów emisyjnych. Procedura taka może być wybrana dla następujących substancji:
� dwutlenek siarki,
� dwutlenek azotu,
� pył ogółem
Na wydrukach wyników obliczeń emisji pojawia się informacja na temat rodzaju wskaz
nika
zastosowanego w obliczeniach.
A
adunki roczne na emitorze drukowane są z uwzględnieniem standardów z lat innych niż rok przyjęty
do wyliczenia emisji.
Wybór standardów emisyjnych dokonany w oparciu o łączna nominalną moc cieplną z
ródeł
Funkcja ta jest realizacją ż 7 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20.12.2005 r. w sprawie
standardów emisyjnych z instalacji (Dz.U. Nr 260/2005 r., poz. 2181) i dotyczy z
ródeł nowych o łącznej
nominalnej mocy cieplnej nie mniejszej niż 50 MW.
Redukcja dla substancji gazowych
Po naciśnięciu przycisku Redukcja gazów otwiera się formatka umożliwiająca wprowadzenie
wielkości redukcji dla każdej substancji.
� ATMOTERM 2007
4
Informacje wstępne
Wprowadzone redukcje są uwzględniane przy obliczeniach emisji poszczególnych substancji.
Wersja 4.3
Możliwość tworzenia instalacji poprzez grupowanie wprowadzonych emitorów.
Kolejne etapy tworzenia instalacji:
1. Z menu Dane wybieramy pozycję - Instalacje.
2. W oknie dialogowym "Dane instalacji" podajemy:
� numer instalacji (maks. 10 znaków) - wymagany,
� nazwa instalacji (maks. 29 znaków) - opcjonalnie,
� opis instalacji (maks. 249 znaków) - opcjonalnie.
3. Używając przycisków "Dodaj", "Usuń" zakładamy instalacje.
4. Przyciski "Następny", "Poprzedni" służą do przeglądania danych wprowadzonych instalacji.
5. W polu "Skład instalacji" wyświetlane są emitory wchodzące w skład bieżącej instalacji (numer i
nazwa).
W oknie dialogowym "Dane emitora" wykorzystując przycisk "Wybierz instalację" przypisujemy
wybrany emitor do wcześniej założonej instalacji.
W oknie "Wybierz instalację" mamy listę założonych instalacji. Pozycja na liście składa się z numeru
instalacji, znaku ";" i nazwy instalacji. Oprócz instalacji na liście mamy pozycję "emitory spoza
instalacji". Jest ona wykorzystywana przy wyborze instalacji do obliczeń i umożliwia wybór do obliczeń
wszystkich emitorów, które nie należą do żadnej zdefiniowanej instalacji. Dodatkowo, pusta pozycja
umożliwia zdjęcie przypisania emitora do instalacji.
Aby wykonać obliczenia dla instalacji należy:
1. W menu "Obliczenia" wybrać pozycję "Wybór instalacji do obliczeń".
2. Wybrać instalację, dla której chcemy wykonać obliczenia; jeśli zostanie wybrana instalacja do
obliczeń, pozycja w menu "Wybór instalacji do obliczeń" zostanie oznaczona znakiem "P".
3. Wybrać rodzaj obliczeń (maksymalne, średnioroczne, opad pyłu).
4. Wyniki obliczeń są zapisywany w podkatalogu katalogu wyników bieżącego obiektu. Nazwa
podkatalogu składa się z: INST + numer instalacji (numer według kolejności zakładania instalacji).
5. Na liście substancji do wyboru znajdą się tylko te substancje, które są emitowane przez emitory
wchodzące w skład wybranej instalacji do obliczeń.
Uwaga: Dla instalacji nie działa opcja obliczeń "Emisja graniczna" i "Projektowanie", a graficzna
prezentacja wyników obliczeń możliwa jest tylko w funkcji "Automatyczne przygotowanie prezentacji".
Wydruki danych
Chcąc wydrukować dane emitorów lub substancji dotyczące instalacji należy w pierwszej kolejności
wybrać instalację, której wydruki mają dotyczyć. Do tego celu wykorzystujemy pozycję w menu Pliki-
>Wybór instalacji. Powrót do wydruków w dotychczasowej formie (bez ograniczenia do danych
instalacji) jest możliwy po ponownym wejściu w menu Pliki->Wybór instalacji i wyborze pustej pozycji
na liście instalacji.
� ATMOTERM 2007
EK100w - Instrukcja użytkownika
5
Analiza wyników
Jeśli chcemy analizować wyniki obliczeń dla instalacji, należy w oknie "Wybierz zbiór wyników"
zaznaczyć odpowiednią pozycję. W kolumnie "Opis" wyświetlana jest nazwa instalacji, której dotyczą
obliczenia, a w następnej kolumnie podawana jest nazwa podkatalogu katalogu wyników, w którym
przechowywany jest plik wynikowy dotyczący tej instalacji. Na liście w oknie "Wybierz zbiór wyników"
są wyświetlane wszystkie pliki wynikowe dla bieżącego obiektu.
Jeżeli w żadnym punkcie siatki obliczeniowej analizowana substancja nie powoduje przekroczenia
10% wartości odniesienia to na wydruku jest umieszczna informacja: "W żadnym punkcie substancja
nie powoduje przekroczenia 10% wartości odniesienia".
1.3 System Aktualizacji Oprogramowania SAO
Proponujemy duże ułatwienie w dostępie do najnowszych wersji naszego oprogramowania oraz do
aktualnych instrukcji użytkownika. Chcesz korzystać z internetowego Systemu Aktualizacji
Oprogramowania?
Podaj nam swój e-mail  telefonicznie (0-77 442 66 77, 442 66 79, 442 66 96) lub prześlij go na adres:
[e-mail]. Otrzymasz od nas krótką instrukcję jak korzystać z SAO.
1.4 Instrukcja w wersji elektronicznej
Do korzystania z instrukcji w wersji elektronicznej w formacie PDF (Adobe Portable Document Format)
niezbędne jest posiadanie programu Acrobat Reader firmy Adobe.
Program ten jest dostępny za darmo na stronie internetowej firmy Adobe.
http://www.adobe.com/products/acrobat/
Zalety instrukcji w wersji elektronicznej w formacie PDF
� możliwość wydruku części lub całości instrukcji,
� wygodne przeglądanie dokumentu instrukcji,
� dynamiczny spis treści,
� aktywne teksty w treści instrukcji.
Aby skorzytać z instrukcji w wersji elektronicznej
1 Włóż płytę instalacyjną CD do napędu CD-ROM.
2 Z menu Start | Uruchom wybierz zbiór D:\Dokumentacja\EK100.
2 Instalacja i uruchomienie programu
2.1 Wymagania sprzętowe
Program EK100W działa pod systemem WINDOWS 95/98/2000/ME/XP na mikrokomputerach klasy
IBM PC.
Wymagania sprzętowe:
� komputer klasy minimum PC  486DX2,
� ATMOTERM 2007
6
Instalacja i uruchomienie programu
� co najmniej 16MB pamięci operacyjnej,
� dysk twardy z wolnym obszarem minimum 20 MB.
2.2 Instalowanie programu
Uwaga: Przez rozpoczęciem instalacji koniecznie należy pozamykać wszystkie otwarte programy w
systemie Windows.
Aby zainstalować program EK100W:
1 Plytę instalacyjną CD umieść w napędzie CD-ROM .
2 Z menu Start/Uruchom uruchom program setup.exe znajdujący się na płycie CD.
Następuje przygotowanie do instalacji, a następnie wyświetlenie okna komunikacyjnego:
3 Naciśnij przycisk Dalej.
Następuje wyświetlenie informacji o programie.
4 Po zapoznaniu się z jej treścią naciśnij przycisk Dalej.
Następuje wyświetlenie okna komunikacyjnego:
� ATMOTERM 2007
EK100w - Instrukcja użytkownika
7
5 Kreator instalacyjny domyślnie instaluje oprogramowanie w folderze C:\EK100W33\
� Jeśli chcesz zmienić folder docelowy naciśnij przycisk Zmień, a następnie za pomocą rozwijalnej
listy wskaż folder, w którym chcesz zainstalować program:
� Jeśli nie chcesz zmieniać folderu naciśnij przycisk Dalej.
6 Następuje instalacja programu EK100W. Program instalacyjny zakłada folder EK100W33 lub
dokonuje instalacji we wskazanym folderze docelowym. Na ekranie wyświetlane są komunikaty o
przebiegu instalacji:
� ATMOTERM 2007
8
Instalacja i uruchomienie programu
7 Po zakończeniu instalacji następuje wyświetlenie komunikatu o pomyślnym przebiegu instalacji:
8 Naciśnij przycisk Zakończ.
Aby ustawienia konfiguracyjne zostały prawidłowo uwzględnione należy ponownie uruchomić system
Windows.
Program instalacyjny zakłada w menu startowym folder SOZAT zawierający skrót do EK100W. Ikonka
programu EK100W umieszczana jest na pulpicie.
2.3 Uruchomienie programu
Uruchomienie programu odbywa się poprzez wprowadzenie nazwy użytkownika. Nazwa ta będzie
pojawiać się na wydrukach danych i wyników obliczeń:
� ATMOTERM 2007
EK100w - Instrukcja użytkownika
9
Po wprowadzeniu nazwy użytkownika (maks. 38 znaków) naciśnij przycisk Otwórz. Program
przechodzi do głównego menu lub (w trakcie pierwszego uruchomienia) do okna rejestracji.
W trakcie pierwszego uruchomienia programu ukazuje się okno rejestracji:
Program wymaga rejestracji u autora oprogramowania. W tym celu:
1 Podaj wyświetlony w pierwszym polu Numer seryjny poprzez:
� wysłanie wiadomości z numerem seryjnym na adres [e-mail] lub
� bezpośredni kontakt telefoniczny pod wskazanym numerem.
2 Przedstawiciel firmy w odpowiedzi podaje Kod aktywacyjny, który należy wpisać w odpowiednie
pole.
Uwaga:
� wszystkie litery należy pisać duże
� nigdzie nie występuje litera O, tylko cyfra zero (0).
3 Naciśnij przycisk Rejestracja.
� ATMOTERM 2007
10
Instalacja i uruchomienie programu
Następuje zarejestrowanie programu i wyświetlenie komunikatu o poprawnym zakończeniu
rejestracji.
Po zarejestrowaniu programu następuje jego uruchomienie.
Uwaga: Zmiana konfiguracji komputera (np. dodanie lub wymontowanie urządzenia) powoduje
konieczność ponownego skontaktowania się z autorem oprogramowania w celu otrzymania nowego
kodu aktywacyjnego. Jest to właściwość zabezpieczenia programu przed nielegalnym skopiowaniem.
Przenoszenie programu w ramach komputera na którym program jest zarejestrowany, jest dozwolona,
nie jest natomiast dozwolone przenoszenie programu na inny komputer.
3 Obsługa menu
W każdym menu:
� między poszczególnymi opcjami poruszamy się przy użyciu klawiszy sterujących (strzałki w lewo,
prawo, góra, dół).
� wyboru opcji można dokonać klawiszem lub przy użyciu kombinacji prawego klawisza
i litery podkreślonej np. - wybór opcji Dane.
Wejście na główne menu następuje po naciśnięciu klawisza .
3.1 Plik
Plik:
Otwórz...
Okres O
Zapisz jako...
Zamknij
� ATMOTERM 2007
EK100w - Instrukcja użytkownika
11
11
Otwórz
Ustalenie katalogów roboczych.
Otwarcie (założenie) zbiorów danych.
Okres
Wybór okresu obliczeniowego: Zima i Lato lub Rok.
Uaktywnienie polecenia Okres nastąpi po otwarciu zbiorów.
Wybór okresu obliczeniowego uaktywnia pozostałe opcje z głównego menu.
Zapisz jako
Możliwość utworzenia kopii zbiorów danych (*.dbf) dla bieżącego obiektu.
Uaktywnienie polecenia nastąpi po otwarciu zbiorów danych.
Zamknij
Zamknięcie zbiorów (jeśli zostały otwarte).
Zamknięcie głównego okna i wyjście do systemu.
3.1.1 Otwórz
Polecenie Plik | Otwórz obsługiwane jest przez okno dialogowe pokazane poniżej.
� Wprowadzenie nowego obiektu:
w polu Identyfikator należy wprowadzić czteroznakowy identyfikator obiektu,
wypełnić pola :
Temperatura otoczenia,
Katalog danych, Katalog wyników
(wpisując bezpośrednio lub korzystając z okienka ZMIANA KATALOGU),
wybrać:
różę wiatrów dla odpowiednich okresów obliczeniowych,
korzystając z przycisków , , .
Jeśli takich róż użytkownik nie posiada można je utworzyć na podstawie KATALOGU
DANYCH METEOROLOGICZNYCH wykorzystując polecenie Dane | Róża wiatrów.
model :
podstawowy: klasyczny model dyfuzyjny Pasquilla,
poszerzony: model Pasquilla uwzględniający mechanizmy uściślające model podstawowy:
� pochłanianie substancji przez podłoże,
� przemiany fizyko-chemiczne substancji w atmosferze
� ATMOTERM 2007
12
Obsługa menu
� górna inwersja temperatury,
� wymywanie substancji przez opady.
Model poszerzony wykorzystuje różę wiatrów uwzględniającą opady.
Licz wyniesienie wg. Briggsa: stosuje formuły Briggsa do wyliczenia wyniesienia smugi.
Aby wprowadzone informacje zostały zapamiętane, należy użyć przycisku
lub .
Użycie przycisku powoduje zapisanie informacji o obiekcie w pomocniczym
zbiorze bazaob.100 i pozostanie w dialogu.
Zbiór bazaob.100 jest zakładany w tym samym katalogu gdzie znajduje się program
EK100W.
Użycie przycisku powoduje zapisanie informacji o obiekcie w pomocniczym
zbiorze bazaob.100, utworzenie zbiorów dla danego obiektu i powrót do głównego menu.
� Wybór wprowadzonego obiektu:
z listy pola Identyfikator należy wybrać nazwę obiektu.
Użycie przycisku spowoduje otwarcie zbiorów dla wybranego obiektu i powrót
do głównego menu.
Użycie przycisku usuwa dany obiekt z listy dostępnych identyfikatorów, nie usuwa
natomiast zbiorów tego obiektu z dysku.
3.2 Dane
Dane:
12
Emitory ... Ctrl+E
14
Warianty ... Ctrl+W
15
Emisja frakcji pyłu ... Ctrl+F
16
Teren ... Ctrl+T
17
Siatki obliczeniowe ...Ctrl+S
19
Róża wiatrów O
21
Tło ... Ctrl+O
3.2.1 Emitory
Edycja danych emitora
Współrzędne emitora podawane są w metrach względem początku ustalonego układu
współrzędnych.
Dla emitora liniowego należy podać współrzędne początku i końca emitora (Xp,Yp, Xk,Yk).
Dla emitora powierzchniowego będą to współrzędne środka kwadratu reprezentującego emitor.
� ATMOTERM 2007
EK100w - Instrukcja użytkownika
13
Zamiast średnicy dla emitora powierzchniowego podaje się długość boku kwadratu o polu
odpowiadającym polu emitora powierzchniowego. Dla emitora zadaszonego wypełnienie tego
pola nie jest konieczne.
Przycisk uruchamia program EK107W, który umożliwia obliczenie
wielkości emisji z procesów spalania paliw i przeniesienie otrzymanych wyników do programu
EK100W oraz wyliczanie stężeń substancji i porównanie z normami określonymi
w rozporządzeniu Ministerstwa Środowiska w sprawie standardów emisyjnych z instalacji
(Dz.U.2003.163.1584). Uwaga: przycisk widoczny tylko w wersji programu z modułem EK107W.
Przycisk otwiera dialog pozwalający ustalić sposób liczenia stężeń
średniorocznych dla substancji bieżącego emitora.
Emisja, temperatura i prędkość wylotu spalin przyjęte do obliczeń stężenia średniorocznego mogą
być wyliczone z wartości podanych w wariantach bądz
wprowadzone bezpośrednio w dialogu
[Emisja do stężeń średnich rocznych]. Wartości emisji do stężeń średniorocznych można podać
w Mg/rok lub w postaci emisji średniej z emitora w kg/h. Domyślnie do obliczeń brane są wartości
wyliczone z wariantów (?). Jeśli do obliczeń mają być wzięte wartości wprowadzone
bezpośrednio z klawiatury, należy to zaznaczyć w dialogu [Emisja do stężeń średniorocznych]
(�).
Przycisk pozwala na usunięcie ze zbioru danych (po potwierdzeniu) aktualnie
wyświetlanego emitora. Zostaną także usunięte informacje o wszystkich wariantach pracy tego
emitora.
Przycisk pozwala na skopiowanie kompletu informacji o wcześniej
wprowadzonym emitorze. Kopiowanie danych należy wykonać w następujący sposób:
� nacisnąć przycisk ,
� w polu Numer emitora wpisać numer nowego emitora,
� nacisnąć przycisk , pojawia się okno kopiowania emitora
� ATMOTERM 2007
14
Obsługa menu
W polu z emitora nr wybrać emitor, którego dane chcemy skopiować,
Skopiowane zostaną dane podstawowe (współrzędne, wysokość, średnica, typ) oraz
w zależności od decyzji użytkownika: warianty pracy emitora, substancje wraz
z emisjami dla wariantów i emisją średnioroczną, frakcje pyłów.
Przycisk pozwala na przyporządkowanie emitora do wcześniej utworzonej
instalacji lub do grupy emitorów nienależących do żadnej instalacji.
3.2.2 Warianty
Przez wariant pracy emitora rozumiany jest sposób pracy z
ródła lub układu z
ródeł pracujących
jednocześnie z określonym obciążeniem, w określonym czasie, przy określonych parametrach
emitora.
Edycja danych wariantu pracy emitora
W odpowi ednich polach należy podać prędkość wylotu gazu, temperaturę gazu, czas trwania
wariantu.
Przycisk otwiera dialog umożliwiający wprowadzenie rodzajów substancji
emitowanych w danym wariancie wraz z odpowiadającymi im wielkościami emisji.
Przy wprowadzaniu emisji można skorzystać ze strzałek - co ułatwi edycję.
15
Przycisk otwiera dialog [Dane o frakcjach w wariancie] umożliwiający
wprowadzenie danych o frakcjach, jeśli w danym wariancie jest emitowany pył ogółem, ołów lub
kadm.
� ATMOTERM 2007
EK100w - Instrukcja użytkownika
15
Przycisk pozwala na skopiowanie informacji o wcześniej wprowadzonym
wariancie bieżącego emitora. Kopiowanie należy wykonać w następujący sposób:
� w polu Numer wybrać wariant, który chcemy skopiować,
� nacisnąć przycisk ,
� w polu Numer wpisać numer nowego wariantu,
� nacisnąć przycisk .
3.2.3 Emisja frakcji pyłu
Wprowadzenie informacji o wielkości ładunku i podziale frakcyjnym pyłu ogółem, ołowiu
lub kadmu emitowanych w danym wariancie
Dane te zostaną wykorzystane przy obliczeniach opadu pyłu.
W dialogu [Emisja frakcji pyłu: pył ogółem, ołów, kadm] lista w polu Emitor zawiera numery
emitorów, które emitują pył ogółem, ołów lub kadm. Poniżej zamieszczono informację w ilu
wariantach wybrany pył jest emitowany przez dany emitor oraz dla ilu wariantów podano już
informacje o wielkości ładunku i podziale frakcyjnym.
Przycisk otwiera dialog umożliwiający wprowadzenie danych o wielkości
ładunku i frakcjach.
A
adunek w wariancie można podać w tonach lub w kg/h. Nie ma ograniczenia co do ilości frakcji.
Wielkość ziaren  do" ostatniej wprowadzanej frakcji można oznaczyć przy pomocy znaku  <
(np. od 100 do < oznacza frakcje powyżej 100 mm). Suma udziałów procentowych wszystkich
frakcji musi być równa 100%.
Jeśli dla aktualnie wybranego pyłu wcześniej zostały już wprowadzone frakcje na innym emitorze
i dla bieżącego emitora podział frakcyjny jest taki sam, to można skopiować wcześniej
wprowadzone frakcje wykorzystując przycisk .
� ATMOTERM 2007
16
Obsługa menu
3.2.4 Instalacje
Wprowadzenie informacji na temat instalacji
Dialog [Dane instalacji] umożliwia utworzenie instalacji i wczytanie podstawowych informacji
na jej temat.
Przycisk tworzy nową instalację.
Przycisk kasuje bieżącą instalację. Do przechodzenia pomiędzy instalacjami służą
przyciski i .
W polu skład instalacji podane są emitory, które zostały przyporządkowane do danej instalacji.
3.2.5 Teren
Wprowadzenie wierzchołków obrysu wyróżnionego terenu/zakładu
Dane zapisywane są na dysku w zbiorze z domyślnym rozszerzeniem .TER. W jednym zbiorze
może się znajdować kilka obrysów.
Istnieje możliwość wczytania punktów ze zbioru tekstowego.
W tym celu należy:
1. Założyć plik tekstowy (rozszerzenie txt) z punktami opisującymi teren.-
Każdy wiersz pliku zawiera parę współrzędnych oddzielonych spacją.
Wiersz musi być zakończony znakiem końca linii.
2. W programie EK100W z menu wybrać pozycję Dane/Teren.-
W oknie Otwieranie w polu Nazwa pliku zastąpić znak *, nazwą pod którą
będzie pamiętany zbiór punktów wczytanych ze zbioru tekstowego.
Tekst wyświetlany w polu Nazwa pliku powinien mieć postać: np. test.ter lub obiekt.ter
...
3. W oknie wprowadzania punktów obrysu terenu należy wybrać przycisk -
Wczytaj z pliku tekstowego i w oknie Otwieranie wskazać odpowiedni plik tekstowy.
Po zaakceptowaniu wyboru w środkowej części okna pokażą sie wczytane punkty.
4. Można ten zestaw uzupełnić o dodatkowe punkty.
5. Użycie przycisku Wyjście spowoduje zapisanie wyświetlanego zestawu punktów do
pliku z rozszerzeniem "ter" o nazwie wprowadzonej w pkt 2.
Zbiory tu założone można póz
niej wykorzystać w:
� analizie do analizowania punktów wewnątrz lub na zewnątrz obszaru,
� projektowaniu, podczas tworzenia zbioru punktów z przekroczeniami można odrzucić
punkty z wnętrza obrysu,
� ATMOTERM 2007
EK100w - Instrukcja użytkownika
17
� siatkach obliczeniowych, można automatycznie utworzyć zbiór punktów leżących na brzegu
pewnego obszaru,
� grafice, jeśli chcemy aby na wykresie izolinii znajdował się zaznaczony obszar np. teren
zakładu.
3.2.6 Siatki obliczeniowe
Menu obsługi polecenia Dane | Siatki obliczeniowe :
Zbiory punktów obliczeniowych tworzone są dla grup lub pojedynczych substancji. Jeden zbiór
może zawierać grupy punktów w postaci:
� siatki prostokątnej,
� siatki w postaci obrysu,
� pojedynczych punktów.
Dla każdej grupy można podać inny współczynnik aerodynamicznej szorstkości terenu. Ze
zbiorem punktów związany jest typ obszaru dla którego podaje się grupy punktów (obszar lub
obszar specjalnie chroniony).
Na ekranie zaznaczone są emitory emitujące wybrane substancje, a wokół każdego z emitorów
narysowane jest koło o promieniu 10 * H (H - wysokość emitora + wyniesienie).
Maksymalna ilość punktów w pojedynczym zbiorze obliczeniowym (łącznie obrysy i siatki
prostokątne) nie może być większa niż 32767. W przypadku przekroczenia tego limitu włączana
jest automatyczna blokada, a na ekranie pojawia się komunikat ostrzegawczy.
Polecenia:
Plik | Nowy
� wybrać substancję lub grupę substancji,
� w polu edycyjnym wprowadzić nazwę nowego zbioru punktów,
� określić typ obszaru.
Plik | Przeglądanie
Jeśli wybierzesz:
� jedną substancję
udostępnione zostaną wszystkie zbiory punktów przypisane do tej substancji
� zbiór punktów z listy pola edycyjnego
udostępniony będzie tylko ten zbiór punktów dla wszystkich substancji, do których jest on
przypisany.
Punkty | Obrys
� ATMOTERM 2007
18
Obsługa menu
Do zbioru punktów zostanie dodana siatka w postaci obrysu terenu.
Wierzchołki obrysu zaznacza się używając lewego przycisku myszy, prawy przycisk kasuje ostatni
wierzchołek. Należy również podać współczynnik szorstkości, krok siatki i wysokość na jakiej
będą umieszczone punkty.
Punkty | Prostokąt
Do zbioru punktów zostanie dodana siatka prostokątna.
Należy podać współrzędne rogów siatki (lewego dolnego i prawego górnego), współczynnik
szorstkości podłoża i krok siatki.
Punkty | Zabudowa
Do zbioru punktów dodane zostaną punkty zabudowy wyższej niż parterowa.
Punkty | Punkty
Do zbioru punktów dodane zostaną pojedyncze punkty.
Punkty | Dodaj zb. pkt.
Przypisanie do danej substancji zbioru punktów wybranego z listy wszystkich wcześniej
założonych zbiorów.
Punkty | Usuń zb. pkt.
Usunięcie wybranego zbioru z listy przypisanych do danej substancji zbiorów punktów.
� Polecenia Punkty | Dodaj zb. pkt. i Punkty | Usuń zb. pkt. są dostępne tylko wtedy gdy
wcześniej wybrano Plik | Przeglądanie � jedna substancja.
Punkty | Punkty na brzegu
Do zbioru punktów dodane zostaną pojedyncze punkty utworzone na bazie wcześniej założonego
terenu (polecenie Siatki obliczeniowe | Teren ).
Na bokach obrysu terenu zostaną wyznaczone dodatkowe punkty, których ilość zależeć będzie od
wielkości podanego kroku. Jeśli do zbioru punktów mają być dodane tylko wierzchołki wcześniej
wprowadzonego terenu, to należy podać krok większy od najdłuższego boku terenu.
Polecenie to daje możliwość póz
niejszego wykonania obliczeń dla punktów stanowiących obrys
zadanego terenu.
Detekcja | Emitory
Detekcja zaznaczonych na ekranie emitorów z możliwością korekty ich wysokości i współ-
rzędnych.
Detekcja | Punkty obrysu terenu
Detekcja wierzchołków obrysu terenu z możliwością wprowadzenia dodatkowych wierzchołków
Skala | Powiększenie
Powiększenie wybranego obszaru. Wybór obszaru przy pomocy lewego przycisku myszy.
Skala | Pomniejszenie
Pomniejszenie prezentowanego obszaru o 30%.
Skala | Podstawowa
Wielkość prezentowanego obszaru zostaje ustalona na podstawie wysokości (10*H) i
współrzędnych emitorów oraz wielkości wczytanego terenu.
Teren
Wprowadzenie i zapisanie na dysku wierzchołków terenu.
Zbiory tu utworzone mogą być wykorzystane przy analizie wyników obliczeń (np. wybór punktów
� ATMOTERM 2007
EK100w - Instrukcja użytkownika
19
spoza terenu).
Aktywne | Teren
Uaktywnienie/schowanie wybranego terenu na ekranie.
Aktywne | Emitory
Uaktywnienie/schowanie emitorów na ekranie.
3.2.7 Róża wiatrów
Róża wiatrów jest to statystyka występowania prędkości i kierunków wiatru oraz stanów
równowagi atmosfery. Statystyki są zestawiane dla sezonu grzewczego, letniego i dla roku.
Zaobserwowane przypadki przedstawiane są w postaci tabelarycznej.
W pierwszej kolumnie podana jest prędkość wiatru, w drugiej numery stanów równowagi
atmosfery. Liczby od 1 do 12 (lub 16) oznaczają główne kierunki wiatru w układzie jak na tarczy
zegara. Każdy kierunek główny obejmuje wiatry z sektora róży wiatrów o kącie 360�/12 = 30�. Za
kierunek wiatru przyjęto  skąd wiatr wieje". Liczba wierszy w róży wiatrów wynosi 36, tyle ile
wyróżnia się podstawowych stanów atmosfery (stan równowagi i prędkość wiatru).
Róże wiatrów wykorzystuje się do obliczania stężeń średnich, opadu pyłu i częstości
przekraczania w czasie założonych poziomów stężeń.
W przypadku wykonywania obliczeń stężeń i częstości z wykorzystaniem modelu poszerzonego,
należy dysponować tzw. czterowymiarową różą wiatrów czyli różą uwzględniającą dodatkowo
częstość występowania opadów deszczu oraz śniegu.
Pozwala to na uwzględnienie w obliczeniach mechanizmu wymywania zanieczyszczeń atmosfery
przez opady.
Menu dla modelu podstawowego ..... Menu dla modelu poszerzonego
Po otwarciu okna prezentacji róży wiatrów, w centralnej części ekranu znajduje się przewijalne
okienko, przedstawiające różę w postaci tabeli. Modyfikacja wierszy tabeli jest możliwa po
ustawieniu się na odpowiednim wierszu i naciśnięciu klawisza .
Zostanie wtedy otwarte okno z polami edycyjnymi. Po polach edycyjnych otwartego okna
poruszamy się używając klawiszy i . Powrót do tabeli umożliwia klawisz
lub polecenie Okno | Zmień z menu okna. Aktualizacja wprowadzonych zmian nastąpi po
wyborze nowego wiersza tabeli do edycji.
� ATMOTERM 2007
20
Obsługa menu
Polecenia:
Róża | Nowa
Otwarcie okna do wprowadzania danych o nieistniejącej róży wiatrów.
Róża | Istniejąca
Wczytanie z dysku istniejącej róży wiatrów. Otwarcie okna do modyfikacji wczytanej róży.
Róża | Zapisz
Zapisanie aktualnej róży pod tą samą nazwą.
Róża | Zapisz jako
Zapisanie aktualnej róży pod nową nazwą. Nazwa róży wiatrów składa się z następujących
elementów:
� pierwsze cztery znaki służą do wprowadzenia własnego identyfikatora róży (dostępne do
edycji),
� dwa znaki określające ilość sektorów (12 lub 16),
� jeden znak określający okres obliczeniowy (R-rok, Z-zima(okres grzewczy), L-lato),
� jeden znak określający rodzaj róży (3-dla modelu podstawowego, 4-dla modelu
poszerzonego),
� rozszerzenie ROZ.
np. OPOL12R3.ROZ oznacza, że jest to róża o dwunastu sektorach, dla okresu rocznego i modelu
podstawowego obliczeń tzn. nie uwzględniająca rozbicia róży ze względu na częstotliwości
występowania opadów deszczu i śniegu.
Róża | Wydruk
Natychmiastowy wydruk bieżącej róży na drukarkę.
Róża | Wykres | Róża
Graficzna prezentacja na ekranie bieżącej róży wiatrów z możliwością wydruku na drukarkę.
W przypadku róży do modelu poszerzonego wykres dotyczy przypadków aktualnie
prezentowanych na ekranie (np. bez opadu).
Róża | Wykres | Róża (opady łącznie)
Polecenie dostępne dla róż do modelu poszerzonego.
Graficzna prezentacja na ekranie wszystkich czterech  wymiarów" bieżącej róży wiatrów
nasumowywanych w kolejności: z opadem śniegu, deszcz > 1 mm/dobę, deszcz < 1 mm/dobę, bez
opadu, z możliwością wydruku na drukarkę.
Róża | Wykres | Prędkości
Graficzna prezentacja na ekranie przypadków w zależności od obserwowanej prędkości wiatru.
Kolejność, patrząc od środka układu współrzędnych jest następująca:
1. 1m/s, 2. 2m/s, 3. 3m/s, 4. 4m/s+5m/s, 5. 6m/s+7m/s+8m/s, 6. 9m/s+10m/s+11m/s.
W przypadku róży do modelu poszerzonego wykres dotyczy przypadków aktualnie
prezentowanych na ekranie (np. bez opadu).
Róża | Zmiany procentowe
Otwarcie dialogu umożliwiającego zmiany procentowe przypadków w sektorach dla zadanych
przedziałów prędkości wiatru.
Przycisk umieszcza na liście propozycje zmian.
Przycisk kasuje z listy zaznaczony wiersz.
Umieszczone na liście propozycje zmian zostaną dokonane po użyciu przycisku w sektorach>.
Róża | Doczytaj różę
� ATMOTERM 2007
EK100w - Instrukcja użytkownika
21
Do bieżącej róży zostanie dosumowana wybrana róża.
W przypadku róż dla modelu poszerzonego nasumowane zostaną odpowiednie  wymiary".
Doczytać można tylko różę w ramach tego samego modelu.
Róża | Przejdz
: z opadami -> na sumaryczną
Dotyczy tylko róż dla modelu poszerzonego.
Odpowiednie zsumowanie wszystkich  wymiarów" i uzyskanie róży bez rozbicia przypadków ze
względu na opady. Przejście z róży dla modelu poszerzonego na różę dla modelu podstawowego.
3.2.8 Tło
Dla każdej, wprowadzonej w wariantach pracy emitora, substancji można podać wartość tła. Podane
tutaj wartości wykorzystywane są przy analizowaniu wyników obliczeń stężeń maksymalnych,
średniorocznych i opadu pyłu.
Program automatycznie przyjmuje tło 0.1*Da dla substancji niewymienionych w Dz.U. Nr 87/2002 r.,
poz. 796 (w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu). Analogicznie
jako tło opadu pyłu domyślnie jest przyjmowana wartość 0.1*Dp.
3.3 Jedoczesność
Tworzenie grup jednoczesności pracy emitorów
Grupy jednoczesności pracy emitorów tworzy się dla określenia jakie zespoły emitorów mogą
pracować równolegle. Jest to charakterystyka dotycząca wszystkich emitorów na danym obiekcie,
niezależnie od emitowanych przez nie substancji. Stanowi ona podstawę do tworzenia podokresów
w opcji  ze wsparciem grafiki". W skład danej grupy jednoczesności wchodzą emitory (każdy z
dowolną ilością swoich wariantów), o których wiadomo, że mogą pracować równolegle. Czas
pracy danego wariantu pracy emitora w grupie jednoczesności zależy od decyzji użytkownika.
Należy pamiętać, że emitory które nie mogą pracować równolegle powinny znalez
ć się w
osobnych grupach.
Zakłada się, że w każdej grupie jednoczesności emitory zaczynają pracować w tym samym
momencie i pracują do wyczerpania swoich czasów pracy w tej grupie. Podokresy (osobne dla
osobnych grup) określone przez zróżnicowanie sposobu pracy emitorów mogą być przez
użytkownika modyfikowane.
Grupy jednoczesności pracy emitorów tworzone są w oknie dialogowym.
� ATMOTERM 2007
22
Obsługa menu
Opis pól i funkcji dostępnych na makiecie:
okres obliczeniowy - określa okres dla którego tworzone są grupy jednoczesności
numer grupy - informacja o numerze aktualnej grupy jednoczesności
emitor-wariant - lista par (emitor, wariant) należących do aktualnej grupy jednoczesności
czas[h] - informacja o czasie z jakim wybrany z listy emitor-wariant wariant
wszedł do grupy jednoczesności
sposób podawania czasu:
� w % - czas z jakim emitor dodawany jest do grupy jednoczesności pracy określony jest jako
pewien procent łącznego (suma po wariantach) czasu pracy emitora
� w godz. - udział czasowy dodawanego do grupy jednoczesności emitora określony jest w
godzinach pracy emitora.
� wariant - do grupy jednoczesności wchodzi cały (jego pozostała część) wariant wybranego
emitora
� w % + wariant - do grupy jednoczesności wchodzi wybrany wariant emitora, udział
czasowy określony jest jako procent czasu pracy tego wariantu
� w godz. + wariant - jak wyżej, przy czym udział czasowy należy podać w godzinach
wybierz emitory - należy określić przedział emitorów (początkowy numer z lewej listy,
końcowy z prawej), które zostaną dodane do aktualnej grupy
jednoczesności. Jeśli wybrano tylko numer początkowy to za końcowy
domyślnie przyjęty jest numer najwyższy, jeśli tylko końcowy to
początkowym będzie numer najniższy z dopuszczalnych.
wybór wariantu - lista dostępnych wariantów dla wybranej grupy emitorów.
Pole aktywne, gdy jako sposób podawania czasu wybrano opcję
zawierającą wariant.
dodaj - dodanie do grupy jednoczesności wybranego przedziału emitorów.
Dodawanie odbywa się zgodnie z regułami określonymi przez sposób
podawania czasu.
usuń - usunięcie z grupy jednoczesności emitorów wybranych z listy emitor-
wariant.
nowa - przejście do tworzenia nowej grupy jednoczesności.
zamknij - wyjście z dialogu. Jeżeli nie wykorzystano pełnego czasu pracy
któregokolwiek z emitorów to automatycznie zostanie utworzona
dodatkowa grupa jednoczesności zawierająca te emitory.
3.4 Podokresy
Tworzenie podokresów pracy emitorów
� ATMOTERM 2007
EK100w - Instrukcja użytkownika
23
Podokresem pracy emitorów nazywamy sposób pracy układu emitorów pracujących jednocześnie
z określonymi parametrami wyrzutu substancji oraz wielkością emisji. Program EK100W wymaga
utworzenia podokresów dla każdej substancji, dla której mają być obliczane stężenia maksymalne
i częstości przekroczeń. Podokresy tworzone są dla wybranego okresu obliczeniowego, niezależnie
dla poszczególnych substancji. Ilość podokresów jest praktycznie nieograniczona, ale mocno
wpływa na czas trwania obliczeń.
Program udostępnia kilka sposobów tworzenia podokresów. Wszystkie one dostępne są w oknie
dialogowym otwieranym poleceniem Podokresy.
Przycisk otwiera okno pozwalające na tworzenie podokresów z
wykorzystaniem graficznej prezentacji grup jednoczesności.
Menu okna otwieranego przyciskiem :
Polecenia:
Plik | Kolejna substancja
Przejście do tworzenia podokresów dla kolejnej substancji z grupy wcześniej wybranych.
Plik | Drukuj
Wydruk ekranu na drukarkę.
Plik | Zamknij
Powrót do dialogu [Podokresy].
Opcje | Z emisją
Wariant reprezentowany jest przez prostokąt, którego długość i wysokość przedstawia
odpowiednio względną długość czasu pracy i wielkość emisji. Wariant należy do danej grupy
jednoczesności jeśli prostokąt jest wypełniony.
� ATMOTERM 2007
24
Obsługa menu
Opcje | Bez emisji
Wariant jest reprezentowany przez kółko i odcinek, którego długość odpowiada względnej
długości czasu pracy. Wariant należy do danej grupy jednoczesności jeśli kółko jest wypełnione.
Kolejna
Przejście do następnej grupy jednoczesności.
Wcześniejsza
Powrót do poprzedniej grupy jednoczesności.
Podokresy
Tworzenie podokresów z utworzonych grup jednoczesności.
Skasowane
Odzyskanie wariantów, którym wyzerowano czas pracy
Każda grupa zawiera tylko te emitory, które emitują wybraną substancję (informacja
o aktualnej substancji, okresie obliczeniowym i numerze grupy jednoczesności znajduje się w
tytule okna). W oknie tym można używać prawego i lewego przycisku myszki.
Naciśnięcie lewego przycisku na danym wariancie powoduje dołączenie go do danej grupy
jednoczesności, a jeśli ten wariant jest już dołączony to otwiera się okienko umożliwiające zmianę
czasu pracy wariantu w tej grupie jednoczesności. Naciśnięcie prawego przycisku na danym
wariancie powoduje usunięcie go z danej grupy jednoczesności, jeśli do niej należał,
a jeśli nie należał otwiera się okienko umożliwiające zmianę czasu pracy wariantu
(np. wyzerowanie).
Zmiany te dotyczą tylko grup jednoczesności dla wybranej substancji. Warianty, których czasy
pracy zostały wyzerowane mogą zostać odzyskane dzięki poleceniu Skasowane.
Rozważmy przykład:
Emitor posiada dwa warianty pracy, w obu parametry wyrzutu gazów są zbliżone i emisja w
pierwszym wariancie jest większa o 20% od emisji w drugim. Z pewną dokładnością można
przyjąć do obliczeń jeden wariant pracy tego emitora: wariant pierwszy, przy czym jego
czas pracy = czas wariantu 1 + czas wariantu 2. W tym celu należy powiększyć czas pracy
pierwszego emitora o czas pracy drugiego, a ten drugi czas wyzerować. Osiągnięta w ten
sposób redukcja wariantów może doprowadzić do zmniejszenia ilości podokresów i w
efekcie do skrócenia czasu obliczeń. Należy pamiętać, że te modyfikacje nie powodują
zmiany wprowadzonego w opcji podawania danych czasu pracy wariantu, nie będą też
automatycznie przeniesione na inne substancje.
Jeśli ostatecznie akceptujemy istniejące grupy jednoczesności pracy emitorów to możemy przejść
do utworzenia z nich podokresów. Następuje to po wyborze z menu polecenia Podokresy.
Na makiecie wyrysowane są teraz warianty pracy emitorów należące do pierwszej grupy
jednoczesności wraz z pionowymi liniami określającymi sposób podzielenia tej grupy na
podokresy. W oknie tym jak poprzednio istnieją dwa sposoby reprezentacji wariantów, zmieniły
się jednak znaczenia prawego i lewego przycisku myszki:
� naciśnięcie lewego przycisku na pewnym wariancie powoduje jego oznaczenie (wypełnienie
prostokąta lub kółka). Ponowne naciśnięcie lewego przycisku powoduje usunięcie
oznaczenia.
� naciśnięcie prawego przycisku na pewnym wariancie powoduje taką zmianę czasów
oznaczonych wariantów aby ich końce pokryły się z końcem tego wariantu. Operacja ta
może prowadzić do redukcji liczby podokresów.
Powyższe zmiany można anulować korzystając z polecenia Anuluj, jednak tylko tak długo jak
jesteśmy na danej grupie jednoczesności. Do zapisania proponowanych podokresów służy
polecenie Plik | Zapisz podokresy .
Po jego wybraniu następuje zapisanie podokresów (dla aktualnej substancji) określonych w
poszczególnych grupach jednoczesności.
� ATMOTERM 2007
EK100w - Instrukcja użytkownika
25
Przycisk otwiera dialog pozwalający na tworzenie i modyfikację
podokresów.
W tym dialogu użytkownik nie korzysta z grup jednoczesności pracy emitorów, lecz sam ustala
skład każdego podokresu wprowadzając czas jego trwania i odpowiednie pary emitor-wariant.
Pola dialogu:
Numer podokresu - numer edytowanego podokresu.
Czas trwania - czas trwania podokresu w godzinach
Emitor-Wariant - lista par (emitor, wariant) wchodzących w skład podokresu
Numer emitora - lista zawierająca emitory emitujące wybrane substancje, z niej należy
wybrać emitor, który ma zostać dodany do podokresu.
Numer wariantu - lista zawierająca warianty wybranego emitora, w których emitowana jest
wybrana substancja, z niej należy wybrać wariant, który ma zostać dodany do
podokresu.
Przyciski:
- włączenie pary (Numer emitora, Numer wariantu) do podokresu.
- usunięcie wybranego emitora z listy Emitor-Wariant.
- przejście do tworzenia nowego podokresu.
- porównanie czasu trwania podokresu i czasów pracy wchodzących w jego
skład emitorów.
- przejście do tworzenia podokresów dla następnej wybranej substancji.
Przycisk pozwala na tworzenie jednego podokresu dla wybranej substancji. W
skład tego podokresu wejdą wszystkie emitory, które emitują daną substancję. Za czas trwania
podokresu przyjmowany jest maksymalny z czasów pracy emitorów, przy czym czas pracy danego
emitora jest sumą czasów pracy wszystkich wariantów emitujących daną substancję. Dla
ustalonego emitora przyjmowana jest emisja maksymalna z emitora.
Przycisk pozwala na utworzenie podokresów dla wybranej substancji
poprzez skopiowanie podokresów utworzonych wcześniej dla innej substancji. Wymaga się jednak
aby obie substancje były emitowane przez te same emitory i w tych samych wariantach
(sprawdzenie jest automatyczne).
3.5 Obliczenia
Obliczenia:
Zakres obliczeń
Wybór instalacji do obliczeń
Stężenia maksymalne...
� ATMOTERM 2007
26
Obsługa menu
Stężenia średnioroczne...
Opad pyłu...
Emisja graniczna O
27
Projektowanie O
Zakres obliczeń ustalony może być:
� w oparciu o warianty - o oddziaływaniu danego emitora decyduje wariant o największym Smm,
zakres obliczeń dla danej substancji określony jest przez sumę Smm wszystkich emitujących je
emitorów.
� z podokresów  zakres obliczeń dla danej substancji ustalony jest w oparciu o podokresy
utworzone dla tej substancji, wybierany jest podokres najgorszy.
Przycisk otwiera dialog, który w górnej części zawiera listę wszystkich
substancji, dla których możemy wykonać obliczenia. Należy wybrać substancje i nacisnąć
przycisk . Wyniki obliczeń umieszczone zostaną na liście w dolnej części dialogu.
Zawiera ona nazwę substancji, nr CAS, wartość SSmm, wartość 0.1*D1 i zakres obliczeń.
Z lewej strony pojawia się przycisk umożliwiający wydrukowanie prezentowanej listy
substancji na drukarkę lub do zbioru tekstowego. Podwójne  kliknięcie" lewym przyciskiem
myszy na podświetlanej substancji spowoduje wyświetlenie w górnej części dialogu listy
emitorów emitujących wybraną substancję. Dla każdego emitora podana będzie wartość Smm,
Xmm, stan atmosfery i prędkość wiatru dla których osiągnięto prezentowaną wartość Smm.
Dodatkowo podawana jest efektywna wysokość emitora uwzględniająca obliczoną wartość
wyniesienia. Przycisk przywróci listę substancji i pozwoli na kolejne obliczenia.
Wyniki obliczeń stężeń maksymalnych, średniorocznych oraz opadu pyłu zapisywane są do
zbiorów wyników, których identyfikatory należy podać w dialogu otwieranym po wyborze rodzaju
obliczeń. W dialogu tym dostępne do edycji jest dwuznakowe pole
w nazwie zbioru wyników.
Nazwa zbioru wyników składa się z następujących elementów:
� jednoliterowy identyfikator rodzaju obliczeń (M - dla stężeń maksymalnych, R - dla stężeń
średniorocznych, D - dla opadu pyłu),
� dwuznakowe pole określające numer zbioru wyników
� (przyjęto zasadę, że w przypadku obliczeń modelem podstawowym numery zbiorów
wyników muszą się zawierać w przedziale od 1 do 50, a dla obliczeń modelem
poszerzonym w przedziale od 51 do 99),
� identyfikator bieżącego obiektu,
� rozszerzenie .DBF.
np. nazwa M51DEMO.DBF określa zbiór wyników dla obliczeń stężeń maksymalnych i
częstości przekroczeń modelem poszerzonym.
Istniejące zbiory wyników pokazane są na ekranie. Wybór i zaakceptowanie takiego zbioru
wyników spowoduje pojawienie się dialogu z pytaniem czy bieżące wyniki mają być dopisywane
do tego zbioru czy też zbiór ma zostać utworzony na nowo. Sytuacja taka najczęściej pojawia się
w momencie restartu obliczeń.
Po ustaleniu zbioru wyników otwierany jest dialog [Wybór zestawu substancji do obliczeń].
Należy tu dokonać wyboru substancji oraz, korzystając z przycisku , ustalić zbiory
punktów dla których zostaną wykonane obliczenia. Domyślnie, każda substancja liczona jest na
zbiorach punktów przypisanych do niej w poleceniu Dane | Siatki obliczeniowe.
Wybór instalacji do obliczeń pozwala na zdefiniowanie instalacji, dla której będą wykonywane
obliczenia. Emitory spoza wybranej instalacji nie będą brane pod uwagę w obliczeniach.
Zbiory wyników obliczeń wykonywanych dla specyficznych instalacji są zapisywane do osobnych
podkatalogów oznaczanych 0001, 0002, itd. wg kolejności tworzenia instalacji. Przy wyborze do
obliczeń grupy emitorów nienależących do żadnej instalacji wyniki zapisywane są w podkatalogu
inst0000.
� ATMOTERM 2007
EK100w - Instrukcja użytkownika
27
� Stężenia maksymalne, percentyle i częstości przekroczeń
Obliczenia te są możliwe tylko dla tych substancji, dla których wcześniej utworzono podokresy
obliczeniowe na ustalony (Plik | Okres) okres obliczeniowy. Jeśli chcemy wykonać analizę np.
tylko dla  zimy" to powinniśmy założyć podokresy dla tego okresu. Ponadto wymaga się aby dla
odpowiednich okresów obliczeniowych określone były, zgodne z modelem obliczeniowym, róże
wiatrów. Obliczenia można wykonać dla wszystkich podokresów (domyślnie) lub dla wybranych
podokresów. Numery tych podokresów (od - do) należy podać w dialogu [Wybór zestawu
substancji do obliczeń] po zaznaczeniu pola Wybrane podokresy ( x ).
W przypadku wykonywania obliczeń modelem poszerzonym przed przejściem do obliczeń
otwierany jest dialog [Model poszerzony, współczynniki do obliczeń, w którym należy określić
współczynniki potrzebne w tym modelu (podstawa inwersji, zasięg obliczeń, pochłanianie przez
podłoże, przemiany fizyko-chemiczne, wymywanie). Program podpowiada wartości tych
współczynników dla SO2, CO i pyłu ogółem, dla innych substancji użytkownik musi wprowadzić
odpowiednie dane, w przeciwnym razie
w obliczeniach przyjęte zostaną zerowe wartości tych współczynników.
� Stężenia średnioroczne
Do wykonania tych obliczeń wymagane jest określenie róży wiatrów dla roku. Podobnie jak
w przypadku stężeń maksymalnych obliczenia modelem poszerzonym wymagają wprowadzenia
odpowiednich współczynników.
� Opad pyłu
Do wykonania tych obliczeń wymagane jest określenie róży wiatrów dla roku. Program EK100W
nie daje możliwości wykonania obliczeń opadu pyłu modelem poszerzonym.
3.5.1 Projektowanie
Polecenie to daje możliwość:
� określenia emisji granicznej dla zespołu emitorów z uwzględnieniem udziału
poszczególnych emitorów w wielkości stężenia wynikowego i z uwzględnieniem preferencji
projektanta.
� określenia takich warunków emisji substancji (parametry wyrzutu gazów, wymagany
stopień redukcji), które zapewnić powinny utrzymanie stężeń w normie.
Po wyborze polecenia:
Projektowanie | Stężenia maksymalne lub Projektowanie | Opad pyłu pojawi się menu:
Projektowanie odbywa się na kopii bazy danych utworzonej w tym samym katalogu co baza
podstawowa (do identyfikatora obiektu dodany jest znak $). Użytkownik może zmieniać:
� parametry emitorów (wysokość, typ, współrzędne),
� parametry wyrzutu gazów (prędkość, temperatura),
� wartość emisji.
Po wykonaniu projektowania należy dla wybranego wariantu końcowego wykonać obliczenia
sprawdzające. Jest to konieczne, gdyż zmiana parametrów emitorów powoduje zmianę warunków
� ATMOTERM 2007
28
Obsługa menu
rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. W związku z tym może się zdarzyć, że maksymalne wyniki
stężeń i opadu pyłu pojawią się w innych punktach obliczeniowych i mogą być wyższe od
wartości normatywnych.
� Projektowanie dla stężeń maksymalnych
Polecenia dostępne na menu:
Plik | Wyniki
ustalenie zbioru wyników, utworzenie i otwarcie zbioru z przekroczeniami (nazwa zbioru
z przekroczeniami powstaje przez zamianę litery M w nazwie zbioru wyników na literę X)
Plik | Substancje
ustalenie substancji do projektowania (jedna spośród substancji występujących w zbiorze
punktów z przekroczeniami)
Plik | Praca od początku
umożliwia:
Ł utworzenie na nowo kopii zbiorów danych
Ł odtworzenie pierwotnej wartości wielkości emisji (podawanej w wariantach pracy emitorów)
dla wszystkich zanieczyszczeń. Parametry wyrzutu gazów i fizyczne parametry emitorów
pozostają niezmienione. Dodatkowo usuwane są wszystkie pliki zawierając e punkty z
przekroczeniami tj. zbiory o nazwie postaci X??id. bazy.dbf
Ł odtworzenie pierwotnej wartości emisji (podawanej w wariantach pracy emitorów) tylko dla
projektowanej substancji. Parametry wyrzutu gazów i fizyczne parametry emitorów pozostają
niezmienione.
UWAGA!
Dotychczasowe zmiany tracone są bezpowrotnie. Ponadto pierwszą opcję należy koniecznie
wykonać jeśli w bazie podstawowej( bez $) dokonano zmian mających wpływ na wartości
� ATMOTERM 2007
EK100w - Instrukcja użytkownika
29
stężeń maksymalnych i częstości przekroczeń. W takiej sytuacji samo zaktualizowanie wartości
emisji( opcja druga i trzecia ) może prowadzić do poważnych błędów wykonywanej analizy(
np. pominięcia nowych punktów w których pojawiły się przekroczenia).
Plik | Komplet wyników
prezentacja kompletu wyników (zbiór z przekroczeniami) dla wybranej substancji
Plik | Opcje pracy
umożliwia ustawienie pewnych ogólnych założeń dotyczących sposobu projektowania np. czy
zmiana emisji w podokresie ma być przeniesiona na pozostałe podokresy w których występuje
projektowany wariant pracy emitora?
Dokładne informacje znajdziesz w "Opcje pracy".
Plik | Zamknij
zamknięcie bieżącego okna i powrót do poprzedniego menu, ale nadal pozostajemy w trybie
projektowania tzn. otwarta i aktywna jest kopia bazy danych. W szczególności pozwala to
wykonać nową pełną analizę dla danych po projektowaniu.
Przelicz | Aktualny punkt
przeliczenie bieżącego punktu uwzględniające zmiany parametrów emitorów i wielkości
emisji, jeśli takie zmiany zadano.
Przelicz | Wszystkie punkty
przeliczenie bieżącej substancji na wszystkich punktach, w których były przekroczenia.
Przelicz | Automat
przeliczenie bieżącego punktu przy zadanych krokach zmian aż do dobrania wartości
spełniających normę dla stężeń lub do wyczerpania możliwości zmian
Raporty | Zmiany emisji
wydruk parametrów emitorów, parametrów wyrzutu gazów i wielkości emisji, które uległy
zmianie w trakcie projektowania.
Raporty | Zmiany na emitorach
wydruk informacji o zmianach na wybranych emitorach. Opcja ta nie jest dostępna
w projektowaniu emisji graniczne j.
Zawartość ekranu po ustaleniu zbioru punktów z przekroczeniami i wybraniu substancji:
Ł nazwa zbioru punktów z przekroczeniami,
Ł kod i nazwa substancji,
Ł dopuszczalne wartości stężeń dla obszaru,
Ł współrzędne liczonego punktu,
Ł podokresy obliczeniowe,
Ł wartość stężenia i percentyla w liczonym punkcie,
Ł lista emitorów wraz z ich udziałem w stężeniu na liczonym punkcie, obok numeru emitora, w
nawiasie podany jest numer wariantu odpowiadający bieżącemu podokresowi,
Ł emisja (aktualna, końcowa, krok) dla wybranego emitora,
Ł ramka "Parametry emitora" zawierająca parametry fizyczne i parametry wyrzutu gazów w
aktualnym podokresie.
Przekroczenia wielkości normatywnych sygnalizowane są czarną ramką wokół pola
zawierającego tę wartość. Jak długo one występują program nie pozwala przejść do kolejnego
punktu obliczeniowego, istnieje natomiast możliwość zmiany bieżącego podokresu. W tym
celu należy wybrać odpowiedni podokres i zatwierdzić ten wybór naciskając .
� ATMOTERM 2007
30
Obsługa menu
Obliczenia na danym punkcie kontynuowane są do momentu spełnienia warunku:
(Y) Sm (99.8/99.7) <= D1
Można je wykonywać na dwa sposoby:
Ł zmieniamy wartości emisji lub parametry wybranych emitorów i z menu wybieramy
przeliczenie aktualnego punktu (F2). Bieżący punkt liczony jest we wszystkich podokresach
których dotyczą zmiany. Jeśli obliczenia zostaną przerwane to pozostajemy na liczonym
punkcie ale poszczególne elementy makiety zostaną ukryte (brak możliwości wyświetlenia
aktualnego stężenia i częstości). Obliczenia mogą zostać wznowione przez naciśniecie F2
Ł podajemy wartość końcową oraz krok zmian emisji lub wysokości dla wybranej grupy
emitorów, a następnie z menu wybieramy przeliczanie automatyczne (F3). Przeliczany będzie
bieżący podokres tak długo aż percentyl 99.8/99.7 spadnie poniżej wartości normatywnej lub
wyczerpie się możliwość zmian. Następnie punkt zostanie przeliczony we wszystkich
podokresach których dotyczyły zmiany. Przerwane obliczenia można wznowić przez
naciśniecie F2.
Jeśli po przeliczeniu okaże się, że warunek (Y) jest spełniony to nastąpi automatyczne przejście
do punktu, w którym nie są spełnione wartości dopuszczalne. W takiej sytuacji program
zatrzyma się i będzie wymagał zmiany parametrów emitorów lub wartości emisji w celu
dokonania obliczeń.
UWAGA:
Krok zmian powinien być zawsze dodatni. Kierunek zmian określony jest przez relację między
wielkością aktualną i końcową. Jeśli wielkość końcowa jest większa to wielkość aktualna
będzie powiększana z krokiem, w przeciwnym razie będzie pomniejszana.
� Projektowanie Opadu Pyłu
Podobnie jak w przypadku  Projektowania Stężeń Maksymalnych" na początku ustalamy zbiór
punktów z przekroczeniami i pył do projektowania.
� ATMOTERM 2007
EK100w - Instrukcja użytkownika
31
Po ustaleniu tych danych na ekranie powinny się znajdować:
� nazwa zbioru punktów z przekroczeniami,
� kod i nazwa pyłu,
� dopuszczalne wartości opadu,
� współrzędne liczonego punktu,
� wielkość opadu na liczonym punkcie,
� lista emitorów wraz z ich wkładem w opad na liczonym punkcie,
� lista wariantów emitora wybranego z listy emitorów oraz dla ustalonego wariantu emitora
wybranego z listy:
� ramka  Redukować ładunek", w której określamy czy, korzystając z przeliczania
automatem, uwzględniać krok zadany na poszczególnych frakcjach, czy też krok dla
ładunku sumarycznego; domyślnie ustawione są zmiany na ładunku sumarycznym.
� ładunek (aktualny, końcowy, krok),
� lista frakcji,
� ramka  Parametry emitora" zawierająca parametry fizyczne i parametry wyrzutu gazów dla
wybranego emitora.
Obliczenia na danym punkcie kontynuowane są do momentu, gdy wartość opadu spadnie
poniżej wartości normatywnej i mogą być wykonywane na dwa sposoby:
� zmieniamy wartość ładunku (sumarycznego lub na poszczególnych frakcjach) lub parametry
wybranych emitorów i z menu wybieramy przeliczenie aktualnego punktu (F2 lub Przelicz |
Aktualny punkt).
� podajemy wartość końcową oraz krok zmiany ładunku (sumarycznego lub na
poszczególnych frakcjach) lub parametry emitorów, a następnie z menu wybieramy
przeliczenie automatyczne (F3 lub Przelicz | Automat). Obliczenia będą kontynuowane tak
długo, aż opad pyłu spadnie poniżej wartości normatywnej lub wyczerpie się możliwość
zmian. Przerwane obliczenia możemy wznowić przez naciśnięcie F3 lub F2.
Po uzyskaniu spełnienia warunku normatywnego na danym punkcie możemy przejść do punktu
kolejnego naciskając F2. Jeśli są jeszcze punkty w których opad pyłu przekracza normę, to
program zatrzyma się i będzie wymagał zmiany wartości ładunku lub parametrów emitorów.
Po opuszczeniu makiety projektowania nadal pozostaje otwarta baza z $ (kopia bazy
podstawowej), dlatego można wykonać nową pełną analizę dla obiektu o zmienionych danych.
Jest to konieczne, jeśli w trakcie projektowania zmieniane były parametry wyrzutu gazów lub
parametry fizyczne emitora. Wyniki nowych obliczeń mogą wejść do  wtórnego" projektowania,
jednak w tym wypadku nie jest tworzona kopia bazy z $. Jeśli chcemy powrócić do bazy
podstawowej (tej bez $) musimy ją otworzyć korzystając z polecenia Plik | Otwórz na głównym
menu.
Dostępne na menu projektowania polecenie Plik | Komplet wyników należy wykorzystywać
tylko po uprzednim przeliczeniu wszystkich punktów w zbiorze przekroczeń (polecenie Przelicz |
Wszystkie punkty), w przeciwnym razie na wydruku mogą znajdować się nieaktualne wyniki,
gdyż po zmianie emisji lub innych parametrów nie przeliczono wszystkich punktów.
3.6 Wydruki
Menu polecenia wydruki:
� ATMOTERM 2007
32
Obsługa menu
Każde z dostępnych na menu poleceń pozwala skierować wydruk na drukarkę, do zbioru lub na
ekran.
Polecenia:
Parametry | Substancji
Wydruk substancji wraz z odpowiednimi wartościami normatywnymi (D1, Da dla obszaru i
obszarów specjalnie chronionych).
Parametry | Instalacje
Wydruk danych instalacji.
Parametry | Emitorów
Wydruk parametrów fizycznych wprowadzonych emitorów.
Parametry | Frakcji | wg emitorów
Wydruk emitorami wprowadzonych frakcji pyłu (pył ogółem, ołów, kadm).
Parametry | Frakcji | wg substancji
Wydruk pyłami wprowadzonych na poszczególnych emitorach frakcji.
Podokresy
Wydruk podokresów utworzonych dla poszczególnych zanieczyszczeń.
Emisja | wg emitorów
Wydruk parametrów wariantu (temperatura spalania, prędkość wyrzutu gazów, czas
w rozbiciu na okresy obliczeniowe), substancje wraz z emisją na wariant dla wybranych emitorów.
Emisja | wg substancji
Wydruk wielkość emisji wybranych substancji wraz z czasem emisji.
Emisja | w podokresach
Wydruk wielkości emisji wybranych substancji w utworzonych dla nich podokresach.
Emisja | ładunek | na emitorze
Wydruk wielkość emisji (w Mg) na poszczególnych emitorach. Dla pyłów w rozbiciu na pył
zawieszony i pył ogółem.
Emisja | ładunek | na substancję
Wydruk sumarycznego ładunku poszczególnych substancji dla zespołu emitorów.
� ATMOTERM 2007
EK100w - Instrukcja użytkownika
33
3.7 Analiza
Wybór tego polecenia otwiera dialog umożliwiający wybór zbioru wyników do analizy. Po
zaakceptowaniu wyboru pojawia się menu:
Polecenia:
Plik | Otwórz zb. z wynikami
Otwiera zbiory z wynikami
Plik | Otwórz zbiór z terenem
Otwiera zbiór z terenem.
Plik | Zapisz jako
Plik | Opcje raportu
Plik | Drukuj
Plik | Zamknij
Raporty | Maksima
Określenie punktów o maksymalnych wartościach stężeń, częstości przekroczeń lub opadu pyłu
dla wybranych substancji.
� ATMOTERM 2007
34
Obsługa menu
Jeżeli maksymalna wartość stężenia 1-godzinnego dla danej substancji przekracza 10% wartości
dopuszczalnej, wówczas pojawia się komunikat powiadamiający, że obliczenia stężeń
średniorocznych są wymagane.
Jeżeli obliczenia wykonywane były dla wybranej instalacji na raporcie podawane jest oznaczenie
tej instalacji.
Raporty | Przekroczenia
Określenie punktów, dla których wartości percentyla, częstości przekroczeń, stężenia
średniorocznego lub opad pyłu przekraczają dopuszczalne normy.
Raporty | Przedział
Określenie punktów, dla których wartości stężeń, częstości przekroczeń lub opad pyłu zawierają
się w założonym przedziale wartości.
Raporty | Komplet
Przegląd kompletu wyników obliczeń.
� Istnieje możliwość wydruku części prezentowanych na ekranie wyników. W tym celu należy przed
użyciem przycisku zaznaczyć fragment do wydruku. Do zaznaczenia wybranego
fragmentu można użyć myszy lub strzałek i klawisza Spacji (po wcześniejszym naciśnięciu
klawiszy Shift-F8).
� Jeżeli zbiór wyników zawiera dużą ilość pozycji i nie mieści się w buforze prezentacji wtedy obok
przycisku pojawią się przyciski << >> umożliwiające przeglądanie całości wydruku.
� ATMOTERM 2007
EK100w - Instrukcja użytkownika
35
3.8 Grafika
Grafika:
Automatyczne przygotowanie prezentacji
Wejście bez przygotowanej prezentacji
Polecenie uruchamia program graficznej prezentacji danych i wyników.
� ATMOTERM 2007
36
Indeks
Indeks
- A -
aktualizacja oprogramowania 5
- I -
instrukcja użytkownika 5
w wersji elektronicznej 5
- S -
SAO 5
� ATMOTERM 2007