PLAN WYKA
ADU
1. ZMIANA SPOA
ECZNA A ROZWÓJ SPOA
ECZNY I MODERNIZACJA
2. TEORIE ZMIANY SPOA
ECZNEJ
3. TEORIE ROZWOJU SPOA
ECZNEGO
Zmiana społeczna
Dr Magdalena Jelonek
Page żð 2
ZMIANA SPOA
ECZNA ROZWÓJ, MODERNIZACJA
ZMIANA ADAPTACYJNA:
P. Sztompka (Socjologia, s. 453),  różnica między stanem systemu ROZWÓJ:
wywołana prze czynniki
społecznego (grupy, organizacji) w jednym momencie i stanem tego
egzogenne
- Pozytywny kierunek zmiany
samego systemu w innym momencie .
- Charakter endogenny
CHARAKTER ZMIAN:
MODERNIZACJA:
- strukturalny (zmiany w strukturze społecznej),
- Pozytywny kierunek zmiany polegający na zbliżaniu się do jakiegoś
- kulturowy (zmiany wartości, norm),
wzorca
- behawioralny (zamiany w zachowaniach społecznych i ich wzorach)
- Proces celowy i planowany
Czynniki endo- i egzogeniczne
CZYNNIKI ZMIAN:
- Środowisko pozaspołeczne
- Środowisko społeczne (ekonomiczne, kulturowe, związane z organizacją
społeczeństwa)
Page żð 3 Page żð 4
TEORIE ZMIAN SPOA
ECZNYCH
y
RÓDA
A ZMIAN SPOA
ECZNYCH
historia jako cmentarzysko arystokracji
żð Zmiany demograficzne (w liczebnoÅ›ci MODEL CYKLICZNY Np. V. Pareto  cyrkulacja elit
społeczeństwa/społeczności, np. spowodowane
emigracją/imigracją zewnętrzną/wewnętrzną; w strukturze
Elita = arystokracja (najwyższy wskaz
nik osiągnięć = najskuteczniejsi):
wiekowej, strukturze płci, narodowości)
- Elita rzÄ…dzÄ…ca
żð Zmiany funkcjonowania instytucji spoÅ‚ecznych
- Elita nierzÄ…dzÄ…ca CYRKULACJA ELIT A ZMIANA 1989 ROKU
(gospodarka: centralnie sterowana, wolnorynkowa,
Nieelita (narzędzie)
mieszana; system władzy; edukacja; religia; ochrona
Elita rywalizuje o władzą wykorzystując nieelitę (elity zmieniają się, bo elity
zdrowia  np. postępy medycyny, upowszechnianie
rzÄ…dzÄ…ce popadajÄ… w dekadencjÄ™, lenistwo i impas, gromadzÄ… siÄ™ w niej
ubezpieczeń społecznych)
jednostki mierne, NIESKUTECZNE):
żð Zmiany w stratyfikacji spoÅ‚ecznej - Zmiana spoÅ‚eczna ewolucyjna (wymiana czÅ‚onków elit)
- Zmiana społeczna rewolucyjna (elita nie wymienia członków)
żð Zmiany z kulturze (wartoÅ›ci, normy, przekonania)
Rezydua  określają strategię działania elity ( lwy = konserwatyści,  lisy =
innowacyjność)
Page żð 5 5 Page żð 6
1
MODEL EWOLUCYJNY (podstawy  A. Comte, H. MODEL EWOLUCYJNY  T. PARSONS
Spencer, E. Durkheim, F. Tonnies)
FAZY EWOLUCJI SPOA
ECZNEJ:
1. Pierwotna (wewnętrznie jednorodne społeczeństwo, więz
społeczna
żð Jedność Å›wiata przyrodniczego i spoÅ‚ecznego (jedna spójna
bazuje na pokrewieństwie i religii)
Podsystemy,
wiedza, te same prawa)
2. Prymitywna póz
niejsza
struktura
żð Jeden model ewolucji (ten sam dla różnych spoÅ‚eczeÅ„stw,
komplikuje siÄ™,
3. Pośrednia
różne tempo), te same stadia, etapy Nowe funkcje
4. Nowoczesna:
żð Wszechobecna zmiana (globalna, ewoluuje caÅ‚y system, a
1. Dominuje gospodarka
nie tylko jego elementy), jest ona Å‚agodna, powolna,
2. System prawny staje się głównym mechanizmem kontroli
spontaniczna
3. Stratyfikacja budowana na osiągnięciach
żð Zmiana = postÄ™p 4. Bezosobowe relacje spoÅ‚eczne
5. Podsystemy: Adaptacyjny (A), Osiągania celów (G), Integracyjny (I),
Kultywowania wzorów (L)
Page żð 7 Page żð 8
MODEL EWOLUCYJNY - PARSONS MODEL KONFLIKTOWY (BAZA  HEGEL, MARKS)
MECHANIZMY EWOLUCJI: KRYZYSY, KONFLIKTY, WALKA, ZAGA
ADA
R. Dahrendorf:
1. Różnicowanie (wyłanianie się nowych podsystemów) 1. Wszechobecna zmiana społeczna
2. Doskonalenie adaptacyjne (wzrost efektywności działania nowego 2. Wszechobecny konflikt
podsystemu)
3. Każdy element społeczeństwa przyczynia się do dezintegracji i zmiany
3. Inkluzja (włączenie podsystemu do całego systemu społecznego)
4. Każde społeczeństwo opiera się na przymusie (pozycje wyższe i niższe
4. Uogólnianie wartości (tworzenie ogólnych standardów dla nowego  sprzeczne interesy)
podsystemu)
Przykłady: Strajk 1981 roku
KIEDY NAST
PI KONFLIKT I BUNT:
Czy podklasa może się
Przykład: ewolucja systemu kształcenia
1. Jest przywódca i jest myśl
zbuntować?
(na przykładzie kształcenia ustawicznego)
2. Potrafimy się zorganizować
Ewolucja systemu gospodarczego w
3. Potrafimy się komunikować i rekrutować nowych członków
Polsce po 1989 roku
Page żð 9 Page żð 10
PRZEMIANY CYWILIZACYJNE A TEORIE ROZWOJU TRZY NURTY TEORII ROZWOJU
żð CO W NAJWI
KSZYM STOPNIU ZMIENIA
O NASZE ŻYCIE W CI
GU
OSTATNICH 50-CIU LAT?
MODERNIZACJI
- technika?
- nauka?
- Wojny/rewolucje?
ewolucja świadomości
postęp społeczny i etyczny ROZWÓJ
IDEA ROZWOJU ZRÓWNOWAŻONEGO
ZALEŻNOŚCI I
cywilizacyjne centra i obszary stagnacji TEORI
ROZWOJU
SYSTEMU ENDOGENNEGO
ÅšWIATOWEGO
Page żð 11 Page żð 12
2
TEORIE MODERNIZACJI (baza  XIX w. ewolucjonizm) EUROPEIZACJA jako teoria modernizacji
ROZWÓJ SPOA
ECZNY:
żð transformacja postsocjalistyczna:
 Proces zmian w trakcie którego uzyskujemy stan
żð Gospodarka
doskonalszy od poprzedniego:
żð Polityka
żð Kultura
" Wzrost gospodarczy
Świat  uporządkowany, możemy
odkryć prawa nim rzÄ…dzÄ…ce żð Prawo
" Poprawa poziomu życia
" Zmiany o charakterze strukturalnym
WÅ‚adze dobierajÄ…c racjonalnie
żð powrót do Europy
środki działania są w stanie
ZMIANY MAJ
CHARAKTER:
przyspieszyć rozwój
żð idea doganiania
- Celowy
Regiony słabsze wzorować powinny
- Liniowy
się na regionach rozwiniętych
- Pozytywny
Page żð 13 Page żð 14
TEORIE ZALEŻNOŚCI (l. 60-te XX w. nawiązanie do TEORIE ZALEŻNOŚCI
ekonomicznego uzależnienia krajów
postkolonialnych)
żð Modernizacja I globalizacja wpycha Trzeci Åšwiat w nÄ™dzÄ™ i zacofanie
żð Paul Prebish:  centrum (najbardziej rozwiniÄ™te kraje uprzemysÅ‚owione) i
żð Europa  centrum rozwijaÅ‚a siÄ™ dziÄ™ki eksploatacji krajów Trzeciego
 peryferie (ubogie kraje rolnicze  Ameryka A
acińska, Afryka)
Świata  zachód jest bogaty, bo biedna jest Ameryka A
acińska i Afryka
Czy sÄ…  centra i  peryferie w Polsce?
żð DYCHOTOMIE:
Trzeci świat jest biedny, bo ma zasoby naturalne (eksploatowane przez
 nowoczesne (postępowe) - tradycyjne (zacofane),
Europę i Amerykę), równocześnie Europa i Ameryka traktują Trzeci Świat
 nowe - stare, jako rynek z  Å‚atwym zbytem!
Wysokie cła na produkty z krajów III
P
TLA ZADA
UŻENIA
 rozwinięte - niedorozwinięte, Świata + system pomocy materialnej
Zasoby naturalne sÄ… tanie, bo
Zapychanie kredytów nowymi
= uzależnienie finansowe i wysoki
biedny jest Trzeci Åšwiat
 postindustrialne - industrialne
pożyczkami
dług
GWAA
T SYMBOLICZNY 
A
ad informacyjny: American Press,
żð Kraje i regiony, uznawane za rozwiniÄ™te, sÄ… w dyskursie spoÅ‚ecznym i
przekazanie wartości, norm,
United Press International, Reuter,
politycznym traktowane jako wzorzec przyszłego rozwoju dla innych
reguł, które obowiązują w
Agence France Press  90% informacji
obszarów
krajach zachodnich
skierowanych doTrzeciego Åšwiata)
Page żð 15 Page żð 16
Edukacja, kino, sztuka
TEORIA SYSTEMU ÅšWIATOWEGO TEORIA ROZWOJU ENDOGENNEGO (krytyka teorii
zależności i modernizacyjnych)
GLOBALIZACJA DYSOCJACJA - ograniczenie więzów łączących kraje Trzeciego Świata z
krajami rozwiniętymi, wzrost samodzielności państw zacofanych i liczenia
 GOSPODARKA jako system połączony (natychmiastowa reakcja na to co
na własne siły (self-reliance)
dzieje się w poszczególnych krajach)
Afryka traktowana jak  śmietnik 
pomoc krajom III świata (często
przeterminowana żywność)
self-reliance:
- Odpowiedzialność (i posiadanie) za zasoby naturalne
- Samowystarczalność (wyżywienie i podstawowy przemysł w regionie)
- Zróżnicowanie gospodarcze (gospodarka nie skupia się jedynie na
eksporcie kilku zasobów/produktów i na imporcie wielu
zasobów/produktów)
- Rozwój w obrębie społeczności lokalnych, poszanowanie ich kultur
- Rozwój sektora MSP (idea mikropożyczek)
Page żð 17 Page żð 18
3