Konspekt na temat :
Dramatu romantycznego Adama Mickiewicza "Dziady" część III .


W roku 1829 Adamowi Mickiewiczowi udało się wyjechać z Rosji, gdyż wpływowi
przyjaciele zdobyli dla poety wizę. W ten sposób rozpoczyna on swoją wędrówkę
po Europie przez następujące miasta: Petersburg, Hamburg, Berlin, Drezno,
Praga, Karlowe Wary, Weimar (gdzie spotyka Goethego, który ofiarowuje
Mickiewiczowi pióro i portret wykonany przez malarza Schmellera). Mickiewicz
rusza w dalszą wędrówkę, odwiedza: Bonn, Szwajcarię, Wenecję, Florencję, Rzym,
Neapol, Sycylię, Genewę i ponownie Rzym. Tam też zastała Mickiewicz wieść o
wybuchu powstania listopadowego w Polsce. W 1831r. Przybywa do Paryża, skąd z
fałszywym paszportem udaje się do Warszawy. Dociera jednak tylko do
Wielkopolski, gdyż powstanie zaczęło chylić się ku upadkowi. Literacki rezultat
doświadczeń w walce o niepodległość to głównie: "Śmierć pułkownika", "Nocleg",
"Reduta Ordona". W Wielkopolsce zostaje do 1832r. , bawiąc się na ziemiańskich
dworach. Po upadku powstania w marcu 1832r. Mickiewicz wraz z falą polskich
emigrantów, powstańców, uciekających na zachód przed represjami rządu carskiego
przybył do Drezna. Tutaj właśnie w ciągu kilkudziesięciu zaledwie dni napisał
najwybitniejszy polski dramat romantyczny. Drukiem część III "Dziadów" ukazała
się w Paryżu w październiku 1832 roku.
Utwór powstał jako rekompensata za brak udziału w powstaniu, wyraz patriotyzmu
poety oraz świadectwo martyrologii Polaków. Akcja pierwszej sceny rozgrywa się
w grudniu 1823 roku w celi klasztoru ojców bazylianów w Wilnie, w którym
umieszczono młodzież filomacką i filarecką. Wydarzenia z 1823-24 (proces
urządzony przez Nowosilcowa) to przysłowiowa "maska historyczna", którą użył
poeta celem wprowadzenia w błąd cenzury carskiej.
Mickiewicz przedstawia w poszczególnych scenach utworu męczeństwo narodu
polskiego pod zaborem rosyjskim. Bohaterowie (uczestnicy prześladowań)
opowiadają o bezprawnych aresztowaniach, o torturach stosowanych podczas
śledztwa, o powszechnie stosowanym głodzeniu i podawaniu niestrawnego jedzenia.
Inni przedstawiają historie skazańców wywożonych na Sybir (np.
dziesięcioletniego chłopca, który skarżył się, że nie może udźwignąć
dziesięciofuntowych kajdan, a jego nogi były poobdzierane do krwi, a ostatni
więzień
Wasilewski , pobity w czasie śledztwa do tego stopnia, że nie mógł
iść o własnych siłach, toteż spadł z pierwszego stopnia więziennych schodów i
zastygł z rozkrzyżowanymi rękami, jego martwe ciało wyglądało, jak ciało Jezusa
zdjętego z krzyża (analogia między cierpieniem Chrystusa na krzyżu a męką
polskiego narodu).
Natomiast w scenie: "Salon Warszawski" Adolf opowiada o męczeństwie jego
dalekiego krewnego
Cichowskiego, potajemnie aresztowanego, a następnie
torturowanego w bestialski sposób: karmienie śledziami bez podawania picia,
pojenie opium, straszenie nocą, nawet łaskotanie. Wreszcie po kilku latach
bezowocnego śledztw wypuszczono Cichowskiego, zmuszając żonę do podpisania
oświadczenia, że wrócił zdrowy z Belwederu. Nie była to jednak prawda, gdyż
długie lata śledztwa uczyniły z początkowo młodego, urzekającego urokiem
osobistym chłopca, człowieka z objawami choroby psychicznej, który mimo młodego
wieku całkiem wyłysiał, opuchł od złego jedzenia i wilgoci panującej w
więzieniu. Nie poznawał przyjaciół, a nawet żony i dziecka, a na odgłosy
pukania do drzwi zaszywał się w kąt pokoju, powtarzając "nic nie wiem, nic nie
powiem".







W scenie VIII zatytułowanej "Pan Senator" poeta odsłania metody, jakie
stosowano w czasie śledztwa. Senator rozmawia ze swymi współpracownikami o
młodym Rollinsonie, trzymanym w więzieniu o chlebie i wodzie, torturowanym.
Matka Rollinsona domaga się wypuszczenia syna, jednak Doktor, Pelikan i
Nowosilcow obmyślają plan pozbycia się niewygodnego więźnia, gdyż zbyt wiele
wpływowych osób dowiedziało się o męczarniach na nim stosowanych i dojść
mogłyby do najwyższych władz. Ponieważ skatowany Rollinson wielokrotnie
próbował popełnić samobójstwo, tak więc oprawcy postanowili mu to ułatwić,
otwierając okno jego celi znajdującej się na trzecim piętrze. Więzień wyskakuje
przez okno. Jednak za poczynione krzywdy na narodzie polskim przyjdzie kara,
czyli zemsta i właśnie w utworze owa idea zemsty zamknięta jest w formie pieśni
Jankowskiego, Feliksa i Konrada.

W części III "Dziadów" Mickiewicz przedstawił także podział ówczesnego
polskiego społeczeństwa. Dzieliło się ono ma cztery obozy:

Pierwszy z nich to PATRIOCI , byli to filareci i filomaci, których łączyły
więzi przyjaźni, gotowość poświęcenia się za innych, nawet za cenę własnego
życia; z przejęciem i współczuciem wysłuchują opowieści o skazańcach, w swych
wypowiedziach używaj języka ojczystego i cenili sobie literaturę polską,
twierdzili, że winna ona być odzwierciedleniem historii narodu.

Drugi obóz
pozbawiona patriotycznych uczuć ARYSTOKRACJA - towarzystwo
stolikowe, składające się z wysokich urzędników, literatów, dam do towarzystwa,
generałów, odznaczające się służalczą postawą wobec zaborców, wręcz donosili,
by spodobać się Nowosilcowowi i uważali, że Nowosilcow jest w Warszawie
potrzebny; gardzili literaturą polską, a literaci zgodnie uznają, że temat
męczeńskiej historii Cichowskiego jest zbyt prozaiczny, mało poetycki i przede
wszystkim zbyt okrutny, zbyt krwawy dla Polaków, lubiących sielanki.

Następna grupa to JAWNI ZDRAJCY OJCZYZNY , należeli do nich Doktor (August
Becu), Pelikan i Leon Bajkow, byli to ludzie z bezpośredniego otoczenia
Nowosilcowa, którzy wszelkimi sposobami starali wkraść się w łaski Senatora:
prawią mu komplementy, śpieszą z donosami, obmyślają plan pozbycia się
Rollinsona. Są to Polacy, których spotkała "najsroższa niebios kara", gdyż
zostali zdrajcami własnego narodu.

I ostatnia grupa społeczna
DUCHOWIEŃSTWO. Reprezentuje je ksiądz Lwowicz i
ks. Piotr, szczerze kochający Boga i bliźniego, głoszący słowo Boże, pomagający
polskim patriotom, miłosierny, często narażający własne życie. Ksiądz Piotr
jest uosobieniem pokory, skromności i miłości do bliźniego, która jest tak
wielka, że chce oddać życie za Konrada, jak Chrystus biorąc na siebie jego winy
i kary. Nie wątpi on w moc Boga, za co spotyka go nagroda
możliwość widzenia
przyszłych losów Polski.

Mickiewicz także zaprezentował w utworze postać szlachetnego indywidualisty,
Konrada, odznaczającego się prometejską postawą , oznaczającą wszelkie
bezinteresowne poświecenie się dla własnego narodu. Podejmuje on w samotności w
bazyliańskiej celi dialog z Bogiem, buntuje się przeciwko nieszczęściom rodaków
i oskarża Boga o całkowitą obojętność wobec zła i bezprawia panującego na
świecie. Jednocześnie w szczytowym momencie swego uniesienia ogarnia go
poczucie niezwykłej potęgi, równej mocy boskiej, a nawet sądzi, iż byłby
lepszym ojcem dla świata. Za bluźnierstwa skierowane przeciwko Najwyższemu i
zwątpienie w Jego istnienie spotyka go kara
nie będzie widział przyszłości
Polski.




Poeta, ukazując klęskę Konrada nie chciał jednak pozbawić zniewolonego narodu
nadziei na odzyskanie niepodległości. Sądził, iż naród polski nie cierpi
daremnie, tylko musi uzbroić się w cierpliwość i powinien swoje nadzieje wiązać
z ideą mesjanizmu narodowego, czyli oczekiwaniem na przyjście bożego wysłannika

Mesjasza. Wyzwoli on naród polski z niewoli i przywróci mu panowanie. Tym
wskrzesicielem i obrońcą Polski będzie widziane przez ks. Piotra "dziecię",
któremu udało się ujść z życiem z syberyjskiego transportu. Apoteoza męczeństwa
narodu została ukazana na wzór cierpienia Chrystusa na krzyżu. POLSKA stanie
się CHRYSTUSEM NARODÓW , by zmazać winy i grzechy Europy. Najpierw jednak
rozegra się symboliczna scena ukrzyżowania. Rolę Heroda pełni car Mikołaj I,
Piłata
umywająca się od odpowiedzialności -Francja, Borusa pojącego żółcią
-Prusy, Ruckusa pojącego octem
Austria i raniącego Boga
Moskal. W końcowej
części swego widzenia ks. Piotr powraca do proroctwa, związanego z pojawieniem
się jednostki niezwykłej, tajemniczego męża o "trzech obliczach", ukrytego pod
symboliczną liczbą
imieniem "czterdzieści i cztery". Prawdopodobnie chodzi tu
o Konrada, który będzie miał szansę wrócić z zesłania i stanąć na czele
Polaków. Jednak tłumaczenie tych słów budziło wiele emocji i sposobów. Jednym z
nich jest interpretacja Juliusza Kleina, który opierał się na kabalistycznej
mistyce liczby "w alfabecie hebrajskim czterdziestką jest M., a czwórką D. W
hebrajszczyźnie zasadniczym składnikiem wyrazu są tylko spółgłoski", tak więc
"Najprostszym odpowiednikiem liczby czterdzieści i cztery będzie imię o
spółgłoskach M i D. Znaleźć je nie trudno
ma ono tradycję najstarszą i ma w
chrystianizmie i judaizmie ogromną wartość ideową i uczuciową. Imię to brzmi:
ADAM..". Jest ono także jednym z imion, które używał Konrad jako bohater
"Wielkiej Improwizacji". O znaczenie imienia "czterdzieści i cztery" pytano
nieraz samego poetę, na co odpowiadał:
"kiedy pisałem wiedziałem, teraz już nie wiem"
w 1845r.;
"sama mu się nastręczała w chwili natchnienia, gdzie nie było miejsca dla
rozumowania" (w "Księgach narodu i pielgrzymstwa polskiego", grudzień 1832r.).

Stworzona przez Adama Mickiewicza III część "Dziadów" to przykład DRAMATU
ROMANTYCZNEGO, którego cechuje:
złamanie zasady trzech jedności (czasu, miejsca, akcji);
synkretyzm rodzajowy, czyli przeplatanie się w utworze jednocześnie trzech
rodzajów literackich. Do partii epickiej należy: przedmowa poety (rys
historyczny), "Ustęp" (opis), opowieści więźniów w celi i Adolfa o Cichowskim i
mit o Prometeuszu. Następnie do partii lirycznych należą: dedykacja
(epitafium), wiersz z "Ustępu"
"Do przyjaciół Moskali", improwizacja Konrada
(wyrażanie uczuć), pieśni śpiewane przez więźniów i sceny wizyjne (silne
przeżycia emocjonalne). Natomiast do dramatu przynależą: obrzęd dziadów, budowa
utworu (akty, sceny, didaskalia), dramat liturgiczny (egzorcyzmy ks. Piotra),
monolog Konrada i bal u Senatora (operowa partia);
współwystępowanie realizmu z fantastyką;
wprowadzenie bohatera nowego typu;
tematyka to: konflikty narodowe i światopoglądowe.