ZGODNIE Z OFICJALNYMI PRZEPISAMI GRY W PIA
K
SIATKOW
2001-2004
KLAS HEJDENBERG
Opracowanie wersji polskiej  Ryszard Dietrich
Katarzyna Sokół
Wojciech Maroszek
Celem tego opracowania jest w pierwszym rzędzie podniesienie wiedzy o obowiązkach,
technice i taktyce pracy sędziego drugiego.
W niektórych przypadkach podano ró\
nice pomiędzy sędziowaniem na poziomie kraju,
a sędziowaniem na poziomie międzynarodowym.
Opracowanie to mo\
e być u\
yte jako literatura na kursach podstawowych, kursach
unifikacyjno - szkoleniowych i kursach eksternistycznych na wszystkich poziomach.
Wszelkie komentarze będą mile widziane!
Proszę wysyłać na adres e-mail : [e-mail]
2 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
SPIS TREÅšCI
Rozdział 1 Z PRZEPISÓW GRY ........................................................ 5
" Przepisy ................................................................... 6
" Pytania ..................................................................... 15
Rozdział 2 METODY PRACY .............................................................. 19
" Przed meczem ........................................................ 20
Siatka, piłki, losowanie, rozgrzewka,
Podawacze piłek, pierwsza zagrywka
" Podczas meczu ....................................................... 21
Przed i między setami, kontrola ławek
rezerwowych, usytuowanie,
Praca z i bez sędziów liniowych,
" Po meczu ................................................................ 23
" Podział obowiązków podczas gry ......................... 23
" Współpraca .............................................................. 25
... z sędzią I, sygnalizacja, zgłaszanie
o niewłaściwym zachowaniu, ... z sekretarzem
zawodów.
" Sankcje ..................................................................... 27
" Prośba o przerwę regulaminową ........................... 27
" Pytania ...................................................................... 30
Rozdział 3 UMIEJSCOWIENIE S
DZIEGO .......................................... 33
" Wa\
ne czynniki ...................................................... 34
Taktyka sędziowania, doświadczenie,
Znajomość zespołów, znajomość członków zespołów
Kartki z ustawieniem, protokół zawodów
" Metody ..................................................................... 35
" Pytania ..................................................................... 41
Rozdział 4 WSKAZÓWKI DLA DOSKONALENIA SI
........................ 49
Rozdział 5 ODPOWIEDZI DO PYTAC
................................................. 53
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 3
4 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
Rozdział 1
Z
PRZEPISÓW GRY
" Przepisy
" Pytania
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 5
Z PRZEPISÓW GRY
Poni\
ej znajdują się wyjątki z Przepisów Gry 2001-2004 będące w zainteresowaniu
sędziego drugiego.
25. S
DZIA DRUGI
25.1 MIEJSCE S
DZIEGO
Sędzia drugi wykonuje swoje obowiązki stojąc poza boiskiem w pobli\
u słupka,
po przeciwnej stronie sędziego pierwszego, twarzą do niego.
25.2 UPRAWNIENIA
25.2.1 Sędzia drugi jest asystentem sędziego pierwszego, ale ma równie\
własny
zakres obowiązków.
Gdyby sędzia pierwszy stał się niezdolny do wykonywania swoich obowiązków,
sędzia drugi mo\
e zastąpić sędziego pierwszego.
25.2.2 Sędzia drugi mo\
e tak\
e, bez u\
ycia gwizdka, sygnalizować błędy nie le\
Ä…ce w
jego kompetencji, ale nie mo\
e nalegać na sędziego pierwszego, aby te błędy
uznał.
25.2.3 Sędzia drugi kontroluje pracę sekretarza (sekretarzy) zawodów.
25.2.4 Sędzia drugi nadzoruje członków zespołu siedzących na ławce i informuje
sędziego pierwszego o ich niewłaściwym zachowaniu.
25.2.5 Sędzia drugi kontroluje zawodników w polu rozgrzewki.
25.2.6 Sędzia drugi udziela przerw oraz kontroluje czas ich trwania i odrzuca prośby
nieuzasadnione.
25.2.7 Sędzia drugi kontroluje ilość przerw dla odpoczynku i zmian zawodników w
ka\
dym zespole. Sygnalizuje sędziemu pierwszemu i trenerowi, którego to
dotyczy, drugą przerwę oraz piątą i szóstą zmianę zawodników.
25.2.8 W przypadku kontuzji zawodnika, sędzia drugi wyra\
a zgodÄ™ na zmianÄ™
narzuconÄ… zawodnika lub przyznaje 3 minutowÄ… przerwÄ™ dla zawodnika
kontuzjowanego.
25.2.9 Sędzia drugi sprawdza stan podło\
a, zwłaszcza w polu ataku. Sprawdza
równie\
w czasie spotkania, czy piłki spełniają wymogi regulaminowe.
6 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
25.2.10 Sędzia drugi nadzoruje członków zespołu znajdujących się w polu kar i
informuje o ich niewłaściwym zachowaniu sędziego pierwszego.
25.3 OBOWI
ZKI
25.3.1 Na poczÄ…tku ka\
dego seta, po zmianie pól w secie decydującym oraz
ka\
dorazowo, jeśli jest to konieczne, sprawdza aktualne ustawienie
zawodników na boisku z podanym na kartce.
25.3.2 Podczas spotkania sędzia drugi gwi\
d\
Ä…c i sygnalizujÄ…c decyduje o:
25.3.2.1 przejściu na pole przeciwnika, przekroczeniu pod siatką przestrzeni
przeciwnika;
25.3.2.2 błędach ustawienia zespołu przyjmującego zagrywkę;
25.3.2.3 błędnym kontakcie z dolną częścią siatki lub antenką po swojej stronie
boiska;
25.3.2.4 spełnionym bloku zawodnika pola obrony lub próbie bloku Libero;
25.3.2.5 zetknięciu się piłki z ciałem obcym lub upadku piłki na podło\
e w przypadku,
gdy sędzia pierwszy nie jest w stanie tego zauwa\
yć.
25.3.3 Po zakończeniu spotkania podpisuje protokół zawodów.
1.4.3 Pole zmian (strefa zmian)
Strefa zmian określona jest przez przedłu\
enie obu linii ataku w kierunku stolika
sekretarza zawodów.
1.4.4 Pole rozgrzewki
Podczas światowych i oficjalnych zawodów FIVB pola rozgrzewki o wymiarach
ok. 3 m x 3 m znajdujÄ… siÄ™ w obu rogach po stronie Å‚awek, poza strefÄ… wolnÄ….
1.4.5 Pole kar
Pola kar o wymiarach około 1 m x 1 m, wyposa\
one w dwa krzesła, znajdują się
w strefie kontrolowanej przez komisję sędziowską za przedłu\
eniem linii
końcowych. Pola te mogą być oznaczone czerwoną linią o szerokości 5 cm.
4.2 ROZMIESZCZENIE ZESPOA
U
4.2.1 Zawodnicy rezerwowi powinni siedzieć na ławce lub znajdować się w polu
rozgrzewki. Trener i pozostali członkowie zespołu powinni siedzieć na ławce lecz
mogą ją chwilowo opuszczać. A
awki zawodników znajdują się po bokach stolika
sekretarza zawodów, na zewnątrz wolnej strefy.
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 7
Jedynie członkowie zespołu mogą siedzieć na ławce w czasie spotkania oraz
uczestniczyć w rozgrzewce.
5.2 TRENER
5.2.1 Podczas spotkania trener spoza boiska kieruje grą swojego zespołu. Trener
ustala ustawienie początkowe zespołu, wprowadza zmiany zawodników i bierze
przerwy na odpoczynek. WykonujÄ…c powy\
sze funkcje trener zwraca siÄ™ do
sędziego drugiego, który jest jego łącznikiem z komisją sędziowską.
5.2.2 PRZED SPOTKANIEM trener wpisuje lub sprawdza nazwiska i numery swoich
zawodników w protokole i podpisuje go.
5.2.3 PODCZAS SPOTKANIA trener:
5.2.3.1 przed ka\
dym setem wręcza sekretarzowi lub sędziemu drugiemu wypełnioną
i podpisaną kartkę (kartki) z ustawieniem zespołu;
5.2.3.2 siedzi na ławce zespołu najbli\
ej sekretarza zawodów, mo\
e jÄ… jednak
chwilowo opuszczać;
5.2.3.3 prosi o przerwy na odpoczynek i zmianę zawodników;
5.2.3.4 mo\
e jak i inni członkowie zespołu udzielać rad grającym zawodnikom.
Trener mo\
e tak\
e udzielać rad stojąc lub chodząc w wolnej strefie naprzeciw
swojej ławki od przedłu\
enia linii ataku, a\
do pola rozgrzewki, pod
warunkiem, \
e nie przeszkadza to i nie opóz
nia gry.
5.3 ASYSTENT TRENERA
5.3.1 Asystent trenera siedzi na ławce zespołu, bez prawa interweniowania.
5.3.2 W przypadku konieczności opuszczenia zespołu przez trenera, asystent trenera
mo\
e przejąć jego funkcje, na prośbę kapitana zespołu i za zgodą sędziego
pierwszego.
7.3 USTAWIENIE POCZ
TKOWE ZESPOA
U
7.3.2 Przed rozpoczęciem ka\
dego seta, trener musi przekazać kartkę z ustawieniem
początkowym swojego zespołu. Całkowicie wypełniona i podpisana kartka
przekazywana jest sędziemu drugiemu lub sekretarzowi.
7.3.3 Zawodnicy nie występujący w ustawieniu początkowym są zawodnikami
rezerwowymi w tym secie (oprócz Libero)
7.3.4 Po dostarczeniu kartki z ustawieniem do sędziego drugiego lub sekretarza, nie
mo\
e być dokonana \
adna inna zmiana w ustawieniu zawodników ni\
zmiana
regulaminowa.
8 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
7.3.5 Niezgodność pomiędzy zapisem na kartce z ustawieniem a
ustawieniem na boisku:
7.3.5.1 Jeśli przed rozpoczęciem seta stwierdzona jest niezgodność w zapisie na
kartce z ustawieniem zawodników na boisku, ustawienie to musi być
skorygowane przed rozpoczęciem seta na zgodne z zapisanym na kartce,
bez karania zespołu.
7.3.5.2 Jeśli przed rozpoczęciem seta jeden lub kilku zawodników znajdujących się
na boisku nie jest wpisanych na kartce z ustawieniem tego seta, zawodnicy ci
muszą być zmienieni zgodnie z zapisem na kartce, bez karania zespołu.
7.3.5.3 Jednak\
e, jeśli trener zdecyduje się pozostawić na boisku zawodnika lub
zawodników nie wpisanych na kartce, musi poprosić o dokonanie zmiany
regulaminowej, która musi być wpisana do protokołu zawodów.
12. ZAWODNIK PRZY SIATCE
12.1 SI
GANIE NAD SIATK
NA PRZECIWN
STRON

12.1.1 Podczas blokowania blokujÄ…cy mo\
e dotknąć piłkę znajdującą się po drugiej
stronie siatki pod warunkiem, \
e nie utrudni to przeciwnikowi akcji przed lub w
czasie jej wykonania.
12.1.2 Po ataku dozwolone jest przeło\
enie ręki na drugą stronę siatki pod warunkiem,
\
e dotknięcie piłki miało miejsce we własnej przestrzeni.
12.2 PRZEJÅšCIE POD SIATK

12.2.1 Dozwolone jest przekroczenie pod siatkÄ… przestrzeni przeciwnika pod
warunkiem, \
e nie wpłynie to na grę przeciwnika.
12.2.2 Przejście na boisko przeciwnika poza linię środkową:
12.2.2.1 Dozwolone jest dotknięcie boiska przeciwnika stopą (stopami) lub dłonią
(dłońmi) pod warunkiem, \
e co najmniej część stopy (stóp) lub dłoni ma
kontakt z linią środkową lub znajduje się nad tą linią.
12.2.2.2 Dotknięcie boiska przeciwnika jakąkolwiek inną częścią ciała jest
niedozwolone.
12.2.3 Zawodnik mo\
e wkroczyć na boisko przeciwnika w chwili gdy piłka jest poza grą.
12.2.4 Zawodnik mo\
e wkroczyć w wolną strefę, obok boiska przeciwnika, pod
warunkiem, \
e nie przeszkodzi to w grze przeciwnikowi.
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 9
12.3 KONTAKT Z SIATK

12.3.1 Kontakt z siatką nie jest błędem, z wyjątkiem gdy zawodnik dotyka siatki podczas
akcji z piłką lub gdy kontakt ten wpływa na przebieg gry.
Mogą wystąpić akcje z piłką, w których zawodnik w rzeczywistości nie dotyka
piłki.
12.3.2 Po odbiciu piłki zawodnik mo\
e dotknąć słupka, linki czy innych przedmiotów
znajdujących się poza całą długością siatki pod warunkiem, \
e nie ma to wpływu
na grÄ™.
12.3.3 Nie jest błędem, jeśli piłka uderzona w siatkę spowoduje dotknięcie przez siatkę
zawodnika zespołu przeciwnego.
12.4 BA

DY ZAWODNIKA PRZY SIATCE
12.4.1 Zawodnik dotyka piłki lub zawodnika zespołu przeciwnego w przestrzeni
przeciwnika przed lub w trakcie wykonywania ataku przez zawodnika zespołu
przeciwnego.
12.4.2 Zawodnik wkracza pod siatkę w przestrzeń przeciwnika utrudniając mu grę.
12.4.3 Zawodnik wkracza na boisko przeciwnika.
12.4.4 Zawodnik dotyka siatki lub antenki podczas akcji z piłką lub jego kontakt z siatką
ma wpływ na przebieg gry.
15.6 BA

DY BLOKU
15.6.2 Zawodnik linii obrony lub Libero uczestniczy w spełnionym bloku indywidualnym
lub grupowym
15.6.6 Libero blokuje lub wykonuje próbę bloku indywidualnie lub grupowo.
16.1 ILOŚĆ PRZERW REGULAMINOWYCH
Ka\
dy zespół ma prawo w ka\
dym secie do maksimum dwóch przerw na
odpoczynek i sześciu zmian zawodników.
16.2 PROÅšBA O PRZERW
REGULAMINOW

16.2.1 Prośba o zmianę regulaminową mo\
e być zgłaszana przez trenera lub kapitana
zespołu i tylko przez nich.
Zgłoszenie jest wykonywane przez pokazanie odpowiedniego sygnału ręcznego
gdy piłka jest poza grą i przed gwizdkiem na zagrywkę.
10 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
16.2.2 Przed rozpoczęciem seta mo\
e być udzielona przerwa na dokonanie zmiany
zawodnika: jest ona zapisana w protokole jako zmiana regulaminowa w tym
secie.
16.3 SEKWENCJE PRZERW
16.3.1 Prośba ka\
dego zespołu o jedną lub dwie przerwy dla odpoczynku i prośba o
przerwę na zmianę zawodnika mogą następować po sobie bez konieczności
wznawiania gry.
16.3.2 Zespół podczas jednej przerwy nie mo\
e zgłaszać następujących po sobie próśb
dotyczących zmiany zawodnika. Jednak dwóch lub więcej zawodników mo\
e być
zmienionych podczas jednej przerwy.
16.4 PRZERWY NA ODPOCZYNEK I PRZERWY TECHNICZNE
16.4.1 Wszystkie przerwy na odpoczynek trwajÄ… 30 sekund.
W Światowych i Oficjalnych zawodach FIVB, w setach 1-4 dodatkowo występują
dwie 60-cio sekundowe przerwy techniczne, które są przyznawane
automatycznie kiedy zespół prowadzący zdobędzie 8-my a następnie 16-ty
punkt.
W secie decydujÄ…cym (5-tym) nie ma przerw technicznych, tylko po dwie przerwy
na odpoczynek trwajÄ…ce po 30 sekund ka\
da, przyznawane na prośbę ka\
dego
zespołu.
16.4.2 Podczas przerw na odpoczynek i przerw technicznych zawodnicy grajÄ…cy muszÄ…
zejść z boiska w wolną strefę w pobli\
e Å‚awki dla rezerwowych
16.5 ZMIANA ZAWODNIKA
(O ograniczeniach patrz Przepis 8.1)
(Zastępowanie przez Libero określone jest w Przepisie 20.3.2 i 20.3.3).
16.5.1 Zmiana musi być wykonana w strefie zmian.
16.5.2 Przerwa na dokonanie zmiany ograniczona jest czasem koniecznym do
zapisania zmiany w protokole zawodów oraz czasem koniecznym na zejście i
wejście zawodników.
16.5.3 W chwili \
ądania zmiany zawodnik (zawodnicy) musi być gotowy do wejścia na
boisko i stać w pobli\
u strefy zmian.
Jeśli nie jest to spełnione, nie zezwala się na dokonanie zmiany, a zespół jest
karany za opóz
nianie gry.
Podczas światowych i oficjalnych zawodów FIVB w celu usprawnienia zmian
stosowane są tabliczki z numerami zawodników.
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 11
16.5.4 Je\
eli trener \
ąda więcej zmian ni\
jedna, musi sygnalizować liczbę zmian w
chwili prośby. W tym przypadku zmiany muszą być dokonywane przez pary
zawodników kolejno po sobie.
16.6 PROÅšBY NIEUZASADNIONE
16.6.1 Nieuzasadnione są prośby o udzielenie przerwy:
16.6.1.1 W momencie gry lub w momencie sygnału na wznowienie gry, jak te\
po tym
sygnale.
16.6.1.2 Zgłaszane przez nieuprawnionego do tego członka zespołu.
16.6.1.3 Na dokonanie zmiany zawodnika po poprzedniej zmianie w tym samym
zespole przed wznowieniem gry.
16.6.1.4 Po wyczerpaniu przerw regulaminowych na odpoczynek i na zmianÄ™
zawodników.
16.6.2 Pierwsza prośba nieuzasadniona w tym samym spotkaniu, nie mająca wpływu na
grę oraz nie powodująca opóz
niania gry, jest odrzucana bez konsekwencji.
16.6.3 Kolejne prośby nieuzasadnione w tym samym spotkaniu traktowane są jako
opóz
nianie gry.
18.1 KONTUZJA
18.1.1 Jeśli w trakcie gry, w czasie akcji, zawodnik ulegnie powa\
nej kontuzji, sędzia
musi natychmiast przerwać grę i zezwolić pomocy medycznej na wejście na
boisko. Akcja jest następnie powtarzana.
19.1 PRZERWY MI
DZY SETAMI
Wszystkie przerwy między setami trwają po trzy minuty.
Przerwy przeznaczone są na zmianę stron i wpisanie ustawienia do protokołu.
Przerwa pomiędzy drugim i trzecim setem mo\
e być wydłu\
ona do 10 minut,
przez kompetentnÄ… komisjÄ™ na \
yczenie organizatora zawodów.
23.2 SPOSÓB S
DZIOWANIA
23.2.1 Jedynie sędzia pierwszy i drugi mogą u\
ywać gwizdka podczas spotkania
23.2.1.1 sędzia pierwszy gwizdkiem daje sygnał na wykonanie zagrywki
rozpoczynajÄ…cej akcjÄ™.
23.2.1.2 sędzia pierwszy i sędzia drugi sygnalizują gwizdkiem zakończenie akcji pod
warunkiem, \
e sÄ… pewni, i\
błąd został popełniony i znają jego rodzaj.
23.2.2 Sędziowie mogą u\
ywać gwizdka w czasie, gdy piłka jest poza grą, dla
wskazania, \
e zgadzają się lub nie z prośbą zespołu.
12 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
23.2.3 Natychmiast po gwizdku sędziego sygnalizującym zakończenie akcji sędziowie
muszą wskazać u\
ywajÄ…c oficjalnej sygnalizacji:
23.2.3.1 Jeśli błąd jest odgwizdany przez sędziego pierwszego, wskazuje on:
a) zespół, który będzie zagrywał;
b) rodzaj błędu;
c) zawodnika, który popełnił błąd (jeśli to konieczne).
Sędzia drugi powtarza sygnalizację za sędzią pierwszym.
23.2.3.2 Jeśli błąd jest odgwizdany przez sędziego drugiego, wskazuje on:
a) rodzaj błędu;
b) zawodnika, który popełnił błąd (jeśli to konieczne);
c) zespół, który będzie zagrywał, podą\
ając za sygnalizacją sędziego
pierwszego.
W tym przypadku sędzia pierwszy nie pokazuje wcale rodzaju błędu oraz
zawodnika, który popełnił błąd, lecz tylko zespół, który będzie zagrywał.
23.2.3.3 W przypadku błędu obustronnego obaj sędziowie wskazują:
a) rodzaj błędu;
b) zawodników, którzy popełnili błąd (jeśli konieczne);
c) zespół, który będzie zagrywał, zgodnie ze wskazaniem sędziego pierwszego.
26.2OBOWI
ZKI SEKRETARZA
Sekretarz wypełnia protokół zawodów zgodnie z Przepisami, współpracując z
sędzią drugim.
U\
ywa on dzwonka lub innego urzÄ…dzenia dz
więkowego w celu przekazywania
sygnałów zgodnie z zakresem swoich obowiązków.
26.2.1 Przed spotkaniem i setem sekretarz:
26.2.1.1 wpisuje dane dotyczące spotkania i zespołów zgodnie z licznymi procedurami
oraz uzyskuje podpisy kapitanów i trenerów;
26.2.1.2 wpisuje ustawienie poczÄ…tkowe ka\
dego z zespołów na podstawie kartek z
ustawieniem;
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 13
Jeśli nie otrzyma tych kartek w odpowiednim czasie, musi poinformować o tym
natychmiast sędziego drugiego.
26.2.1.3 wpisuje numer i nazwisko Libero.
26.2.2 W czasie spotkania sekretarz:
26.2.2.1 zapisuje zdobyte punkty i zapewnia, aby tablica wyników wskazywała
prawidłowy wynik;
26.2.2.2 sprawdza kolejność zagrywek ka\
dego zespołu i sygnalizuje
sędziom wszystkie błędy natychmiast po wykonaniu zagrywki;
26.2.2.3 wpisuje przerwy na odpoczynek i zmiany, kontroluje ich ilość i informuje o tym
sędziego drugiego;; & & & & & & & & & & & & & & ..
26.2.2.4 sygnalizuje sędziom nieuzasadnione prośby o przerwy;
26.2.2.5 informuje sędziów o zakończeniu setów, początku i końcu przerw
technicznych oraz o zdobyciu ósmego punktu w secie decydującym;
26.2.2.6 zapisuje sankcje;
26.2.2.7 instruowany przez sędziego drugiego zapisuje inne wydarzenia, takie jak:
zmiana narzucona, przerwę dla zawodnika kontuzjowanego, przedłu\
ajÄ…ce
się przerwy w grze, zewnętrzne zdarzenia wpływające na grę, itp.
26.2.3 Po zakończeniu spotkania sekretarz:
26.2.3.1 wpisuje wynik końcowy spotkania;
26.2.3.2 w przypadku protestu, za uprzednią zgodą sędziego pierwszego, wpisuje lub
zezwala kapitanowi na wpisanie do protokołu stwierdzenia dotyczącego
przedmiotu protestu;
26.2.3.3 po podpisaniu się na protokole, uzyskuje podpisy kapitanów zespołów a
następnie sędziów.
14 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
" PYTANIA DOTYCZ
CE PRZEPISÓW
P-1. Czy zespół A mo\
e prosić o zmianę zawodników bezpośrednio po takiej prośbie
ze strony zespołu B?
P-2. Czy zawodnik, który nie został wpisany do protokołu przed rozpoczęciem meczu,
mo\
e włączyć się do gry w trzecim secie?
P-3. Zawodnik po wykonaniu bloku opadł na parkiet i odzyskał równowagę, a
następnie w czasie odwracania się do boiska dotknął siatki. Czy nale\
y
odgwizdać błąd dotknięcia siatki
a) je\
eli przeszkodziło to w grze?
b) je\
eli nie przeszkodziło to w grze?
P-4. Zawodnik linii obrony, będąc w polu ataku, rozegrał piłkę, która znajdowała się
całkowicie powy\
ej górnej taśmy siatki i skierował ją w stronę siatki. Piłka
znalazła się dokładnie nad siatką - po połowie nad ka\
dą z części boiska. Po
stronie zespołu atakującego inny zawodnik zamierza wykonać atak. W tym
samym momencie zawodnicy zespołu przeciwnego blokują piłkę. Czy zespół
atakujący przegrywa wymianę, skoro piłka opada na jego boisko?
P-5. Czy trener mo\
e \
ądać wyjaśnienia decyzji podjętej przez sędziów?
P-6. Czy sędzia drugi gwi\
d\
e i sygnalizuje błąd, je\
eli piłka przechodzi poza antenką
po jego stronie siatki?
P-7. Zawodnik, po wykonaniu bloku, dotyka siatki w czasie opadania na boisko. Piłka
leci w kierunku linii końcowej boiska. Czy nale\
y gwizdnąć błąd dotknięcia siatki
a) je\
eli przeszkodziło to w grze?
b) je\
eli nie przeszkodziło to w grze?
P-8. Czy sędzia drugi mo\
e upomnieć gestem trenera?
P-9. Piłka znika na moment z pola widzenia za dz
wigarem przy suficie. Nic nie
sugeruje, i\
dotknęła ona sufitu lub dz
wigara. Czy nale\
y gwizdnąć, skoro piłka
znalazła się poza polem widzenia?
P-10. Zawodnik jest kontuzjowany i nie mo\
e zostać zmieniony w ramach
regulaminowej zmiany. Czy zespół mo\
e dokonać zmiany narzuconej?
P-11. Czy sędzia drugi powinien gwizdnąć, je\
eli piłka dotknie sufitu?
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 15
P-12. Czy trener mo\
e udzielać rad taktycznych grającym zawodnikom w czasie
trwania wymiany?
P-13. Zespół przyjął zagrywkę i skierował piłkę w stronę siatki. Rozgrywający (grający
na pozycji 1) zdołał odbić piłkę w wyskoku (odbił się w polu ataku), gdy piłka była
całkowicie ponad górną taśmą siatki. Niestety, po jego odbiciu piłka przeleciała
co prawda prawidłowo między antenkami, ale spadła na aut poza placem gry
przeciwnika. Czy piłka jest  poza grą w momencie dotknięcia podło\
a?
P-14. Czy jest taki błąd popełniany w momencie wykonania zagrywki, który powinien
zostać odgwizdany i zasygnalizowany przez sędziego drugiego?
P-15. Zawodnik dotyka linki poza siatką. Czy wolno mu to zrobić, jeśli sytuacja nie
wpływa na grę?
P-16. Czy zespół mo\
e poprosić o dokonanie zmiany zawodników, je\
eli poprzedniej
zmiany dokonał w tej samej przerwie w grze - bez wznowienia gry?
P-17. Zawodnik linii obrony odbija się wewnątrz pola ataku i odbija piłkę, gdy ta
znajduje się całkowicie ponad górną taśmą siatki. Jest to trzecie odbicie zespołu.
Piłka zostaje następnie zablokowana, jeszcze nad polem gry zespołu
atakującego. Czy blokujący popełnia błąd?
P-18. Czy sędzia drugi gwi\
d\
e i sygnalizuje błąd, je\
eli zawodnik dotknie boiska
przeciwnika
T N
a) całą stopą?
b) częścią stopy, w momencie gdy część buta znajduje się
nad linią środkową boiska?
c) całą dłonią?
d) dłonią, je\
eli w tym momencie część dłoni znajduje się nad
linią środkową?
e) częścią stopy, w momencie gdy część buta znajduje się
nad przedłu\
eniem linii środkowej (patrz rysunek)?
16 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
P-19. Czy kapitan zespołu, który siedzi na ławce rezerwowych mo\
e \
ądać przerwy na
odpoczynek?
P.20. Czy do obowiązków sędziego drugiego nale\
y sprawdzenie, czy boisko nie
wymaga wycierania?
P-21. Zawodnik doznał kontuzji. Czy sędzia drugi mo\
e przerwać grę, je\
eli sędzia
pierwszy nie zauwa\
ył kontuzji?
P-22. Zawodnik linii obrony odbił się w polu ataku i rozegrał piłkę, gdy ta znajdowała
się całkowicie powy\
ej górnej taśmy siatki. Piłka poleciała nad siatkę, w połowie
znajdując się nad polem zespołu A i w połowie nad polem zespołu B. Po stronie
zespołu atakującego zawodnik zamierza wykonać atak. W tym samym
momencie zawodnik dru\
yny przeciwnej wykonuje blok ataku (=dotyka piłki tylko
nad swoim polem gry). Czy zespół atakujący przegrywa te wymianę?
P-23. Czy wolno wpisać do protokołu zawodnika, który nie jest obecny na początku
zawodów?
P-24. Czy zespół mo\
e \
ądać dwóch przerw dla odpoczynku: jedna bezpośrednio po
drugiej?
P-25. Czy wykluczenie zawodnika musi być odnotowane w protokole?
P-26. Ustawienie zawodników w czasie pierwszego seta wygląda następująco: 1, 2, 3,
4, 5, 6. Na ławce rezerwowych pozostają zawodnicy o numerach 7 (zmienił
wcześniej zawodnika nr 4, a potem dokonano zmiany powrotnej) oraz 8. Co
nale\
y zrobić, jeśli w tej sytuacji:
a) zawodnik nr 1 doznaje kontuzji?
b) zawodnik nr 4 jest kontuzjowany?
c) zawodnik nr 1 został wykluczony?
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 17
d) zawodnik nr 4 został wykluczony?
e) zawodnik nr 1 został zdyskwalifikowany?
f) zawodnik nr 4 został zdyskwalifikowany?
P-27. Czy do obowiązków sędziego drugiego nale\
y wydawanie decyzji w
następujących sprawach:
T T* N
a) piłka opada na boisko
b) nieprawidłowe odbicie piłki
c) wkroczenie na boisko przeciwnika
d) dotknięcie linii końcowej w czasie wykonywania zagrywki
e) blok w wykonaniu zawodnika obrony
f) piłka dotyka słupka po stronie sędziego drugiego
g) piłka dotyka słupka po stronie sędziego pierwszego
h) sekretarz informuje, i\
nieprawidłowy zawodnik wykonał
zagrywkÄ™ (bez  buczka )
i) niekontrolowana piłka wpada na boisko w czasie trwania
wymiany
j) jeden z kibiców wrzeszczy, \
e trener to skończony idiota
k) zawodniczce spadajÄ… okulary w czasie gry
l) zawodnik zaczyna krwawić w czasie trwania wymiany
m) rozgrywajÄ…cy zbyt szybko wbiega pod siatkÄ™ w czasie
wykonywania zagrywki
n) atak zawodnika linii obrony
o) piłka dotyka antenki lub taśmy bocznej po stronie sędziego
drugiego
p) piłka dotyka antenki lub taśmy bocznej po stronie sędziego
18 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
pierwszego
q) zawodnik ciÄ…gnie przeciwnika za koszulkÄ™ pod siatkÄ…
r) zawodnik linii ataku blokuje piłkę z zagrywki przeciwnika
s) zawodnik linii obrony blokuje piłkę z zagrywki przeciwnika
* ale tylko je\
eli sędzia pierwszy nie jest w stanie tego zauwa\
yć.
Rozdział 2
METODY PRACY
" Przed, podczas i po meczu
" Podział obowiązków podczas gry
" Współpraca
" Kary
" Prośba o przerwę regulaminową
" Pytania
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 19
METODY PRACY
Przed meczem
Siatka
SiatkÄ™ nale\
y sprawdzić w odpowiednim czasie przed losowaniem, tak aby zespoły
mogły rozgrzewać się na siatce zaraz po przeprowadzeniu losowania. Sędziowie
powinni sprawdzić czy siatka jest odpowiednio naciągnięta i jeśli to potrzebne powinni
ją wyregulować. Sędzia drugi sprawdza wysokość siatki. Sędzia pierwszy mu asystuje.
Piłki
Sędzia II sprawdza piłki meczowe: czy wszystkie mają odpowiednie parametry, to samo
ciśnienie wewnątrz, itp. Następnie wybiera prawidłowe i w obecności sędziego
pierwszego zaznacza je oraz podpisuje piłki meczowe i rezerwowe. Po tej czynności
sędzia drugi odpowiedzialny jest za piłki meczowe.
Losowanie
Losowanie powinno być przeprowadzone przy lub blisko stolika sekretarza zawodów.
Zgodnie z przepisami gry sędzia pierwszy przeprowadza losowanie (Przepis 7.1).
Praktycznie sędzia drugi powinien być tak\
e obecny przy losowaniu. Sędzia pierwszy
podaje wynik losowania sekretarzowi zawodów.
WSKAZÓWKA Sędzia pierwszy prosto i wyraz
nie powinien powiedzieć:
Który zespół zagrywa i po której stronie boiska
Rozgrzewka
20 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
Jedynie sędzia pierwszy gwi\
d\
e na poczÄ…tek i koniec rozgrzewki.
Podający piłki
Zgodnie z przepisami gry sędzia pierwszy kontroluje pracę podających piłki (Przepis
24.2.2) Chocia\
w niektórych sytuacjach jest to łatwiejsze dla sędziego drugiego, będąc
bli\
ej nich łatwiej mu skontaktować się z nimi i powinien to zrobić.
Podający piłki muszą być poinformowani, \
e mają trzymać piłki pod specjalnym
nadzorem. Nale\
y pokazać podającym jak zaznaczone są piłki meczowe i
poinformować ich, \
e nie mogą dawać tych piłek zawodnikom podczas rozgrzewki w
czasie meczu, w przerwach itp.
Na zawodach międzynarodowych występują tak\
e wycierający podłogę. Na zawodach
krajowych, podający piłkę ulokowany blisko sędziego drugiego jest często te\

wycierającym podłogę. Gdy jest to potrzebne, sędzia drugi powinien sprawdzić jakość
wycierania podło\
a. Wielkie znaczenie ma wówczas dobry kontakt z wycierającym.
W wyjÄ…tkowych przypadkach (tylko na poziomie krajowym) mo\
liwym jest akceptacja
obecności tylko pięciu podających piłki. W takim przypadku powinni oni znajdować się
po jednym w ka\
dym rogu boiska oraz jeden blisko sędziego drugiego. W tym wypadku
podający piłkę znajdujący się w rogu po prawej stronie sędziego pierwszego, obsługuje
te\
pozycję za sędzią pierwszym. Wa\
nym jest, aby sędzia drugi miał podającego piłki
blisko siebie dla uniknięcia podawania piłek przez członków zespołu lub przez siebie
samego.
Pierwsza zagrywka
Przed pierwszą zagrywką w meczu sędzia drugi podaje dwie piłki podającym (jeśli są
u\
ywane), sprawdza ustawienia początkowe i dopiero wtedy podaje piłkę
zagrywajÄ…cemu poprzez Å‚agodne potoczenie.
Podczas meczu
Przed i między setami
Przed ka\
dym setem trenerzy sÄ… zobowiÄ…zani do dostarczenia kartek z ustawieniem
początkowym sekretarzowi zawodów lub sędziemu drugiemu. Początek przerwy między
setami zaczyna się liczyć od momentu zakończenia ostatniej akcji w secie. Przerwa ta
kończy się po trzech minutach,natomiast kartki z ustawieniem powinny być dostarczone
natychmiast po zakończonym secie. Wtedy sekretarz zawodów ma czas na zapisanie
ustawieÅ„ w protokole zawodów. Po 2½ min sÄ™dzia drugi powinien gwizdnąć i zespoÅ‚y
winny wejść bezpośrednio na pole gry (bez ustawiania się na linii!). Następnie sędzia
drugi sprawdza zgodność ustawienia w ciÄ…gu pozostaÅ‚ej ½ minuty.
Dostarczone kartki z ustawieniem nie mogą być zmienione, o ile nie jest to oczywista
pomyłka. Ustawienia początkowe zespołów nale\
y utrzymywać w tajemnicy przez cały
czas (nie dotyczy to sędziów i sekretarza). Zespoły nie mogą korygować ustawienia w
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 21
zale\
ności od ustawienia przeciwnika. W praktyce sędzia drugi czeka, a\
otrzyma kartki
z ustawieniem od obu zespołów i wtedy podaje je sekretarzowi. Zalecane jest, aby drugi
sędzia sprawdził czy zawodnicy podani na kartce z ustawieniem są wpisani do
protokołu zawodów. Je\
eli sekretarz otrzyma kartkę z ustawieniem bezpośrednio od
trenera, powinien zaczekać z zapisem do protokołu do czasu otrzymania kartek od obu
zespołów.
W przypadku gdy kapitan prosi o sprawdzenie ustawienia swojego zespołu, sędzia
drugi dokonuje tego. Najprościej jest zapytać sekretarza, kto jest na zagrywce w tym
zespole. Wtedy sędzia w oparciu o posiadaną kartkę z ustawieniem danego zespołu
informuje kapitana o pozycjach zawodników. Informuje on jednak tylko o ustawieniu
tego zespołu, nigdy o przeciwnikach! Sprawdzenia tego dokonuje dyskretnie, niczego
nie podpowiadajÄ…c przeciwnikowi.
Przed pierwszÄ… zagrywkÄ… w ka\
dym secie, sędzia drugi powinien sprawdzić ustawienie
zawodników na boisku zgodnie z otrzymanymi kartkami. Jest zalecane, aby
poinformować zespół, jeśli jakiś zawodnik zajmuje błędną pozycję. Nale\
y to zrobić
bardzo dyskretnie i w sposób nie zdradzający ustawienia przeciwnikowi. Inteligentny
sędzia nie wywołuje kontrowersji! Po sprawdzeniu ustawienia zespołu, sędzia informuje
Libero o mo\
liwości wejścia na pole gry. Po sprawdzeniu obu zespołów sędzia drugi
pokazuje odpowiednią sygnalizacją sędziemu pierwszemu, \
e wszystko jest w
porzÄ…dku.
Sędzia drugi powinien podać piłkę zawodnikowi, który wykonuje pierwszą zagrywkę w
pierwszym i piÄ…tym secie, je\
eli gra jest prowadzona przy u\
yciu trzech piłek.
Gdy u\
ywa się tylko jednej piłki w meczu, sędzia drugi powinien trzymać piłkę podczas
przerw dla odpoczynku i w przerwach między setami. Jednak jego podstawowym
zadaniem podczas przerw dla odpoczynku jest dopilnowanie, aby oba zespoły opuściły
boisko.
Podczas przerw między setami sensownym jest utrzymywanie kontaktu pomiędzy
innymi członkami komisji sędziowskiej. Dla przykładu mo\
na powiedzieć sekretarzowi,
aby dodatkowo sprawdził protokół. Na poziomie międzynarodowym nie jest zalecane
chodzenie do sędziego pierwszego i rozmawianie o grze, czy te\
przekazywanie jakichÅ›
uwag. Jednak je\
eli jest coÅ› do przekazania, nale\
y u\
yć do tego dyskretnego gestu.
Kontrola Å‚awek rezerwowych
Podczas meczu, wa\
nym zadaniem sędziego drugiego jest kontrola ławek
rezerwowych. Obserwować musi on zachowanie członków zespołu oraz
przygotowywane prośby o zmianę lub przerwę dla odpoczynku.
WSKAZÓWKA: nale\
y zwrócić szczególną uwagę na zespół,
który właśnie przegrał wymianę piłek.
Najlepsza pozycja
22 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
Wa\
ną sprawą dla sędziego drugiego jest znalezienie dla siebie najlepszej z
mo\
liwych pozycji do wypełniania swoich obowiązków. Trzeba czytać grę,
przewidywać co za chwilę się wydarzy i ustawić się tak, aby jak najlepiej móc widzieć
sytuację i być pewnym czy powstał błąd. Dlatego nale\
y poruszać się podczas gry i
dawać wyraz temu, i\
jest się aktywnym. Unikać jednak nale\
y niepotrzebnych czy
przesadzonych ruchów. Generalnie, sędzia drugi powinien zawsze stać w pozycji
neutralnej = ramiona równolegle do linii bocznej, najlepiej równo na obu nogach.
Nale\
y stać wewnątrz strefy zmian. Trzeba sobie wyobrazić, \
e jest siÄ™ przywiÄ…zanym
do słupka przez dwie niewidoczne elastyczne linki o długości 1 do 2 metrów, które
pozwalają widzieć wszystko, cofać się i poruszać się przy siatce przy bardzo
szybkich atakach.
Jeśli gra odbywa się po stronie sędziego drugiego, powinien on cofnąć się parę kroków
do tyłu dla lepszej widoczności. Pole obserwacji jest wtedy lepsze, nie trzeba poruszać
głową w celu obserwacji szybkich wydarzeń z bliskiego dystansu. Z drugiej strony nie
jest wskazane stanie zbyt daleko od obserwowanego miejsca. Dla przykładu: łatwiej jest
obserwować grę, która toczy się po stronie sędziego pierwszego, je\
eli siÄ™ stanie bli\
ej
pola gry.
W momencie zagrywki nale\
y kontrolować prawidłowość ustawienia zawodników
zespołu odbierającego. Kilka czynników decyduje o pozycji sędziego. Teoretycznie
najlepiej byłoby stanąć w takiej samej odległości od linii środkowej, co obserwowani
zawodnicy. Tego jednak zrobić nie mo\
emy! Dla sprawdzenia bocznego ustawienia
najlepszą pozycją byłoby przecie\
miejsce za linią końcową. W chwilę póz
niej
musielibyśmy jednak znalez
ć się pod siatką. Biegać jednak przecie\
nie będziemy!
Powinno się wziąć tak\
e pod uwagę swoją pozycję, gdy słupek jest bardzo opatulony
(gruby). Szeroki słupek czyni pracę sędziego drugiego trudniejszą.
Z i bez sędziów linowych
Je\
eli nie ma sędziów liniowych, praca sędziego drugiego wiele się nie ró\
ni. Asystuje
się sędziemu pierwszemu, kontrolując dotknięcia bloku, sytuacje blisko siatki i piłki
blisko antenki po swojej stronie. Zwykle powinno się zostawić decyzję czy piłka jest w
boisku czy autowa sędziemu pierwszemu.
Zawsze najlepiej jest ustawiać się po stronie zespołu odbierającego. Gdy piłka
przechodzi w pobli\
u antenki, nale\
y obserwować czy ma to miejsce w przestrzeni
przejścia czy te\
poza nią. Jeśli po stronie zespołu odbierającego nie ma bloku, wtedy
nie ma potrzeby sprawdzania mo\
liwego dotknięcia siatki.
% Po meczu
Gdy sędzia pierwszy kończy mecz, sędzia drugi idzie do sędziego pierwszego (po
prawej stronie siatki) i staje tam (sędzia pierwszy staje po drugiej stronie siatki).
Zawodnicy dziękują sobie za grę, a kapitanowie zespołów sędziom. Dlatego obaj
sędziowie muszą być razem.
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 23
 % Podział obowiązków podczas gry
Powodem tego, \
e powołuje się dwóch sędziów na mecz jest konstatacja, i\
sędzia I nie
jest w stanie śledzić wszystkich wydarzeń na boisku i poza nim. Głównie musi sięon
koncentrować na grze z piłką, chocia\
winien być te\
świadomym tego, co dzieje się
wokół boiska i z zawodnikami uczestniczącymi w grze. Głównym zadaniem sędziego II
jest kontrola wszystkiego, co dzieje się poza grą piłką.
Podczas gry wymaga to ruchu, przechodzenia na jednÄ… bÄ…dz
drugÄ… stronÄ™ siatki, w
zale\
ności jak piłka zmienia strony boiska tak, aby być zawsze po stronie zespołu
odbierającego (broniącego). Fizyczne przesunięcie się na drugą stronę powinno
nastąpić po wykonaniu ataku i gdy piłka znalazła się po stronie dru\
yny broniÄ…cej.
Jeśli piłka jest  przebita na stronę przeciwną, sędzia II przechodzi za słupkiem i
zajmuje nową pozycję. Obserwuje bowiem zespół, który nie posiada piłki - zespół który
będzie bronił atak. Sędzia drugi musi być zdolny do szybkiego przemieszczania się na
stronę zespołu broniącego, aby mo\
liwie jak najlepiej obserwować blokujących i
mo\
liwy kontakt z siatką. Właściwym czasem do zmiany stron będzie zwykle moment
ostatniego uderzenia piłki przez zespół atakujący.
Jedynie sędzia I mo\
e odgwizdać błąd ataku zawodnika linii obrony. Sędzia pierwszy
musi być pewny, \
e następujące fakty miały miejsce:
" zawodnik rzeczywiście gra w linii obrony
" wyskok zawodnika atakującego miał miejsce w polu ataku lub jego przedłu\
eniu
" piłka jest całkowicie powy\
ej górnej taśmy siatki w momencie uderzenia
" piłka całkowicie przeszła na stronę przeciwnika lub dotknęła bloku
Co się tyczy dwóch pierwszych pozycji, sędzia II, znając dobrze ustawienie zawodników
oraz być mo\
e miejsce odbicia siÄ™ atakujÄ…cego, mo\
e dać odpowiedni znak swojemu
koledze (jeśli to potrzebne).
Sędzia drugi ma prawo gwizdnąć, gdy zawodnik linii obrony blokuje piłkę. Jednak
musi być pewnym \
e:
" jest on rzeczywiście zawodnikiem linii obrony
" piłka dotknęła blokującego
lub
" zawodnik uczestniczył w spełnionym bloku zespołowym
Sytuacja ta zwykle ma miejsce, gdy rozgrywający gra w polu obrony, a następnie
blokuje piłkę, która jest atakowana przez przeciwnika po złym przyjęciu (piłka po
odbiorze lub obronie przechodzi na stronÄ™ przeciwnÄ… i jest atakowana).
Podczas obserwacji zawodników blokujących i sytuacji przy siatce zwykle powinno się
to sprawdzać w następującej kolejności:
1. Obserwacja Linia środkowa i dolna część siatki
2. Miejsce odbicia Linia środkowa
3. Zawodnicy i ich pozycja górna Dolna część siatki
24 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
4. Blokowanie Górna część siatki
5. Zawodnicy i ich pozycja dolna Dolna część siatki
6. Upadek i obrót zawodnika Dolna część siatki i linia środkowa
Punkty 4 i 5 dotyczą obu zespołów poniewa\
sędzia I zwykle w tym czasie podą\
a za
piłką.
Bardzo wa\
nym jest, by uwa\
ać szczególnie na linię środkową, dopóki wszyscy
zawodnicy od niej nie odejdÄ….
Pamiętać trzeba, \
e je\
eli zawodnik opadł na boisko po akcji bloku, a następnie
odzyskując swoją równowagę dotyka siatkę, nie powinno się gwizdać poniewa\

dotknięcie siatki nastąpiło po akcji blokowania.
Sędzia drugi musi koncentrować się na swoich własnych obowiązkach i unikać
podÄ…\
ania za grÄ…. To mo\
e być trudne, szczególnie jeśli nie ma się du\
ego
doświadczenia.
% Współpraca
Współpraca z sędzią pierwszym
Przy szybkiej grze sędziowie muszą wykonywać wiele czynności i sprawdzać wiele
ró\
nych zdarzeń w krótkim czasie. Jest to mo\
liwe do wykonania, je\
eli sędziowie sobie
wzajemnie pomogą. Sędzia powinien spojrzeć na swojego kolegę prawie po ka\
dej
akcji, celem upewnienia się co do prawidłowej oceny obserwowanej wymiany.
Wskazanym jest utrzymywanie kontaktu wzrokowego ze swoim kolegÄ… w momencie
gwizdnięcia! Sędziowie, którzy dobrze ze sobą współpracują, zwiększają znacznie
szanse na dobre sędziowanie i inni uczestnicy gry natychmiast zauwa\
ajÄ…, i\
sędziowie
stanowią zgrany zespół.
Sygnalizacja
Sędzia drugi winien wykonywać swoją sygnalizację stojąc po stronie zespołu, który
przegrał akcję, w pobli\
u przedłu\
enia linii środkowej.
WSKAZÓWKA: Je\
eli musisz zrobić więcej ni\
jeden krok,
zanim wykonasz sygnalizacjÄ™, to znaczy,
i\
zapewne stałeś zbyt daleko od linii środkowej!
Sędzia drugi gdy wykonuje sygnalizację zawsze musi stać w miejscu. Jeśli gwi\
d\
Ä…c
błąd nie znajduje się we właściwym dla wykonania sygnalizacji miejscu, nale\
y przejść
tam jak najszybciej, zatrzymać się i dopiero wówczas wykonać sygnalizację. Je\
eli z
kolei decyzję o błędzie podjął sędzia pierwszy, to powinien on wykonać swoją
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 25
sygnalizacjÄ™ na tyle spokojnie, \
eby sędzia drugi zdą\
ył przesunąć się na właściwe
miejsce, zanim sędzia pierwszy wska\
e zespół wykonujący następną zagrywkę.
Je\
eli błąd gwi\
d\
e sędzia pierwszy, sędzia drugi winien wykonać taką samą
sygnalizację z lekkim opóz
nieniem. Wymaga to jednak utrzymywania dobrego kontaktu
wzrokowego pomiędzy sędziami. Zgrane wykonanie sygnalizacji przez obu sędziów
robi znakomite wra\
enie!
Je\
eli błąd gwi\
d\
e sędzia drugi, sygnalizacja winna być wykonana w następującym
porzÄ…dku:
Sędzia drugi sędzia pierwszy
1) gwizdnięcie błędu (nic!)
2) wskazanie błędu (nic!)
3) wskazanie zespołu zagrywającego
wskazanie zespołu zagrywającego (tu\
za sędzią I)
Je\
eli sędzia drugi gwizdnął, sygnalizacja winna zostać wykonana po stronie zespołu
popełniającego błąd. Zatem, je\
eli zespół po prawej popełnił błąd dotknięcia siatki,
sędzia drugi winien stanąć po prawej stronie siatki w momencie wykonywania
sygnalizacji.
W przypadku zasygnalizowania błędu ustawienia, sędzia drugi musi zawsze wskazać
na koniec sygnalizacji zawodnika lub zawodników popełniających błąd. Wskazane
jest tak\
e, by sędzia był przygotowany do werbalnego wyjaśnienia natury błędu i
wskazania ustawienia prawidłowego.
Sędzia drugi nie jest upowa\
niony do decydowania o wszystkich błędach w czasie gry.
Często jednak zdarzają się błędy zauwa\
one przez sędziego drugiego, chocia\
sÄ… w
kompetencji sędziego pierwszego. Sędzia drugi mo\
e wówczas wykorzystać
pomocniczą sygnalizację dla poinformowania pierwszego sędziego o zaistniałym
błędzie. Sygnalizacja taka winna być wykonywana dyskretnie, na wysokości klatki
piersiowej i tylko przez krótką chwilę. Nale\
y zdawać sobie sprawę w jakich
sytuacjach nale\
y pomagać sędziemu pierwszemu. Otó\
dotyczy to tylko sytuacji, gdy
sędzia pierwszy nie jest w stanie zaobserwować błędnej akcji lub gdy jego uwaga
skupiona jest na innym miejscu boiska.
W szczególności sygnalizacja pomocnicza musi mieć rzeczywiście charakter pomocy, a
nie sprawiać wra\
enie, i\
sędzia drugi chce wejść w kompetencje sędziego pierwszego.
Tylko w wyjątkowych sytuacjach sędzia drugi mo\
e nalegać na podjęcie decyzji zgodnie
z jego wskazaniem w sprawie nie le\
Ä…cej w jego kompetencjach! Mo\
e tak się zdarzyć,
jeśli sędzia pierwszy robi oczywisty błąd. W takim wypadku wyraz
na i jednoznaczna
sygnalizacja mo\
e uratować całą sytuację.
Sędziowie, którzy mają okazję sędziować ze sobą wiele spotkań, wypracowują sobie
często skuteczne zasady współpracy. Znają się ju\
bardzo dobrze i wystarczy
minimalny gest lub spojrzenie, by wyrazić swoją opinię. Oczywiście trzeba uwa\
ać, by
nie przyzwyczaić się do jednego rodzaju wymiany informacji, albowiem sygnalizacja
26 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
taka jest niezrozumiała dla innych sędziów. Podobnie nie nale\
y stosować sygnałów
zrozumiałych przez zespoły!
Czasem niektórzy sędziowie wykonują sygnał w rodzaju  nic nie było - wskazując, i\

uwa\
ajÄ…, \
e nie popełniono błędu. Nie jest to jednak element oficjalnej sygnalizacji,
więc nie wolno u\
ywać takiego gestu w ogóle!
Przekazywanie informacji o zachowaniu się członków zespołu
Obaj sędziowie winni wykazywać się taką samą uwagą w obserwacji zachowania się
członków zespołów. Sędzia drugi ze względu na miejsce wykonywania swoich
obowiązków znacznie skuteczniej mo\
e obserwować zachowanie się członków
zespołów na ławkach rezerwowych. Wskazane jest zatem, by pokazywał siedzącym na
ławce swoją aktywność w obserwacji ich zachowania. Je\
eli rzeczywiście sędzia drugi
zauwa\
y jakieś nieprawidłowe zachowanie, winien przekazać werbalnie informację na
ten temat sędziemu pierwszemu.
Współpraca z sekretarzem
Sekretarz to bardzo wa\
ny członek zespołu sędziowskiego. Sędzia drugi winien zatem
kontrolować jego pracę. Szczególnie przerwy w grze są znakomitą okazją do
zaobserwowania, czy sekretarz jest aktywny i skoncentrowany na swoich obowiÄ…zkach.
Wa\
ne, by sekretarz odczuwał, i\
jest członkiem całego zespołu. Je\
eli to konieczne,
nale\
y tak\
e wesprzeć sekretarza w jego obowiązkach, udzielając mu odpowiednich
instrukcji lub wyjaśnień.
Je\
eli sekretarz zauwa\
y jakąś nieprawidłowość, zawiadamia o tym sędziego drugiego.
Ten winien natychmiast przerwać grę gwizdkiem, wykonać sygnalizację nakazującą
powtórzenie akcji i udać się natychmiast do stolika sekretarza i sprawdzić, jaki problem
wystąpił. Wówczas zobowiązany jest on podjąć odpowiednie decyzje.
Sankcje
W trakcie karania zawodników lub zespołów jest niezwykle wa\
ne, by jasne było:
" kto jest karany,
" jaka sankcja jest stosowana,
" czy sankcja została prawidłowo zapisana w protokole.
W momencie, gdy sędzia pierwszy pokazuje kartkę, sędzia drugi musi zwrócić uwagę
na to, któremu członkowi zespołu jest ona pokazywana. Je\
eli to konieczne, sędzia
pierwszy mo\
e pokazać wyraz
nie numer zawodnika, który jest karany. Sędzia drugi
winien następnie podejść do stolika sekretarza i sprawdzić poprawność dokonanego
zapisu - bez opóz
niania gry.
Sankcje zapisywane są w odpowiednim polu w protokole. Zapis powinien zostać
dokonany sprawnie.
Je\
eli karany jest członek zespołu spoza zawodników, nale\
y być pewnym, której osoby
sankcja dotyczy. Je\
eli masz jakąkolwiek wątpliwość, podejdz
do sędziego pierwszego i
zapytaj!
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 27
 WSKAZÓWKA: W przypadku wątpliwości nie pozwól na wznowienie gry,
zanim nie będzie jasne kto i w jaki sposób został ukarany.
Prośba o zmianę / przerwę dla odpoczynku
Nale\
y przywiązywać uwagę do stosowania właściwej procedury w czasie
przyznawania przerw dla odpoczynku lub dla zmiany zawodników. Je\
eli zostanie
w takiej sytuacji popełniony błąd, jego konsekwencje mogą być bardzo powa\
ne.
W sytuacjach skrajnych mogą nawet prowadzić do konieczności powtórzenia meczu.
Sędzia drugi winien zawsze zwracać uwagę na następujące elementy:
1) Obserwować, czy ktoś zgłasza prośbę o zmianę lub o przerwę dla odpoczynku
2) Sprawdzić kto zgłasza tę prośbę
Czy ta osoba ma prawo do zgłaszania takiej prośby?
Czy prośba zgłoszona jest z u\
yciem oficjalnej sygnalizacji?
Czy jest to właściwa sygnalizacja?
3) Czy mo\
liwa jest realizacja prośby?
Czy zespół ma jeszcze do dyspozycji zmiany zawodników / przerwy?
Czy jest jeszcze przed gwizdkiem sędziego pierwszego na zagrywkę?
4a) Je\
eli na wszystkie pytania w punktach 2) i 3) odpowiedz
brzmi TAK, to:
U\
yj gwizdka i wykonaj sygnalizację spełniając prośbę zespołu!
Lecz pamiętaj: nie gwi\
d\
, je\
eli nie są spełnione wszystkie warunki z
punktów 2) i 3)!
W przypadku prośby o przerwę dla odpoczynku wska\
tak\
e zespół, który
prośbę zgłosił.
4b) Je\
eli chocia\
na jedno z pytań z punktów 2) i 3) odpowiedz
brzmi NIE, to
zespół zgłosił prośbę nieregulaminową:
- je\
eli jest to pierwsza taka sytuacja meczu i nie powoduje ona opóz
nienia w
grze, sędzia winien tylko w jak najkrótszy sposób wyjaśnić, dlaczego prośba
zostaje odrzucona. U\
ywać nale\
y tylko technicznych sformułowań, jak w
Przepisach. W przeciwnym bowiem wypadku, to sędzia będzie powodował
opóz
nienie w grze, co jest niedopuszczalne!
- je\
eli prośba nieregulaminowa powoduje opóz
nienie gry, zespół musi zostać
ukarany za opóz
nianie.
Je\
eli sędzia drugi gwizdnął po zgłoszeniu prośby nieregulaminowej, uznać nale\
y, i\

zespół spowodował opóz
nienie gry i musi zostać za to ukarany.
PRZYKA
AD:
Je\
eli zespołowi przyznano trzecią przerwę dla odpoczynku, musi ona zostać jak
najszybciej odwołana, a zespół ukarany w odpowiedni sposób.
28 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
Uwaga: Tylko sędzia pierwszy decyduje o stosowaniu sankcji
5a) W przypadku zmiany zawodników:
Nale\
y podejść do miejsca skrzy\
owania się linii bocznej i linii ataku i stanąć
przodem do siatki.
Poczekać zanim obaj zamieniani zawodnicy nie staną po obu stronach linii
bocznej.
Spojrzeć w kierunku sekretarza.
Przed meczem powinno się poinstruować sekretarza, by w tej sytuacji
spojrzał na sędziego drugiego i podniósł jedną rękę dla wskazania, i\
:
- fakt zmiany został zauwa\
ony,
- zmiana jest dozwolona,
- zmiana jest zapisywana w protokole.
Mo\
na podpowiedzieć sekretarzowi numery zmienianych zawodników
(je\
eli nie ma tabliczek do zmian z numerami). Najpierw podaje siÄ™ numer
zawodnika schodzÄ…cego, bo tÄ™ liczbÄ™ sekretarz najpierw musi znalez
ć w
protokole (np.  schodzi 5, wchodzi 13 ). Je\
eli sekretarz podniesie rękę,
oznacza to i\
zmiana mo\
e nastąpić. Sekretarz po przekazaniu tego
sygnału, mo\
e opuścić rękę w czasie dokonywania zapisu.
Dokonuje się zmiany zawodników
Sędzia drugi wykonuje następujący gest: wskazuje ręką bli\
szÄ… boiska
zawodnika schodzącego, a drugą ręką zawodnika zmieniającego.
Następnie wykonuje ruch krzy\
ujÄ…cy przed sobÄ… ramiona.
Zmiany dokonuje siÄ™, je\
eli sekretarz podniósł jedną rękę - nie czeka się,
a\
podniesie obie ręce w górę. Je\
eli nale\
y dokonać więcej ni\
jednÄ…
zmianę, są one dokonywane odrębnie pod nadzorem sędziego drugiego,
który winien upewnić się za ka\
dym razem, czy zmiana została
zauwa\
ona i zapisana przez sekretarza.
Nale\
y zaczekać na potwierdzenie zapisania zmiany
Sekretarz powinien unieść obie ręce po zakończeniu wpisywania zmiany
do protokołu.
Nale\
y poinformować odpowiedniego trenera i sędziego pierwszego, je\
eli
była to 5-ta lub 6-ta zmiana. Je\
eli zmieniony został kapitan zespołu,
nale\
y dowiedzieć się, kto będzie teraz pełnił jego funkcję, a następnie
poinformować o tym sędziego pierwszego poprzez wskazanie właściwego
zawodnika, a ten z kolei powinien podnieść rękę do góry na znak, \
e
przyjÄ…Å‚ obowiÄ…zki kapitana.
Protokołu nie sprawdza się przy ka\
dej zmianie, mo\
na to zrobić w czasie przerw
dla odpoczynku i między setami. Nale\
y nauczyć się czytać protokół do góry
nogami!
Nale\
y dać sędziemu pierwszemu sygnał  OK
Sygnał OK to uniesione w górę obie ręce.
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 29
 WSKAZÓWKA Nie wolno dotykać zawodników w \
adnym przypadku,
a podczas zmian w szczególności
5b) W przypadku przerwy dla odpoczynku nale\
y:
" sprawdzić czy wszyscy zawodnicy opuścili pole gry i podeszli do ławki
rezerwowych
" wykorzystać przerwę. Podejść do sekretarza i sprawdzić poprawność zapisów
w protokole.
" sprawdzić zachowanie odpoczywających zawodników.
" gwizdnąć po 30 sekundach i pokazać zawodnikom, \
e powinni ju\
wchodzić na
boisko.
" poinformować właściwego trenera i sędziego pierwszego, je\
eli była to druga
przerwa dla odpoczynku.
" dać sędziemu pierwszemu sygnał  OK
% PYTANIA DOTYCZ
CE METOD PRACY
M-1. Jak powinien zachować się sędzia, je\
eli zwrócono się do niego w następujący
sposób:
a) trener powiedział:  Oni robią błąd ustawienia!
b) sekretarz krzyknął w czasie wymiany:  Zły zawodnik zagrywał!
c) trener zapytał:  Dlaczego pan gwizdnął?
d) po gwizdnięciu i zasygnalizowaniu dotknięcia siatki, kapitan zapytał:  Kto
dotknÄ…Å‚ siatki?
e) zawodnik zapytał:  Dlaczego pan gwizdnął?
M-2. Jak powinieneś się zachować, je\
eli jako sędzia drugi otrzymałeś kartkę z
ustawieniem od jednego z zespołów?
M-3. W czasie sprawdzania ustawienia zespołu przed rozpoczęciem seta zauwa\
yłeś,
\
e dwaj zawodnicy z jednego zespołu nie stoją prawidłowo. Co powinieneś
zrobić?
M-4. Kto podaje zagrywającemu piłkę przed pierwszą zagrywką
a) przed pierwszym setem?
b) przed piÄ…tym setem?
M-5. Czy sędzia drugi mo\
e trzymać piłkę w czasie przerw dla odpoczynku, czy te\
:
a) mo\
e ją trzymać zawodnik, który będzie wykonywał zagrywkę (je\
eli gra siÄ™
jedną piłką)?
b) mo\
e ją trzymać podawacz, je\
eli mecz rozgrywany jest trzema piłkami?
M-6. W którym momencie sędzia drugi winien rozpocząć odliczanie czasu trwania
przerwy pomiędzy setami?
30 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
M-7. Po jakim czasie powinien sędzia drugi gwizdnąć dając sygnał na wejście na
boisko na koniec przerwy pomiędzy setami?
M-8. Po jakim czasie powinien sędzia drugi gwizdnąć na zakończenie przerwy dla
odpoczynku?
M-9. Wymień przypadki, gdy sędzia drugi winien stanąć nieco dalej od słupka.
M-10. Wymień przypadki, gdy właściwym jest, by sędzia drugi wykonał wyraz
nie (a nie
dyskretnie) gest sugerujący sędziemu pierwszemu popełnienie błędu.
M-11. Co powinien zrobić sędzia drugi, gdy sędzia pierwszy pokazuje numer
zawodnika, który jest karany?
M-12. Jako sędzia drugi przekazujesz sekretarzowi, i\
jeden z trenerów otrzymał \
ółtą
kartkę. Sekretarz wygląda jednak na zagubionego. Co powinieneś zrobić?
M-13. Do sędziego drugiego zgłaszane jest \
ądanie dokonania zmiany. W którym
momencie sędzia gwi\
d\
e, aby przyznać zmianę?
M-14. W czasie trwania seta odrzuciłeś - jako sędzia drugi - prośbę trenera
o przyznanie trzeciej przerwy dla odpoczynku. Pod koniec tego seta ten sam
trener poprosił o dokonanie zmiany. Wiesz, i\
zespół ten dokonał ju\
sześciu
zmian. Co powinieneś zrobić?
M-15. Zawodnik wykonał atak odbijając się spoza boiska. Na co nale\
y zwrócić uwagę
w takiej sytuacji?
M-16. Organizatorzy zdołali zapewnić obecność tylko pięciu podawaczy.
a) czy nale\
y zagrać systemem trzech piłek,
b) jak rozmieścić podawaczy?
c) dlaczego w ten sposób?
M-17. Je\
eli przed wykonaniem zagrywki widzisz, i\
zespół przyjmujący jest
nieprawidłowo ustawiony, czy powinieneś zwrócić zawodnikom uwagę, tak aby
nie popełnili błędu?
M-18. Sędzia drugi zorientował się w czasie trwania wymiany, \
e niewłaściwy zawodnik
wykonał zagrywkę. Czy powinien przerwać grę gwizdkiem?
M-19. Czy zespół powinien być ukarany, je\
eli jego ustawienie poczÄ…tkowe jest
niezgodne z kartkÄ… na ustawienie?
M-20. Sędzia pierwszy gwizdnął, dając sygnał na wykonanie zagrywki. Zaraz po tym
gwizdnął sędzia drugi, chcąc przyznać przerwę dla odpoczynku. Czy sędzia
pierwszy ma racjÄ™, je\
eli nakazuje powtórzyć akcję i niezwłocznie ponawia
sygnał na zagrywkę, bez przyznania przerwy dla odpoczynku?
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 31
M-21. Czy trener mo\
e skorygować numery zawodników w protokole, je\
eli zarówno
on, jak i kapitan zespołu podpisali ju\
protokół (dwóch zawodników wzięło ze
sobą złe koszulki)?
M-22. Czy kapitan zespołu mo\
e indagować sędziego drugiego o wszystkie podjęte w
meczu decyzje przez sędziów?
M-23. W pewnych przypadkach sędzia drugi winien sygnalizować liczbę przyznanych
przerw dla odpoczynku i zmian zawodników.
a) w jakich przypadkach tak się powinien to zrobić?
b) komu powinien to zasygnalizować?
M-24. Kapitan zespołu prosi o sprawdzenie ustawienia swojego zespołu. Czy sędzia
drugi winien udzielić informacji przedstawiając ustawienie prawidłowe?
M-25. Kapitan zespołu prosi o sprawdzenie ustawienia zespołu przeciwników. Czy
sędzia drugi winien udzielić informacji przedstawiając ustawienie prawidłowe?
M-26. Dlaczego istotne jest by zmierzyć wysokość siatki z odpowiednim
wyprzedzeniem przed losowaniem.
M-27. Jesteś sędzią drugim. Przed rozpoczęciem seta zawodnicy ustawiają się na
boisku w następujący sposób:
Na Å‚awce rezerwowych siedzÄ… zawodnicy z numerami 3, 4 i 5. Co powinieneÅ›
zrobić, skoro kartka z ustawieniem zawiera zapis:
32 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
Rozdział 3
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 33
UMIEJSCOWIENIE S
DZIEGO
" Wa\
ne czynnik
" Metody
" Pytania
WAśNE CZYNNIKI
Obserwacja ustawienia zespołów jest jednym z najwa\
niejszych zadań sędziego
drugiego.
Przy realizacji tego zadania pomocne są następujące czynniki:
znajomość taktyki
doświadczenie
znajomość zespołów
znajomość członków zespołów
kartki z ustawieniem
protokół zawodów
34 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
Znajomość taktyki
Sędzia, który był zawodnikiem i/lub trenerem, podczas swoich lat aktywności zdobył
wiedzÄ™ o tym, jak mo\
na ustawić zawodników do odbioru zagrywki, jak utrudnić
odczytanie gry przeciwnikowi poprzez ustawienie, itp. i dlatego o wiele Å‚atwiej jest mu
zrozumieć, co się dzieje na boisku. Przychodzi mu to wręcz intuicyjnie.
Doświadczenie
Długoletnie doświadczenie sędziowskie powoduje, \
e wiele ró\
nych punktów widzenia,
sposobów myślenia i wiele reakcji przychodzi automatycznie. Natomiast sędzia, który
nie ma doświadczenia, musi być bardzo skoncentrowany i wiele wysiłku poświęcić
nauce. Wiele mechanizmów sędziowania musi być realizowane płynnie, w ramach
wytrenowanej techniki. Pozwala to sędziemu skoncentrować się na innych aspektach
gry, które są tak\
e istotne przy podejmowaniu decyzji.
Uzyskanie doświadczenia wymaga regularnego treningu. Przecie\
zespoły trenują
bardzo ciÄ™\
ko, więc dlaczego sędziowie nie mieli by równie\
trenować?
Znajomość zespołów
Jeśli sędzia sędziuje wielokrotnie podczas sezonu lub przez jakiś czas kilkukrotnie
danemu zespołowi, nabywa wiedzy na temat taktyki stosowanej przez dru\
ynÄ™ i
poznaje specyficzne dla tego zespołu rozwiązania. Doskonałym sposobem na szybkie
poznanie dru\
yny jest analiza akcji, ustawień oraz specyficznych zmian / zastąpień.
Mo\
na tego dokonać podczas oglądania meczu z trybuny lub na wideo, co daje
mo\
liwość uzyskania wszystkich interesujących informacji.
Znajomość członków zespołów
Sędziowanie spotkań tym samym zawodnikom wielokrotnie podczas sezonu lub przez
wiele lat daje sędziemu dobrą wiedzę o ich indywidualnych umiejętnościach i
pełnionych funkcjach na boisku.
Równie\
istotne jest, gdy sędzia spotyka zespoły trenowane przez danego trenera.
Najczęściej kolejne dru\
yny poznają bowiem i stosują jego strategię oraz pomysły.
Kartki z ustawieniami
Kartki z ustawieniami mogą być bardzo przydatne w niektórych sytuacjach. Głównie są
one wykorzystywane przed rozpoczęciem seta, gdy sprawdzane jest ustawienie
zespołów na boisku. Jednak istnieją równie\
metody korzystania z nich podczas gry.
Kilka metod zaprezentowanych jest w dalszej części opracowania.
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 35
Protokół
Protokół jest dokumentem, który powinien rozwiązać większość wątpliwości
dotyczących ustawienia. Czerpanie informacji z protokołu wymaga jednak pewnej
wiedzy i umiejętności. Po pierwsze sędzia musi być w stanie pełnić funkcję sekretarza
oraz musi umieć dokonywać wszystkich zapisów związanych z prowadzeniem
protokołu. Następnie sędzia musi przeanalizować sposób prezentacji pewnych
informacji i nauczyć się, jak je uzyskać.
Sekretarz jest osobą, która sprawdza stale protokół. Sędzia drugi mo\
e to zrobić
głównie podczas przerw oraz między setami. Wówczas ma on mo\
liwość
samodzielnego uzyskania informacji z protokołu (który jednak obrócony jest zazwyczaj
do góry nogami).
METODY
Obserwacja ustawienia zespołów, jak napisano ju\
wcześniej, jest jednym z
najwa\
niejszych zadań sędziego drugiego. Sędziowie stosują oczywiście indywidualne
sposoby na właściwe wykonywanie tego zadania, ale bez względu na to, którą metodę
lub który sposób stosuje sędzia, powinien:
- wiedzieć, której metody u\
ywa
- znać kilka metod
Stosowana przez sędziego metoda powinna być przystosowana do jego własnych
umiejętności oraz do poziomu zespołów. Jeśli sędzia drugi sędziuje spotkanie
zespołowi stosującemu ustawienia łatwo rozpoznawalne, wybierze oczywiście prostszą
metodÄ™ ni\
przy sędziowaniu zespołowi z bardziej skomplikowaną taktyką.
Celem sędziego drugiego powinna być
samodzielność w radzeniu sobie z obserwacją ustawienia
na poziomie zawodów, które sędziuje.
Metoda wykorzystywana przez sędziego, powinna pomóc w obserwacji
- zajmowanych pozycji zawodników w ramach zespołu,
- aktualnej pozycji zawodnika
36 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
zarówno przy zagrywce jak i podczas wymiany.
Sędzia drugi powinien tak szybko jak to mo\
liwe być w stanie ustalić ustawienie zespołu
odbierającego. Następnie powinien znalez
ć miejsce, w którym prawdopodobieństwo
wystąpienia błędu jest największe i w to miejsce szczególnie skierować swoją uwagę.
Podstawowym czynnikiem we wszystkich metodach jest obserwacja zawodnika
rozgrywającego. Sędzia drugi powinien stale znać :
" jego aktualnÄ… pozycjÄ™ i
" zawodników obok niego.
Gdy sędzia drugi sprawdza ustawienie zespołu odbierającego zagrywkę, w pierwszej
kolejności powinien ustalić aktualną pozycję rozgrywającego. Skutecznym sposobem
jest znalezienie i zapamiętanie zawodnika w zespole zagrywającym na tej samej
pozycji, co zawodnik rozgrywający zespołu odbierającego (który mo\
e być
nazwany  odpowiadajÄ…cym ). Ustalenie tego zawodnika mo\
e nastąpić gdy tylko
sekretarz wpisze ustawienie do protokołu.
Sposób oparty o obserwację zawodnika  odpowiadającego jest szczególnie przydatny,
gdy rozgrywający zespołu przyjmującego znajduje się przy kolejnej zagrywce w tym
samym miejscu boiska (ale przecie\
na innej pozycji).
Zawodnik grajÄ…cy na tej samej pozycji, co rozgrywajÄ…cy dru\
yny przeciwnej mo\
e być
łatwo zlokalizowany, gdy jego zespół ustawia się do zagrywki. To pozwala na
wygospodarowanie większej ilości czasu na obserwację zespołu odbierającego oraz na
lepsze przygotowanie się do oceny prawidłowości ustawienia.
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 37
Przykład I:
Zespoły mają następujące ustawienia początkowe:
Zespół z lewej strony rozpoczyna grę zagrywką. Sędzia drugi dowiaduje się lub wie
wcześniej, \
e zawodnik nr 4 jest zawodnikiem rozgrywającym zespołu z prawej strony.
To oznacza, \
e zawodnik nr 8 zespołu po lewej stronie ma tą samą pozycję, co
zawodnik rozgrywający zespołu z prawej strony, podczas gdy zespół z prawej strony
odbiera zagrywkÄ™.
Zawodnikiem rozgrywającym w zespole z lewej strony jest zawodnik nr 2, który
rozpoczyna grę na pozycji 2. Zespół z lewej strony rozpoczyna grę zagrywką, zatem
zespół z prawej strony dokona rotacji, gdy wygra akcję i zdobędzie zagrywkę. Wówczas
zawodnik nr 10 w zespole po prawej stronie będzie na tej samej pozycji, co zawodnik
rozgrywajÄ…cy w zespole po lewej stronie (podczas odbioru zagrywki).
Przykład II:
Te same zespoły co w przykładzie pierwszym kilka przejść rotacyjnych póz
niej:
śeby ustalić czy zawodnik rozgrywający nr 4 jest zawodnikiem linii obrony (na pozycji 5)
czy zawodnikiem linii ataku (na pozycji 4) nale\
y spojrzeć na zawodnika zespołu
przeciwnego odpowiadającego mu pozycją. Wiemy z przykładu I, \
e jest to zawodnik nr
8 i obecnie jest on na pozycji nr 5. W zwiÄ…zku z tym zawodnik rozgrywajÄ…cy nr 4
równie\
jest na pozycji nr 5, tak więc jest zawodnikiem linii obrony.
38 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
UWAGA 1: Metoda działa oczywiście pod warunkiem \
e zawodnicy zespołu
zagrywającego stoją na właściwej pozycji!
Tak jest prawie w ka\
dym przypadku, ale nale\
y na to zwracać uwagę.
UWAGA 2: Nale\
y tak\
e pamiętać, \
e dwaj zawodnicy linii obrony, którzy nie
wykonują zagrywki są na pozycjach 5 i 6 bez względu na to, gdzie się
znajdujÄ… w stosunku do zagrywajÄ…cego oraz, \
e zawodnik zagrywajÄ…cy
ma pozycję nr 1 bez względu na to w jakim miejscu stoi w polu zagrywki.
Po ustaleniu pozycji zawodnika rozgrywajÄ…cego, nale\
y na tej podstawie sprawdzić
ustawienie pozostałych zawodników. Dobrze jest wiedzieć, którzy zawodnicy są
ustawieni po przekątnej w stosunku do siebie. W pierwszej kolejności nale\
y
sprawdzić, kto jest po przekątnej z zawodnikiem rozgrywającym, a następnie tak\
e
pozostałych zawodników. Często pełnią oni te same funkcje w zespole, jak np.
odbierający, środkowy itp., co ułatwia zapamiętanie dzięki zrozumieniu ich pozycji z
taktycznego punktu widzenia.
Wiele zespołów grających na najwy\
szym poziomie stosuje tylko dwóch odbierających.
Kontrolowanie tych dwóch zawodników jest tak samo wa\
ne jak kontrolowanie
zawodnika rozgrywajÄ…cego. Zazwyczaj sÄ… oni rozmieszczeni w ustawieniu po
przekątnej. Podczas wielu odbieranych zagrywek są oni umieszczeni w dwóch
głównych miejscach boiska. Czasami jeden z nich jest na lewej stronie boiska a drugi w
jego okolicy. Największe ryzyko wystąpienia błędu ustawienia między nimi szczególnie
ma miejsce, gdy zajmujÄ… oni pozycjÄ™ 3 i 6.
UWAGA: występują dwa takie ustawienia na sześć mo\
liwych ustawień.
Przykład III
Zespoły mają następujące ustawienia początkowe:
Zespół z prawej strony rozpoczyna grę zagrywką. Zawodnikami odbierającymi zespołu
z lewej strony sÄ… zawodnicy o numerach 12 i 1 (zawodnik nr 4 jest zawodnikiem
rozgrywajÄ…cym).
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 39
III a) W tym przypadku zawodnik nr 12 jest na pozycji 3 a zawodnik nr 1 na pozycji 6.
Zawodnik nr 1 mo\
e chcieć przesunąć się do przodu, by zająć lepszą
pozycję do odbioru zagrywki, ale zawodnik nr 12 musi być bli\
ej siatki ni\

zawodnik nr 1 podczas zagrywki.
III b) W tym przypadku zawodnik nr 1 zajmuje pozycjÄ™ 3 a zawodnik nr 12 pozycjÄ™ 6.
Tym razem to zawodnik nr 12 chce ruszyć do przodu, aby zająć lepszą
pozycję do odbioru zagrywki. Zawodnik nr 1 musi być jednak bli\
ej siatki
ni\
zawodnik nr 12 podczas uderzenia piłki przez zagrywającego.
Podczas gry sędzia drugi powinien trzymać kartki z ustawieniem w kieszeniach spodni
(zespołu po lewej stronie w lewej kieszeni, a zespołu z prawej strony w prawej
kieszeni).
Dla niedoświadczonego sędziego nie wprawionego w rozpoznawaniu ustawienia
mogłaby być przydatna podczas sędziowania następująca metoda. Nale\
y trzymać obie
kartki z ustawieniem przez cały czas w tej samej ręce (załó\
my: lewej). Kartka z
ustawieniem zespołu zagrywającego jako pierwszy w secie ma le\
eć na kartce z
ustawieniem zespołu odbierającego. Nale\
y poło\
yć kciuk na numerze obecnie
zagrywającego zawodnika i dzięki temu podpowiadać sobie ustawienie tego zespołu.
Teraz wystarczy odgiąć górną kartkę, by ustalić trzech zawodników ataku w zespole
odbierajÄ…cym (zajmujÄ… pozycje  przed kciukiem ).
Gdy zespół odbierający zdobędzie zagrywkę, nale\
y czytać w ten sam sposób
zawodników linii ataku zespołu pierwotnie zagrywającego z kartki na górze (nie ruszając
kciuka). Kciuk o jedną pozycję przesuwać nale\
y zawsze, gdy na zagrywkÄ™ idzie
kolejny zawodnik zespołu, który zagrywał jako pierwszy w secie.
40 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
Sędzia mo\
e tak\
e nanosić swoje własne notatki na kartkach z ustawieniem, na
przykład mo\
e zaznaczyć literą  S zawodnika rozgrywającego, czy strzałką zawodnika
zajmującego tą samą pozycję na boisku co zawodnik rozgrywający zespołu
przeciwnego (zobacz diagram poni\
ej). Niektórym sędziom pomaga dzielenie kartek z
ustawieniem liniami, co pozwala łatwiej odczytać zawodników linii ataku i linii obrony we
wszystkich ustawieniach (zobacz diagram poni\
ej).
Korzystanie z kartek z ustawieniem ma jednÄ… wa\
nÄ… wadÄ™: gdy zawodnicy i trenerzy
widzÄ…, \
e sędzia musi u\
ywać kartek z ustawieniem, mogą szybko uznać to za jego
brak pewności siebie. Z drugiej strony: jeśli pomaga mu to lepiej wykonywać pracę, to
jest to wciÄ…\
dobry powód do korzystania z nich! Dlatego te\
sposób ten jest przede
wszystkim przeznaczony do wykorzystania podczas treningu sędziowskiego przy
sędziowaniu sparingów.
Celem sędziego pełniącego funkcję sędziego drugiego powinno być, jak wspomniano
wcześniej, samodzielność w radzeniu sobie z obserwacją ustawienia, na poziomie
zawodów, które dany sędzia sędziuje (z kartkami z ustawieniem w kieszeniach).
PAMI
TAJ!: zespoły mogą ćwiczą swoje ustawienie taktyczne przez całe miesiące
 jeśli nie jesteś pewny, \
e błąd został popełniony, nie gwi\
d\
!
DO DYSKUSJI:
1)
" Opisz metodę, której przewa\
nie u\
ywasz przy obserwacji ustawienia.
" Jakie sÄ… jej zalety i wady?
" Jak mo\
esz ją ulepszyć?
2) Wadą części metod jest fakt, \
e nie dają pełnego efektu od początku seta.
Zespoły muszą zrobić pełną rotację, zanim sędzia drugi upewni się jak
zawodnicy ustawiajÄ… siÄ™ na boisku.
" Które metody funkcjonują właściwie od początku?
" Które metody nie funkcjonują, dopóki mecz nie jest choć przez chwilę
rozgrywany?
______________________________________________________________________
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 41
 % PYTANIA DOTYCZ
CE USTAWIENIA
U-1. Prawda czy Fałsz?
P F
a) Zawodnik na pozycji 1 musi stać bli\
ej linii końcowej
ni\
zawodnik na pozycji 2
b) Zawodnik na pozycji 1 musi stać bardziej na prawo
od zawodnika na pozycji 5
c) Zawodnik na pozycji 6 mo\
e stać za zawodnikiem
na pozycji 4
d) Zawodnik na pozycji 4 mo\
e stać najbli\
ej linii obu
bocznych
e) Zawodnik na pozycji 5 mo\
e stać w takiej samej odległości
od linii środkowej jak zawodnik na pozycji 4
f) Zawodnik na pozycji 3 mo\
e stać w takiej samej odległości
od linii środkowej jak zawodnik na pozycji 5
g) Zawodnik na pozycji 4 musi stać na lewo od zawodnika
na pozycji 3
h) Zawodnik na pozycji 2 mo\
e stać bardziej na prawo
ni\
zawodnik na pozycji 3
i) Zawodnik na pozycji 1 mo\
e stać w takiej samej odległości
od prawej linii bocznej jak zawodnik na pozycji 6
U-2. W momencie wykonywania zagrywki zauwa\
asz, pełniąc funkcję sędziego
drugiego, i\
zawodnik z pozycji 5 w zespole przyjmujÄ…cym stoi bli\
ej lewej linii
bocznej ni\
zawodnik z pozycji 4. Czy jest to błędna sytuacja?
U-3. Przed wykonaniem kolejnej zagrywki zauwa\
asz, \
e dwaj zawodnicy stojÄ… na
nieprawidłowych pozycjach. Co powinieneś zrobić, je\
eli:
a) dotyczy to zespołu zagrywającego
b) dotyczy to zespołu przyjmującego
U-4. Czy wolno sędziemu drugiemu u\
ywać kartek z ustawieniem dla kontroli
ustawienia w czasie seta?
U-5. Opisz kilka metod ułatwiających kontrolę ustawienia zawodników w czasie
przyjęcia zagrywki.
42 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
U-6. Sprawdz
ustawienie zawodników i określ czy jest prawidłowe czy błędne?
Kartka z ustawieniem:
Ustawienie zawodników na boisku:
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 43
U-7. Sprawdz
ustawienie zawodników i określ czy jest prawidłowe czy błędne?
Kartka z ustawieniem:
Ustawienie zawodników na boisku:
a) zawodnik nr 2 zagrywał ostatni; b) zawodnik nr 4 zagrywał ostatni
c) zawodnik nr 3 zagrywał ostatni; d) zawodnik nr 5 zagrywał ostatni
44 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
U-8. Sprawdz
ustawienie zawodników i określ czy jest prawidłowe czy błędne?
Kartka z ustawieniem:
Ustawienie zawodników na boisku:
a) nr 3 jest zawodnikiem rozgrywajÄ…cym i jest na pozycji 5
b) nr 3 jest zawodnikiem rozgrywajÄ…cym i jest na pozycji 4
c) tak samo jak w punkcie b)
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 45
U-9. Sprawdz
ustawienie zawodników i określ czy jest prawidłowe czy błędne?
Kartka z ustawieniem:
a) Podczas pierwszej zagrywki w secie
b) Podczas pierwszej zagrywki w secie
46 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
U-10. Podaj cztery mo\
liwe ustawienia, jeśli poni\
sze ustawienie zawodników na boisku
jest prawidłowe.
U-11.
Zespół A Zespół B
W zespole A zawodnikiem rozgrywajÄ…cym jest zawodnik nr 8 a w zespole B
zawodnik nr 12.
a) Który zawodnik zespołu B zajmuje tą samą pozycję co zawodnik rozgrywający
zespołu A gdy zespół A jest zespołem odbierającym zagrywkę?
b) Który zawodnik zespołu A zajmuje tą samą pozycję co zawodnik rozgrywający
zespołu B gdy zespół B jest zespołem odbierającym zagrywkę?
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 47
U-12.
Kartka z ustawieniem:
Wska\
, na co powinieneś zwrócić szczególną uwagę, pełniąc funkcję sędziego
drugiego, w poni\
szych przypadkach?
a) Podczas pierwszej zagrywki w secie:
b) Zawodnik rozgrywajÄ…cy nr 16 jest na pozycji 4:
c) Zawodnik rozgrywajÄ…cy nr 16 jest na pozycji 5:
48 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 49
Rozdział 4
WSKAZÓWKI DLA DOSKONALENIA SI

" Podpatrywanie meczów
" Plany zajęć szkoleniowych
50 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
 % Obserwacja meczów
By jak najlepiej wykorzystać wiedzę zawartą w tym wydaniu, proponujemy jak
najczęstsze chodzenie na mecze czołowych dru\
yn i podpatrywanie pracy sędziów.
Przede wszystkim sędziego drugiego, rzecz jasna.
Zacznijmy od obserwacji wszystkich dwunastu ustawień dru\
yn w przyjęciu zagrywki.
Spróbujmy je narysować, wykorzystując wzór jaki znajduje się na następnej stronie.
Spróbujmy tak\
e odpowiedzieć na następujące pytania:
1. Na jakiej pozycji znajduje siÄ™ rozgrywajÄ…cy w kolejnych ustawieniach?
2. W których ustawieniach dru\
yny najłatwiej mogą popełnić błąd ustawienia?
3. Czy w danym zespole wyznaczono konkretnych zawodników do odbioru zagrywki?
4. Dlaczego ustawiajÄ… siÄ™ oni akurat w takich miejscach boiska w kolejnych
ustawieniach?
Wykorzystajmy szansę do wypróbowania paru metod kontroli ustawienia opisanych we
wcześniejszych częściach wydania. Spróbujmy metod, których wcześniej nie
wykorzystywaliśmy. Będziemy mogli dzięki temu wraz z kolegami ocenić ró\
ne metody i
wymienić nasze doświadczenia.
ObserwujÄ…c mecz mo\
emy rozwa\
yć następujące kwestie:
ZASADY
1. Czy sędziowie stosują ró\
ne rodzaje sygnałów gwizdkami i czy powinni tak robić
zgodnie z Przepisami?
2. Czy sędzia drugi gwi\
d\
e błędy zgodnie ze swoimi uprawnieniami?
METODYKA
1. W jakich sytuacjach mo\
na zauwa\
yć współpracę między sędziami?
2. Jak często mają ze sobą kontakt?
3. Jak dają sobie ró\
ne sygnały?
4. Czy ci konkretni sędziowie dobrze ze sobą współpracują?
5. Jak sędzia drugi współpracuje z sekretarzem?
6. W jaki sposób porusza się sędzia drugi w ró\
nych sytuacjach w czasie gry?
7. Czy uwa\
asz, \
e wybiera najlepsze miejsce do obserwacji gry?
8. Kiedy sędzia drugi zmienia strony boiska?
9. Jak zachowuje siÄ™ w chwili \
ądania przerwy lub zmiany przez trenerów?
10.Jak zachowuje się w czasie dokonywania zmian zawodników?
11. Czy z sędziami kontaktują się inni zawodnicy ni\
kapitanowie?
USTAWIENIA
1. Jaką metodę wykorzystuje sędzia drugi dla obserwacji ustawienia zespołów?
2. Czy prawidłowo obserwuje ustawienie zespołu odbierającego?
3. Czy zdarzają się ataki zawodników z drugiej linii? Jak zachowuje się sędzia drugi w
takich sytuacjach?
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 51
52 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
II. Plany zajęć szkoleniowych
ZAJ
CIA JEDNODNIOWE:
Rodzaj zajęć: Teoria
Prowadzący zajęcia: Je\
eli uczestniczą sędziowie krajowi: przedstawiciel
krajowego wydziału szkolenia
Je\
eli uczestniczą sędziowie z regionu: przedstawiciel
regionalnego wydziału szkoleniowego
Je\
eli uczestniczą lokalni sędziowie: jak wy\
ej + sędzia
szczebla centralnego
Liczba uczestników: Nie więcej ni\
12.
ZAJ
CIA DWUDNIOWE:
Rodzaj zajęć: Teoria + oglądanie meczu
Prowadzący zajęcia: Je\
eli uczestniczą sędziowie krajowi: przedstawiciel
krajowego wydziału szkolenia
Je\
eli uczestniczą sędziowie z regionu: przedstawiciel
regionalnego wydziału szkoleniowego
Je\
eli uczestniczą lokalni sędziowie: jak wy\
ej + sędzia
szczebla centralnego
Liczba uczestników: Nie więcej ni\
8.
Jeden dzień na teorię i jeden dzień na analizę w czasie meczu. Uczestnicy próbują
ró\
nych metod kontroli ustawień zawodników oraz
obserwują pracę sędziego drugiego z miejsc publiczności
pod kontrolą prowadzącego zajęcia.
GRUPOWE ĆWICZENIA WA
ASNE:
Rodzaj zajęć: 5 trzygodzinnych spotkań. Jedno spotkanie przeznaczone
jest na analizÄ™ meczu.
Zajęcia 1: Przepisy
Zajęcia 2: Metody
Zajęcia 3: Ustawienia zawodników
Zajęcia 4: Analiza meczu
Zajęcia 5: Podsumowanie analizy meczu oraz podsumowanie kursu
Liczba uczestników: Nie więcej ni\
8.
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 53
Rozdział 5
ODPOWIEDZI DO PYTAC

54 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
DO ROZDZIAA
U 1
P-1. Tak.
P-2. Nie.
P-3. a) Tak. Dotknięcia siatki przeszkadzające w grze są błędne i winny być
odgwizdane. Przeszkodzenie w grze oznacza na przykład tak silne pociągnięcie
siatki, i\
powoduje ono zerwanie lub przesunięcie się antenki. Nie nale\
y mylić
 przeszkadzania w grze z  wpływaniem na grę , które mo\
e nastąpić w
przypadku dotknięcia siatki podczas akcji z piłką przez zawodnika, który uderza
lub mo\
e uderzyć piłkę. Je\
eli gracz ten nie jest dość blisko piłki lub
zamierzonego jej usytuowania, to nie mo\
na uznać takiej akcji za błędną.
b) Nie.
P-4. Tak. Dokładnie nad siatką znajduje się  ziemia niczyja - prawidłowe jest więc
uderzenie piłki przez blokujących. Jeśli jednak blokujący uderzą piłkę zanim
przeleci ona całkowicie na ich stronę to na sędziego spada trudne zadanie oceny
tej sytuacji. Je\
eli atak został spełniony, to nie ma błędu blokujących. Je\
eli
jednak piłka znajduje się nad boiskiem zespołu atakującego i jeden z
zawodników byłby w stanie piłkę zaatakować, wówczas błąd popełniają
blokujÄ…cy.
P-5. Nie. Mo\
e to uczynić tylko kapitan.
P-6. Nie. Od kilku lat taka sytuacja nie jest automatycznie równoznaczna z błędem.
Taką okoliczność powinien natomiast zasygnalizować sędzia liniowy.
P-7. a) Tak. Dotknięcia siatki przeszkadzające w grze są błędem.
b) Tak.
P-8. Nie. Tylko sędzia pierwszy jest uprawniony do udzielania sankcji.
P-9. Nie.
P-10. Tak. Na boisko mo\
e wejść dowolny zawodnik nie uczestniczący w grze,
niezale\
nie czy był ju\
na boisku w tym secie czy nie.
P-11. Tak, ale tylko, je\
eli sędzia pierwszy nie jest w stanie tego zauwa\
yć.
P-12. Tak.
P-13. Nie. Błędem jest nieprawidłowy atak zawodnika linii obrony i moment popełnienia
błędu wyznacza chwilę, w której piłka staje się  poza grą .
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 55
P-14. Je\
eli zagrywka została wykonana przez nieprawidłowego zawodnika, błąd ten
powinien zostać zasygnalizowany poprzez sygnał dz
więkowy ( buczek ). Jeśli
jest to niemo\
liwe, sekretarz powinien jak najszybciej zgłosić taką sytuację
sędziemu drugiemu - w takim wypadku błąd zostaje odgwizdany przez sędziego
drugiego. Zasadniczym zadaniem sędziego drugiego w czasie wykonywania
zagrywki jest jednak obserwacja zespołu przyjmującego.
P-15. Tak. Obecne brzmienie przepisu 12.3.2 mówi  zawodnik mo\
e dotknąć linki po
odbiciu piłki .
P-16. Nie. Musi zostać rozegrana przynajmniej jedna wymiana zanim mo\
e zostać
przyznana kolejna zmiana zawodników.
P-17. Nie. Zawodnik zawsze ma prawo blokować piłkę nad polem gry przeciwnika, gdy
ten wykonał ju\
trzy odbicia. W tej konkretnej sytuacji mamy do czynienia z
błędnym atakiem zawodnika linii obrony.
P-18.
T N
a) X
b) X
c) X
d) X
e) X
P-19. Nie. Tylko grajÄ…cy kapitan ma takie prawo.
P-20. Tak. W czasie zawodów międzynarodowych szybcy wycierający wycierają mokre
plamy po ka\
dej wymianie, ale sędzia drugi winien sprawdzać stan boiska w
czasie przerw dla odpoczynku oraz pomiędzy setami.
P-21. Tak.
P-22. Tak. Taki blok jest prawidłowy. Zatem zawodnik linii obrony wykonał
nieprawidłowy atak.
P-23. Tak.
P-24. Tak, jeśli mo\
e jeszcze tyle wykorzystać.
P-25. Tak.
56 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
P-26. a)Dozwolona jest tylko zmiana kontuzjowanego zawodnika przez zawodnika nr
8.
b) Zespół mo\
e dokonać wyboru, czy na zmianę wejdzie zawodnik nr 7 czy 8.
c) Dozwolona jest tylko zmiana zawodnika nr 1 przez zawodnika nr 8.
d) Zespół przegra seta poniewa\
nie mo\
na dokonać zmiany regulaminowej.
Wykluczeni zawodnicy mogą bowiem być zmienieni tylko w ramach zmiany
regulaminowej.
e) Dozwolona jest tylko zmiana zawodnika nr 1 przez zawodnika nr 8.
f) Zespół przegra seta poniewa\
nie mo\
na dokonać zmiany regulaminowej
(patrz odpowiedz
d).
P-27.
T T* N
a) X
b) X
c) X
d) X
e) X
f) X
g) X
h) X
i) X
j) X
k) X
l) X
m) X
n) X
o) X
p) X
q) X
r) X
s) X
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 57
DO ROZDZIAA
U 2
M-1. W przedstawionych poni\
ej sytuacjach najistotniejsze jest, by sędzia oceniał
wydarzenie w zale\
ności od ich kontekstu i okoliczności, jakie im towarzyszyły. W
pewnych przypadkach bezwzględne egzekwowanie Przepisów mo\
e nie być
prawidłowym zachowaniem. Analiza dokonana przez sędziego mo\
e mu
podpowiedzieć, i\
wybór innego rozwiązania jest najwłaściwszy.
Udzielone poni\
ej odpowiedzi oparte sÄ… jednak na wprost dokonanej interpretacji
Przepisów.
a) Członkowie zespołu nie mogą komentować decyzji sędziowskich w ten
sposób. Sędzia drugi winien poinformować o zdarzeniu sędziego pierwszego,
który ma prawo udzielić trenerowi sankcji.
b) Sędzia drugi powinien natychmiast gwizdnąć by przerwać grę.
c)Tylko kapitan zespołu ma prawo do zadawania w taki sposób pytań
dotyczących decyzji sędziego. Sędzia drugi winien poinformować o zdarzeniu
sędziego pierwszego, który ma prawo udzielić trenerowi sankcji.
d) Sędzia drugi powinien odpowiedzieć na to pytanie, skoro zadane jest przez
kapitana zespołu i dotyczy uprawnień sędziego drugiego.
e) Tylko kapitan zespołu ma prawo do zadawania w taki sposób pytań
dotyczących decyzji sędziego. Sędzia drugi winien poinformować o zdarzeniu
sędziego pierwszego, który ma prawo udzielić trenerowi sankcji.
M-2. Powinieneś zatrzymać ją przy sobie do momentu, gdy otrzymasz tak\
e kartkÄ™ z
drugiego zespołu. Wówczas obie kartki jednocześnie powinieneś dostarczyć
sekretarzowi.
M-3. Powinieneś zwrócić uwagę na ten fakt zespołowi, w miarę mo\
liwości nie
ujawniając ustawienia tego zespołowi przeciwnemu.
M-4. a) sędzia drugi
b) sędzia drugi
M-5. a) w przypadku gry jedną piłką sędzia drugi winien trzymać ją w czasie
wszystkich przerw dla odpoczynku i pomiędzy setami.
b) w przypadku gry trzema piłkami podawacze mogą trzymać piłki w czasie
wszystkich przerw w grze. Nie wolno pozwalać zawodnikom na rozgrzewanie się
z u\
yciem piłek meczowych.
M-6. Kiedy ostatnia wymiana poprzedniego seta jest zakończona. Tak\
e sekretarz
winien mierzyć ten czas i zasygnalizować upływ 2 minut i 30 sekund.
M-7. Po 2,5 minuty.
M-8. Po 30 sekundach.
M-9. - Je\
eli akcja rozgrywana jest w jego pobli\
u,
- Je\
eli słupek jest bardzo grubo otulony.
58 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
M-10. - Je\
eli sędzia drugi wyraz
nie widzi, i\
sędzia pierwszy popełnia błąd,
- Je\
eli sędziemu pierwszemu wydaje się, i\
nastąpił błąd i szuka u sędziego
drugiego potwierdzenia takiego faktu
M-11. Sędzia drugi powinien tak\
e pokazać numer tego zawodnika i upewnić się, i\

obaj sędziowie wskazują ten sam numer. Wówczas sędzia drugi powinien
podejść do sekretarza i upewnić się, i\
ten dokonuje prawidłowego zapisu w
protokole. Dopuszczalne, chocia\
nie zalecane, jest podejście do sędziego
pierwszego, gdy sędzia drugi nie jest pewien, którego zawodnika dotyczy kara.
M-12. Pomó\
sekretarzowi dokonać prawidłowego wpisu do protokołu. Wpis musi
zostać dokonany sprawnie, by w jak najmniejszym stopniu powodować
przedłu\
enie przerwy.
M-13. Wówczas, gdy spełnione są następujące warunki:
" \
ądanie zgłasza uprawniony członek zespołu,
" prośba zgłaszana z wykorzystaniem oficjalnej sygnalizacji,
" jest to prawidłowa sygnalizacja rękoma,
" zespół mo\
e jeszcze dokonać zmiany w tym secie,
" jest jeszcze przed sygnałem sędziego pierwszego zezwalającym na
wykonanie zagrywki
M-14. Powinieneś podejść do sędziego pierwszego i go poinformować, i\
zespół zgłosił
ponownie prośbę nieuzasadnioną i w związku z tym wobec zespołu winny
zostać wyciągnięte konsekwencje za opóz
nianie.
M-15. Zasadniczą dla ciebie rzeczą jest oczywiście obserwacja siatki, linii środkowej
itd. Jednak jeśli to mo\
liwe spróbować nale\
y wesprzeć sędziego pierwszego
poprzez zanalizowanie czy nie nastąpił błąd ataku zawodnika linii obrony. Nale\
y
zatem rozwa\
yć czy był to zawodnik linii obrony, a jeśli tak, to z jakiego miejsca
się odbił, uwzględniając poło\
enie przedłu\
enia linii ataku.
M-16. a) Tak, ale fakt ten nale\
y odnotować w protokole
b) Jeden z podawaczy powinien wykonywać funkcję dwóch: za i na prawo od
pierwszego sędziego
c) Istotne, by jeden z podawaczy znajdował się w pobli\
u sędziego drugiego -
zespoły nie powinny zajmować się pilnowaniem piłek. Podawacz ten jest często
tak\
e odpowiedzialny za wycieranie mokrych plam na boisku, więc powinien
znajdować się blisko sędziego drugiego, aby mógł otrzymywać od niego
instrukcje.
M-17. Nie.
M-18. Tak.
M-19. Nie. Ustawienie ma zostać skorygowane.
M-20. Tak.
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 59
M-21. Tak. Je\
eli został popełniony taki oczywisty błąd, zapis winien zostać
skorygowany.
M-22. Nie. Sędzia drugi mo\
e być pytany tylko o decyzje dotyczącego jego uprawnień.
M-23.
a) przy drugiej przewie dla odpoczynku oraz przy 5-tej i 6-tej zmianie oraz za
ka\
dym razem, gdy proszą o to sędzia pierwszy, trener lub kapitan zespołu.
b) sędziemu pierwszemu oraz trenerowi lub kapitanowi zespołu, których to
dotyczy.
M-24. Tak.
M-25. Nie.
M-26. Je\
eli konieczna jest korekta wysokości siatki, mo\
e ona zostać dokonana przed
rozpoczęciem rozgrzewki na siatce (następującej bezpośrednio po losowaniu).
M-27.
a) W tej sytuacji nale\
y dokonać korekty ustawienia albowiem wystąpił błąd.
Najpierw zawodnik z numerem 2 musi podjąć decyzję, czy rozpocznie grę na
pozycji 1 czy 5. Następnie w miejsce niewłaściwej cyfry  2 na kartce z
ustawieniem nale\
y podać numer prawidłowy (3, 4, 5 lub 6).
b) Nale\
y nakazać zawodnikom zajęcie właściwych pozycji na boisku. Nie mo\
e
być mowy o skorygowaniu zapisu na kartce, skoro z punktu widzenia Przepisów
jest on prawidłowy.
c) Albo zawodnik z nr 4 wejdzie na boisku zamiast nr 16 albo powinna nastąpić
zmiana między tymi zawodnikami (przy stanie 0-0).
d) Nale\
y nakazać zawodnikom zajęcie właściwych pozycji na boisku. Nie mo\
e
być mowy o skorygowaniu zapisu na kartce, skoro z punktu widzenia Przepisów
jest on prawidłowy.
60 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ
DO ROZDZIAA
U 3
U-1.
P F
a) X
b) X
c) X
d) X
e) X
f) X
g) X
h) X
i) X
U-2. Nie. Zawodnik z pozycji 5 mo\
e stać na lewo od zawodnika z pozycji 4.
U-3.
a) Poczekaj i przeka\
tę informację sędziemu pierwszemu w czasie przerwy w
grze (je\
eli sam sędzia pierwszy błędu nie zauwa\
ył). Pamiętaj, i\
jako sędzia
drugi w czasie wykonywania zagrywki skoncentrować musisz się na zespole
przyjmującym. Zawodnicy zespołu zagrywającego być mo\
e korygujÄ… swoje
ustawienie we właściwym momencie, gdy ty tego nie zauwa\
asz.
b) Poczekaj do momentu wykonania zagrywki. Je\
eli zawodnicy nadal stojÄ… na
niewłaściwych pozycjach, gwizdnij błąd ustawienia.
U-4. Tak.
U-5. - zapamiętujesz który zawodnik gra na tej samej pozycji, co rozgrywający
dru\
yny przeciwnej,
- rozpoznajesz zapamiętane ustawienie.
U-6. a) poprawnie
b) poprawnie
c) poprawnie
d) poprawnie
e) błędnie  Nr.1 powinien być dalej na prawo ni\
Nr.6
f) poprawnie
g) poprawnie
U-7. a) poprawnie
b) poprawnie
c) poprawnie
d) błędnie Nr.3 powinien być dalej na lewo ni\
Nr.4
Nr.1 powinien być bli\
ej linii środkowej ni\
4
U-8. a) poprawnie
b) poprawnie
c) poprawnie
S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ 61
U-9. a) poprawnie
b) poprawnie
U-10. 9 2 5 9 2 17 9 5 17 9 11 5
11 15 17 11 5 15 2 11 15 2 15 17
U-11. a) 4
b) 5
U-12. a) \
e 9 jest bli\
ej linii środkowej ni\
16
b) \
e 16 jest dalej na prawo ni\
1
c) \
e 1 jest dalej na prawo ni\
7
62 S
DZIA DRUGI W PIA
CE SIATKOWEJ