Projekty AVT
Czterokanałowe
C
z
t
e
r
o
k
a
n
a
Å‚
o
w
e
Czterokanałowe
C
z
t
e
r
o
k
a
n
a
Å‚
o
w
e
zdalne
z
d
a
l
n
e
zdalne
z
d
a
l
n
e
sterowanie
s
t
e
r
o
w
a
n
i
e
sterowanie
s
t
e
r
o
w
a
n
i
e
go dodatku, umożliwiającego łatwe sterowa- stosunkowo prosto, ale cztery kanały wyma-
nie lampek w sypialni i pokoju gościnnym. gają bardziej złożonych rozwiązań. Zastoso-
2482/N/O
Co prawda projekt oznaczono dwiema wanie fabrycznego pilota zdalnego sterowa-
gwiazdkami, jednak samo wykonanie i uru- nia okazało się nieracjonalne, ponieważ
chomienie układów nie powinno sprawić w każdym odbiorniku trzeba byłoby zastoso-
trudności nawet niezbyt doświadczonym. wać albo scalony dekoder SAA3049 albo mi-
Dwie gwiazdki określające stopień trudności kroprocesor, np. AT89C2051, co spowodo-
pojawiły się tylko ze względu na obecność wałoby radykalny wzrost kosztów. Należało
- układ przydatny w każdym mieszkaniu w odbiorniku groz
nego dla życia i zdrowia wykorzystać inny sposób, przy czym odbior-
- doskonały temat pracy dyplomowej napięcia sieci 220V. Z tego względu osoby niki musiały być niewrażliwe na sygnały ty-
- niski koszt niepełnoletnie i niedoświadczone mogą wy- powych pilotów od sprzętu domowego.
- cztery niezależne kanały do dyspozycji konać i uruchomić układ jedynie pod opieką Prostym i tanim rozwiązaniem wydawało
- jeden pilot obsługuje dowolną wykwalifikowanych opiekunów. się wykorzystanie znanej od lat, taniej kost-
liczbę odbiorników Niezbędne regulacje nie sprawią żadnych ki NE567 (LM567). Jak wiadomo, jest to de-
- możliwość dalszej rozbudowy trudności, ponieważ dla wygody dodano dio- koder tonu. Potrafi stwierdzić, czy na wej-
- łatwe uruchomienie, bez przyrządów dy LED, pełniące rolę wskaz
ników. Dzięki ściu pojawiły się sygnały o określonej czę-
pomiarowych tym diodom podczas strojenia nie są potrzeb- stotliwości.
ne żadne przyrządy pomiarowe, co jest do- Przewidziano dwie wersje systemu. Ry-
datkowÄ…, bardzo istotnÄ… zaletÄ…. sunek 1 pokazuje schemat blokowy systemu
Wszelkie systemy zdalnego sterowania cie- Opisywany system wykorzystuje promie- w dwóch wersjach. W pierwszej każdy
szą się niesłabnącym zainteresowaniem Czy- niowanie podczerwone, jednak nie ma nic z czterech przycisków pilota powodowałby
telników. Na łamach EdW przedstawiliśmy wspólnego z kodem RC-5. Został zaprojek- reakcję jednego, "swojego" odbiornika w cy-
już kilka takich układów, a prośby wyrażane towany z uwzględnieniem kilku istotnych klu załącz/wyłącz. Odebranie każdego kolej-
w ramach miniankiety i w listach wskazują, założeń. nego "swojego" rozkazu powoduje zmianę
że nie powinniśmy na tym poprzestać. Przede wszystkim miał to być system 3- stanu przekaz
nika wykonawczego K1 na
Prezentujemy więc kolejny system, który lub 4-kanałowy, w którym za pomocą jedne- przeciwny. W drugiej wersji każdy z trzech
wielu Czytelników zechce wykorzystać we go pilota można sterować wieloma oddziel- przycisków pilota powodowałby włączenie
własnych domach, ewentualnie uczynić pod- nymi urządzeniami. W każdym kanale mo- "swojego" urządzenia, natomiast czwarty
stawą pracy dyplomowej. Nadajnik wytwa- głoby pracować wiele odbiorników. Po dru- przycisk służyłby do wyłączania wszystkich
rza cztery różne sygnały. Dany odbiornik re- gie odbiorniki miały być umieszczone urządzeń jednocześnie.
aguje tylko na jeden z nich. W systemie mo- w obudowach wtyczkowych z gniazdkiem - Oczywiście możliwe są jeszcze inne we-
gą pracować więcej niż cztery odbiorniki - chodziło o to, by włączać/wyłączać kilka rsje, zależnie od potrzeb.
jeden sygnał może powodować reakcję do- urządzeń domowych, głównie lamp, dołą- Model pokazany na fotografiach realizuje
wolnej liczby odbiorników. czonych do gniazdek znajdujących się wersję pierwszą, gdzie każde kolejne naci-
Ze względu na niski koszt opłaca się bu- w różnych punktach pomieszczenia. Zasięg śnięcie przycisku w pilocie powoduje zmianę
dować nawet system minimalny, gdzie nadaj- systemu nie miał być duży - do 5m, ponie- stanu przekaz
nika i sterowanego urzÄ…dzenia.
nik steruje pracą tylko jednego odbiornika, waż wszystkie urządzenia będą w jednym Co ciekawe, droga do ostatecznego sukcesu
na przykład nocnej lampki w sypialni. pomieszczeniu. System miał też być tani, była w przypadku tego projektu wyjątkowo
Układ modelowy, pokazany na fotogra- a urządzenia - proste. trudna. Zaprojektowanie schematu ideowe-
fiach, był testowany nie tylko w pracowni Po analizie okazało się, że postawione za- go, realizującego idee z rysunku 1 nie było
Konstrukcyjnej AVT, lecz także w mieszkaniu danie nie jest wcale łatwe. System jedno-, niczym szczególnym. Choć karta katalogowa
autora, gdzie zyskał opinię bardzo przydatne- czy nawet dwukanałowy można zrealizować układu NE567 nie jest napisana w sposób
Elektronika dla Wszystkich
13
Projekty AVT
przejrzysty, schemat ideowy i płytki próbne
powstały w krótkim czasie. Niespodzianki
pojawiły się dopiero podczas testów. Dały
bowiem o sobie znać specyficzne cechy kost-
ki 567, których nie sposób w pełni poznać na
podstawie katalogu. Podczas testów wprowa-
dzano istotne zmiany, płytki próbne odbior-
nika były wykonywane dwa razy, a i tak mo-
del odbiornika pokazany na fotografii nieco
różni się od ostatecznej płytki drukowanej.
Głównym napotkanym problemem były
"śmieci" na wyjściu dekodera tonu - przebieg
wyjściowy nie był czystym przebiegiem pro-
stokÄ…tnym. W rezultacie przerzutnik T reago-
wał w nieprzewidziany sposób.
Chodziło też o to, że dekoder tonu jest
sterowany przebiegiem impulsowym o ma-
łym wypełnieniu i pracuje w specyficznych
warunkach. Układ ma węższy zakres często-
tliwości roboczych, niż wynika ze wzorów
podanych w katalogu. Wbrew katalogowym
informacjom reaguje na częstotliwość równą
połowie częstotliwości nominalnej. Właści-
wości zależą od kształtu i amplitudy przebie-
gu wejściowego, czyli w sumie od zawarto-
ści różnych harmonicznych.
Okazało się, że po włączeniu zasilania
układ 567 przez około pół sekundy pracuje
nieprawidłowo i zmienia stan przerzutnika
U4B. Trzeba było dobrać R13 i C1, a plano-
wana wcześniej kostkę 74LS74 zastąpić we-
rsjÄ… CMOS-owÄ….
Wszystkie wspomniane problemy zostały
zbadanie i usunięte, niemniej wymagało to
dużo pracy.
Opis układu
Schemat ideowy nadajnika pokazany jest na
rysunku 2. PracujÄ… tu dwie kostki 4047. Wy-
bór padł na te układy ze względu na dobrą
stabilność częstotliwości w funkcji tempera- Rys. 1 Schemat blokowy systemu
tury i napięcia zasilającego. Generator U1
Rys. 2 Schemat ideowy nadajnika
Elektronika dla Wszystkich
14
Projekty AVT
wytwarza przebieg nośny o częstotliwości w dużej obudowie wtyczkowej z gniazdkiem (nóżka 3) przebiegu o właściwej częstotliwo-
równej dokładnie 36kHz, którą należy usta- (patrz fotografie) zasilany jest z sieci z po- ści, wyjście układu (nóżka 8, wyjście typu
wić za pomocą potencjometru PR1. Kostka mocą wbudowanego zasilacza 5-woltowego otwarty kolektor) przechodzi do stanu niskie-
U2 pracuje jako generator sterujący pracą z transformatorem TR1 i stabilizatorem U5. go. "Właściwą" częstotliwość ustala się za
układu U1. Zastosowano tu nietypowy spo- Paczki impulsów są odbierane przez pomocą elementów R3, PR1, C5. Kondensa-
sób pracy. Oba układy cały czas są pod na- układ scalony TFMS5360 lub SFH506-36 tory C4, C3 wyznaczają tolerancję, czyli za-
pięciem. W spoczynku żaden z przycisków i na nóżce 3 tego układu występuje przebieg kres (pasmo) częstotliwości, na które układ
S1...S4 nie jest naciśnięty i układy U2, U1 zbliżony do przebiegu na wejściu sterującym reaguje oraz szybkość odpowiedzi.
nie pracują. Naciśnięcie jednego z przyci- (na nóżce 5) kostki U1 w nadajniku. Przebie- Dobierając R3 i regulując PR1 ustala się,
sków rozpoczyna pracę, a częstotliwość gi w układzie wyglądają mniej więcej tak, jak na jaką częstotliwość, inaczej mówiąc, na
przebiegu wynosi 207Hz, 252Hz, 303Hz, al- na rysunku 4. Litery A...F odnoszą się do który klawisz w nadajniku będzie reagował
bo 379Hz, zależnie od tego, który przycisk schematów ideowych nadajnika i odbiornika. odbiornik. Na schemacie i w wykazie ele-
zostanie wciśnięty. Dzięki obecności obwodu W odbiorniku przebieg z wyjścia kostki mentów podano wartości R3 dla częstotliwo-
różniczkującego R7C3 generator U1 jest uru- U1 powoduje zaświecanie diody LED D6, ści poszczególnych kanałów (207, 252, 303
chamiany nie na czas trwania połowy okresu która jest kontrolką wskazującą na obecność albo 389Hz).
generatora U2, tylko na czas znacznie krót- impulsów (36kHz), a także ogranicza ampli- Dekoder tonu jest w sumie dość rozbudo-
szy. W efekcie podczerwona dioda LED D1 tudę przebiegu do około 2Vpp. Przebieg ten wanym, precyzyjnym układem, zawierają-
wysyła wąskie paczki impulsów 36kHz podany jest na znane od wielu lat dekodery cym pętlę synchronizacji fazowej. Reaguje
w takt przebiegu generatora U2. Zakres czę- tonu U2 i U3 typu LM(NE)567. W wersji jedynie na częstotliwości różniące się od czę-
stotliwości generatora U2 jest tak dobrany, podstawowej układ U3 i elementy z nim stotliwości nominalnej kanału co najwyżej
by sygnały pilotów od sprzętu AV nie za- współpracujące, w tym rezystor R8, nie będą o kilka procent (około ą4%). Tymczasem róż-
kłócały pracy systemu. montowane. Kluczową rolę będzie odgrywać nice częstotliwości nominalne poszczegól-
Od rezystancji R9 zależy pobór prądu oraz będzie kostka U2. nych kanałów różnią cię o co najmniej 20%.
jasność świecenia diody nadawczej, czyli za- Dekoder tonu typu 567 działa w sposób
sięg. W modelu wypróbowano działanie z re- następujący. Po pojawieniu się na wejściu Rys. 4 Przebiegi czasowe w systemie
zystorem R9 o wartości 130&! i wyniki były
dobre - zasięg wyniósł około 5m, a po umie-
szczeniu odbiornika w gniazdku za zasłonką -
około 2m. W zestawie AVT-2482N Przewi-
dziano rezystor o mniejszej wartości, co
zwiększy zasięg. W razie potrzeby wartość
R9 można jeszcze bardziej zmniejszyć. Przy
większych prądach pracy diody nadawczej
warto zwiększyć pojemność kondensatorów
magazynujÄ…cych C4, C5, co zapobiegnie
krótkookresowym wahaniom napięcia i czę-
stotliwości generowanych przebiegów.
Schemat ideowy odbiornika można zoba-
czyć na rysunku 3. Układ umieszczony
Rys. 3 Schemat ideowy odbiornika
Elektronika dla Wszystkich
15
Projekty AVT
Oznacza to, ze odbiornik na pewno nie będzie Układ 7474 zastosowano głównie ze ków, komplety elementów nadajnika
reagował na sygnały sąsiednich kanałów. względu na prostą realizację wersji drugiej, i odbiornika dostępne są jako niezależne ze-
Podane różnice częstotliwości (20%) oraz według rysunku 1b. Podobna kostka CMOS stawy AVT-2482N oraz AVT-2482O. Zestaw
szerokości pasma odbieranego (ą4%) wska- 4013 nie nadawałaby się do tej drugiej wersji AVT-2482O zawiera wszystkie elementy nie-
zują, że warunkiem poprawnej pracy syste- ze względu na inne stany aktywne wejść ze- zbędne do budowy odbiornika w wersji
mu jest dobra stabilność częstotliwości gene- rującego i ustawiającego. pierwszej, według rysunku 1a pracującego
ratora U2 w nadajniku i dekodera U2 (ew. Przebieg z wyjścia Q\ przez rezystor R7 w dowolnym kanale - zobacz wykaz elemen-
U3) w odbiorniku. Warunek ten jest spełnio- i tranzystor T1 steruje pracą przekaz
nika K1, tów. Kto chciałby zbudować odbiornik w we-
ny bez trudu dzięki zastosowaniu stabilnych który z kolei podaje napięcie sieci na gniazd- rsji z rysunku 1b, powinien dodatkowe ele-
układów CMOS 4047 oraz LM(NE)567. ko i dołączone doń urządzenie. Jak potwier- menty zamówić oddzielnie.
Potencjometr PR1 w nadajniku umożliwia dza podany opis, każde naciśnięcie właści- Wtyk i gniazdo obudowy odbiornika nale-
dokładne ustawienie częstotliwości nośnej wego przycisku w pilocie zmienia stan prze- ży dołączyć do płytki krótkimi przewodami
36kHz, co jest konieczne ze względu na dużą kaz
nika w odbiorniku na przeciwny. o przekroju co najmniej 1mm2. PomocÄ… bÄ™-
selektywność układu TFMS5360 (SFH506). dzie rysunek 7. Układ scalony U1 w odbior-
Natomiast rzeczywiste częstotliwości robo- Montaż i uruchomienie niku można umieścić na zewnątrz obudowy,
cze poszczególnych kanałów wcale nie mu- jak w modelu, ale bardziej elegancko byłoby
szą precyzyjnie odpowiadać podanym nomi-
Ze względu na obecność w od-
nalnym wartościom (207, 252, 303, 379Hz), Rys. 6 Schemat montażowy odbiornika
biorniku groz
nego dla życia i zdro-
wnikającym z obliczeń. Generowane często-
wia napięcia sieci energetycznej,
tliwości na pewno będą się nieco różnić od
osoby niepełnoletnie i niedoświad-
obliczonych ze wzorów ze względu na tole-
rancje rezystorów R1...R4 i kondensatora C1 czone mogą wykonać układ wyłącz-
w nadajniku oraz rozrzuty parametrów ukła-
nie pod opiekÄ… wykwalifikowanego
dów scalonych. Te niewielkie, kilkuprocen-
opiekuna.
towe odchyłki nie mają jednak znaczenia, po-
nieważ w odbiornikach potencjometry PR1
(ewentualnie PR2) umożliwią dostrojenie się Nadajnik i odbiornik (odbiorniki) można
do rzeczywistych częstotliwości pracy. zmontować na płytkach pokazanych na ry-
Po takim dostrojeniu każde pojawienie sunkach 5 i 6. Wymiary płytek są dostoso-
się paczek impulsów o odpowiedniej czę- wane do typowych obudów z tworzywa
stotliwości powtarzania spowoduje poja- sztucznego: KM-26 (nadajnik) oraz Z27
wienie się stanu niskiego na wyjściu deko- (odbiornik). Montaż nie powinien sprawić
dera tonu (nóżka 8). Dioda LED D7 pełni trudności, jednak w przypadku odbiornika
bardzo ważną rolę podczas strojenia, ponie- należy zachować wyjątkową staranność, po-
waż informuje o naciśnięciu w pilocie "swo- nieważ ze względu na duże upakowanie
jego" przycisku. póz
niejsze wylutowanie błędnie zmontowa-
Przerzutnik U4B z kostki 74HC(T)74 pra- nych elementów będzie utrudnione.
cuje tu jako przerzutnik T (dwójka licząca). W wersji podstawowej, realizującej kon- Wykaz elementów nadajnika
kit AVT-2482N
Po włączeniu zasilania przerzutnik jest zero- cepcję z rysunku 1a, elementy U3, C6, C7,
wany, a ściślej ustawiany za pomocą obwodu C8, R4, PR2, R12, D8, R6 oraz R8 nie będą
Rezystory
R13C1 (podczas projektowania płytki druko- montowane, a przerzutnik U4A nie będzie R1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12k&!
R
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
2
k
&!
R
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
5
k
&!
wanej okazało się, że łatwiej zrealizować wykorzystany. Ponieważ jest to układ typu R2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15k&!
R3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18k&!
R
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
8
k
&!
ustawianie, a nie zerowanie przerzutnika). CMOS, nie powinno się pozostawić żadnego
R4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22k&!
R
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
2
k
&!
Dzięki połączeniu wyjścia Q\ z wejściem D, z jego wejść "wiszącego w powietrzu". Dla-
R5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10M&!
R
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
M
&!
każde aktywne zbocze na wejściu CLK spo- tego w wersji podstawowej w miejsce R6
R6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,9k&!
R
6
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3
,
9
k
&!
woduje zmianę stanu wyjść na przeciwny. trzeba wlutować zworę.
R7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75k&!
R
7
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
7
5
k
&!
Dla przerzutnika 7474 (a także CMOS Ze względu na fakt, że z nadajnikiem mo-
R8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,2k&!
R
8
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
,
2
k
&!
4013) aktywnym zboczem jest zbocze rosną- że współpracować dowolna liczba odbiorni-
R9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68&! (22...130&!)
R
9
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
6
8
&!
(
2
2
.
.
.
1
3
0
&!
)
ce. Ponieważ na wyjściu dekodera tonu po
PR1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .PR 5k&! miniaturowy
P
R
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
P
R
5
k
&!
m
i
n
i
a
t
u
r
o
w
y
odebraniu "swojego" sygnału pojawia się stan Rys. 5 Schemat montażowy nadajnika
Kondensatory
niski, przerzutnik U4B będzie
C1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100nF foliowy MKT
C
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
n
F
f
o
l
i
o
w
y
M
K
T
zmieniał stan nie przy naci-
C2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1nF foliowy MKT
C
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
n
F
f
o
l
i
o
w
y
M
K
T
śnięciu, tylko przy zwalnianiu
C3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10nF foliowy MKT
C
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
n
F
f
o
l
i
o
w
y
M
K
T
przycisku w pilocie - patrz ry-
C4,C5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100µF/16V
C
4
,
C
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
µ
F
/
1
6
V
sunek 4. Jest to drobna niedo-
Półprzewodniki
skonałość, jednak jak pokaza-
D1 . .IRED dioda nadawcza podczerwieni (np. LD271)
D
1
.
.
I
R
E
D
d
i
o
d
a
n
a
d
a
w
c
z
a
p
o
d
c
z
e
r
w
i
e
n
i
(
n
p
.
L
D
2
7
1
)
ło prawie dwumiesięczne te-
T1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BC548
T
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
B
C
5
4
8
stowanie układu w domu auto-
U1,U2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4047
U
1
,
U
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
0
4
7
ra, nie jest to żadnym utru-
Inne
dnieniem. Aby wyeliminować
S1-S4 . . . . . . . . . . . . . . . .microswitch z długą ośką
S
1
S
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
m
i
c
r
o
s
w
i
t
c
h
z
d
Å‚
u
g
Ä…
o
Å›
k
Ä…
tę niedogodność, by odbiornik
Obudowa KM-26
O
b
u
d
o
w
a
K
M
2
6
reagował przy naciśnięciu kla-
wisza pilota, należałoby zasto-
Komplet podzespołów z płytką jest
sować negator albo inny układ
dostępny w sieci handlowej AVT jako
przerzutnika T.
kit szkolny AVT-2482/N
Elektronika dla Wszystkich
16
Projekty AVT
wyciąć prostokątny otwór i wkleić go w pła- Przy naciśnięciu w nadajniku przycisku ści poszczególnych kanałów różnią się o ponad
szczyz
nie ścianki obudowy. S1, częstotliwość generowanych paczek im- 20%, a zakres reakcji odbiornika wynosi tylko
Przy montażu nadajnika należy w obudo- pulsów jest najwyższa (nominalnie 379Hz) około ą4% częstotliwości środkowej.
wie KM-26 wywiercić otwory na diodę i powinny reagować wszystkie odbiorniki Prawdopodobieństwo jest znikome, jednak
nadawczą IRED i przyciski, a płytkę po osta- przewidziane do pracy w tym kanale. Rezy- gdyby wskutek fatalnego zbiegu okoliczności
tecznym uruchomieniu i zestrojeniu unieru- stor R3 w tych odbiornikach powinien mieć (wyjątkowo dużego rozrzutu wartości rezysto-
chomić klejem, albo lepiej dać nieprzewo- wartość 12...15k&!. Potencjometry PR1 rów R1...R4) coś takiego się zdarzyło, należy
dzące podkładki (w modelu płytkę unieru- w tych odbiornikach należy wyregulować, by "rozsunąć" nadmiernie zbliżone częstotliwo-
chomiono kawałkami styropianu). naciśnięcie S1 w nadajniku powodowało nie- ści, dobierając inne egzemplarze rezystorów
Zmontowane i dokładnie skontrolowane zawodne zaświecanie diod D7. Regulację na- R1...R4. Warto je zmierzyć omomierzem
płytki należy zestroić. Dzięki zastosowaniu leży przeprowadzić powoli i starannie i osta- i sprawdzić, jaka jest ich rzeczywista opor-
w odbiorniku kontrolek LED, strojenie jest tecznie ustawić PR1 w środku zakresu świe- ność. Kto ma dostęp do precyzyjnych rezysto-
bardzo proste, nie wymaga użycia przyrzą- cenia diody D7 danego odbiornika. rów 1-procentowych, może takowe zastoso-
dów pomiarowych i nie powinno nikomu Po naciśnięciu przycisku S2 w nadajniku wać (równomierny rozkład częstotliwości
sprawić trudności. W pierwszej kolejności należy wyregulować potencjometry PR1 uzyskuje się przy wartościach rezystorów ko-
należy wyregulować częstotliwość impulsów w odbiornikach pracujących na drugim kana- lejno 12,1k&!, 14,3k&!, 16,9k&! i 20,5k&!).
nośnych (36kHz). Po naciśnięciu dowolnego le (nominalnie 303Hz), z rezystorami R3 Niewielkie jest również prawdopodobień-
przycisku pilota powinny się zaświecić diody o wartości 18...20k&!, a następnie w pozosta- stwo, że zakres regulacji PR1 w odbiorniku
D6 we wszystkich współpracujących odbior- łych kanałach. nie pozwoli dostroić się do częstotliwości
nikach. Regulację tę należy przeprowadzić Po takiej regulacji warto upewnić się, że ża- środkowej danego kanału. Gdyby jednak za-
starannie. Warto sprawdzić zakres pracy den z odbiorników nie reaguje na sygnały są- szła taka sytuacja, należy zmienić wartość R3
i ostatecznie potencjometr PR1 w nadajniku siedniego kanału. Nie powinno to mieć miej- w odbiorniku o 10k&! (zwiększyć, potem
ustawić w środku zakresu świecenia diod D6 sca przy zastosowaniu w nadajniku rezystorów zmniejszyć) i ponowić próbę dostrojenia.
w odbiornikach. R1...R4 o tolerancji 5%, ponieważ częstotliwo- W tym wypadku ewentualne trudności mogą
być spowodowane nadmiernym rozrzutem
Wykaz elementów odbiornika Rys. 7 Połączenia przewodowe wartości kondensatorów C1 w nadajniku
kit AVT-2482O oraz C5 w odbiornikach. Właśnie ze względu
na tolerancję i stabilność cieplną kondensato-
Rezystory
ry te koniecznie muszą być foliowe, typu
R1,R7,R9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1k&!
R
1
,
R
7
,
R
9
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
k
&!
MKT, a w żadnym wypadku nie mogą to być
R2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,7k&!
R
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
,
7
k
&!
ceramiczne "lizaczki".
R3 (207Hz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33k&!
R
3
(
2
0
7
H
z
)
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3
3
k
&!
W odbiorniku jako C3, C4 (ewentualnie
R3 (252Hz) . . . . . . . . . . . . . . . . . .24k&! (lub 27k&!)
R
3
(
2
5
2
H
z
)
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
4
k
&!
(
l
u
b
2
7
k
&!
)
także C7, C8) mogą pracować zwykłe, alu-
R3 (303Hz) . . . . . . . . . . . . . . . . . .18k&! (lub 20k&!)
R
3
(
3
0
3
H
z
)
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
8
k
&!
(
l
u
b
2
0
k
&!
)
miniowe elektrolity, jednak zalecane sÄ… kon-
R3 (379Hz) . . . . . . . . . . . . . . . . . .12k&! (lub 15k&!)
R
3
(
3
7
9
H
z
)
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
2
k
&!
(
l
u
b
1
5
k
&!
)
densatory tantalowe. Rzecz w tym, że od po-
R5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .470&!
R
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
7
0
&!
R10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,8k&! jemności tych kondensatorów (zwłaszcza
R
1
0
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
,
8
k
&!
R11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .200&! C4) zależy szerokość pasma odbieranych
R
1
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
0
0
&!
R13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220k&!...1M&!
R
1
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
2
0
k
&!
.
.
.
1
M
&!
częstotliwości, tymczasem aluminiowe elek-
PR1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .PR 22k&! miniaturowy
P
R
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
P
R
2
2
k
&!
m
i
n
i
a
t
u
r
o
w
y
trolity mogą się przeformować i znacznie
Kondensatory
zwiększyć swą pojemność. Spowodowałoby
C1,C10 . . . . . . . . . . . . . . . .10µF/10V (10& 100µF)
C
1
,
C
1
0
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
µ
F
/
1
0
V
(
1
0
&
1
0
0
µ
F
)
to zawężenie zakresu częstotliwości, na które
C2,C5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100µF foliowy MKT
C
2
,
C
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
µ
F
f
o
l
i
o
w
y
M
K
T
będzie reagował odbiornik, czyli przy wyjąt-
C3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22µF/10V tantalowy
C
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
2
µ
F
/
1
0
V
t
a
n
t
a
l
o
w
y
kowo dużych różnicach temperatury nadajni-
C4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,7µF/10V tantalowy
C
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
,
7
µ
F
/
1
0
V
t
a
n
t
a
l
o
w
y
ka i odbiornika oraz przy znaczącym obniże-
C11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1000µF/16V
C
1
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
0
µ
F
/
1
6
V
niu napięcia zasilającego nadajnik mógłby
Półprzewodniki
przestać reagować na sygnały pilota.
D1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1N4148
D
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
N
4
1
4
8
Nie jest to poważne niebezpieczeństwo, po-
D2-D5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1N4001
D
2
D
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
N
4
0
0
1
nieważ nadajnik i odbiornik, pracujące w tym
D6 D7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .dioda LED czerwona
D
6
D
7
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
d
i
o
d
a
L
E
D
c
z
e
r
w
o
n
a
samym pomieszczeniu będą mieć zbliżoną
T1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BC548
T
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
B
C
5
4
8
temperaturę, i ewentualne zmiany pojemności
U1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .TFMS 5360
U
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
T
F
M
S
5
3
6
0
i rezystancji wyznaczających częstotliwość
U2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .LM567
U
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
L
M
5
6
7
pracy nadajnika i odbiornika będą się w dużym
U4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74HC74 lub 74HCT74
U
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
7
4
H
C
7
4
l
u
b
7
4
H
C
T
7
4
U5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .LM7805 stopniu kompensować. Niemniej w miarę
U
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
L
M
7
8
0
5
Pozostałe możliwości warto zastosować "tantale".
K1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .RM81 5V
K
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
R
M
8
1
5
V
TR1 . . . . . . . . . . . .transformator TS2/14 lub TS2/15
T
R
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
t
r
a
n
s
f
o
r
m
a
t
o
r
T
S
2
/
1
4
l
u
b
T
S
2
/
1
5
Możliwości zmian
Obudowa Z27
O
b
u
d
o
w
a
Z
2
7
C6-C9,PR2,R4,R6,R8,R12,U3 nie montować (tylko dla dociekliwych)
C
6
C
9
,
P
R
2
,
R
4
,
R
6
,
R
8
,
R
1
2
,
U
3
n
i
e
m
o
n
t
o
w
a
ć
(nie wchodzą w skład kitu)
(
n
i
e
w
c
h
o
d
z
Ä…
w
s
k
Å‚
a
d
k
i
t
u
)
Układ w wersji podstawowej na pewno bę-
Uwaga: W kicie AVT zawarte są cztery wartości R3, co
U
w
a
g
a
:
dzie poprawnie pracował z jednym odbiorni-
umożliwia pracę odbiornika w dowolnym kanale.
kiem w każdym kanale. Ale przecież w każ-
dym kanale może pracować kilka odbiorni-
ków, które będą sterowane jednocześnie.
Komplet podzespołów z płytką jest
dostępny w sieci handlowej AVT jako
CiÄ…g dalszy na stronie 19
kit szkolny AVT-2482/O
Elektronika dla Wszystkich
17
Projekty AVT
Wprawdzie w odbiornikach obecne są obwo- wszystkie elementy związane z układem U3, Przy planowaniu częstotliwości nowych
dy zerowania, zapewniające jednakowe wa- nie montować R7, tylko R8. kanałów należy brać pod uwagę, że reakcję
runki początkowe w chwili włączenia, jed- Można też nie montować R10, a R11 za- odbiornika mogą spowodować sygnały
nak może się zdarzyć, że po włączeniu do stąpić zworą, ponieważ przy wykorzystaniu i częstotliwości dwukrotnie oraz trzykrot-
gniazdka sieciowego, stany poszczególnych przerzutnika typu R-S (U4A) zamiast prze- nie mniejszej od częstotliwości pracy
odbiorników, pracujących w tym samym ka- rzutnika typu T (U4B) obecność ewentual- odbiornika. Odbiornik może też reagować
nale, będą różne albo też naciśnięcie przyci- nych "śmieci" nie ma znaczenia. na sygnały o częstotliwościach będących
sku nie spowoduje reakcji odbiornika znajdu- W prosty sposób można zwiększyć liczbę wielokrotnością częstotliwości odbiornika:
jącego się w przeciwnym kącie pomieszcze- kanałów powyżej czterech, dodając w pilocie (4N+1)Fo, gdzie N - liczba naturalna, Fo -
nia. Wtedy naciśnięcie przycisku włączy jed- kolejne przyciski i rezystory. Oczywiście bę- podstawowa częstotliwość pracy odbiorni-
ne odbiorniki, a wyłączy drugie, i tak dalej. dzie to wymagać dostosowania rezystancji ka. Chodzi także o to, by odbiorniki nie re-
Aby zapobiec takiej sytuacji należy wykorzy- R3, PR1 w odbiorniku. Zasada jest prosta: agowały na sygnały typowych pilotów od
stać koncepcję według rysunku 1b, gdzie wy- wartość R3 i połowa wartości PR1 (potencjo- sprzętu AV. Należy to sprawdzić podczas
korzystany zostanie przerzutnik R-S zamiast metr w środkowym położeniu) powinna być eksperymentów.
przerzutnika T. Sygnały o jednej częstotliwo- dwa razy większa niż wartość rezystora usta-
ści spowodują włączenie odbiorników, sygna- lającego częstotliwość w nadajniku (przy Piotr Górecki
ły o innej częstotliwości - wyłączenie. W ta- czym pojemności mają być równe).
kiej wersji należy zmontować w odbiornikach
Elektronika dla Wszystkich
18