Szkoła
S
z
k
o
Å‚
a
Szkoła
S
z
k
o
Å‚
a
Konstruktorów
K
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
Konstruktorów
K
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
Rozwiązanie zadania powinno zawierać schemat elektryczny i zwięzły opis działa-
nia. Model i schematy montażowe nie są wymagane. Przysłanie działającego mode-
lu lub jego fotografii zwiększa szansę na nagrodę.
Ponieważ rozwiązania nadsyłają czytelnicy o różnym stopniu zaawansowania, mile
widziane jest podanie swego wieku.
Ewentualne listy do redakcji czy spostrzeżenia do erraty powinny być umieszczone
na oddzielnych kartkach, również opatrzonych nazwiskiem i pełnym adresem.
Prace należy nadsyłać w terminie 45 dni od ukazania się numeru EdW (w przypad-
ku prenumeratorów  od otrzymania pisma pocztą).
na komputerze. To też jest potrzebne, choć- Do sterowania będzie służył jakikolwiek
Zadanie nr 62
by dla rozrywki. Jednak nadmierne tracenia przełącznik. W jednej pozycji zegar będzie
czasu budzi sprzeciw rodziców, a także wy- liczył czas, w drugiej zatrzyma się i zachowa
Temat zadania zaproponował Mateusz Boryń rzuty sumienia u rozumniejszej części mło- wskazania. Jak wspomniałem, nie jest tu wy-
z Garbowa. Proponuje on wykonanie swego dego pokolenia. Zapewne wielu młodych, by magana wysoka precyzja. Licznik nie musi
rodzaju zegara czy timera, zliczającego czas. uniknąć zrzędzenia  starych , chętnie liczyć sekund, wystarczy, by zliczał minuty
Jak napisał, chodzi o zaprojektowanie licznika umówiłoby się z nimi, że mają tygodniowo i godziny. Jego pojemność musi być jednak
czasu spędzonego przed komputerem. Wybra- do  zmarnowania rozsądnie określoną ilość dość duża. Proponuję, by mógł zliczyć kilka-
łem taki temat, ponieważ mnóstwo osób całe czasu i sami będą decydować, w jaki sposób set godzin (kilkadziesiąt dni). Przykładowo
dnie spędza przed komputerem i szkodzi swo- ten czas zechcą zmarnować. pracownik w zakładzie pracy spędza do 200
jemu zdrowiu (promieniowanie monitora). Potrzebny byłby do tego zegar, urucha- godzin, a na sen niektórzy przeznaczają mie-
Wiele osób, zamiast wykonywać jakieś poży- miany i zatrzymywany ręcznie, który zliczał- sięcznie nawet ponad 250 godzin.
teczne zajęcie, cały czas poświęca grom, by minuty, godziny, ewentualnie dni. Projektowany układ na pewno musi za-
a wiadomo, jak przy nich szybko mija czas. Taki zegar niewątpliwie pomógłby też wierać jakiś wzorzec czasu (częstotliwości).
Temat zadania bardzo mi się spodobał. Ja w zachowywaniu wewnętrznej dyscypliny. Można tu wykorzystać generator kwarcowy,
też od dłuższego czasu zastanawiam się, czy Przydałby się także do innych pożytecznych ale można też zastosować jakiś stabilny ge-
nie zaprojektować podobnego zegara dla sie- celów. Już niejednokrotnie w Redakcji zasta- nerator RC. Odchyłka ą1% czy nawet ą2%
bie i swoich bliskich, zwłaszcza dla swojego nawialiśmy się, ile czasu miesięcznie zajmu- nie jest w tym wypadku problemem.
syna. Jak zauważył pomysłodawca zadania, je takie czy inne zadanie. Posiadanie stero- Jeśli ktoś chce obniżyć koszty, może
wiele osób marnuje zastraszająco dużo cza- wanego ręcznie zegara pozwoliłoby precy- uprościć obwody zobrazowania wyniku i za-
su, oglądając program telewizyjny  jak leci zyjnie określić ilość czasu potrzebnego do re- miast wyświetlaczy 7-segmentowych zasto-
albo grając na komputerze w nie zawsze po- alizacji zadania, którego nie można wykonać sować linijkę diod LED. Układ elektroniczny
żyteczne gry. Nie ulega wątpliwości, że jednorazowo, tylko w kilku czy kilkunastu może być więc prosty i tani.
zdrowa część społeczeństwa ma świado- podejściach. Licznik czasu mógłby być wy- Realizując to zadanie, zwróćcie jednak
mość marnowania czasu na różne bezuży- korzystany na przykład do eksperymentalne- uwagę, by urządzenie było funkcjonalne i by
teczne zajęcia. Problem dotyczy zarówno go sprawdzenia, ile czasu przeznaczamy na nie wystąpiły błędy podczas praktycznego
młodzieży, jak i osób starszych. W ciągu jed- sen w ciągu tygodnia czy miesiąca. użytkowania. Warto dobrze przemyśleć kwe-
nego dnia może to być godzina, dwie, trzy, Zakres zastosowań tego typu urządzenia stie obudowy i zasilania.
cztery... Zorientowanie się, ile czasu bez- zliczającego czas jest bardzo szeroki i za- Mam nadzieję, że wykonacie modele
powrotnie traci siÄ™ w ciÄ…gu tygodnia i mie- pewne przedstawicie szereg dalszych propo- nadajÄ…ce siÄ™ do praktycznego wykorzystania.
siąca na zajęcia nie dające absolutnie żadne- zycji praktycznego wykorzystania. Chętnie zaprezentuję jeden lub dwa najlepsze
go pożytku, zapewne skłoniłoby wielu sta- Zachęcam do zmierzenia się z tym zada- projekty w dziale E-2000.
rych i młodych miłośników telewizji czy niem. Oto oficjalny temat: Czekam też na propozycje kolejnych za-
gier do zmiany przyzwyczajeń. Nie chodzi Zaprojektować sterowany ręcznie dań. Przypominam, że pomysłodawcy otrzy-
jednak o zakaz oglÄ…dania telewizji lub grania licznik czasu. mujÄ… nagrody rzeczowe.
Elektronika dla Wszystkich
29
Szkoła Konstruktorów
musi pracować z maksymalną mocą, należy Krzysztof Kraska z Przemyśla (Kra-
RozwiÄ…zanie zadania nr 58
przypuszczać, że wzrost temperatury pod ska.gif) zaproponował układ z diodowym
okapem nie będzie duży. Nikt nie przyznał czujnikiem temperatury. 15-letni Fabian
Temat zadania 58 brzmiał: Zaprojektować się do prób w tym zakresie. Czy oby nie oka- Niemiec z Podkurni drugi raz bierze udział
sterownik wentylatora okapu kuchennego. że się, że temperatura czujnika wzrośnie je- w Szkole. Nadesłał prosty schemat (Nie-
Chodziło o układ automatycznego sterowni- dynie na przykład o dziesięć stopni? miec.gif), za który należy mu się pochwała
ka, włączającego wentylator po wykryciu, że Jeśli tak, to czy mają rację bytu wszelkie i dwa punkty. Zastosował czujnik różnicowy,
kuchenka jest używana. układy z jednym czujnikiem temperatury? nie zapomniał o histerezie i zakresie napięć
Podając temat zadania trochę się obawia- Przypuśćmy, że zimą temperatura w kuch- wyjściowych wzmacniacza operacyjnego.
Å‚em, czy wzbudzi on dostateczne zaintereso- ni wynosi +18oC, a podczas gotowania tem- Wojciech Kuz
miak z Gdyni nadesłał
wanie. Okazało się, że wzbudził. Mało tego, peratura czujnika wzrasta do +28oC. Próg schemat sterownika z czujnikami wilgoci
kilka osób po raz pierwszy wzięło udział przełączania należy ustawić poniżej tej grani- i temperatury (Kuzmiak.gif). Wyciąg jest
w Szkole właśnie ze względu na temat zada- cy. Tymczasem podczas gorącego lata tempe- włączany, gdy wzrośnie zarówno temperatu-
nia, które uznali za wyjątkowo praktyczne. ratura otoczenia może wzrosnąć powyżej ra, jak i wilgotność.
Otrzymałem wiele prac, w tym aż 11 modeli. +30oC, co spowoduje trwałe i niepotrzebne Krzysztof Budnik z Gdyni chce zastoso-
Przypominam, że większość oryginalnych włączenie wentylatora. wać w swym układzie czujnik temperatury
schematów można znalez
ć na naszej stronie Prosty sposób z jednym czujnikiem jest w postaci termistora. Ta część układu nie jest
internetowej w postaci Nazwisko.gif. Warto więc przydatny tylko wtedy, jeśli temperatu- jednak dopracowana. Krzysztof otrzyma
przeanalizować nie tylko wybrane układy za- ra czujnika podczas gotowania będzie wzra- upominek i dwa punkty za pomysł wykorzy-
prezentowane w czasopiśmie, ale także stać znacznie powyżej +30oC. stania... mikrofonu (Budnik.gif). Rzeczywi-
wszystkie schematy ze strony internetowej. Kilka osób zaproponowało umocowanie ście, podczas stawiania garnka czy czajnika
Bardzo się cieszę, że prawie wszyscy termistora pomiarowego w pobliżu palników, na kuchenkę na pewno wytwarzany jest cha-
zwrócili uwagę na kwestię bezpieczeństwa. na przykład przymocowanie ich do metalo- rakterystyczny stuk. Mikrofon (elektretowy)
Wszystkie nadesłane modele oraz propozycje wych kratek, na których stoją naczynia. Tu rze- przyklejony wprost do górnej płyty kuchenki
schematów mogę uznać za bezpieczne. Nikt czywiście można liczyć na duże zmiany tem- i współpracujący układ elektroniczny na
nie zaproponował zasilacza beztransformato- peratury. Nie wydaje mi się to jednak najszczę- pewno zareagują na ten stosunkowo silny
rowego, grożącego porażeniem. Większość śliwszym pomysłem. Przecież te kratki trzeba stuk, a nie będą reagować na znacznie słab-
proponowanych układów zawierała obwody wyjmować do mycia i wtedy będzie kłopot sze dz
więki rozmów czy grającego radia.
czasowe eliminujące możliwość włączania z kablami. Wiem coś o tym, bo czasem zdarzy Przypuszczam, że ten stuk, przenoszący się
wyciągu tylko na chwilę. mi się, że mleko wykipi i trzeba wyjąć kratki, bezpośrednio przez blachę, będzie na tyle sil-
Nie we wszystkich pracach znalazłem by umyć płytę. Być może sensownym rozwią- ny, że w układzie nie będą potrzebne żadne
wzmianki o obwodach sterowania ręcznego. zaniem byłoby umieszczenie czterech termi- filtry, odróżniające ten odgłos od innych
Są one konieczne nie tylko ze względu na storów (a może tylko jednego) we wnętrzu ku- dz
więków. Może ktoś przeprowadzi prak-
możliwość zepsucia się automatycznego ste- chenki, tuż pod blachą. Osobiście nie rozbie- tyczne eksperymenty z tego typu układem?
rownika, ale też ze względu na różne inne sy- rałbym jednak kuchenki i zastosowałbym ter- Pomysł z mikrofonem niewątpliwie jest
tuacje. Oczywiście sprawa jest prosta, bo ob- mistory umieszczone wyżej, pod okapem. bardzo interesujący, choć nie ma dobrej od-
wody wykonawcze sterownika (triak lub sty- Problem zmian temperatury otoczenia traci powiedzi na pytanie, na ile powinien włączać
ki przekaz
nika) mogą być dołączone równo- znaczenie, gdy zastosowane będą dwa czujni- się wentylator po pojedynczym stuku. Czy na
legle do styków istniejącego wyłącznika. ki, jeden umieszczony gdzieś w pobliżu ku- godzinę, co jest potrzebne podczas gotowa-
Wtedy zawsze będzie możliwe ręczne włą- chenki, na przykład pod okapem, drugi gdzieś nia obiadu, czy tylko na pięć minut, co jest
czenie wyciągu. dalej oraz układ mierzący różnicę temperatur. potrzebne do zagotowania wody na kawę?
Oprócz rozwiązań z czujnikami tempera- Wystarczy, by różnica temperatur wyniosła A może włączać wentylator na 15 minut i do-
tury, które można uznać za klasyczne, pojawi- dwa czy trzy stopnie, by sterownik włączył dać obwód sygnalizujący dz
więkiem wyłą-
ło się też kilka ciekawych pomysłów wykona- wyciąg. Wprawdzie kilka osób obawiało się, czenie, by można było ręcznie przedłużyć ten
nia czujnika. Zgodnie z zapowiedzią, przy- czy przeciągi albo inne niesprzyjające czynni- czas o kolejne 15 minut przez naciśnięcie
dzielam za to punkty, upominki i nagrody. ki nie zakłócą pracy, jednak niewątpliwie przycisku?
Zdecydowana większość proponowanych układ różnicowy z dwoma czujnikami daje Jarosław Tarnawa z Godziszki przedsta-
układów wykorzystuje termistory w roli znacznie większe szanse powodzenia niż układ wił pomysły dotyczące czujników. Zastana-
czujników. Wzrost temperatury powoduje z pojedynczym czujnikiem. Należy tylko do- wiał się nad możliwością wykorzystania
włączenie wentylatora. Znacznie mniejsza brze wybrać miejsce zamontowania czujników czujnika nacisku, uruchamianego po posta-
grupa rozwiązań zawiera różnego rodzaju i wyposażyć układ elektroniczny w obwody li- wieniu naczynia. Rozważał także możliwość
czujniki promieniowania (podczerwień, kwidujące ewentualne zakłócenia. wykorzystania czujnika wilgotności w posta-
światło widzialne). A oto przegląd najciekawszych rozwiązań ci dwóch metalowych  grzebieni (z ewentu-
Koniecznie muszę zwrócić uwagę na py- teoretycznych. alnym zastosowaniem soli), między którymi
tanie, czy wystarczy jeden termistor? Wiele pojawi się niewielki prąd płynący przez skra-
prac zawiera schematy z jednym tylko czuj- Prace teoretyczne plajÄ…cÄ… siÄ™ wodÄ™.
nikiem temperatury. W opisie autorzy krótko Młodziutki A
ukasz Cepowski z Gorzyc za- Krzysztof Nytko z Tarnowa zapropono-
stwierdzają, ze wzrost temperatury spowodu- proponował układ z termistorem i tyrystora- wał układ (Nytko.gif) z jednym termistorem
je reakcję czujnika i włączenie wyciągu. mi, zasilany z baterii 6V. Choć schemat za- i trzema obwodami wykonawczymi (przeka-
Warto jednak zastanowić się, o ile musi wiera błędy, ogólna koncepcja jest ciekawa z
nikami), umożliwiającymi sterowanie silni-
wzrosnąć temperatura, by układ zadziałał. i godna uwagi. A
ukasz Warzywoda z War- ków, mających kilkustopniową regulację
Dotyczy to zwłaszcza propozycji, gdzie czuj- szawy też proponuje wykorzystać termistor. prędkości i mocy.
nik zamocowany ma być pod okapem. Obu młodych miłośników elektroniki zachę- Filip Rus z Zawiercia proponuje układ
Przy odległości czujnika od palnika rzędu cam do dalszej nauki i prób (byle nie z ukła- z laserem, dwoma lustrami oraz odbiorni-
metra i przy założeniu, że palnik nie zawsze dami zasilanymi wprost z sieci). kiem z fotorezystorem, uniwibratorem i prze-
Elektronika dla Wszystkich
30
Szkoła Konstruktorów
kaz
nikiem. Postawienie garnka na gazie spo-
woduje przerwanie wiązki światła i włącze-
nie wyciągu na określony czas.
Dwa listy z kilkoma propozycjami nade-
słał Jacek Konieczny z Poznania. Jacek
przedstawia zwykle tylko ogólne idee. Tak
jest i teraz, ale o kilku z nich warto wspo-
mnieć. Jedna z propozycji to fotoelement
skierowany na palniki (z wykorzystaniem lu-
stra lub luster zwykłych bądz
półprzepu-
szczalnych). Fotoelement wykryje obecność
płomienia. Rzeczywiście jest to realne - wy-
starczy umieścić fotoelement w rurce, co
ograniczy kÄ…t widzenia.
Jacek zaproponował też budowę sensow-
nego czujnika wilgotności. Nie jest to czujnik
rezystancyjny, bazujÄ…cy na skraplaniu pary
wodnej (wątpliwa skuteczność, bo para skra-
pla siÄ™ jedynie na zimnych powierzchniach),
tylko fotoelektryczny. IdeÄ™ pokazuje rysu-
nek 1. Elementem czynnym jest tu włos
ludzki lub lepiej koński, ewentualnie nić z ja-
kiegoś higroskopijnego materiału. Jak wia-
domo, pod wpływem wilgoci włos będzie się
skręcał, co spowoduje obrót tarczy z otwo-
rem i reakcjÄ™ czujnika fotoelektrycznego. Je-
śli ktoś wypróbuje właściwości takiego czuj-
nika i sprawdzi, czy będzie on poprawnie
pracował w przewidywanym zakresie tempe- czania wentylatora. Chodzi o wykrywanie Rys. 2
ratur, niech przyśle do mnie takie informacje, ruchu ciepłego powietrza, które jako lżejsze
powołując się na niniejszą wzmiankę. unosi się w górę. Choć czujnikiem nie może Rys. 3
być sam wentylator ze względu na stosunko-
wo duże opory ruchu (słaby ruch powietrza
nie spowoduje obrotu jego śmigła), jednak
można spróbować wykonać leciutki czujnik
ze spiralÄ… z cienkiego arkusza tworzywa
sztucznego, współpracujący z barierą optycz-
ną. Obracanie się spirali pod wpływem cie-
płego powietrza zostanie wykryte przez czuj-
nik fotoelektryczny. Wiem, że coś takiego
można zrealizować, bo kiedyś w głębokim
dzieciństwie robiłem wskaz
niki temperatury
Rys. 1 Czujnik wilgotności grzejników w postaci wyciętej z brystolu spi-
rali Archimedesa, umieszczonej na ostrzu
W drugim liście jest opis trzeciej koncep- szpilki. Czym grzejnik był cieplejszy, tym
cji z układem ISD i mikrofonem. Niestety, szybciej obracała się spirala.
nie udało mi się rozszyfrować hieroglifów Bartek ostatecznie zdecydował się na czujnik
Jacka i jedynie przypuszczam, że chodzi o ja- różnicowy z dwoma termistorami. Schemat
kiś rodzaj sonaru. pokazany jest na rysunku 2, szkic montażo-
Na stronie internetowej można znalez
ć wy na rysunku 3, a model na fotografii 1.
oryginalne schematy, które nadesłał Sławo- Fotografia 2 pokazuje model A
ukasza
mir Orkisz z Kuślina (Orkisz.gif). W liście Cygi z Chełmka. Oprócz różnicowego czuj-
analizuje możliwość wykorzystania czujni- nika temperatury układ zawiera czujnik wil-
ka ruchu, czujników temperatury, czujnika goci. Oryginalny schemat można znalez
ć na termistorem, pokazany na fotografii 4 (Ste-
wstrząsów, wilgoci. Ostatecznie zdecydo- stronie internetowej jako Cyga.gif. pien.gif). Jego rówieśnik, Michał Gołębiew-
wał się na czujnik podczerwieni, wykrywa- Na fotografii 3 można zobaczyć model ski z Bydgoszczy nadesłał model, który poka-
jący obecność płomienia. Sercem projektu Barbary Jaśkowskiej z Gdańska. Układ za- zany jest na fotografii 5. Schemat tego proste-
ma być ośmionóżkowy mikroprocesor wiera dwa termistory, a w części elektronicz- go, dwutranzystorowego układu można zna-
AT902323-10PI. nej pracuje nietypowy wzmacniacz różnicowy lez
ć na stronie internetowej  Golebiewski.gif.
(Jaskowska.gif). W liście wymieniła krótko je- Fotografia 6 pokazuje układ 17-letniego
Rozwiązania praktyczne szcze inne rodzaje czujników (bariera optycz- Mariusza Ciszewskiego z Nowej Rudy. Au-
Bartłomiej Radzik z Ostrowca Św. rozwa- na, czujniki podczerwieni, czujniki mikrofalo- tor twierdzi, że układ wyposażony w czujnik
żał wykorzystanie różnych czujników, np. we), które można byłoby wykorzystać. wilgotności działa prawidłowo (z opisu wy-
LM35. Analizował także możliwość wyko- 15-letni Rafał Stępień z Rud nadesłał mo- nika, że przynajmniej podczas kalibracji).
rzystania czujnika ruchu powietrza do włą- del sterownika z czujnikiem wilgoci i jednym Czujnik jest wykonany z kawałka płytki dru-
Elektronika dla Wszystkich
31
Szkoła Konstruktorów
kowanej. Choć schemat, pokazany na rysun- pieczenia potraw). Gdy zostanie wykryta róż- nym, to na wyjściu (7) wzmacniacza opera-
ku 4, zawiera istotne błędy (mam nadzieję, nica temperatur, to zostanie uruchomiony cyjnego pojawi się stan wysoki. Wówczas na-
że tylko rysunkowe), warto go przeanalizo- wentylator. Możliwe jest jego ręczne sterowa- ładuje się kondensator C2. Gdy napięcie na
wać. Mariusz zastosował bowiem nieco- nie. Jest to rozwiązanie awaryjne, by okap wejściu nieodwracającym (5) będzie mniej-
dzienny i godny uwagi sposób sterowania. nigdy nas nie zawiódł. (...) Wzmacniacze sze od napięcia na wejściu odwracającym
Jak się łatwo domyślić, zmniejszanie rezy- operacyjne pracują w roli komparatorów (6), to na wyjściu (7) pojawi się niski poziom
stancji czujnika powoduje zaświecanie kolej- z histerezą. Rezystory R5 i R8 tworzą pętlę logiczny. Dopiero teraz nastąpi rozładowy-
nych diod LED D1...D10, sterowanych przez dodatniego sprzężenia zwrotnego. Po włą- wanie kondensatora. Czas ten zależy od po-
znaną kostkę LM3914, pracującą w trybie czeniu zasilania na kondensatorze C3 ustali jemności kondensatora, który należy dobrać
słupkowym. Bramki NAND i tranzystory T4, się jakieś napięcie z dzielnika R1, R2, zależ- doświadczalnie.(...) Jego rozładowanie na-
T4 tworzą układ przypominający działaniem ne od temperatury. Kondensator ten  zapa- stępuje  naturalnie , poprzez wewnętrzną
przerzutnik Schmidta. Tranzystor T6 i prze- miętuje napięcie (temperaturę) sprzed kil- rezystancję. Drugi komparator z histerezą
kaz
nik zostają włączone, gdy zaświeci się kunastu sekund, by porównać je z obecnym. służy do załączania przekaz
nika (przez tran-
dioda D4, a wyłączone, gdy zgaśnie dioda Gdy napięcie na kondensatorze będzie zystor). Przekaz
nik jest załączony stale, wy-
D1. Zapewnia to histerezę, a wielkość tej hi- mniejsze od tego na dzielniku rezystancyj- korzystane są styki normalnie zwarte.
sterezy można dobrać według potrzeb, zmie-
niając miejsce włączenia transoptorów.
Układ można znacznie uprościć, rezy-
gnując z transoptorów i stosując inny
układ przerzutnika. Można też uprościć
obwody wejściowe. Choć praktyczna
przydatność układu nie była sprawdzana,
wykorzystana koncepcja jest ciekawa i za-
sługuje na uznanie.
14-letni A
ukasz Nowak z Krosinka wyko-
nał aż dwa sterowniki, pokazane na fotogra-
fiach 7 i 8. Układ z fotografii 7 (Nowak.gif) Fot. 3 Model Barbary Jaśkowskiej
przeznaczony jest do kuchenki elektrycznej Fot. 1 Układ Bartłomieja Radzika
i ma wykrywać włączenie którejkolwiek Fot. 4 Sterownik Rafała Stępnia
grzałki. Układ 555 przedłuża czas włączenia Fot. 2 Sterownik A
ukasza Cygi
wyciÄ…gu. Nieskomplikowany model z foto-
grafii 8 zawiera czujnik w postaci termistora.
Fotografia 9 pokazuje model Tomasza
Sapletty z Donimierza. Tomek zastosował je-
den termistor, ale układ pracuje w nietypowy
sposób. Schemat pokazany jest na rysunku 5.
Oto fragment opisu: Działanie urządzenia
opiera się na porównywaniu temperatury
 normalnej z podwyższoną (pod wpływem
Rys. 4
Elektronika dla Wszystkich
32
Szkoła Konstruktorów
Mówiąc prościej, na wyjściu układu Oprócz tej dość drobnej  wpadki wątpliwo-
U1B pojawia się napięcie dodatnie, gdy tem- ści budzi brak stabilizatora. Warto przeanalizo-
peratura wzrasta. Układ ze wzmacniaczem wać, co będzie się działo przy nieuniknionych
U1A ma pełnić rolę uniwibratora, przedłuża- zmianach napięcia zasilania. W porównaniu
jącego czas trwania impulsu. Ten obwód z tym fakt, że przekaz
nik w spoczynku jest po-
trzeba jednak zmienić. W nadesłanym opisie budzony, a wentylator włączają jego bierne sty-
jest stwierdzenie: w przypadku kondensato- ki, jest drobnostką. Przy okazji można się tylko
rów elektrolitycznych układ działa prawidło- zastanowić, na ile zwiększy to pobór energii.
wo, jednak zastosowanie kondensatora tan- Tu mała dygresja. Nikt nie wspomniał
talowego może spowodować zbyt długie roz- o sprawie poboru energii przez sterownik.
ładowywanie, ponieważ jego rezystancja we- Warto sprawdzić lub policzyć, ile energii zu-
wnętrzna jest bardzo duża. żyje przez rok sterownik, który w stanie czu-
Fot. 5 Układ Michała Gołębiewskiego Nie jest ono do końca prawdą. Rzeczywi- wania będzie cały czas pod napięciem i będzie
ście układ podczas prób może działać prawi- pobierał z sieci jakiś mały prąd (trzeba obli-
Fot. 6 Model Mariusza Ciszewskiego dłowo ze względu na dużą upływność nieza- czyć moc czynną, prąd jałowy transformatora
formowanego aluminiowego  elektrolita jest przesunięty w fazie względem napięcia).
C2. Jednak już po kilku godzinach pracy Przy obecnych tendencjach do oszczędzania
kondensator się zaformuje i układ przestanie energii ten aspekt nie powinien być pominięty.
działać, bo kondensator naładuje się niemal Wracając do układu Tomka, mimo stwier-
do pełnego napięcia zasilania prądem polary- dzonych niedoróbek oceniłem go wysoko,
zacji wypływającym z wejścia wzmacniacza głównie za pomysł sprawdzania zmian tem-
operacyjnego. Z  tantalem , w którym zjawi- peratury oraz za obudowę. Mało brakowało,
sko rozformowania nie zachodzi i prąd upły- a trafiłby do Forum albo E-2000.
wu jest mniejszy, układ nie będzie działał Do działu E-2000 lub Forum trafią jedynie
nigdy. Według katalogu prąd wejściowy ko- dwa układy stałych uczestników Szkoły:
stki LM358 w temperaturze +25oC wynosi Marcina WiÄ…zani (patrz fotografia 10) i Da-
typowo 45nA, maksymalnie 250nA, ale riusza Knulla (fotografia 11), o ile tylko
w pełnym zakresie temperatur pracy może przejdą kontrolę w Pracowni Konstrukcyjnej.
siÄ™gnąć nawet 0,5µA. Równolegle do kon- W tym wypadku nie przydzielam wiÄ™c na-
densatora C2 koniecznie więc trzeba dać re- gród, tylko punkty. Nie podaję też schematów,
zystor o wartości nie większej niż 2,2M&!. bo zostaną zaprezentowane w artykule(-ach).
Fot. 7 Układ 1 A
ukasza Nowaka
Fot. 10 Model Marcina WiÄ…zani
Fot. 8 Układ 2 A
ukasza Nowaka
Fot. 11 Układ Dariusza Knulla
Fot. 9 Sterownik Tomasza Sapletty
Rys. 5
Elektronika dla Wszystkich
33
Szkoła Konstruktorów
Uwagi końcowe To samo dotyczy czujników i kabli. Czy
Punktacja Szkoły Konstruktorów
Wszystkie osoby wymienione imiennie mogą nie warto od razu pomyśleć, by wyglądały
Bartłomiej Radzik Ostrowiec Św. . . . . . . . . . . . . 18
mieć powód do zadowolenia, choć nie wszy- elegancko i by wręcz ozdabiały kuchnię,
Maciej Jurzak Rabka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
scy otrzymajÄ… nagrody i upominki. Doce- nadajÄ…c jej bardziej nowoczesny wyglÄ…d?
Dariusz Knull Zabrze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
niam trud włożony w projektowanie układów Może wystarczy umieścić czujniki w ele- Marcin Wiązania Gacki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
A
ukasz Cyga Chełmek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
i wykonanie modeli. Zauważam duży postęp, ganckich kawałkach chromowanej rurki?
Artur Filip Legionowo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
zwłaszcza u młodych uczestników. Nie zna- A gdzie przebiegać będą kable? Jakie to będą
Jacek Konieczny Poznań. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
czy to, że wszystkie zaproponowane układy kable? Jaki będą mieć kolor? Czy będą Ryszard Milewicz Wrocław . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Filip Rus Zawiercie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
nadają się do wykorzystania. Nadal wielu w miarę możliwości ukryte i dobrze przymo-
Maciej Ciechowski Gdynia . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
uczestników zapomina o fundamentalnej cowane, czy też będą tworzyć kolorową plą-
Jakub Kallas Gdynia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
sprawie  o histerezie. Jeden eksperyment taninÄ™, przyprawiajÄ…cÄ… o zdziwienie i zdener- Filip Karbowski Warszawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Bartosz Niżnik Puławy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
wyjaśniłby sprawę i stanowił nauczkę na wowanie każdego obserwatora?
Emil Ulanowski Skierniewice . . . . . . . . . . . . . . . . 9
przyszłość. Gdy przekaz
nik będzie brzęczał, Rozumiem, że młodzi uczestnicy Szkoły
Roland Belka Złotów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
jeśli szybko się wypalą styki, to konstruktor skupili się na schemacie elektrycznym. Ale Mariusz Chilmon Augustów . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Michał Kobierzycki Grójec . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
takiego wynalazku już zawsze będzie pamię- tym razem nie można pominąć problemu
A
ukasz Malec Tomaszów Lub.. . . . . . . . . . . . . . . . 8
tał o dodaniu obwodu dodatniego sprzężenia estetyki, ponieważ może się okazać, że pra-
Jarosław Markiewicz Zielona Góra . . . . . . . . . . . 8
zwrotnego, zapewniającego histerezę. widłowo zaprojektowany i działający układ Marcin Biernat Rozalin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Dariusz Bobrowski Tarnów . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
I jeszcze jedna sprawa, ważna zwłaszcza elektroniczny wzbudzi negatywne emocje
Michał Grzemski Grudziądz . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
przy tego typu zadaniu: koniecznie trzeba swym wyglądem. Może mama 15-letniego
Sebastian Mankiewicz Poznań . . . . . . . . . . . . . . . 7
wziąć pod uwagę estetykę wykonania urzą- ucznia będzie dumna z osiągnięć syna, nieza- Paweł Niedz
wiedzki Wiechlice. . . . . . . . . . . . . . . . 7
Adam Pałubski Piotrków Tryb. . . . . . . . . . . . . . . . 7
dzenia. Przypuszczam, że rodziny niektórych leżnie od wrażeń estetycznych. Ale czy tak
Michał Pasiecznik Świdnica Śl.. . . . . . . . . . . . . . . 7
eksperymentatorów z bólem serca, ale jednak samo dumna będzie żona 30-letniego elektro-
A
ukasz Skupień Częstochowa . . . . . . . . . . . . . . . . 7
zgodzą się na umieszczenie w okolicach ku- nika, którą znajomi zapytają, co to za szka- Jarosław Tarnawa Godziszka . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Marcin Barański Koszalin . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
chenki i okapu jakichś kabelków i (niezbyt radztwo ma w kuchni? Czy ktokolwiek ze
Krzysztof Budnik Gdynia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
pięknego) czarnego pudełka z układem steru- znajomych zgodzi się, żeby zainstalować mu
Jarosław Chudoba Gorzów Wlkp. . . . . . . . . . . . . . 6
Zbigniew Cipielewski Suwałki. . . . . . . . . . . . . . . . 6
jącym. Jednak z pewnością będą też rodziny, taki wynalazek?
Piotr Figiel Giebułtów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
które słusznie nie zgodzą się na zeszpecenie Szkoła Konstruktorów, zgodnie ze swą
Tomasz Gacoń i Paweł Kuchta . . . . . . . . . . . . . . . 6
ładnej kuchni jakimiś paskudnie wyglądają- nazwą, ma pomóc Wam stać się prawdziwy-
Krzysztof Gedroyć Stanisławowo. . . . . . . . . . . . . . 6
Eryk Kaczmarczyk Chełmek . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
cymi kablami, czujkami i pudełkami ani na mi konstruktorami. W wielu przypadkach,
Krzysztof Kraska Przemyśl . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
psucie (wiercenie otworów) w nowej ku- zwłaszcza przy obecnych tendencjach i kon-
Wojciech Macek Nowy SÄ…cz . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
chence i okapie. kurencji na rynku, właśnie sprawy estetyki
Krzysztof Nowakowski Bolkowo . . . . . . . . . . . . . . 6
Bartosz Rodziewicz Białystok . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Czy wzięliście to pod uwagę? grają bardzo istotną rolę. Dlatego proponuję,
Tomasz Sapletta Donimierz . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Z przyjemnością stwierdzam, że niektórzy byście zastanowili się nad sprawą estetyki je-
Michał Waśkiewicz Białystok . . . . . . . . . . . . . . . . 6
o tym pomyśleli i wspomnieli w swych pra- szcze raz, a na przyszłość, byście zawsze
Damian Zwoliński Sosnowiec . . . . . . . . . . . . . . . . 6
cach. Oczywiście dało to dodatkowe punkty. uwzględniali ten problem.
Ale nie wszyscy zwrócili na to uwagę, Przy okazji proszę, żebyście w listach za-
o czym też świadczy wygląd niektórych mo- wsze przysyłali wydruki schematów i tekstu, się z układem. Zachęcam, żeby do każdej
deli. Wielu uczestników powinno jeszcze raz także wtedy, gdy przysyłacie dyskietkę z pli- pracy przesyłanej e-mailem dołączyć sche-
przeanalizować ten bardzo ważny aspekt kami. Niekiedy pliki są uszkodzone albo po- mat i ewentualną płytkę w postaci rysunku
zagadnienia. chodzą z egzotycznych programów i są .gif lub .jpg o sensownej rozdzielczości.
Gdzie umieścić pudełko ze sterownikiem, w formatach nie obsługiwanych przez pro- Tyle na temat zadania 58. Zachęcam do
by nie szpeciło kuchni? Czy warto umieścić gramy wykorzystywane w Redakcji. udziału w kolejnych zadaniach.
sterownik nie w czarnym, tylko białym albo Niektóre prace nadsyłane są jako e-maile, Serdecznie pozdrawiam wszystkich ucze-
szarym (srebrzystym) pudełku. Obudów na a więc bez wydruku. Wtedy niemożność od- stników i sympatyków Szkoły.
rynku jest wiele, trzeba się tylko wybrać do czytania czy otworzenia pliku ze schematem
dobrze zaopatrzonego sklepu. czy płytką wręcz uniemożliwia zapoznanie Piotr Górecki
S
z
k
o
Å‚
a
K
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
k
l
a
s
a
I
I
Co tu nie gra?- Szkoła Konstruktorów klasa II
C
o
t
u
n
i
e
g
r
a
?
Co tu nie gra?
C
o
t
u
n
i
e
g
r
a
?
Rozwiązanie zadania 58 Oto wytropione błędy i niedoróbki. pliwie należy usunąć kondensator C1. Nie-
W EdW 12/2000 na stronie 36 zamieszczony Według założeń sygnały zmienne poda- potrzebny jest też rezystor R3, natomiast R2
był schemat układu wyciszania muzyki na wane na bazę tranzystora T1 spowodują ła- warto pozostawić, by przy maksymalnej
czas, gdy pojawia się sygnał z mikrofonu. dowanie kondensatora C2 i otwieranie tran- czułości nie podawać sygnału zmiennego
Schemat ten można zobaczyć na rysunku A. zystora T2. Idea jest jak najbardziej prawi- bezpośrednio na bazę T1.
Układ jest interesujący i nadaje się do dłowa, jednak niepotrzebny jest kondensa- Na marginesie warto wspomnieć, że nie
praktycznej realizacji, jednak należałoby wy- tor C1. Wraz z rezystorem R2 tworzy on jest błędem brak diody prostowniczej. Rolę
eliminować kilka znaczących niedoróbek. filtr dolnoprzepustowy o częstotliwości gra- diody pełni złącze baza-emiter tranzystora
Uczestnicy konkursu wskazali na wszystkie nicznej rzędu 1,6Hz, który skutecznie elimi- T1. T1 jest prostownikiem aktywnym, a ob-
te usterki, za co należy się pochwała. nuje wszystkie sygnały akustyczne. Niewąt- wód R5C2 jest filtrem. Obecność rezysto-
Elektronika dla Wszystkich
34