porady
biegun ujemny ma połączenie poprzez samo
żð
kiedy alternator
zamocowanie alternatora do silnika,
jeśli jest to alternator, gdzie wyprowa-
żð
dzony jest zacisk ujemny  D- , to należy
jest przyczynÄ… awarii...
go połączyć przewodem do masy samo-
chodu.
Wojciech Dwórznik
ZÅ‚Ä…cze  D+ Å‚Ä…czone jest z lampkÄ… kon-
W każdym samochodzie występują dwa z
ródła prądu. Są nimi akumulator i alternator. W po- trolną ładowania, której drugi koniec pod-
przednim numerze staraliśmy się przybliżyć Państwu, w jaki sposób należy prawidłowo dbać łączony jest do  + instalacji załączanej sta-
o akumulator, w kolejnej części porad dla użytkowników samochodów postanowiliśmy zająć się cyjką. Po załączeniu zapala się lampka ła-
alternatorem, który równie często jest przyczyną awarii pojazdu. dowania, prąd lampki zamyka się od plusa
akumulatora przez: styk stacyjki, włókno
lternator to prądnica prądu przemien- wodem z masą pojazdu. Natomiast zacisk żarówki, regulator, szczotki, cewkę wzbu-
Anego trójfazowego z układem prostow- dodatni  + , który jest oznaczony cyfrą  30 dzenia do masy (biegun ujemny akumula-
niczym, składająca się z podzespołów: lub  B+ , wyprowadzony jest śrubą odizo- tora). Prąd ten wytwarza w cewce wzbud-
nicy (magneśnicy) strumień magnetyczny
stojana nawiniętego jako uzwojenie trój- lowaną od masy alternatora.
żð
fazowe, Alternator jest z
ródłem prądu, które za- zgodny z kierunkiem magnetyzmu szcząt-
prostownika wykonanego z zespołu diod leży od pracy silnika. Jego zadaniem jest kowego, co w efekcie powoduje wzbudze-
żð
mocowanych w obudowie alternatora, pokrycie zapotrzebowania mocy zainstalo- nie siÄ™ alternatora. Po uruchomieniu silni-
która stanowi jednocześnie radiator od- wanych odbiorników (światła, dmuchawa, ka i uzyskaniu około 1300 obr./min lamp-
prowadzający ciepło, wycieraczki, radio, itp.) oraz doładowywa- ka powinna zgasnąć. Jej zgaśnięcie to sy-
uzwojonego wirnika, biegunów oraz pier- nie akumulatora pojazdu. Kiedy silnik pra- gnał, że alternator się wzbudził. Mimo to
żð
ścieni ślizgowych spełniających rolę łą- cuje, wówczas akumulator i alternator ści- nie gwarantuje to jego poprawnej pracy.
cza zasilającego prądem wzbudzenia ma- śle ze sobą współpracują. Gdy obroty silni- Na rysunku 2 przedstawiono charakte-
gneśnice. Wirnik osadzony jest na dwóch ka maleją (np. stoimy na światłach), alter- rystykę alternatora polskiej produkcji. Cha-
łożyskach, które są wbudowane w gniaz- nator może nie pokrywać zapotrzebowania rakterystyki alternatorów firm zagranicz-
da boczne pokrywy. mocy i w takiej sytuacji niedobór mocy po- nych mają inne prądy i początkową pręd-
Regulator ze szczotkami, będący również krywany jest z akumulatora. Jeżeli takie kość wzbudzenia. Działają na tej samej za-
częścią składową alternatora, mocowany jest zjawisko będzie się utrzymywało przez sadzie, lecz różnią się konstrukcją, elemen-
w bocznej pokrywie tak, aby szczotki mogły dłuższy czas, spowoduje to rozładowanie tem prostowniczym, regulatorem, czy też
dolegać do pierścieni. W dużej liczbie alter- akumulatora. sposobem połączenia uzwojenia stojana
natorów różnych firm ujemny biegun stano- Aby alternator mógł prawidłowo funk- (gwiazda lub trójkąt). Z przedstawionej
wi obudowa, która mocowana jest do silni- cjonować, powinien w prawidłowy sposób charakterystyki wynika (rys. 2), że to z
ró-
ka, a zatem stanowi połączenie elektryczne być połączony z instalacją elektryczną sa- dło może zapewnić prąd bliski znamiono-
bieguna ujemnego z masą pojazdu. Istnieją mochodu: wemu przy około 4000 obr./min.
też alternatory, w których zacisk ujemny jest zacisk B+ (30) jest łączony z biegunem Alternator napędza główne koło silnika
żð
odizolowany i należy go łączyć osobno prze- dodatnim akumulatora, przez pasek pędny na koło pasowe alterna-
Rys. 2 Charakterystyka prądu oddawanego w zależności od prędkości obrotowej al-
ternatora przy stałym napięciu 14 V i ustalonej w czasie pracy temperaturze
Rys. 1 Schemat elektryczny podłączenia alternatora alternatora
w w w. e l e k t r o . i n f o . p l n r 7 - 8 / 2 0 0 5
76
cie na zaciskach (przy włączonych wszyst-
kich odbiornikach), pamiętając o rozgrza-
niu alternatora. Napięcie powinno być nie
większe niż 14,4 V i nie mniejsze niż 13,8 V.
Pomiar ten należy wykonać przy około 50 %
obrotach silnika. Jeżeli chcemy sprawdzić,
jaki prąd daje alternator, możemy to zrobić
za pomocÄ… bocznika, np. 100 A/60 mV. Bocz-
nik Å‚Ä…czymy w szereg z alternatorem, a na
jego zaciskach zapinamy cyfrowy miernik
Rys. 3 Uproszczony schemat układu ładowania akumulatorów o napięciu nominalnym 12 V z alternatora o napię-
ustawiony na zakresie mV. Odczyt z mier-
ciu nominalnym 24 V
nika mnożymy przez stałą bocznika i otrzy-
tora. Należy zwracać szczególną uwagę na chomieniu silnika alternator nie wzbu- mujemy wartość prądu.
stan paska przenoszącego napęd z silnika dził się. Przyczynia się do tego brak płyną- Omówione usterki spotykamy również
na alternator.  Piszczenie paska po uru- cego przez żarówkę prądu początkowego przy alternatorach 24 V. Tylko w jednym
chomieniu silnika lub najechaniu na kału- wzbudzenia. Wówczas należy zdjąć prze- przypadku przy instalacji 24 V połączone
żę jest sygnałem, że należy go naciągnąć. wód podłączony do alternatora pod złącze szeregowo dwa akumulatory 12 V przy
Nawet prawidłowe naciągnięcie nie gwa-  D+ i dołączyć do masy, wtedy lampka po- błędnej instalacji mogą doprowadzić do roz-
rantuje, że pasek nie będzie wpadał w po- winna się zapalić. Gdy to nie nastąpi, na- ładowania jednego z nich. Na rysunku 3
ślizg. Kiedy zaś jest już zużyty, należy go leży sprawdzić żarówkę, przewód oraz, czy w uproszczony sposób przedstawiono sche-
wymienić. Gdy mamy wątpliwości co do żarówka ma zasilanie od strony stacyjki. mat, na którym widzimy, że akumulatory
pracy alternatora, należy zmierzyć napię- Innymi przyczynami awarii alternatora ładowane są napięciem 24 V, a jeden z nich
cie na zaciskach akumulatora, które przy mogą być: uszkodzony regulator, zużyte jest obciążony odbiornikiem 12 V (radio, lo-
obciążeniu powinno wynosić 13,8-14,4 V. szczotki i przerwa w uzwojeniu wirnika. dówka). W takim układzie jeden z akumu-
Każde inne napięcie, mniejsze lub większe, Gdy podczas jazdy nocą  falują światła, latorów jest bocznikowany przez odbiorni-
wymaga ustalenia przyczyn tego negatyw- należy sprawdzić jakość połączenia alter- ki 12 V, co powoduje pomniejszenie prądu
nego zjawiska. Pomiary należy wykonywać natora z akumulatorem. Jeśli okaże się ono ładowania o prąd, jaki pobierają odbiorni-
przy naładowanym wcześniej akumulato- prawidłowe, wtedy należy wymienić regu- ki 12 V. Podczas eksploatacji w takim ukła-
rze i obciążonym przez kilka minut alter- lator. Następnym symptomem uszkodzenia dzie po częstych rozruchach silnika spotka
natorze (załączyć światła, dmuchawę, itp.). regulatora są zbyt jasno świecące światła nas niespodzianka w postaci niemożności
Kolejną przyczyną nieprawidłowego pozio- i wyczuwalna woń kwasu siarkowego, któ- uruchomienia pojazdu. Aby nie dopuścić do
mu napięcia może być uszkodzony regula- re kwalifikują go już tylko do wymiany. Bar- takich sytuacji, należy stosować przetwor-
tor. Można go sprawdzić za pomocą regu- dzo rzadko zdarza się, żeby po uruchomie- nice 24/12 V. Jeżeli z jakiegoś powodu nie
lowanego zasilacza prądu stałego. niu silnika lampka gasła i zapalała się ja- jesteśmy w stanie zastosować przetworni-
Brak prawidłowego kontaktu na styku śniej przy wzrastających obrotach. To znak, cy, to taki układ można eksploatować do-
pierścień-szczotka powoduje obniżanie się że nie ma dobrego połączenia alternatora ładowując odpowiednio często zboczniko-
napięcia na zaciskach alternatora. Zbyt ni- z akumulatorem. Nieusunięcie tej usterki wany odbiornikiem akumulator. W instala-
skie napięcie alternatora może być powodo- grozi spaleniem alternatora. Natomiast je- cjach 24 V z regulatorem współpracuje
wane zwartymi zwojami uzwojenia stojana żeli przy wyłączonej stacyjce lampka ogranicznik napięć ON. Jego rola sprowa-
(nadmiernie grzeje się alternator). Wiele nadal się pali, należy odłączyć akumulator. dza się do tego, że w przypadku uszkodze-
uszkodzeń alternatora może objawiać się Dioda prostownika uległa przebiciu i prąd nia regulatora bądz
przerwania połączenia
słabym świeceniem lampki. Są to m.in.: płynie z akumulatora do alternatora. Może pomiędzy akumulatorem a alternatorem,
to spowodować rozładowanie akumulato- napięcie nie przekroczy 29,5 V. Taki układ
uszkodzony prostownik,
żð
wygasza alternator. Tyrystor zwiera prÄ…d
uszkodzone uzwojenie stojana (przerwa, ra, a nawet pożar samochodu.
żð
zwarcie), Przyczyną głośnej pracy alternatora są wzbudzenia do masy, co uniemożliwia ge-
zły kontakt na styku szczotka-pierście- zużyte łożyska. Hałas powinien zmobilizo- nerowanie napięcia. Kolejne wzbudzenie
żð
nie (brudne pierścienie, podwieszona lub wać nas do usunięcia usterki, gdyż może może nastąpić po zatrzymaniu silnika i po-
zużyta szczotka, ona z czasem doprowadzić do całkowitego nownym uruchomieniu. Ogranicznik na-
 zimne lutowanie końcówek cewki ma- uszkodzenia alternatora, powodując jego za- pięcia stosowany jest w celu niedopuszcze-
żð
gneśnicy do pierścieni. blokowanie i zerwanie paska, co uczyni dal- nia do powstania zbyt wysokiego napięcia,
Te uszkodzenia powodują ograniczenia szą jazdę samochodem niemożliwą. Po każ- które może być groz
ne dla odbiorników
w dostarczaniu prądu, co z czasem koń- dej naprawie alternatora należy zwrócić z uwagi na moc alternatora. Zwarty regu-
czy się rozładowaniem akumulatora. Może szczególną uwagę na akumulator. Należy go lator może uszkodzić zarówno akumulator,
zdarzyć się, że po załączeniu stacyjki lamp- doprowadzić do stanu naładowania, a na- jak i inne odbiorniki wrażliwe na wzrost
ka się nie zapala. Jest to sygnał, że po uru- stępnie uruchomić silnik i zmierzyć napię- napięcia.
n r 7 - 8 / 2 0 0 5 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l
77