Czas. Stomatol., 2008, 61, 7, 504-508
© 2008 Polish Dental Society
http://www.czas.stomat.net
Językowe aparaty ortodontyczne  przegląd
piśmiennictwa
Lingual orthodontic appliances  review of literature
Liwia Minch, Beata Kawala
Z Katedry i Zakładu Ortopedii Szczękowej i Ortodoncji AM we Wrocławiu
Kierownik Katedry: dr hab. n. med. B. Kawala
Summary Streszczenie
Introduction: In recent years there has been an Wprowadzenie: w ostatnich latach istotnie wzro-
increasing need for the aesthetic improvement of sła potrzeba poprawy estetyki aparatów ortodon-
orthodontic appliances to make them hardly visible. tycznych i uczynienia ich jak najmniej widocznymi.
The appliances whose brackets are attached lingually JedynÄ… naprawdÄ™  niewidocznÄ… alternatywÄ™ sta-
are the only real answer to the problem. Intensive nowią zamki przyklejane do zębów od strony języ-
research into lingual approach began in 1970 s, kowej. Intensywne badania nad rozwojem techniki
in the United States and Japan. Subsequently, the lingualnej w ortodoncji rozpoczęto już w latach
construction of lingual appliances was improved and 70-tych XX wieku, równolegle w ośrodkach w Sta-
in 1986 Kurz, Gorman and Smith in cooperation with nach Zjednoczonych i w Japonii. W kolejnych latach
Ormco Company developed 7th generation brackets. ulepszano konstrukcje aparatów językowych, tak że
The further advancement enabled the manufacture w 1986 roku Kurz, Gorman i Smith przy współpracy
of the Creekmore appliance (Unitek Corporation), z firmÄ… Ormco stworzyli zamki 7 generacji. Dalszy
INCOGNITO appliance, or developing selfligating rozwój pozwolił na opracowanie aparatu Creekmo-
appliance (Forestadent). re a (Unitek Corporation), systemu INCOGNITO
Aim of the study: To present the development of the czy zamków samoligaturujących (Forestadent).
lingual technique on the basis of available literature. Cel pracy: na podstawie przeglądu dostępnego pi-
Its numerous advantages as well as obstacles that śmiennictwa przedstawiono rozwój techniki języko-
may be encountered in the course of orthodontic wej, ukazując jej liczne zalety, lecz również zwraca-
therapy have also been discussed. jąc uwagę na problemy, które napotyka się podczas
Conclusion: The application of the lingual technique leczenia.
creates problems which discourage orthodontists Podsumowanie: leczenie pacjentów techniką języ-
from initiating this therapy, among them: bracket kową przysparza ortodontom wiele trudności. Do
positioning, frequent bracket debonding, longer najczęściej występujących problemów, które znie-
appointments and arduous completion of treatment. chęcają lekarzy do rozpoczęcia leczenia tą techni-
Nowadays, the lingual method, thanks to its intensive ką, zalicza się: utrudnione pozycjonowanie zamków,
development, may be used in the treatment of most częste awarie polegające na odklejaniu zamków,
malocclusions: crowding, spacing, mesioclusions, dłuższy czas trwania wizyt oraz trudności w koń-
distoclusions, and open bites including cases cowych fazach leczenia. Dzięki intensywnemu roz-
requiring prior selective extractions or preoperative wojowi techniki językowej, może być ona obecnie
therapy. wykorzystywana w leczeniu większości zaburzeń
zębowo-zgryzowych  stłoczeń, szparowatości, wad
doprzednich, dotylnych oraz zgryzów otwartych,
Å‚Ä…cznie z przypadkami wymagajÄ…cymi ekstrakcji zÄ™-
bów czy przygotowaniem przedoperacyjnym.
KEYWORDS: HASA
A INDEKSOWE:
orthodontic treatment, lingual appliances leczenie ortodontyczne, aparaty językowe
504
2008, 61, 7 Językowe aparaty ortodontyczne
Wprowadzenie Cel pracy
Rosnącemu zainteresowaniu osób doro- Celem pracy było przedstawienie optymal-
słych terapią ortodontyczną towarzyszy po- nego sposobu postępowania przy technice ję-
trzeba poprawy estetyki aparatów i uczynie- zykowej.
nia ich jak najmniej widocznymi. Na prze-
Rozwój techniki językowej
strzeni ostatnich trzydziestu lat wykorzysty-
wano w tym celu różne materiały i w ten spo-
Leczenie pacjentów techniką językową
sób powstały zamki z materiałów złożonych,
przysparza ortodontom wielu trudności. Do
porcelanowe czy kryształowe oraz system
najczęściej występujących problemów, które
Invisalign. Jednak, mimo wszystko, część do-
zniechęcają ortodontów do rozpoczęcia lecze-
rosłych osób rezygnowała z leczenia ortodon-
nia tÄ… technikÄ…, zalicza siÄ™ pozycjonowanie
tycznego ze względu na skrępowanie związa-
zamków, częste awarie polegające na odkle-
ne z noszeniem aparatu [2]. JedynÄ… naprawdÄ™
janiu zamków [4], dłuższy czas trwania wi-
 niewidocznÄ… alternatywÄ™ stanowiÄ… zamki
zyt oraz trudna ostatnia faza leczenia ortodon-
przyklejane do zębów od strony językowej.
tycznego, polegajÄ…ca na niewielkich korektach
Intensywne badania nad rozwojem techniki
ustawienia zębów, głównie w zakresie torku
lingualnej rozpoczęto już w latach 70-tych XX
i angulacji [16]. Podczas przyklejania zam-
wieku, równolegle w Stanach Zjednoczonych
ków przeszkadza ograniczony dostęp do po-
i Japonii. Kurz [14] przyklejał tradycyjne
wierzchni językowych zębów, jak również ich
zamki przedsionkowe po językowej stronie
nieregularny kształt oraz konieczność utrzy-
zębów. Jednak, w obawie przed awariami
mania suchości.
wynikającymi z sił okluzji, ograniczył le-
W celu ułatwienia procedury zakładania
czenie do żuchwy [14]. Następnie opatento-
aparatu językowego oraz idealnego pozycjo-
wał zmodyfikowane zamki językowe mające
nowania zamków opracowano technikę kleje-
specjalne płaszczyzny nagryzowe oraz po-
nia pośredniego [17]. Wykorzystuje się w tym
wierzchnie zaadaptowane do językowej po-
przypadku silikonową szynę, w której znajdu-
wierzchni zębów. W roku 1979 Fujita [6] opi-
jÄ… siÄ™ zamki. Po odpowiednim przygotowaniu
sał przypadki pacjentów leczonych aparata-
szkliwa (piaskowanie, wytrawianie) i nałoże-
mi lingualnymi z zastosowaniem zaprojekto-
niu na zamki żywicy chemoutwardzalnej, za-
wanych przez siebie  łuków grzybkowych ,
kłada się szynę na zęby i odczekuje kilka mi-
które kompensują nieregularny kształt łuku
nut (według wskazań producenta kleju). W
zębowego od strony językowej. W kolejnych
przypadku problemów z założeniem całej szy-
latach ulepszano konstrukcje aparatów języ-
ny, np. w przypadkach tyłozgryzów z retruzją,
kowych, tak że w 1986 roku Kurz, Gorman i
można szynę przeciąć na pół i procedurę kle-
Smith przy współpracy z firmą Ormco stwo-
jenia rozłożyć na dwa etapy. Następnie nale-
rzyli zamki 7 generacji, którymi z sukcesem
ży delikatnie zdjąć szynę i skontrolować usy-
leczono pacjentów. Dalszy rozwój pozwolił
tuowanie zamków na powierzchniach zębów.
na opracowanie aparatu Creekmore a (Unitek
Kolejnym, bardzo istotnym etapem zakładania
Corporation), INCOGNITO i samoligaturują- stałego językowego aparatu, jest kontrola czy
cego (Forestadent). elementy zamków nie powodują występowa-
505
L. Minch, B. Kawala Czas. Stomatol.,
nia przedwczesnych kontaktów okluzyjnych w się poważne problemy z utrzymaniem właści-
odcinkach bocznych. wej higieny jamy ustnej [9,18]. Zmniejszeniu
W celu zmniejszenia prawdopodobieństwa adhezji płytki bakteryjnej sprzyjają bakterio-
awarii aparatu, liczni autorzy zalecają odpo- statyczne właściwości złota, z którego wyko-
wiednie przygotowanie szkliwa, tzn. staran- nane sÄ… zamki.
ne usunięcie osadów, kamienia nazębnego, Kolejnym utrudnieniem jest nieregularny
wypiaskowanie szkliwa i wytrawienie 37% kształt łuku zębowego po stronie językowej,
kwasem ortofosforowym. Takie postępowa- który powoduje, że chcąc skompensować róż-
nie znacznie zwiększa siłę adhezji zamków nicę w szerokości zębów przednich i bocznych
do szkliwa [1, 22]. W większości dostępnych w celu wprowadzenia idealnego łuku należałby
zamków językowych kompensowano nierów- ekstremalnie pogrubić zamki na zębach siecz-
ny kształt powierzchni językowej zęba war- nych. Rozwiązanie takie byłoby niekorzystne
stwą materiału złożonego, która niejednokrot- ze względu na duży dyskomfort pacjenta oraz
nie musiała być dość gruba. Utrudnia to pa- trudności w przenoszeniu sił ortodontycznych
cjentowi szybką adaptację do aparatu. Poprzez na zęby. W zawiązku z tym faktem, już w
znaczne ograniczenie przestrzeni dla języka, latach 70-tych XX wieku Fujita [6] opraco-
upośledza też dykcję [11]. wał  łuk grzybkowy o charakterystycznym
Wiechman [20] bazując na technice CAD/ kształcie. Dziś dodatkowym ułatwieniem są
CAM stworzył w pełni zindywidualizowany łuki doginane komputerowo dla konkretnego
system zamków ortodontycznych. Po zeska- pacjenta. Specjalny robot (Orthomate) może
nowaniu modelu set-up cyfrowo tworzone i wykonywać na łukach z różnych materiałów
pozycjonowane są zamki, których kształt po-  stal, NiTi, TMA, CoCr  zagięcia I, II i III
wierzchni przylegającej do zęba oraz wartości rzędu [21]. Takie postępowanie zapewnia dużą
wpisane w zamek są indywidualnie dostoso- precyzję, konieczną szczególnie w końcowych
wane do każdego pacjenta. Na tej podstawie fazach leczenia, kiedy stosuje się grube, sztyw-
 drukowane są prototypy woskowe a następ- ne łuki wypełniające slot zamka.
nie odlewane ze stopu złota o dużej twardo- Obecnie dzięki intensywnemu rozwojowi
ści (około 300 wg Vickersa) zamki. Metoda techniki językowej, może być ona wykorzy-
ta pozwala na znaczne zmniejszenie wymia- stywana w leczeniu większości zaburzeń zę-
rów poprzecznych zamka oraz zwiększenie bowo-zgryzowych  stłoczeń szparowatości,
powierzchni adhezji i idealne przyleganie do wad doprzednich [7], dotylnych [3], zgryzów
powierzchni zęba [19]. W związku z tym ulega otwartych [5], łącznie z przypadkami wyma-
skróceniu czas przyzwyczajania się pacjenta gającymi ekstrakcji zębów [15] czy przygoto-
do aparatu i zmniejszajÄ… siÄ™ problemy z artyku- waniem przedoperacyjnym [13]. Najbardziej
lacją [12]. Należy jednak pamiętać, że zawsze skuteczne są w korekcji powiększonego nagry-
istnieje ryzyko zaburzenia wymowy (głównie zu pionowego [8]. Zamki lingualne mogą być
seplenienia) w trakcie terapii, choć stopień na- wyposażone w dodatkowe haczyki, rurki, za-
silenia jest bardzo indywidualny i niemożliwy czepy umożliwiające noszenie wyciągów mię-
do przewidzenia przed rozpoczęciem leczenia dzyszczękowych, założenie sztywnych apa-
[10, 11]. ratów do korekcji wad klasy II (np. zawiasu
Badania wykazały, że przy odpowiednim in- Herbsta) czy zastosowanie absolutnego zako-
struktażu i nastawieniu pacjenta nie pojawiają twienia w postaci mikroimplantów.
506
2008, 61, 7 Językowe aparaty ortodontyczne
4: 267-275.
Podsumowanie
8. Gorman J C: Treatment of Adults with Lingual
Orthodontics Appliances. Dental Clin North
Niegdyś technikę językową uznawano za
Am 1988, 32, 3: 589-620.
bardzo trudnÄ… i posiadajÄ…cÄ… liczne ogranicze-
9. Hohoff A, Fillion D, Stamm T, Goder G,
nia w zastosowaniu klinicznym. Jednak ze
Sauerland C, Ehmer U: Oral Comfort,
względu na dużą potrzebę rozwoju  niewi-
Function and Hygienie in Patients with
docznej metody leczenia wad zgryzu trwajÄ…
Lingual Brackets. J Orofac Orthop 2003, 64,
prace laboratoryjne i kliniczne majÄ…ce na celu
5: 359-371.
poprawę komfortu leczenia aparatami języko-
10. Hohoff A, Seifert E, Fillion D, Stamm T,
wymi oraz rozszerzenie spektrum ich zasto-
Heinecke A, Ehmer U: Speech performance in
sowania. Dynamiczny rozwój techniki języ-
lingual orthodontic patients measured by so-
kowej w ortodoncji potwierdzajÄ…: powstanie
nography and auditive analysis. Am J Orthod
Towarzystwa Ortodoncji Językowej  Lingual Dentofacial Orthop 2003, 123, 2: 146-152.
Orthodontic Society, podyplomowych studiów
11. Hohoff A, Stamm T, Ehmer U: Comparison
of the Effect on Oral Discomfort of Two
w dziedzinie ortodoncji lingualnej oraz liczne
Positioning Techniques with Lingual Brackets.
kursy i publikacje, co niewÄ…tpliwie przyczynia
Angle Othod 2004, 74, 2: 226-233.
siÄ™ do rozpowszechnienia tej techniki.
12. Hohoff A, Stamm T, Goder G, Phys D,
Sauerland C, Math D, Ehmenr U, Seifert E:
Piśmiennictwo
Comparison of 3 bonded lingual appliance by
auditive analysis and subjective assessment.
1. Aksu B, Caniklioglu M C, Ozturk Y:
Am J Orthod Dentofacial Orthop 2003, 124:
Comparison of Bond strength of lingual brac-
737-745.
kets dunder different composite base forming
13. Hugo A, Reyneke J P, Weber Z J: Lingual or-
method. Hell Orthod Rew 2005, 8: 81-91.
thodontics and orthognathic surgery. Int J
2. Breece G L, Nieberg L G: Motivations for
Adult Orthodon Orthognath Surg 2000, 15, 2:
adult orthodontic treatment. J Clin Orthod
153 162.
1986, 20, 3: 166 171.
14. Kurz C, Swarz M L, Andreiko C: Lingual or-
3. Chung K R, Kook Y A, Kim S H, Mo S S, Jung
thodontics: A status report. Part 2. Research
J A: Class II malocclusion treated by com-
and development. J Clin Orthod 1982, 16, 11:
bining a lingual retractor and a palatal plate.
735 740.
Am J Orthod Dentofacial Orthop 2008, 133,
1: 122-123. 15. Kurz C: The use of lingual appliance for cor-
rection of bimaxillary protrusion (four pre-
4. Diedrich P: Die linguale bracketfixation 
molars extraction). Am J Orthod Dentofacial
Problematik und erste klinische Erfahrungen.
Orthop 1997, 112, 4: 357 363.
Fortschr Kieferorthop 1984, 45: 65-76.
16. Ling P H: Lingual Orthodontics: History,
5. Fillion D: The correction of open-bite in
Misconceptions and Clarification. J Can Dent
adults using lingual orthodontics. Orthod Fr
Assoc 2005, 71, 2: 99 102.
1997, 68, 1: 307-10.
6. Fujita K: New orthodontic treatment with lin- 17. Shapck N, Geron S, Floris I, Davidovitch M,
Brosh T, Dan Vardimon A: Bracket Placement
gual brackets and mushroom archwire ap-
in Lingual vs Labial System and Direct vs
pliance. Am J Orthod 1979, 76, 6: 657 675.
Indirect Bonding. Angle Orthod 2007, 77, 3:
7. Fukui T, Tsuruta M: Invisible treatment of
509  517.
a Class III female adult patient with severe
crowding and cross-bite. J Orthod 2002, 29, 18. Stamm T, Hohoff A, Ehmer U: A subjective
507
L. Minch, B. Kawala Czas. Stomatol.,
comparison of two lingual bracket system. 21. Wiechmann D: Lingual Orthodontics (Part 2):
Eur J Orthod 2005, 27, 4: 420 426.
Archwire Fabrication. J Orofac Orthop 1999,
19. Wiechmann D: A new bracket system for lin-
60, 6: 416 426.
gual orthodontic treatment. Part 1: Theoretical
22. Wiechmann D: Lingual orthodontics (Part 3):
background and development. J Orofac
Intraoral Sandblasting and Indirect bonding. J
Orthop 2002, 63, 3: 234 245.
Orofac Orthop 2000, 61, 4: 280 291.
20. Wiechmann D, Rummel V, Thalheim A, Simon
Otrzymano; dnia 23.IV.2008 r.
J S, Wiechmann L: Customized brackets and
Adres autorek: 50-425 Wrocław, ul. Krakowska 26
archwires for lingual orthodontic treatment.
Tel./Fax: [phone]
Am J Orthod Dentofacial Orthop 2003, 124,
5: 593 599. e-mail: [e-mail]
508