A N A L I Z A
I. Wstęp
Stowarzyszenie na rzecz Lesbijek, Gejów, Osób Biseksualnych, Osób Transpłciowych oraz Osób Queer
 Pracownia Różnorodności z Torunia uzyskała od Fundacji Batorego znaczną dotację na lata 2010-2012,
przeznaczoną na analizę  podręczników do biologii, wiedzy o społeczeństwie i wychowania do życia w
rodzinie używanych w szkołach ponadpodstawowych pod kątem sposobu przedstawiania w nich
problematyki LGBTQ oraz wypracowanie rekomendacji ewentualnych zmian w treści podręczników i
podstawach programowych 1. W styczniu 2013 roku ukazała się również informacja o sfinalizowaniu tego
projektu w postaci opracowania p.t.  Szkoła milczenia 2.. Zważywszy, że deklarowana jest tu chęć
wpływania na treść podręczników (rekomendacja ewentualnych zmian) warto pokusić się o ustalenie
motywów podejmowanych przez Stowarzyszenie działań i skonfrontować je z regulacjami prawnymi
dotyczącymi kształtowania podstawy programowej.
II. Cele statutowe stowarzyszenia  Pracownia Różnorodności .
Środowisko LGBTQ swą podstawową identyfikację czerpie z wielce kontrowersyjnego sposobu
przeżywania płciowości przez osoby, które je tworzą. Pamiętać należy, że transpłciowość (transseksualizm)
wciąż uznawany jest za zaburzenie identyfikacji płciowej (Gender Identity Disorder) i wyszczególniony
pozostaje zarówno w International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems registry
(ICD-10 CM) jak i w Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-IV DR). Zważywszy, że
transpłciowość stanowi integralny element środowiska LGBTQ nie sposób nie postrzegać jego całości w
kontekście problematyki zaburzeń tożsamości płciowej, mimo że środowisku temu udało się przeforsować
eliminację homo- oraz bi-seksualizmu z oficjalnych rejestrów stanów patologicznych, w których znajdowały
się do lat 90. XX w.
Środowisko LGBTQ nie tylko więc epatuje opinię publiczną swą seksualnością czyniąc przedmiotem debaty
publicznej kwestie mieszczące się całkowicie w sferze intymnej, ale dodatkowo oczekuje, by całe
społeczeństwo, wbrew wartościom które wyznaje, akceptowało czynienie z seksualności problemu
publicznego i politycznego. Znajduje to wszystko swój wyraz w celach, jakie stawia sobie Stowarzyszenie
 Pracownia Różnorodności , wśród których odnajdujemy: upublicznienie dyskusji na temat problemów
1
http://www.batory.org.pl/programy_dotacyjne/demokracja_w_dzialaniu/modul_artykuly_6/dotacje_20102011 (odczyt 7 stycznia
2013 r.).
2
http://www.spr.org.pl/2013/01/23/szko%C5%82a-milczenia-wie%C5%84czy-projekt-weryfikacji-podr%C4%99cznik%C3%B3w/
(odczyt 25 stycznia 2013)
A n a l i z a
lesbijek, gejów, osób biseksualnych, osób transpłciowych oraz osób queer, kształtowanie wobec nich postaw
akceptacji, przełamywanie uprzedzeń i stereotypów oraz zwiększenie ich społecznej reprezentacji (art. 11
statutu3).
Widać zatem wyraz
nie, że chodzi ogólnie o promocję postaw i stylów życia stanowiących wyróżnik
środowiska LGBTQ, obejmującą jednocześnie upowszechnienie tych zachowań w społeczeństwie
(zwiększenie społecznej reprezentacji). Ponieważ ten ostatni cel osiągnąć można nade wszystko poprzez
oddziaływanie na dzieci i młodzież, zatem przegląd obecnie funkcjonujących w obiegu edukacyjnym
podręczników, mający stanowić podstawę do rekomendowania zmian w treści tychże, nabiera charakteru
starannie zaplanowanego działania mającego docelowo służyć upowszechnianiu homoseksualizmu,
biseksualizmu lub transseksualizmu wśród młodzieży. Statut stowarzyszenia wprost bowiem stwierdza w art.
12, że  Pracownia Różnorodności zamierza wywierać nacisk na partie polityczne, środki masowego
przekazu i opinię publiczną, oraz będzie podejmować  starania na rzecz wprowadzenia zmian do
programów nauczania w szkołach [art. 12.6.c]. Cel ten potwierdzono w samej publikacji, gdzie wyraz
nie
jest mowa o zamiarze zmiany podstawy programowej mającej na celu wprowadzenie treści kształtujących
postawę akceptacji dla osób LGBTQ4.
III. Prawna regulacja celów kształcenia
Cele kształcenia ogólnego oraz zadania szkoły określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia
27 sierpnia 2012 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia
ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z dnia 30 sierpnia 2012 roku). Przedmiotowa regulacja
zawiera wyczerpujący opis celów kształcenia i zadań szkolnictwa na poszczególnych etapach zdobywania
wiedzy. Analiza powyższego rozporządzenia pozwala stwierdzić, iż celem edukacji nie jest propagowanie
homoseksualizmu, natomiast jednoznacznie wskazuje się tam, iż zadaniem szkoły jest respektowanie
trójpodmiotowości oddziaływań wychowawczych i kształcących: uczeń-szkoła-dom rodzinny. Należy zatem
zaznaczyć, iż to rodzice dzieci, a nie środowiska homoseksualne, są uprawnieni do oddziaływania na proces
kształcenia i wychowania, formowania świadomości, tożsamości płciowej i wzorca rodziny. Przedstawianie
dzieciom relacji homoseksualnych na równi ze związkiem kobiety i mężczyzny, zwłaszcza zaś z małżeństwa,
stoi w sprzeczności z rozwojem świadomości dziecka w aspekcie przynależności do rodziny i w
sprzeczności z polskim prawem. Przyjęcie odmiennego stanowiska prowadziłoby do stanu dezorientacji i
zamętu w aspekcie postrzegania przez dzieci rodziny i małżeństwa jako związku mężczyzny i kobiety, które
to elementy ładu społecznego cieszą się wyraz
nymi gwarancjami konstytucyjnymi. Ten szczególny status
rodziny nie jest arbitralną decyzją ale jest konieczną konsekwencją funkcjonującego w RP porządku
konstytucyjnego.
3
http://www.spr.org.pl/o-nas/statut-spr/ (odczyt 7 stycznia 2013)
4
J. Kochanowski, R. Kowalczyk, Z. Lew-Starowicz, K. Wąż, Szkoła milczenia, Toruń 2013, s. 10.
_______________________________________________________
Centrum Prawne Ordo Iuris
Krakowskie Przedmieście 20/22 .m. 28 00-325 Warszawa
www.ordoiuris.pl; e-mail: [e-mail]
A n a l i z a
IV. Konstytucyjne i prawno-międzynarodowe umocowanie pozycji rodziców.
Artykuł 26 ust. 3 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, podkreśla, że to rodzice mają prawo
pierwszeństwa w wyborze nauczania, które ma być dane ich dzieciom. Podobnie Międzynarodowy Pakt
Praw Obywatelskich i Politycznych (Dz. U. z dnia 29 grudnia 1977 r.), wyraz
nie poświadcza naturalny
charakter rodziny uznając potrzebę zapewnienia jej ochrony ze strony społeczeństwa i państwa. Rozwiązania
te są w szczególny sposób afirmowane w polskim porządku konstytucyjnym.
Artykuł 48 Konstytucji gwarantuje rodzicom w ust. 1 prawo do wychowania dzieci zgodnie z
własnymi przekonaniami. Publikacja  Szkoła Milczenia w żaden sposób nie wspomina o tym, w jaki
sposób zamierzają uzyskać akceptację dla swoich postulatów ze strony rodziców dzieci i młodzieży szkolnej.
Warto przy tym podkreślić, że ostatnie badanie CBOS przeprowadzone między 31 stycznia a 6 lutego na
reprezentatywnej próbie losowej 1111 dorosłych mieszkańców Polski wykazało jednoznacznie, że 83%
respondentów uważa homoseksualizm za odstępstwo od normy. Jeśli tak wysoki procent społeczeństwa
jednoznacznie uznaje homoseksualizm za zaburzenie, to w sposób usprawiedliwiony można przypuszczać,
że pozostałe style życia reprezentowane przez środowiska LGBTQ, mogą liczyć na jeszcze bardziej
jednoznaczną ocenę społeczeństwa, zwłaszcza, że transseksualizm nadal ma oficjalnie status zaburzenia. W
związku z powyższym, działania mające na celu upowszechnianie wśród młodzieży wiedzy na temat stylów
życia reprezentowanych przez środowisko LGBTQ należy uznać za nie mające żadnego poważnego poparcia
społecznego, tym bardziej, że  według powoływanego powyżej badania COBOS  wyraz
na większość
społeczeństwa, bo aż 63% nie chce nawet, by pary homoseksualne publicznie pokazywały swój sposób
życia5. Należy zatem stwierdzić, że działania środowiska LGBTQ godzą w gwarantowane przez art. 48 ust. 1
Konstytucji, prawa zdecydowanej większości Polaków.
Jeśli dodatkowo uwzględnić, że  przy całej akceptacji osób i empatii dla ich trudnego położenia 
zachowania w sferze płciowej, składające się na style życia reprezentowane przez środowisko LGBTQ są
jednoznacznie negatywnie oceniane w nauczaniu moralnym i religijnym dominującego w naszym kraju
Kościoła, dążenie do uczynienia tych zjawisk przedmiotem nauczania dzieci i młodzieży, godzić musi
również w prawa niezwykle szerokiej grupy rodziców, gwarantowane przez art. 53 ust. 3 Konstytucji.
Dodatkowo, style życia reprezentowane przez środowisko LGBTQ wyraz
nie godzą w te wartości
konstytucyjne, które są uznane za podstawy funkcjonowania Rzeczypospolitej. Chodzi oczywiście o
RODZIN
opierającą się na małżeńskiej wspólnocie mężczyzny i kobiety, którą, jako naturalną i podstawową
komórkę życia społecznego, Konstytucja czyni przedmiotem szczególnej ochrony Rzeczypospolitej Polskiej
na mocy jej art. 18. Nakazuje on w fundamentalny sposób odróżniać małżeństwo od faktycznie
funkcjonujących związków pozamałżeńskich, zwłaszcza zaś związków wykluczających możliwość nadania
im charakteru małżeńskiego ze względu na to, że nie stanowią związku kobiety i mężczyzny. Inne związki
mają zaledwie charakter relacji faktycznych, mogą zaś być formalizowane jedynie na podstawie prywatnego
5
http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/791230/
_______________________________________________________
Centrum Prawne Ordo Iuris
Krakowskie Przedmieście 20/22 .m. 28 00-325 Warszawa
www.ordoiuris.pl; e-mail: [e-mail]
A n a l i z a
konsensu stron w granicach, w jakich polski porządek prawny afirmuje zasadę swobody umów.
Trybunał Konstytucyjny w swym orzecznictwie podkreśla, że nakaz wyrażony w art. 18 Konstytucji
oznacza nie tylko konieczność traktowania rodziny i jej członków w sposób zdecydowanie preferencyjny
względem osób samotnych ale też obliguje państwo do podejmowania takich działań, które umacniają więzi
między osobami tworzącymi rodzinę, a zwłaszcza więzi istniejące między rodzicami i dziećmi oraz między
małżonkami6. Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego jest afirmowane również w doktrynie, gdzie
podkreśla się, iż  (& ) w rodzinie odnawia się substancja biologiczna narodu, w niej kształtuje się osobowość
młodych obywateli i ich postawy społeczne, w rodzinie przekazuje się nowym pokoleniom dziedzictwo
kulturalne. Rodzina spełnia więc wiele funkcji, które mają wpływ zarówno na funkcjonowanie państwa, jak i
na zaspokajanie wielu potrzeb jednostki7 .
Również Sąd Najwyższy w swej opinii n.t. jednego z projektów ustaw usiłujących
instytucjonalizować związki homoseksualne stwierdził, że ustrojowa zasada preferencyjnego traktowania
małżeństwa jako związku kobiety i mężczyzny stanowi zasadę ustroju Rzeczypospolitej Polskiej i  jest
wyrazem wyboru aksjologicznego dokonanego świadomie w celu zagwarantowania normatywnego modelu
małżeństwa i rodziny, który można w uproszczeniu nazwać  tradycyjnym . Jest normą nadrzędną i wiążącą
dla ustawodawcy zwykłego oraz dla wszystkich podmiotów stosujących prawo w procesie jego wykładni.
Tym samym wszystkie przepisy prawa, łącznie z normami Konstytucji, należy interpretować i stosować w
sposób pozwalający na najpełniejsze uwzględnienie wartości aksjologicznych związanych z instytucją
małżeństwa i rodziny8. W związku z tym szczególny, protekcyjny i promocyjny charakter regulacji
prawnych dotyczących małżeństwa oraz rodziny nie może być kwestionowany przez nawiązanie do
innych przepisów Ustawy Zasadniczej, a w szczególności do art. 32 Konstytucji9.
Jednocześnie, wyrażający tę aksjologię art. 18 Konstytucji może być samoistną podstawą oceny
konstytucyjności10.
W konsekwencji należy podkreślić, że konstytucyjna zasada ustanawiająca preferencję dla
małżeństwa jako związku kobiety i mężczyzny, musi być afirmowana również w sposobie
funkcjonowania oświaty publicznej.
Istotne regulacje przesądzające o uprzywilejowanej pozycji rodziny i rodziców w stosunku do
innych grup społecznych w zakresie decydowania o wszelkich działaniach dotyczących dzieci, zawiera
stanowiąca integralny element polskiego systemu prawnego Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez
Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 20 listopada 1989 roku. W preambule przedmiotowego
aktu, wskazuje się, że rodzina jako podstawowa komórka społeczeństwa oraz naturalne środowisko
rozwoju i dobra wszystkich jej członków, a w szczególności dzieci, powinna być otoczona niezbędną
ochroną oraz wsparciem, aby mogła w pełnym zakresie wypełniać swoje obowiązki w społeczeństwie. Jeśli
6 Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 maja 2005, K 16/04.
7 T. Smyczyński, Ochrona rodziny w Konstytucji RP, Państwo i Prawo 1994.
8
Opinia Sądu Najwyższego z dnia 04 sierpnia 2011 roku, dotycząca poselskiego projektu ustawy o umowie związku partnerskiego.
9
Ibidem.
10
L.Garlicki, Komentarz do art. 18 Konstytucji, s. 2 (w:) K. Działocha, L. Garlicki, P. Sarnecki, W. Sokolewicz, J trzciński,
Konstytucja RP. Komentarz, tom II, Warszawa 2003.
_______________________________________________________
Centrum Prawne Ordo Iuris
Krakowskie Przedmieście 20/22 .m. 28 00-325 Warszawa
www.ordoiuris.pl; e-mail: [e-mail]
A n a l i z a
więc art. 3 tej Konwencji stanowi, że we wszystkich działaniach dotyczących dzieci, podejmowanych przez
wszelkie instytucje & sprawą nadrzędną będzie najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka, to należy
pojmować tę regulację jako afirmującą rolę rodziny i rodziców w tym procesie. Jest to wyraz
nie widoczne w
art. 5 Konwencji nakazującym Państwom-Stronom poszanowanie odpowiedzialności, praw i obowiązków
rodziców lub innych osób prawnie odpowiedzialnych za dziecko w procesie wychowawczym. Z kolei na
mocy art. 18 konwencji, Polska, jako jej strona zobowiązała się okazywać odpowiednią pomoc rodzicom
oraz opiekunom prawnym w wykonywaniu przez nich obowiązków związanych z wychowywaniem dzieci.
Powyższe unormowania w wystarczający sposób uzasadniają szczególną pozycję rodziców w
zakresie wychowania i edukacji dzieci. Zarówno na gruncie polskiej Konstytucji jak i obowiązującego
Rzeczpospolitą prawa międzynarodowego, pierwszeństwo i niewątpliwy priorytet w wyborze nauczania oraz
w proponowaniu zmian dotyczących treści podręczników szkolnych mają rodzice dzieci. Konsekwencją
obowiązywania tych unormowań jest wykluczenie możliwości przyznawania podobnego statusu środowisku
LGBTQ dającego wyraz aksjologii niemożliwej do pogodzenia z tą, którą afirmuje art. 18 Konstytucji RP.
V. Wnioski
Modyfikując w jakikolwiek sposób treści podręczników należy przede wszystkim kierować się dobrem
dzieci. Konwencja Praw Dziecka wyraz
nie wskazuje, że dobro to jest afirmowane przede wszystkim poprzez
respektowanie praw rodziców. Prawa te, w odniesieniu do procesu nauczania dzieci wyraz
nie afirmowane są
również w Konstytucji RP, zwłaszcza w art. 48 ust. 1 i art. 53 ust. 3. W naturalny sposób zatem, jeśli chodzi
o wpływ na treści wchodzące w skład programów nauczania, uprzywilejowaną pozycję mają w tym
względzie rodzice. W świetle polskiej Konstytucji nie sposób przypisać podobnego statusu środowiskom
skupiającym osoby prowadzące tryb życia, który ze swej natury wyklucza rodzicielstwo. Działania mające
na celu realizację postulatów środowiska LGBTQ, wobec jednoznacznych wyników badań opinii społecznej,
noszą znamiona godzących w podstawowe prawa obywateli, gwarantowane przez art. 48 ust. 1 oraz art. 53
ust. 3 Konstytucji, tym bardziej, że nie przewiduje się tu żadnych szerokich konsultacji z rodzicami.
Zarówno doświadczenie dnia codziennego, jak i analiza statutu  Pracowni różnorodności wskazują
jednoznacznie, że środowiska LGBTQ zajmują się promocją prowadzonego przez siebie trybu życia mającą
na celu jego upowszechnienie w społeczeństwie (zwiększenie społecznej reprezentacji osób LGBTQ). Z tego
względu, w pełni zasadne jest traktowanie ich jako grupy interesów, i to interesów niespójnych zarówno z
aksjologią konstytucyjną, jak i z dominującym w polskim społeczeństwie systemem wartości.
Edukacja powinna stanowić przestrzeń wolną od konkurowania ze sobą o wpływy ze strony różnych lobby,
które chciałby wprowadzić swoje postulaty do treści podręczników. Podstawy programowe nie mogą być
obszarem wpajania młodym osobom przekonań właściwych dla wąskich grup środowiskowych, lecz
obiektywnym i rzetelnym przekazem wiedzy harmonizującym z kształtem porządku społecznego. Nie można
tez traktować badań naukowych, lub uchodzących za naukowe, za usprawiedliwianie działań z zakresu
inżynierii społecznej. Nie można zatem dopuścić do sytuacji, w której decyzje dotyczące podstaw
programowych i treści podręczników będą kształtowane pod wpływem presji wywieranej przez środowiska
_______________________________________________________
Centrum Prawne Ordo Iuris
Krakowskie Przedmieście 20/22 .m. 28 00-325 Warszawa
www.ordoiuris.pl; e-mail: [e-mail]
A n a l i z a
inne niż rodzice dzieci, zwłaszcza zaś przez osoby, których sposób przeżywania płciowości wyklucza
rodzicielstwo. Kończąc należy stwierdzić, że :
1. Na gruncie prawa polskiego, to rodzice, jako osoby uprawnione do wyboru nauczania oferowanego ich
potomstwu i osoby odpowiedzialne za jego wychowanie, w szczególny sposób umocowani są do
formułowania postulatów co do treści zawartych w podręcznikach. Dotyczy to również postulatów
dotyczących tego czy, a jeśli tak, to jak prezentować ich dzieciom w procesie edukacji zachowania
właściwe środowisku LGBTQ. W świetle obowiązujących unormowań prawnych, w tym również
wiążących Rzeczpospolitą aktów prawa międzynarodowego, nie sposób podobnych kompetencji
przypisać środowisku LGBTQ. Co więcej, informacje n.t. wszelkich w tej mierze konsultacji z tym
środowiskiem powinny być znane rodzicom, zaś jakiekolwiek zmiany w tej mierze nie mogą
następować wbrew stanowisku rodziców.
2. Rozpowszechnianie wśród dzieci treści prezentujących praktyki homoseksualne i homoseksualny styl
życia, jako pełnoprawny element życia społecznego na równi z małżeństwem i tworzoną przez nie
rodziną godzi w prawa rodziców gwarantowane przez art. 48 ust. 1 oraz 53 ust. 3 Konstytucji i
jednocześnie jest sprzeczne z art. 18 Konstytucji, która wyraz
nie chroni małżeństwo jako związek
kobiety i mężczyzny i wyklucza możliwość traktowania go jako zaledwie jednego z wielu modeli
wspólnego życia ludzi.
_______________________________________________________
Centrum Prawne Ordo Iuris
Krakowskie Przedmieście 20/22 .m. 28 00-325 Warszawa
www.ordoiuris.pl; e-mail: [e-mail]