plik


ÿþMINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Joanna Ko[ka Analizowanie podstawowych dziaBaD w produkcji i przetwórstwie |ywno[ci 321[09].O1.07 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy Radom 2006  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego Recenzenci: dr in|. Dorota Nowak mgr in|. Jadwiga MieczyDska Opracowanie redakcyjne: mgr in|. Joanna KoDska Konsultacja: mgr in|. Maria Majewska Korekta: Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduBowej 321[09].O1.07  Analizowanie podstawowych dziaBaD w produkcji i przetwórstwie |ywno[ci zawartego w moduBowym programie nauczania dla zawodu technik technologii |ywno[ci. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy, Radom 2006  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 1 SPIS TREZCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstpne 5 3. Cele ksztaBcenia 6 4. MateriaB nauczania 7 4.1. Wprowadzenie do technologii przetwórstwa |ywno[ci 7 4.1.1. MateriaB nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzajce 10 4.1.3. wiczenia 10 4.1.4. Sprawdzian postpów 12 4.2. Operacje i procesy jednostkowe w technologii |ywno[ci 13 4.2.1. MateriaB nauczania 13 4.2.2. Pytania sprawdzajce 18 4.2.3. wiczenia 18 4.2.4. Sprawdzian postpów 23 4.3. Utrwalanie |ywno[ci 24 4.3.1. MateriaB nauczania 24 4.3.2. Pytania sprawdzajce 26 4.3.3. wiczenia 27 4.3.4. Sprawdzian postpów 28 5. Sprawdzian osigni 29 6. Literatura 34  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 2 1. WPROWADZENIE Poradnik dla ucznia  Analizowanie podstawowych dziaBaD w produkcji i przetwórstwie |ywno[ci pomo|e Ci w zdobyciu wiadomo[ci i uksztaBtowaniu umiejtno[ci zgodnie z zaBo|eniami tej jednostki moduBowej. Obejmuje ona tre[ci dotyczce podstawowych poj zwizanych z produkcj i przetwarzaniem |ywno[ci, prowadzeniem operacji i procesów jednostkowych w technologii |ywno[ci oraz utrwalaniem |ywno[ci. Poradnik skBada si z nastpujcych elementów: - wymagania wstpne, czyli wykaz niezbdnych umiejtno[ci i wiadomo[ci, które powiniene[ mie opanowane, aby przystpi do realizacji tej jednostki moduBowej, - cele ksztaBcenia, czyli wykaz umiejtno[ci, jakie opanujesz podczas ksztaBcenia w tej jednostce moduBowej, - materiaB nauczania, na który skBadaj si: podstawy teoretyczne, pytania sprawdzajce wiedz przed przystpieniem do wykonania wiczenia, sposób wykonania wiczenia oraz sprawdzian postpów po wykonaniu wiczenia, - test zawierajcy zadania sprawdzajce opanowanie tre[ci objtych programem jednostki moduBowej, - wykaz literatury, z jakiej mo|esz korzysta podczas ksztaBcenia w tej jednostce moduBowej. Podczas realizacji tej jednostki moduBowej zwró szczególn uwag na: - podstawowe pojcia zwizane z prowadzeniem procesu produkcyjnego, - charakterystyk poszczególnych operacji i procesów jednostkowych, - cel prowadzenia poszczególnych operacji i procesów jednostkowych, - wpByw operacji i procesów jednostkowych oraz metod utrwalania na cechy organoleptyczne i warto[ od|ywcz produktów, - wykorzystanie operacji i procesów oraz metod utrwalania w przemy[le spo|ywczym. Wykonujc wiczenia dokBadnie czytaj i wykonuj kolejne polecenia oraz korzystaj z literatury wskazanej w punkcie 6 niniejszego Poradnika, a w je[li masz mo|liwo[  tak|e z informacji zawartych na stronach internetowych oraz dostpnych czasopismach fachowych. Ka|de wiczenie zakoDcz zaprezentowaniem wyników, przedyskutuj je z kolegami. Taki sposób pracy pomo|e Ci unikn bBdów oraz sprawi, |e w przyszBo[ci bdziesz potrafiB korzysta z ró|nych zródeB informacji oraz samodzielnie podejmowa decyzje.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 3 321[09].O1 Podstawy dziaBalno[ci przedsibiorstwa spo|ywczego 321[09].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeDstwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo|arowej oraz ochrony [rodowiska w przemy[le spo|ywczym 321[09].O1.02 321[09].O1.03 321[09].O1.04 PosBugiwanie si Rozró|nianie surowców Stosowanie materiaBów dokumentacj techniczno- stosowanych w przemy[le pomocniczych w technologiczn spo|ywczym przemy[le spo|ywczym 321[09].O1.05 Pozyskiwanie surowców dla przetwórstwa spo|ywczego 321[09].O1.06 Badanie organoleptyczne jako[ci surowców, póBproduktów i produktów spo|ywczych 321[09].O1.07 Analizowanie podstawowych dziaBaD w produkcji i przetwórstwie |ywno[ci 321[09].O1.08 Organizowanie pracy w zakBadach przetwórstwa spo|ywczego 321[09].O1.09 321[09].O1.10 Prowadzenie dziaBalno[ci Zarzdzanie marketingowej zwizanej z przedsibiorstwem produkcj i przetwórstwem |ywno[ci Schemat ukBadu jednostek moduBowych  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 4 2. WYMAGANIA WSTPNE Przystpujc do realizacji programu jednostki moduBowej powiniene[ umie: - definiowa podstawowe skBadniki |ywno[ci, - okre[la rol podstawowych skBadników w technologii |ywno[ci, - identyfikowa zródBa zaka|eD produkowanej |ywno[ci, - ocenia organoleptycznie surowce i produkty spo|ywcze, - rozró|nia surowce i substancje dodatkowe stosowane w przetwórstwie |ywno[ci, - okre[li znaczenie drobnoustrojów w technologii |ywno[ci, - posBugiwa si podstawowymi definicjami i prawami fizyki i chemii, oraz pojciami z zakresu biologii, - posBugiwa si dokumentacj techniczno  technologiczn, - wykonywa proste rysunki techniczne, - stosowa wymagania bezpieczeDstwa i higieny pracy, - korzysta z ró|nych zródeB informacji.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 5 3. CELE KSZTAACENIA W wyniku realizacji wiczeD podanych w poradniku powiniene[ umie: - wyja[ni podstawowe pojcia technologii przetwórstwa, - okre[li elementy procesu produkcyjnego, - rozró|ni operacje i procesy jednostkowe, - scharakteryzowa poszczególne operacje i procesy jednostkowe procesu technologicznego, - okre[li cel prowadzenia operacji i procesów w procesie technologicznym produkcji |ywno[ci, - wskaza mo|liwo[ci wykorzystania poszczególnych operacji i procesów jednostkowych w wybranych technologiach przetwórstwa surowców ro[linnych i zwierzcych, - okre[li metody przedBu|ania trwaBo[ci surowców, póBproduktów i wyrobów gotowych, - wyja[ni wpByw procesów produkcji na trwaBo[, cechy organoleptyczne, przydatno[ technologiczn i warto[ od|ywcz produktów spo|ywczych, - posBu|y si dokumentacj techniczno  technologiczn stosowan w zakBadach przetwórstwa spo|ywczego, - porówna ceny rynkowe surowców z cenami wyrobów przetwórstwa spo|ywczego, - wskaza zagro|enia wynikajce z nieprzestrzegania zasad bezpieczeDstwa i higieny pracy w zakBadzie produkcji |ywno[ci, - zastosowa przepisy bezpieczeDstwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo|arowej i ochrony [rodowiska podczas produkcji |ywno[ci, - przewidzie zagro|enia dla [rodowiska wynikajce z przetwarzania i utrwalania |ywno[ci, - skorzysta z ró|nych zródeB informacji technicznej, technologicznej i ekonomicznej.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 6 4. MATERIAA NAUCZANIA 4.1. Wprowadzenie do technologii przetwórstwa |ywno[ci 4.1.1. MateriaB nauczania Podstawowe pojcia Technologia |ywno[ci jest dziedzin wiedzy o metodach wytwarzania |ywno[ci. Pod pojciem wytwarzania rozumie si tutaj produkcj, przetwarzanie, utrwalanie, przechowywanie oraz pakowanie |ywno[ci. Proces technologiczny jest to zespóB zorganizowanych czynno[ci i [wiadomie przeprowadzonych operacji i procesów jednostkowych, których celem jest przetworzenie surowców w okre[lone produkty: - produkt gotowy do spo|ycia  wyrób przeznaczony do spo|ycia bez konieczno[ci dalszej obróbki, np. masBo, chleb, cukier, - produkt koDcowy  produkt uzyskany w ostatniej operacji lub procesie jednostkowym procesu technologicznego, - produkt gBówny  produkcja tego produktu stanowi cel procesu technologicznego, np. cukier w przypadku przerobu buraków cukrowych, - produkt uboczny  materiaB lub substancja powstajca w wyniku prowadzenia danego procesu produkcyjnego, ale nie bdca celem procesu, np. melas w przypadku produkcji cukru z buraków cukrowych. Proces produkcyjny obejmuje caBoksztaBt czynno[ci technicznych zwizanych z utrzymaniem danego oddziaBu produkcyjnego w ruchu. Obejmuje on: - proces technologiczny, - transport surowców i produktów wewntrz zakBadu, - magazynowanie surowców i produktów, - gospodarowanie wod i energi, - gospodarowanie odpadami i [ciekami, - kontrol produkcji. Do czynno[ci produkcyjnych zaliczamy: - czynno[ci zasadnicze  dokonywane bezpo[rednio na surowcu i wpBywajce na zmian jego wBa[ciwo[ci i postaci, - czynno[ci pomocnicze  przemieszczanie, magazynowanie, kontrolowanie materiaBu podlegajcego przetwarzaniu, - czynno[ci usBugowe  dostarczanie czynników energetycznych, utrzymanie higieny produkcji. Czynno[ci zasadnicze dzieli si na: - operacje jednostkowe  je|eli zmiany w nich zachodzce maj charakter fizyczny (np. przesiewanie, mieszanie, ubijanie, itp.), - procesy jednostkowe  je|eli zmiany w nich zachodzce maj charakter chemiczny, biochemiczny (np. fermentacja, uwodornienie). Fizyczna i fizykochemiczna istota operacji i procesów Wszystkie dziaBania, które powoduj w surowcach zmiany o charakterze chemicznym, biochemicznym lub biologicznym nazywamy procesami jednostkowymi. Je[li dziaBania powoduj zmian wBa[ciwo[ci fizycznych lub fizykochemicznych (np. rozdrobnienie, ogrzanie, wysuszenie), to nazywamy je operacjami jednostkowymi.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 7 Najcz[ciej operacje i procesy jednostkowe, biorc pod uwag rodzaj oddziaBywaD na |ywno[ i skutki jakie te oddziaBywania wywoBuj, dzieli si na nastpujce grupy: - operacje mechaniczne  rzdzone prawami mechaniki ciaB staBych i pBynnych, oparte gBównie na zasadzie zachowania pdu, - operacje cieplne  zwizane z przenoszeniem ciepBa, - operacje dyfuzyjne  podlegajce prawom przenikania mas, - operacje fizykochemiczne  polegajce na zmianie stanu skupienia i rozproszenia, - procesy chemiczne  ich podstaw s reakcje chemiczne zachodzce bez udziaBu czynników biologicznych, - procesy biochemiczne  zwizane z zastosowaniem czynników biologicznych, takich jak organizmy |ywe oraz enzymy. Przenoszenie pdu, energii i masy Procesy podlegaj ogólnej zasadzie zachowania; w szczególno[ci zasadzie zachowania masy, pdu i energii. Ogólna zasad zachowania mo|na zapisa w postaci równania: dopByw + produkcja wewntrz  odpByw = akumulacja, np. energia doprowadzona do ukBadu + energia wytworzona (lub zu|yta) w ukBadzie  energia odprowadzona z ukBadu = energia zakumulowana w ukBadzie. PrzykBadami procesów, w których wykorzystuje si zjawisko przenoszenia masy s destylacja, ekstrakcja, suszenie. Z kolei podczas mieszania mamy do czynienia z przenoszeniem masy, energii i pdu. Obróbka wstpna surowców spo|ywczych Obróbka wstpna ma na celu usunicie z surowców zanieczyszczeD, cz[ci niejadalnych i zepsutych oraz nadanie surowcom odpowiedniego ksztaBtu. Obejmuje etapy: - sortowanie, - mycie, - czyszczenie, - pBukanie, - rozdrabnianie. Sortowanie polega na: a) oddzieleniu sztuk zdrowych od zepsutych, b) segregowaniu wg wielko[ci, c) usuniciu grubszych zanieczyszczeD (li[cie, sBoma) Sortowanie surowców wpBywa na prawidBowy przebieg kolejnych etapów produkcji (usuwamy surowiec o nie odpowiedniej jako[ci) oraz zmniejszenie ilo[ci odpadów (np. surowce, które nie nadaj si do produkcji okre[lonego wyrobu ze wzgldu na wymagania jako[ciowe - mog zosta wykorzystane do produkcji innego wyrobu). Sortowanie mo|na prowadzi rcznie lub mechanicznie. Mycie surowców ma na celu: a) usunicie zanieczyszczeD takich jak: resztki ziemi, drobnoustroje, pozostaBo[ci [rodków ochrony ro[lin, jaja paso|ytów, b) zmniejszenie ilo[ci odpadów podczas dalszej obróbki, c) zapobieganie wtórnemu zanieczyszczeniu surowców, d) oszczdzanie maszyn do obierania, e) utrzymanie higieny produkcji. Mycie mo|e odbywa si rcznie lub mechanicznie.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 8 Oczyszczanie polega na usuniciu cz[ci niejadalnych, mniejszych uszkodzeD, nadpsutych cz[ci surowca. Ka|dy rodzaj surowca wymaga innego sposobu oczyszczania. Czyszczc surowce nale|y pamita o ich wBa[ciwo[ciach i rozmieszczeniu w nich skBadników od|ywczych. Rozdrabnianie Rozdrabnianie polega na dzieleniu surowca na cz[ci pod dziaBaniem siB mechanicznych. Rozdrabnia si ciaBa staBe (np. owoce, warzywa, ziemniaki, miso) oraz ciaBa pBynne (np. emulgowanie oleju z wod). W wyniku rozdrobnienia zmniejszaj si wymiary czstek materiaBu oraz zwiksza si powierzchnia w stosunku do masy, co znacznie uBatwia przebieg procesu technologicznego. Cele rozdrabniania: - uBatwienie oddzielenia cz[ci jadalnych od niejadalnych, - wydobycie skBadników z rozdrobnionych tkanek i komórek, - intensyfikacja wymiany masy i ciepBa, - dokBadne wymieszanie, - otrzymanie produktu w postaci sypkiej. Podczas rozdrabniania wykorzystuje si trzy rodzaje siB: [ciskanie, rozciganie i [cinanie. WBa[ciwo[ci surowców, od których zale|y sposób rozdrabniania: - wielko[ czstek, - twardo[ i wBa[ciwo[ci [cierne, - struktura, - zawarto[ wody, - wra|liwo[ na podwy|szon temperatur. Rozdrabnianie mo|e zachodzi w wyniku: - rozgniatania, - Bupania, - rozcierania, - rozrywania, - zginania, - [cinania. Do rozdrabniania ciaB staBych wykorzystuje si najcz[ciej nastpujce maszyny i urzdzenia: - maszyny walcowe, - rozdrabniacze mBotkowe, - mByny kulowe, - mBynki tarczowe, - kostkownice, - plasterkownice, - wilki, - kutry, - przecieraczki, - Bamaczki. CiaBa pBynne rozdrabnia si w homogenizatorach, mBynkach koloidalnych, rozpylaczach. WpByw obróbki wstpnej na warto[ od|ywcz produktów Obróbka wstpna powoduje straty niektórych skBadników od|ywczych. Straty te s nieuniknione, ale aby je ograniczy nale|y: - dokBadnie sortowa i segregowa surowce, - my surowce przed obieraniem,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 9 - obiera bardzo cienko, - obrane warzywa i owoce szybko pBuka, nie przetrzymywa w wodzie, - nie pBuka surowców ju| rozdrobnionych, - obrane lub rozdrobnione surowce chroni przed dostpem [wiatBa. 4.1.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Co to jest proces technologiczny i proces produkcyjny? 2. Jakie elementy obejmuje proces produkcyjny? 3. Jakie wyró|niamy czynno[ci produkcyjne? 4. Na jakie grupy dziel si operacje i procesy jednostkowe? 5. Jakie etapy obejmuje obróbka wstpna surowców? 6. Jakich zasad nale|y przestrzega, aby ograniczy straty skBadników od|ywczych podczas obróbki wstpnej? 7. Jakie s cele rozdrabniania? 8. Jakie wBa[ciwo[ci surowców wpBywaj na sposób rozdrabniania? 9. Jakie maszyny i urzdzenia stosuje si najcz[ciej do rozdrabniania ciaB staBych? 4.1.3. wiczenia wiczenie 1 Okre[l elementy skBadowe procesu technologicznego w produkcji |ywno[ci. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) przeanalizowa schemat produkcji wybranego produktu spo|ywczego (lub wskazanego przez nauczyciela), 2) wskaza czynno[ci zasadnicze wyodrbnione w schemacie, 3) wskaza operacje i procesy jednostkowe, 4) wyodrbni etapy obróbki wstpnej, 5) zaprezentowa efekty swojej pracy, 6) dokona oceny poprawno[ci wiczenia. Wyposa|enie stanowiska pracy: literatura[4 i 12],  materiaBy biurowe,  schematy produkcji wybranych produktów spo|ywczych. wiczenie 2 Dobierz sposób oczyszczania do okre[lonego rodzaju surowca Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) dokona wyboru surowca dla którego bdziesz dobieraB sposób oczyszczania, 2) przeanalizowa informacje zawarte w literaturze wskazanej w punkcie 6 niniejszego Poradnika dotyczce sposobów czyszczenia surowców,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 10 3) przeanalizowa i opisa przebieg oczyszczania, 4) dobra maszyny i urzdzenia do oczyszczania wybranego surowca, 5) okre[li parametry prowadzenia procesu oczyszczania, 6) oceni wpByw wybranego sposobu oczyszczania na straty skBadników od|ywczych, 7) wskaza zagro|enia dla [rodowiska naturalnego wynikajce z zastosowania wybranego sposobu oczyszczania, 8) zaprezentowa efekty swojej pracy, 9) dokona oceny poprawno[ci wiczenia. Wyposa|enie stanowiska pracy:  literatura [6],  materiaBy biurowe,  schematy produkcji wybranych produktów spo|ywczych. wiczenie 3 Scharakteryzuj sposoby rozdrabniania surowców w przemy[le spo|ywczym Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) przeanalizowa schemat technologiczny wybranego produktu i dokona wyboru surowca, dla którego bdziesz dobieraB sposób rozdrabniania, 2) przeanalizowa informacje zawarte w literaturze dotyczce sposobów rozdrabniania surowców, 3) wyja[ni cel i sposób rozdrabniania, 4) wskaza maszyny do rozdrabniania wybranego surowca, 5) oceni wpByw wybranego sposobu rozdrabniania na straty skBadników od|ywczych, 6) zaprezentowa efekty swojej pracy, 7) dokona oceny poprawno[ci wiczenia. Wyposa|enie stanowiska pracy:  literatura [4],  materiaBy biurowe,  schematy produkcji wybranych produktów spo|ywczych,  katalogi maszyn rozdrabniajcych,  modele maszyn rozdrabniajcych. wiczenie 4 Wyja[nij zasady obróbki wstpnej surowców w przemy[le spo|ywczym Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) przeanalizowa schemat technologiczny wybranych produktów i dokona wyboru surowców, które bd poddane obróbce wstpnej, 2) przeanalizowa informacje zawarte w literaturze dotyczce sposobów obróbki wstpnej surowców, 3) wyja[ni cel i sposoby prowadzenia obróbki wstpnej wybranych surowców, 4) oceni wpByw wybranych sposobów obróbki wstpnej na straty skBadników od|ywczych, 5) porówna sposoby obróbki wstpnej surowców ro[linnych i zwierzcych, 6) zaprezentowa efekty swojej pracy, 7) dokona oceny poprawno[ci wiczenia.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 11 Wyposa|enie stanowiska pracy:  literatura [4],  materiaBy biurowe,  schematy produkcji wybranych produktów spo|ywczych. 4.1.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) obja[ni pojcia: proces technologiczny i proces produkcyjny? 2) wskaza elementy procesu produkcyjnego? 3) wymieni czynno[ci produkcyjne? 4) dokona podziaBu operacji i procesów jednostkowych? 5) wskaza i scharakteryzowa etapy obróbki wstpnej? 6) okre[li zasady ograniczania strat skBadników od|ywczych w czasie obróbki wstpnej? 7) okre[li sposoby rozdrabniania? 8) wskaza wBa[ciwo[ci surowców decydujce o sposobie rozdrabniania? 9) dobra maszyny do rozdrabniania surowców? 10) przedstawi zasad dziaBania wybranych maszyn do rozdrabniania?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 12 4.2. Operacje i procesy jednostkowe w technologii |ywno[ci 4.2.1. MateriaB nauczania Operacje mechaniczne. Operacje mechaniczne stosowane s na wszystkich etapach przetwórstwa |ywno[ci. Polegaj one na dziaBaniu na surowce i inne materiaBy siBami zewntrznymi wywoBujcymi ruch materiaBu, jego odksztaBcenie, dzielenie albo aglomeracj (skupienie). Do operacji mechanicznych zaliczamy: - rozdrabnianie (omówione w punkcie 4.1. niniejszego Poradnika), - rozdzielanie, - mieszanie, - formowanie, - dozowanie. 1. Rozdzielanie Mechaniczne rozdzielanie zawiesin lub emulsji mo|na przeprowadza metodami: sedymentacji, filtracji lub wirowania. Sedymentacja polega na samoczynnym rozwarstwianiu si zawiesin na skutek ró|nicy gsto[ci czstek zawieszonych (fazy rozproszonej) i fazy cigBej. Sedymentacja zachodzi pod wpBywem siB ci|ko[ci. Sedymentacj przeprowadza si w odstojnikach (dekanterach). Filtracja polega na rozdzielaniu skBadników zawiesiny przez zatrzymanie jednej z jej faz na przegrodzie filtracyjnej. SiB napdow procesu jest ró|nica ci[nieD utrzymywana po obu stronach przegrody. Przegroda filtracyjna mo|e by tkaninowa, metalowa, ceramiczna, celulozowa. Filtrowanie wykorzystuje si w celu oddzielenia ciaBa staBego od cieczy albo ciaBa staBego lub cieczy od gazu. Wyró|nia si: - filtry ci[nieniowe - podwy|szone ci[nienie wystpuje nad warstw filtrujc (pBytowe, tarczowe, talerzowe, [wiecowe, ramowo  pBytowe), - filtry pró|niowe - obni|one ci[nienie za warstw filtracyjn (filtry bbnowe). Wirowanie polega na rozdzielaniu pBynnych ukBadów niejednorodnych pod dziaBaniem siBy od[rodkowej. Urzdzenia, w których przeprowadza si wirowanie nazywa si wirówkami. Mechaniczne rozdzielanie mas póBpBynnych przeprowadza si metod tBoczenia. MateriaB, który poddaje si tBoczeniu musi by najpierw poddany odpowiedniej obróbce (rozdrobniony w celu zniszczenia tkanek), a nastpnie poddawany [ciskaniu, w wyniku czego nastpuje oddzielenie cieczy. Do tBoczenia stosuje si prasy o dziaBaniu cigBym lub okresowym. Mechaniczne rozdzielanie materiaBów sypkich polega na przesiewaniu i odsiewaniu, które przeprowadza si w odsiewaczach. Elementami roboczymi w odsiewaczach s sita opite tkanin. PrzykBadem operacji rozdzielania mieszanin niejednorodnych skBadajcych si z czstek staBych zawieszonych w fazie gazowej jest odpylanie powietrza. Stosuje si do tego celu urzdzenia zwane cyklonami. 2. Mieszanie Celem mieszania jest uzyskanie jednorodnej mieszaniny dwu lub wicej skBadników. W technologii |ywno[ci wykorzystywane jest ono do: - dokBadnego wymieszania surowców, - przyspieszania procesów zachodzcych w |ywno[ci i wykorzystywanych w procesie technologicznym, np. rozpuszczanie cukru, soli,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 13 - przeciwdziaBania niekorzystnym samorzutnym procesom, np. rozwarstwianie si produktu, - otrzymywania ukBadów dyspersyjnych typu emulsja, zawiesina, - wywoBania zjawisk fizycznych, np. zma[lanie [mietany, - nasycanie roztworów dwutlenkiem wgla. W zale|no[ci od stanu skupienia mieszanych skBadników wykorzystuje si: - mieszalniki (do mieszania ciaB staBych), - mieszarki (do mieszania ciaB sypkich), - zagniatarki, wygniatarki i ugniatarki (do mieszania ciaB plastycznych). 3. Formowanie Formowanie polega na nadaniu materiaBom charakteryzujcym si du| lepko[ci, tekstur lepko  spr|yst, ciastowat odpowiedniego ksztaBtu. Maszyny stosowane do formowania dzieli si na: - walcujce, - wykrawajce, - formujce, - wytBaczajce. 4. Dozowanie Dozowanie polega na odmierzaniu i dodawaniu okre[lonych ilo[ci surowców, póBproduktów, dodatków lub gotowych wyrobów. Operacje termiczne Operacje termiczne polegaj na dostarczaniu lub odbieraniu energii cieplnej, czyli - zastosowaniu podwy|szonej lub obni|onej temperatury. Celem operacji termicznych jest: uBatwienie przebiegu procesów technologicznych, przedBu|enie okresu przechowywania produktów. Operacje termiczne wykorzystywane s w ró|nych etapach procesu technologicznego: we wstpnej obróbce surowców (np. mycie, czyszczenie), w przetwarzaniu surowców (np. gotowanie, pieczenie, procesy dyfuzyjne), w utrzymywaniu higieny procesu produkcyjnego. 1. Podgrzewanie  polega ono na lekkim ogrzaniu substancji w celu uzyskania optymalnej temperatury do przeprowadzenia procesu technologicznego. 2. Blanszowanie  polega na szybkim ogrzaniu |ywno[ci do kontrolowanej temperatury, utrzymaniu tej temperatury przez okre[lony czas, a nastpnie szybkim ochBodzeniu (gBównie stosuje si je w celu unieczynnienia enzymów). 3. Rozparzanie  jest to ogrzewanie surowców za pomoc pary w celu przeprowadzenia ich w stan pBynny. 4. Pieczenie  polega na ogrzewaniu materiaBu w gorcym powietrzu. 5. Gotowanie  gotowanie polega na ogrzewaniu produktów we wrzcej wodzie lub innym pBynie (albo parze) pod normalnym, zwikszonym lub zmniejszonym ci[nieniem. 6. Tostowanie  polega na ogrzewaniu par surowców w celu poprawy warto[ci od|ywczej oraz polepszenia cech smakowych. 7. Sma|enie  ogrzewanie surowca w gorcym tBuszczu (lub syropie z sacharozy). 8. Pra|enie polega na poddawaniu ciaB staBych dziaBaniu wysokiej temperatury, ni|szej od temperatury topnienia, w celu spowodowania przemian fizycznych lub chemicznych. 9. ChBodzenie  polega na odbieraniu ciepBa w celu obni|enia temperatury danego ciaBa.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 14 Grzejnictwo elektryczne i promieniowanie podczerwone w przetwarzaniu |ywno[ci W przetwarzaniu |ywno[ci do ogrzewania stosuje si miedzy innymi urzdzenia elektryczne, w których wykorzystuje si trzy sposoby ogrzewania: mikrofalowe, dielektryczne (pojemno[ciowe) i indukcyjne. Zasad grzejnictwa mikrofalowego jest bezpo[rednie napromieniowanie falami elektromagnetycznymi, które powoduj szybkie ogrzewanie napromieniowanego nimi o[rodka. GBówn zalet grzejnictwa mikrofalowego jest du|a szybko[ nagrzewania si staBych mas, dziki czemu proces ogrzewania mo|na kilkakrotnie skróci. Grzejnictwo dielektryczne mo|na stosowa do ogrzewania o[rodków bdcych dielektrykami ( a wic równie| substancji zawierajcych wod). Je|eli do obwodu drgaD elektromagnetycznych wBczy si kondensator zawierajcy miedzy okBadkami dielektryk, to w rezultacie wibracji czstek dipolowych nastpuje wzrost temperatury materiaBu midzy okBadkami. Zalet jest szybkie ogrzewanie si materiaBów (szczególnie o du|ej zawarto[ci wody), ale ten sposób ogrzewania jest stosunkowo drogi. Grzejnictwo indukcyjne zwizane jest z wydzielaniem ciepBa podczas przepBywu prdu indukowanego w materiale przez zmienne pole magnetyczne, a wic mo|na je stosowa do substancji przewodzcych prd elektryczny. Ten sposób ogrzewania mo|na wykorzystywa w przypadku materiaBów zawierajcych substancje silnie dysocjujce, np. solone. Do ogrzewania substancji wykorzystuje si równie| promieniowanie podczerwone. Im krótsze fale podczerwone i wiksza czstotliwo[ ich drgaD, tym wy|sza temperatura. Promienniki podczerwieni maj najcz[ciej posta |arówek, ale stosuje si równie| promienniki metalowe i ceramiczne. Operacje dyfuzyjne W operacjach dyfuzyjnych wykorzystuje si zjawisko wzajemnego przemieszczania czstek jednej substancji wzgldem drugiej w gazach, cieczach i ciaBach staBych. Wymianie masy czsto towarzyszy wydzielanie lub pochBanianie ciepBa. Do operacji dyfuzyjnych zaliczamy: - ekstrakcj, - destylacj. 1. Ekstrakcja Celem ekstrakcji jest wyodrbnianie okre[lonych skBadników z surowców za pomoc rozpuszczalników. W przemy[le spo|ywczym ekstrakcj stosuje si do wyodrbniania cukru z buraków cukrowych, tBuszczu z nasion ro[lin oleistych oraz olejków zapachowych, witamin, enzymów z ró|nych surowców. Proces polega na przechodzeniu wyodrbnianego skBadnika do rozpuszczalnika (np. cukru zawartego w burakach cukrowych do wody). W technologii |ywno[ci najcz[ciej stosuje si ekstrakcj w ukBadzie ciaBo staBe  ciecz. Procesy ekstrakcji prowadzone s w aparatach zwanych ekstraktorami (w przypadku wyodrbniania cukru z krajanki buraczanej proces nazywany jest dyfuzj cukrownicz; przeprowadza si j w dyfuzorach). 1.1. Ekstrakcja cukru z krajanki buraczanej Je|eli pomidzy roztworem cukru i wod umie[cimy porowat przegrod, np. pBytk glinian lub naturaln albo sztuczn bBon, to zjawisko dyfuzji bdzie utrudnione. W zale|no[ci od stopnia przepuszczalno[ci przegrody mog przez ni przenika: skBadnik rozpuszczony - w kierunku roztworu o mniejszym st|eniu oraz rozpuszczalnik - w kierunku roztworu o wikszym st|eniu. Takie wzajemne przenikanie przez przegrod nosi nazw dyfuzji. W zale|no[ci od rodzaju przegrody rozpuszczalnik mo|e przenika przez przegrod, a skBadnik rozpuszczony, majcy du| mas czsteczkow, mo|e by przez przegrod  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 15 zatrzymany. Zjawisko to nosi nazw osmozy, a przegrody nieprzepuszczajce skBadników rozpuszczonych s nazywane przegrodami póBprzepuszczalnymi. WBa[ciwo[ci póBprzepuszczalne ma cytoplazma komórki buraka, dopóki komórka |yje. Dlatego nie jest mo|liwe wówczas wydobycie cukru z soku komórkowego na zewntrz komórki za pomoc dyfuzji. Dyfuzja cukru staje si mo|liwa dopiero po denaturacji cytoplazmy i bBon komórkowych. Przy krajaniu buraków cz[ komórek, w ilo[ci 5-10% caBej liczby komórek, zostaje otwarta przez rozerwanie, a dalsze 20 - 30% - przez zgniecenie. W taki mechaniczny sposób nie mo|na jednak otworzy wszystkich komórek, gdy| maj one maBy rozmiar ([rednio 0,04 mm). Stosuje si wic ogrzewanie krajanki do temperatury powy|ej 60°C. W tej temperaturze nastpuje denaturacja zawierajcej biaBko cytoplazmy i bBon komórkowych. W krótkim czasie po ogrzaniu krajanki do temperatury powy|ej 85°C bBony cytoplazmatyczne odstaj od szkieletu komórki i staj si przepuszczalne dla cukru oraz niecukrów o maBych czsteczkach. W aparatach dyfuzyjnych zawierajcych krajank buraczan zachodzi wic pocztkowo wymywanie soku z komórek uszkodzonych, w nastpnej kolejno[ci osmoza do wntrza komórek nieuszkodzonych, a po ogrzaniu powy|ej 60oC nastpuje denaturacja biaBek i rozpoczyna si dyfuzja cukru do otaczajcej krajank wody oraz wnikanie wody do wntrza zdenaturowanych komórek. Ilo[ cukru przechodzcego do wody jest wprost proporcjonalna do ró|nicy st|eD cukru wewntrz krajanki i w wodzie ( soku surowym ) otaczajcej krajank, do powierzchni krajanki, czasu prowadzenia dyfuzji oraz temperatury. W procesie ekstrakcji stosuje si przeciwprd wody i krajanki. W ten sposób woda (a nastpnie sok wysBadzajcy) styka si z krajank o wy|szym st|eniu cukru. PrzepBywajcy sok omywa powierzchni krajanki, co uBatwia wysBadzanie. Jednocze[nie gorcy sok ogrzewa krajank, powodujc denaturacj bBon komórkowych. Nie mo|na jednak ogrzewa krajanki do temperatury powy|ej 80oC, poniewa| nastpuje wówczas peptyzacja pektyn zawartych w mi|szu i w soku pojawia si koloidowy roztwór. W polskich cukrowniach ekstrakcj krajanki prowadzi si najcz[ciej w cigBych eksykatorach korytowych, zwanych dyfuzorami. Koryto ekstraktora nachylone jest do poziomu pod ktem 8o, a jego dBugo[ wynosi 22,5m. W ni|szym koDcu koryta doprowadza si krajank, a odprowadza sok surowy. W wy|szym koDcu koryta dopBywa woda wysBadzajca i usuwane s wysBodki (krajanka pozbawiona cukru). Przez caB dBugo[ koryta przechodz dwa równolegBe przeno[niki [limakowe, które przenosz krajank ku górnej cz[ci koryta. PrzepByw wody nastpuje za[ wskutek nachylenia koryta ekstraktora. 2. Destylacja Destylacja polega na rozdzielaniu ciekBych mieszanin wieloskBadnikowych przez odparowanie skBadnika bardziej lotnego, a nastpnie skropleniu go. Proces ten wymaga zu|ycia du|ej ilo[ci ciepBa, gdy| prowadzony jest w temperaturze wrzenia oddestylowywanego skBadnika. Gdy w skBad mieszaniny wchodzi wiele skBadników o zbli|onych temperaturach wrzenia  do ich rozdzielenia stosuje si rektyfikacj. Rektyfikacja polega na ozibieniu gorcych par i wydzieleniu z nich skBadników o ni|szej lotno[ci. Klasycznym przykBadem zastosowania destylacji w technologii |ywno[ci jest destylacyjne oddzielanie alkoholu etylowego. Operacje i procesy fizykochemiczne Operacje fizykochemiczne polegaj na zmianie stanu skupienia lub rozproszenia danego materiaBu, w wyniku zjawisk zachodzcych na granicy faz. Zaliczmy do nich: - krystalizacj,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 16 - emulgowanie, - sorpcj, - |elifikacj, - aglomerowanie. 1. Krystalizacja Krystalizacja polega wydzielaniu fazy staBej w postaci krysztaBów z fazy ciekBej (wydzielanie krysztaBów z fazy gazowej nazywa si kondensacj sublimacyjn). W technologii |ywno[ci krystalizacj stosuje si w celu: - wydzielenia z surowca skBadnika w czystej postaci (np. cukry, kwasy spo|ywcze, witaminy, aminokwasy), - krystalizacji skBadnika bez wydzielania z gotowego produktu (np. mleko zagszczone sBodzone). Krystalizacj przeprowadza si w warnikach (zapocztkowanie procesu) i krystalizatorach. 2. Emulgowanie Emulsja jest to ukBad jednorodny dwóch niemieszajcych si ze sob cieczy. W technologii |ywno[ci najcz[ciej s to tBuszcz i woda (np. mleko, majonez, margaryna). Emulsje wytworzone na drodze mechanicznego rozdrobnienia s na ogóB bardzo nietrwaBe (ulegaj rozwarstwieniu). Aby temu zapobiec stosuje si emulgatory (substancje obni|ajce napicie powierzchniowe na granicy faz). 3. Sorpcja Sorpcja jest procesem zachodzcym na granicy dwóch faz polegajcym na: a) zwikszeniu st|enia substancji na granicy faz (adsorpcja), b) pochBanianiu substancji i równomiernym jej rozprowadzaniu w caBej masie jednej z faz (absorpcja). W przemy[le spo|ywczym substancj pochBaniajc powierzchniowo (adsorbentem) jest najcz[ciej wgiel aktywny (wykorzystywany np. w odbarwianiu cukru, syropu skrobiowego, do klarowania i usuwania niepo|danych zapachów z wina), ziemia bielca (np. do odbarwiania i odwaniania oleju), |elatyna, agar, skrobia modyfikowana. PrzykBadem zastosowania absorpcji w przemy[le spo|ywczym jest pochBanianie gazu (dwutlenek wgla, dwutlenek siarki, powietrze) przez ciecz. Proces prowadzi si w urzdzeniach zwanych absorberami. Nasycanie dwutlenkiem wgla (saturacja) wykorzystywane jest np. w cukrownictwie (do oczyszczania soku buraczanego), w produkcji win musujcych i napojów gazowanych. 4. {elifikacja {elowanie (galaretowacenie) jest to Bczenie si czstek substancji rozproszonych w wiksze agregaty prowadzce do powstania zolu. W przemy[le spo|ywczym tworzenie |eli opiera si na wykorzystaniu naturalnych substancji |elujcych wystpujcych w surowcach lub substancji dodanych celowo. {elifikacja ma zastosowanie w przemy[le mleczarskim (np. produkcja serów, jogurtów), owocowo  warzywnym (np. produkcja galaretek, d|emów, marmolad), misnym i rybnym (produkcja galaret). 5. Aglomerowanie Aglomerowanie jest to Bczenie czstek maBych w wiksze. W przemy[le spo|ywczym najbardziej istotn rol odgrywa aglomerowanie materiaBów sypkich, sproszkowanych. Produkt aglomerowany nie pyli si podczas mieszania, dozowania, pakowania, jest mniej higroskopijny, ma lepsz zwil|alno[ i prawie natychmiastow roztwarzalno[ w wodzie. Produkty charakteryzujce si natychmiastow rozpuszczalno[ci okre[lane s jako instant. Aglomerowanie znalazBo zastosowanie do produkcji mleka w proszku, ekstraktów kawy, zup bByskawicznych, od|ywek.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 17 Procesy chemiczne Procesy chemiczne polegaj na wykorzystaniu do ich przebiegu reakcji chemicznych. W przemy[le spo|ywczym wykorzystuje si: - hydroliz (hydroliza skrobi - produkcja syropów skrobiowych i glukozy, hydroliza biaBek  przyprawy i koncentraty spo|ywcze), - neutralizacj (neutralizacja kwasu solnego u|ywanego przy produkcji cukru skrobiowego, neutralizacja kwasu siarkowego (VI) przy produkcji hydrolizatów biaBkowych, neutralizacja kwasów tBuszczowych przy rafinacji oleju ro[linnego), - uwodornienie (uwodornienie tBuszczów podczas ich utwardzania), - reestryfikacja (zmiana wBa[ciwo[ci tBuszczów w wyniku wymiany reszt kwasowych w trójglicerydach), - modyfikowanie skrobi i innych skBadników |ywno[ci (np. otrzymywanie skrobi o zmienionych wBa[ciwo[ciach: lepsza rozpuszczalno[ w wodzie, mniejsza lepko[ gorcych kleików, obni|ona zdolno[ pcznienia przy kleikowaniu w gorcej wodzie). Procesy biotechnologiczne Procesy biotechnologiczne polegaj na wykorzystaniu |ywych organizmów lub ich skBadników w produkcji |ywno[ci. Polegaj one na: - produkcji biomasy (np. produkcja dro|d|y piekarskich), - wykorzystaniu fermentacji (np. fermentacja alkoholowa, octowa, mlekowa), - zastosowaniu enzymów (np. w browarnictwie  przy otrzymywaniu brzeczki, w piekarstwie  podczas fermentacji ciasta oraz przedBu|ania [wie|o[ci pieczywa). 4.2.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie wyró|niamy operacje mechaniczne? 2. Jakie wyró|niamy metody rozdzielania? 3. Jakie wyró|niamy operacje termiczne? 4. Jakie jest zastosowanie operacji termicznych (przykBady)? 5. Na czym polega i gdzie jest wykorzystywana ekstrakcja? 6. Na czym polega i gdzie jest wykorzystywana krystalizacja? 7. Jakie jest znaczenie emulgatorów? 8. Jakimi cechami charakteryzuje si produkt aglomerowany? 9. Jakie procesy chemiczne wykorzystuje si w technologii |ywno[ci? 10. Jakie jest zastosowanie drobnoustrojów i enzymów w produkcji |ywno[ci? 4.2.3. wiczenia wiczenie 1 Uzasadnij stosowanie operacji cieplnych w przemy[le spo|ywczym. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) w literaturze wyszuka informacje na temat operacji cieplnych stosowanych w przemy[le spo|ywczym. 2) wynotowa poszczególne operacje i zdefiniowa je (mo|na skorzysta z zaproponowanej ni|ej tabeli),  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 18 3) przeanalizowa operacje pod ktem celu ich stosowania oraz znaczenia w technologii |ywno[ci; sporzdzi odpowiednie notatki, 4) przeanalizowa operacje pod ktem wpBywu na warto[ od|ywcz i cechy organoleptyczne produktu, 5) zaprezentowa otrzymane wyniki, 6) dokona oceny wiczenia. Wyposa|enie stanowiska pracy:  materiaBy biurowe,  literatura [4 i 12],  schematy produkcji wyrobów spo|ywczych. WpByw na WpByw na Operacja Definicja Cel Znaczenie cechy warto[ organoleptyczne od|ywcz wiczenie 2 Wyja[nij przebieg procesu ekstrakcji cukru z krajanki buraczanej. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) w literaturze wyszuka informacje na temat procesów dyfuzyjnych oraz ekstrakcji cukru z krajanki buraczanej, 2) zdefiniowa pojcie dyfuzji i ekstrakcji, 3) uzasadni konieczno[ sporzdzenia krajanki buraczanej przed ekstrakcj cukru z buraków, 4) okre[li temperatur prowadzenia ekstrakcji i uzasadni jej wysoko[, 5) przeanalizowa budow dyfuzora korytowego i naszkicowa jego schemat, 6) obja[ni przebieg procesu ekstrakcji cukru, 7) zaprezentowa otrzymane wyniki, 8) dokona oceny wiczenia. Wyposa|enie stanowiska pracy:  materiaBy biurowe,  model dyfuzora korytowego,  literatura [9].  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 19 wiczenie 3 Przeprowadz krystalizacj wybranej substancji. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) w literaturze wyszuka informacje na temat krystalizacji, 2) zdefiniowa pojcie krystalizacji, roztworu nasyconego, nienasyconego, przesyconego, 3) odczyta z tabel rozpuszczalno[ci rozpuszczalno[ wybranej substancji w temperaturze 80oC, 4) odwa|y odczytan mas wybranej substancji, 5) odwa|on substancj wsypa do zlewki zawierajcej 100cm3 wody destylowanej ogrzanej do 80oC, 6) zlewk umie[ci w Bazni wodnej o temperaturze 80oC i miesza za pomoc bagietki szklanej jej zawarto[, a| do caBkowitego rozpuszczenia substancji, 7) na koDcu baweBnianej nitki przymocowa krysztaB wybranej substancji, drugi koniec nitki przywiza do szklanego prcika (oBówka) poBo|onego na brzegu zlewki tak, aby krysztaB byB zanurzony w roztworze, 8) caBo[ pozostawi nieruchomo na 2  3 dni, 9) po tym czasie obejrze dokBadnie powstawania krysztaBów i oceni wynik. Wyposa|enie stanowiska pracy:  zeszyt przedmiotowy,  tabele rozpuszczalno[ci,  substancje przeznaczone do hodowli krysztaBów,  waga laboratoryjna,  Baznia wodna,  termometr, drobny sprzt szklany (naczynko wagowe, cylinder miarowy, zlewka, prciki szklane),  nitka baweBniana,  literatura [12]. wiczenie 4 Dokonaj analizy informacji na etykietach produktów spo|ywczych dotyczcych emulgatorów. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) okre[li znaczenie emulgatorów na podstawie literatury, 2) przeanalizowa informacje zawarte na etykietach dotyczce emulgatorów, 3) uzupeBni tabel: Zastosowany emulgator Nazwa produktu Rodzaj emulsji (O/W, W/O) nazwa symbol 4) zaprezentowa wykonane wiczenie, 5) dokona oceny wiczenia.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 20 Wyposa|enie stanowiska pracy:  materiaBy biurowe,  kolekcja etykiet produktów spo|ywczych,  literatura [11]. wiczenie 5 Porównaj rozpuszczalno[ mleka w proszku i mleka instant. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) przygotowa dwie zlewki zawierajce po 100cm3 wody destylowanej o temperaturze okoBo 20oC oraz dwie zlewki zawierajce po 100cm3 wody destylowanej o temperaturze okoBo 60 oC, 2) odmierzy 1 By|eczk mleka w proszku i wsypa je do zlewki z zimn wod, zamiesza, zapisa obserwacje, 3) odmierzy 1 By|eczk mleka instant i wsypa je do zlewki z zimn wod, zamiesza, zapisa obserwacje, 4) odmierzy 1 By|eczk mleka w proszku i wsypa je do zlewki z ciepB wod, zamiesza, zapisa obserwacje, 5) odmierzy 1 By|eczk mleka instant i wsypa je do zlewki z ciepB wod, zamiesza, zapisa obserwacje, 6) na podstawie obserwacji sformuBowa wnioski, 7) zaprezentowa efekty swojej pracy i porówna je z uzyskanymi przez kolegów. Wyposa|enie stanowiska pracy:  zeszyt przedmiotowy,  zlewki, bagietki szklane, cylinder miarowy,  termometr,  2 By|eczki,  mleko w proszku,  mleko instant. wiczenie 6 Porównaj gBadko[ kleiku uzyskanego z mki pszennej i koncentratu budyniu. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zapozna si z instrukcj przygotowania budyniu zamieszczon na opakowaniu, 2) ugotowa budyD zgodnie z instrukcj, 3) odmierzy póB litra mleka, odla okoBo póB szklanki i rozprowadzi w nim 2 By|ki mki pszennej i dwie By|ki cukru, 4) pozostaBe mleko zagotowa i do gotujcego wla rozprowadzon mk, chwil gotowa, 5) porówna cechy organoleptyczne kleiku uzyskanego z mki pszennej i koncentratu budyniu, 6) sformuBowa wnioski wynikajce z oceny organoleptycznej, 7) na podstawie literatury okre[li przyczyn ró|nicy gBadko[ci kleiku uzyskanego z mki pszennej i koncentratu budyniu. 8) zaprezentowa efekty swojej pracy i porówna je z uzyskanymi przez kolegów.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 21 Wyposa|enie stanowiska pracy:  zeszyt przedmiotowy,  przybory do pisania,  drobny sprzt do przygotowania kleiku: dwa garnki do gotowania, By|ki, naczynie do odmierzania mleka, naczynia do przygotowania zawiesiny mki i koncentratu budyniu,  kuchenka (elektryczna lub gazowa),  mka pszenna,  budyD (o smaku waniliowym lub [mietankowym),  cukier,  mleko. wiczenie 7 Wyja[nij zastosowanie enzymów w przemy[le spo|ywczym. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie uczeD powiniene[: 1) wyszuka w literaturze podanej w punkcie 6 niniejszego Poradnika informacje dotyczce dziaBania poszczególnych grup enzymów, 2) zdobyte informacje zapisa w poni|szej tabeli: Grupa enzymów DziaBanie Zastosowanie PrzykBady preparatów w przemy[le enzymatycznych spo|ywczym preparat zastosowanie 3) wyszuka informacje dotyczce zastosowania enzymów w przemy[le spo|ywczym, 4) w katalogach firm i miesicznikach dotyczcych przemysBu spo|ywczego wyszuka informacje o preparatach enzymatycznych oraz o ich przeznaczeniu, 5) zaprezentowa efekty swojej pracy i porówna je z efektami uzyskanymi przez kolegów. Wyposa|enie stanowiska pracy:  zeszyt przedmiotowy,  przybory do pisania,  literatura [11]  czasopisma dotyczce przemysBu spo|ywczego (np.  PrzemysB Spo|ywczy ,  Przegld Piekarski i Cukierniczy ,  PrzemysB Fermentacyjny i Owocowo  warzywny ,  Gospodarka misna ),  katalogi firm.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 22 4.2.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) okre[li rodzaje operacji mechanicznych? 2) okre[li metody rozdzielania? 3) okre[li rodzaje operacji termicznych? 4) wskaza zastosowanie operacji termicznych? 5) obja[ni istot i wykorzystanie ekstrakcji? 6) obja[ni istot i wykorzystanie krystalizacji? 7) okre[li znaczenie emulgatorów? 8) wskaza przykBady zastosowania emulgatorów? 9) okre[li cechy produktu aglomerowanego? 10) wskaza zastosowania procesów chemicznych w technologii |ywno[ci? 11) wskaza zastosowanie enzymów w produkcji |ywno[ci?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 23 4.3. Utrwalanie |ywno[ci 4.3.1. MateriaB nauczania Calem utrwalania |ywno[ci jest przedBu|enie jej trwaBo[ci. Do utrwalania stosuje si metody: 1) fizyczne: - obni|enie temperatury, - krótkotrwaBe przetrzymywanie w odpowiednio wysokiej temperaturze, - obni|anie aktywno[ci wody zawartej w |ywno[ci, 2) chemiczne: - dodawanie chemicznych [rodków konserwujcych, - peklowanie, - wdzenie, 3) biotechnologiczne: - wykorzystanie fermentacji 4) niekonwencjonalne i skojarzone - stosowanie promieniowania jonizujcego, - stosowanie wysokich ci[nieD, - stosowanie drgaD naddzwikowych, - stosowanie substancji maBo agresywnych lub obojtnych (gazy, tBuszcze, alkohol) 1. Metody fizyczne ChBodzenie i zamra|anie Celem chBodzenia |ywno[ci jest zmniejszenie szybko[ci reakcji chemicznych, biochemicznych, procesów fizjologicznych, zjawisk fizycznych i ograniczenie wzrostu drobnoustrojów. Jako optymalne do przechowywania |ywno[ci przyjmuje si temperatury w zakresie od -1 do 8oC. Zwie|e ryby i miso przechowuje si w temperaturze od -1oC do +1oC, przetwory misne pasteryzowane, przetwory mleczne, wyroby cukiernicze przechowuje si w temperaturze od 0oC do +5oC, gotowane miso, masBo, sery twarde przechowuje si w temperaturze od 0oC do +8oC. Zamra|anie polega na ozibieniu i przechowywaniu |ywno[ci w temperaturze poni|ej -18oC. Czas przechowywania mro|onej |ywno[ci zale|y od rodzaju surowca i od temperatury, w której jest przechowywany. Czynnikami wpBywajcymi na jako[ |ywno[ci mro|onej s: jako[ surowca, metoda zamra|ania, rodzaj opakowania, warunki przechowywania, sposób rozmra|ania. Utrwalanie za pomoc wysokich temperatur Utrwalanie za pomoc wysokich temperatur ma na celu zniszczenie drobnoustrojów. W przetwórstwie |ywno[ci najcz[ciej stosuje si pasteryzacj i sterylizacj. Pasteryzacja polega na Bagodnym ogrzewaniu |ywno[ci w temperaturach nie przekraczajcych 100oC, (najcz[ciej 65-85oC). Celem pasteryzacji jest zniszczenie |ywych drobnoustrojów i unieczynnienie enzymów. Podczas pasteryzacji nie s niszczone formy przetrwalnikowe drobnoustrojów. Sterylizacja polega na ogrzewaniu |ywno[ci w temperaturze powy|ej 100oC. Celem sterylizacji jest zniszczenie drobnoustrojów (równie| form przetrwalnikowych), niektórych toksyn oraz enzymów. {ywno[ mo|na sterylizowa w opakowaniach lub przed pakowaniem. W opakowaniach sterylizuje si konserwy owocowe, warzywne, misne. Sterylizacj przed opakowaniem stosuje si najcz[ciej w przypadku mleka, soków owocowych, pBynnych  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 24 od|ywek. Polega ona na krótkotrwaBym dziaBaniu wysokiej temperatury, szybkim schBodzeniu i hermetycznym zamkniciu w jaBowych opakowaniach. Sterylizacja |ywno[ci w opakowaniach wymaga dBu|szego czasu dziaBania wysokiej temperatury, dlatego w tak utrwalanej |ywno[ci wystpuj znacznie wiksze zmiany cech organoleptycznych (barwa, smak, zapach, konsystencja) oraz straty skBadników od|ywczych ni| w |ywno[ci utrwalanej metod UHT. Obni|enie aktywno[ci wody zawartej w |ywno[ci Zawarto[ wody w surowcach i produktach |ywno[ciowych wynosi od kilku procent w produktach suszonych do ponad dziewidziesiciu w produktach pBynnych i niektórych owocach. Wielko[ci okre[lajc  dostpno[ wody w [rodowisku jest jej aktywno[, któr zdefiniowano jako stosunek pr|no[ci pary wodnej nad |ywno[ci do pr|no[ci pary wodnej nad czyst wod w tej samej temperaturze. Aktywno[ wody wpBywa na rozwój drobnoustrojów, dziaBalno[ enzymów oraz decyduje o szybko[ci reakcji chemicznych zachodzcych w |ywno[ci. Aktywno[ wody mo|na obni|y przez dodanie tzw. substancji osmoaktywnych do |ywno[ci lub przez usunicie wody z |ywno[ci. Oprócz tego stosuje si równie| metody kombinowane, gdzie oprócz wymienionych metod dodatkowo stosuje si chemiczne czynniki konserwujce, zakwaszanie, ogrzewanie, itp. Substancjami osmoaktywnymi stosowanymi w technologii |ywno[ci s cukier i sól. Ich dodatek powoduje zahamowanie rozwoju bakterii, a przy wikszym st|eniu  równie| dro|d|y i ple[ni (np. [rodowisko o st|eniu 25  35% cukru hamuje wzrost wikszo[ci bakterii, a przy st|eniu sacharozy powy|ej 65% nie rozwija si wikszo[ dro|d|y). Sposób utrwalania przy u|yciu cukru stosuje si w przypadku produktów owocowych (marmoladki, syropy owocowe), natomiast przy u|yciu soli utrwala si np. [ledzie, grzyby. Usuwanie wody z |ywno[ci mo|na osign przez odparowanie, kriokoncentracj i suszenie. W wyniku usunicia wody z ciaB pBynnych (zagszczenia), na ogóB do zawarto[ci okoBo 30%, uzyskuje si koncentraty. Jedn z metod otrzymywania koncentratów jest odparowanie polegajce na ulatnianiu wody w postaci pary. Wod mo|na odparowywa pod normalnym albo zmniejszonym ci[nieniem. Proces przeprowadza si w urzdzeniach zwanych wyparkami. Inn metod zmniejszenia zawarto[ci wody jest kriokoncentracja polegajca na cz[ciowej krystalizacji wody (zamro|eniu) w |ywno[ci, a nastpnie usuniciu krysztaBków lodu. Kriokoncentracj stosuje si do zagszczania drogich produktach pBynnych, np. ekstrakt kawy, soki owocowe, wina. Metod pozwalajc uzyska produkty o zawarto[ci wody poni|ej 15% jest suszenie. Jednak metoda ta nie zabezpiecza w peBni przed dziaBalno[ci drobnoustrojów i enzymów. Podczas suszenia w |ywno[ci zachodz zmiany, polegajce zarówno na zmianie cech organoleptycznych jak i warto[ci od|ywczej. Mimo to jest ona do[ czsto stosowana. 2. Metody chemiczne Metody chemiczne polegaj na stosowaniu substancji chemicznych w maBych dawkach, które powoduj utrwalenie |ywno[ci. Dodatek substancji utrwalajcych (konserwantów) Najcz[ciej stosowanymi konserwantami s: - dwutlenek siarki (np. do utrwalania póBproduktów owocowych), - kwas benzoesowy lub benzoesan sodu (np. do utrwalania napojów typu Cola, margaryny, koncentratu pomidorowego),  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 25 - kwas sorbowy oraz jego sole (np. do utrwalania fermentowanych napojów mlecznych, margaryny), - kwas propionowy oraz jego sole (np. do utrwalania wyrobów piekarsko  ciastkarskich o przedBu|onej trwaBo[ci). Ponadto do utrwalania |ywno[ci stosuje si kwasy organiczne, które powoduj obni|enie pH [rodowiska, przez co ograniczaj rozwój drobnoustrojów. PrzykBadem mo|e by tutaj kwas octowy u|ywany do produkcji marynat. Peklowanie Zasadniczo peklowanie ma na celu utrwalenie barwy misa i nadanie mu specyficznego smaku. W skBad mieszaniny peklujcej wchodz azotany(III), które zapobiegaj rozwojowi bakterii jadu kieBbasianego. Wdzenie Wdzenie polega na nasycaniu produktów |ywno[ciowych dymem wdzarniczym. SkBadniki dymu nadaj produktom specyficzny smak i aromat, oraz maj dziaBanie bakteriobójcze. 3. Metody biotechnologiczne Metody biotechnologiczne polegaj na zastosowaniu procesów fermentacyjnych, przede wszystkim fermentacji mlekowej i fermentacji alkoholowej. Fermentacja mlekowa wykorzystywana jest do kiszenia ogórków, kapusty oraz fermentowanych napojów mlecznych. Znaczenie fermentacji alkoholowej w utrwalaniu |ywno[ci jest nieco mniejsze ni| fermentacji mlekowej. Wykorzystuj si j gBównie w produkcji i utrwalaniu napojów alkoholowych. 4. Metody niekonwencjonalne i skojarzone Niekonwencjonalne i skojarzone metody utrwalania nie nale| do powszechnie u|ywanych. Wykorzystuje si tutaj: - promieniowanie jonizujce, które niszczy drobnoustroje, owady i paso|yty (np. w przyprawach, warzywach), - drgania naddzwikowe, które niszcz drobnoustroje, nawet wirusy, - wysokie ci[nienia (tzw. paskalizacja), które niszczy gBównie bakterie, - gazy (azot), tBuszcze, alkohol, które nie pozwalaj na rozwój drobnoustrojów. {ywno[ mo|na utrwala wykorzystujc wicej ni| jeden czynnik utrwalajcy, np. zakwaszenie i pasteryzacja przy konserwowaniu ogórków. Takie metody utrwalania zaliczamy do metod skojarzonych. 4.3.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie rodzaje metod utrwalania stosowane s w przetwórstwie |ywno[ci? 2. Jakie metody utrwalania zaliczamy do metod fizycznych? 3. Jakie s metody utrwalania |ywno[ci za pomoc wysokich temperatur. 4. Jakie s metody utrwalania polegajce na obni|aniu aktywno[ci wody. 5. Jakie metody utrwalania zaliczamy do metod chemicznych? 6. Jakie konserwanty s najcz[ciej wykorzystywane w przemy[le spo|ywczym? 7. Jakie metody zaliczamy do metod biotechnologicznych? 8. Jakie jest zastosowanie metod biotechnologicznych? 9. Jakie niekonwencjonalne metody utrwalania stosuje si w przetwórstwie |ywno[ci? 10. Na czym polegaj skojarzone metody utrwalania |ywno[ci?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 26 4.3.3. wiczenia wiczenie 1 Scharakteryzuj metody utrwalania |ywno[ci w przemy[le spo|ywczym. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) przeanalizowa schematy technologiczny wybranych produktów, 2) przeanalizowa informacje zawarte dotyczce sposobów utrwalania |ywno[ci, 3) wyja[nij cel i sposoby prowadzenia utrwalania wybranych produktów, 4) oceni wpByw wskazanych w punkcie 3 sposobów utrwalania na straty skBadników od|ywczych, 5) oceni wpByw wskazanych w punkcie 3 sposobów utrwalania na cechy organoleptyczne produktów, 6) zaprezentowa efekty swojej pracy, 7) dokona oceny poprawno[ci wiczenia. Wyposa|enie stanowiska pracy:  literatura [4],  materiaBy biurowe,  schematy produkcji wybranych produktów spo|ywczych. wiczenie 2 Okre[l zwizek midzy okresem przydatno[ci do spo|ycia a sposobem utrwalania. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) przeanalizowa etykiety wybranych produktów zwracajc uwag na sposób utrwalania oraz okres przydatno[ci do spo|ycia, 2) wynotowa informacje o rodzaju produktu, sposobie (lub sposobach  w przypadku metod skojarzonych) utrwalenia i okresie przydatno[ci do spo|ycia, 3) okre[li, od czego zale|y okres przydatno[ci do spo|ycia produktu spo|ywczego, 4) zaprezentowa efekty swojej pracy, 5) dokona oceny poprawno[ci wiczenia. Wyposa|enie stanowiska pracy:  materiaBy biurowe,  kolekcja etykiet produktów spo|ywczych. wiczenie 3 Dokonaj obserwacji trwaBo[ci soku. Porównaj trwaBo[ soków. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) do dwóch ponumerowanych zlewek wla kolejno po okoBo 50 ml: soku wi[niowego pasteryzowanego  do zlewki nr 1, soku wi[niowego pasteryzowanego utrwalonego cukrem  do zlewki nr 2,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 27 2) zanotowa dat rozpoczcia eksperymentu, 3) oceni organoleptycznie soki poddane obserwacji, zwracajc uwag na takie cechy jak: barwa, klarowno[, smak, zapach; wynik zanotowa, 4) kolejnych ocen dokonywa ka|dego dnia w cigu siedmiu dni; notowa wyniki obserwacji, 5) na podstawie notatek oceni trwaBo[ poszczególnych próbek soku, 6) zaprezentowa efekty swojej pracy, 7) dokona oceny poprawno[ci wiczenia. Wyposa|enie stanowiska pracy:  materiaBy biurowe,  zlewki o pojemno[ci 100 cm3,  sok wi[niowy pasteryzowany,  sok wi[niowy pasteryzowany utrwalony cukrem. 4.3.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) okre[li rodzaje metod utrwalania |ywno[ci? 2) wskaza fizyczne metody utrwalania |ywno[ci? 3) scharakteryzowa metody utrwalania za pomoc wysokich temperatur? 4) scharakteryzowa metody utrwalania polegajce na obni|eniu 5) aktywno[ci wody? 6) wskaza zastosowanie metod polegajcych na obni|eniu aktywno[ci wody? 7) okre[li rodzaje metod chemicznych? 8) wskaza substancje chemiczne stosowane do konserwacji |ywno[ci? 9) wskaza biotechniczne metody utrwalania? 10) wskaza zastosowanie metod biotechnicznych? 11) wymieni rodzaje metod niekonwencjonalnych? 12) obja[ni na czym polegaj skojarzone metody utrwalania?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 28 5. SPRAWDZIAN OSIGNI INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uwa|nie instrukcj. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi, wpisz klas i dat 3. Zapoznaj si z zestawem zadaD testowych. 4. Test zawiera 20 zadaD o ró|nym stopniu trudno[ci. S to pytania zamknite, wielokrotnego wyboru. 5. Za ka|d poprawn odpowiedz uzyskujesz jeden punkt. 6. Odpowiedzi wpisz w  Karcie odpowiedzi , przekre[lajc odpowiedni liter znakiem  X 7. Je|eli si pomylisz  zakre[l kóBkiem (nie przeprawiaj!) bBdn odpowiedz i znakiem  X zaznacz odpowiedz prawidBow. 8. W przypadku zakre[lenia wicej ni| jednej litery uzyskujesz za dan odpowiedz 0 punktów. 9. Pracuj samodzielnie, gdy| w przypadku porozumiewania si z koleg rozwizywanie przez Ciebie testu zostanie przerwane i otrzymasz ocen niedostateczn. 10. Mo|esz korzysta z kalkulatora. 11. Kiedy udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiaBo trudno[, wtedy odBó| jego rozwizanie na pózniej i wró do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. 12. Na rozwizanie testu masz 30 min.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 29 ZESTAW ZADAC TESTOWYCH 1. Cig operacji i procesów jednostkowych, nastpujcych w okre[lonej sekwencji czasowej nazywamy: a) przetwórstwem spo|ywczym, b) zabiegiem technologicznym, c) procesem technologicznym, d) utrwalaniem |ywno[ci. 2. Operacjami mechanicznymi s: a) wirowanie, kutrowanie, homogenizacja, b) fermentacja, destylacja, zamra|anie, c) wirowanie, destylacja, homogenizacja, d) zamra|anie, kutrowanie, fermentacja. 3. Procesy, których podstaw jest dyfuzja to: a) ekstrakcja, fermentacja, b) ekstrakcja, destylacja, c) homogenizacja, destylacja, d) destylacja, fermentacja. 4. Aglomerowanie znalazBo zastosowanie do produkcji: a) cukierków, b) piwa, c) ekstraktów kawy, d) dro|d|y piekarskich. 5. Proces emulgowania wykorzystuje si do produkcji: a) oleju, b) marmolady, c) syropu skrobiowego, d) majonezu. 6. Apertyzacja jest to: a) metoda termicznego utrwalania |ywno[ci zamknitej w hermetycznych naczyniach, b) metoda utrwalania |ywno[ci za pomoc gorcego powietrza, c) metoda utrwalania |ywno[ci za pomoc mikrofal, d) zamykanie produktu w szczelnej puszce z zastosowaniem odpowietrzania, bez obróbki termicznej. 7. Metod utrwalania pBynnej |ywno[ci poprzez krótkotrwaB sterylizacj, a nastpnie zapakowanie jej do jaBowych opakowaD nazywamy: a) paskalizacj, b) pasteryzacj, c) UHT, d) koncentracj.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 30 8. Chemiczny sposób utrwalania przez dodatek kwasu benzoesowego stosuje si w przypadku: a) od|ywek dla dzieci, b) napojów typu Cola, c) sera twarogowego, d) kaszy. 9. W celu utrwalenie barwy misa i nadanie mu specyficznego smaku stosuje si a) dodatek kwasu benzoesowego, b) solenie, c) peklowanie, d) kriokoncentracj. 10. Kriokoncentracja jest to zagszczanie produktu przez: a) wymra|nie wody, b) odparowanie wody i przeprowadzenie jej w lód, c) odparowanie wody w niskiej temperaturze i przy zredukowanym ci[nieniu, d) zamro|enie produktu przy zredukowanym ci[nieniu, a nastpnie gwaBtowne rozmro|enie. 11. Magazynowanie surowców i produktów jest: a) elementem procesu technologicznego, b) elementem procesu produkcyjnego, c) czynno[ci zasadnicz, d) procesem jednostkowym. 12. Blanszowanie jest to proces polegajcy na: a) lekkim ogrzaniu substancji w celu uzyskania optymalnej temperatury do przeprowadzenia procesu technologicznego, b) szybkim ogrzaniu |ywno[ci do kontrolowanej temperatury, utrzymaniu tej temperatury przez okre[lony czas, a nastpnie szybkim ochBodzeniu, c) ogrzewaniu surowców za pomoc pary w celu przeprowadzenia ich w stan pBynny, d) polega na ogrzewaniu par surowców w celu poprawy warto[ci od|ywczej oraz polepszenia cech smakowych. 13. Celem ekstrakcji jest: a) wyodrbnianie okre[lonych skBadników z surowców za pomoc rozpuszczalników, b) przeprowadzenie substancji w stan pBynny, c) nasycenie pBynu dwutlenkiem wgla, d) utrwalanie |ywno[ci. 14. W technologii |ywno[ci krystalizacj stosuje si w celu: a) wydzielenia z surowca skBadnika w czystej postaci, b) rozdzielania ciekBych mieszanin wieloskBadnikowych przez odparowanie skBadnika bardziej lotnego, c) uBatwienia oddzielenia cz[ci jadalnych od niejadalnych, d) zwikszenia st|enia substancji na granicy faz.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 31 15. Metod UHT stosuje si do utrwalania: a) piwa, b) mleka, c) przetworów zbo|owych, d) czipsów ziemniaczanych. 16. Przy produkcji ogórków konserwowych stosuje si utrwalanie: a) przez zagszczanie i pasteryzacj, b) za pomoc cukrów i sterylizacj, c) za pomoc kwasów spo|ywczych i pasteryzacj, d) przez dodatek dwutlenku wgla i sterylizacj. 17. Dodatek znacznej ilo[ci cukru do soku owocowego powoduje jego utrwalenie dziki: a) zahamowaniu rozwoju bakterii, dro|d|y i ple[ni, b) zmianie pH [rodowiska na niekorzystne dla procesów rozkBadu soku, c) wzrostowi jego gsto[ci i spowolnieniu reakcji rozkBadu, d) zniszczeniu drobnoustrojów i ich form przetrwalnikowych. 18. Produkty spo|ywcze poddane aglomeracji charakteryzuj si: a) bardzo dobr rozpuszczalno[ci, b) du| odporno[ci na dziaBanie wysokich temperatur, c) du| sypko[ci, ale rozpylaj si podczas pakowania, d) maB zwil|alno[ci powodowan powstaniem na powierzchni warstewki o kleistej konsystencji, 19. Rozdrobnienie buraków cukrowych przed wydobyciem z nich cukru: a) pozwala na uzyskanie cukru o wikszej czysto[ci, b) pozwala na uzyskanie cukru o biaBej barwie, c) przyspiesza proces krystalizacji cukru, d) uBatwia proces ekstrakcji cukru. 20. Wdzenie metodami tradycyjnymi nadaje produktom specyficzny smak i zapach oraz: a) zwiksza ich warto[ od|ywcz, b) podwy|sza zawarto[ NNKT, c) mo|e wprowadza do produktu skBadniki dymu majce wBa[ciwo[ci rakotwórcze, d) obni|a zawarto[ tBuszczu.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 32 KARTA ODPOWIEDZI Imi i nazwisko& & & & & & & & & & & & ..& & & & .. Analizowanie podstawowych dziaBaD w produkcji i przetwórstwie |ywno[ci Zakre[l poprawn odpowiedz Nr Odpowiedzi punkty zadania 1. a b c d 2. a b c d 3. a b c d 4. a b c d 5. a b c d 6. a b c d 7. a b c d 8. a b c d 9. a b c d 10. a b c d 11. a b c d 12. a b c d 13. a b c d 14. a b c d 15. a b c d 16. a b c d 17. a b c d 18. a b c d 19. a b c d 20. a b c d Razem:  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 33 6. LITERATURA 1. Bijok B., Bijok F.: Surowce i technologia |ywno[ci, cz.1. WSiP, Warszawa 1998 2. Chuchlowa J.: MateriaBy pomocnicze i dodatki do |ywno[ci, WSiP, Warszawa 1996 3. DBu|ewski M., Chuchlowa J., Krajewski K. KamiDski W.: Technologia |ywno[ci. Podrcznik dla technikum, cz.1. WSiP, Warszawa 2000 4. DBu|ewski M., DBu|ewska A.: Technologia |ywno[ci. Podrcznik dla technikum, cz.2. WSiP, Warszawa 2000 5. Drewniak E., Drewniak T.: Mikrobiologia |ywno[ci. WSiP, Warszawa 1998 6. DBu|ewski M. (red): Technologia |ywno[ci. Podrcznik dla technikum, cz.4. WSiP, Warszawa 2000 7. Jarczyk A.: Technologia |ywno[ci. Podrcznik dla technikum, cz.3. WSiP, Warszawa 2001 8. Kunachowicz H., Czarnowska-Misztal E., SzczepaDska A., Ners A.: Podstawy |ywienia czBowieka. WSiP, Warszawa 1998 9. Nikiel S.:Cukrownictwo. WSiP, Warszawa 1996 10. Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006 11. Pijanowski E., DBu|ewski M., DBu|ewska A., Jarczyk A.: Ogólna technologia |ywno[ci. Wydawnictwa Naukowo  Techniczne, Warszawa 1997 12. Zajczkowska A. (red): Podstawy przetwórstwa spo|ywczego, Format-AB, Warszawa 2004  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 34

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Analiza?N Ocena dzialan na rzecz?zpieczenstwa energetycznego dostawy gazu listopad 09
Podstawy dzialania routerow i routingu
07 Analizowanie układów pneumatycznych i hydraulicznychidh23
8 Analiza fin Koszty a produk Rodz kosztów
Analiza zuzycia wody produkcja plytek PCB
05 Analiza konstrukcji i działania tłocznika
Wytwarzanie podstawowych półproduktów i produktów nieorganicznych
389 Działalność produkcyjna a ewidencja kosztów na kontach zespołu 4
07 Analiza danych
07 Sporządzanie podstawowego asortymentu potraw zbożowych
401 Ewidencja kosztów działalności produkcyjnej tylko w zespole 4
Analiza podstawowych wielkosci 26 12(1)
Podstawy marketingu 4 Produkt

więcej podobnych podstron