MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Janusz Wojtkiewicz-Lazman
Analizowanie układów pneumatycznych i hydraulicznych
311[15].O2.02
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr in\
. Jan Jureczko
mgr in\
. A
ukasz Orzech
Opracowanie redakcyjne:
mgr in\
. Danuta Pawełczyk
Konsultacja:
mgr in\
. Gabriela Poloczek
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[15].O2.02
 Analizowanie układów pneumatycznych i hydraulicznych , zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik górnictwa podziemnego.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 12
5.1. Układy pneumatyczne  napęd i sterowanie 12
5.1.1. Ćwiczenia 12
5.2. Układy hydrauliczne  napęd i sterowanie 16
5.2.1. Ćwiczenia 16
5.3. Podstawy mechatroniki 19
5.3.1. Ćwiczenia 19
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 21
7. Literatura 36
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazuję Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik górnictwa podziemnego
311[15].
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne,
- wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowanie u uczniów umiejętności
praktycznych,
- ewaluację osiągnięć ucznia,
- wykaz literatury, z jakiej mo\
na korzystać podczas zajęć.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone ró\
nymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem:
- pokazu z objaśnieniem,
- tekstu przewodniego,
- metody projektów,
- ćwiczeń praktycznych.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zró\
nicowane, począwszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel
mo\
e posłu\
yć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych..
W tym rozdziale podano równie\
:
- plan testu w formie tabelarycznej,
- punktacje zadań,
- propozycje norm wymagań,
- instrukcję dla nauczyciela,
- instrukcję dla ucznia,
- kartę odpowiedzi,
- zestaw zadań testowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
311[15].O2
Układy sterowania i regulacji
311[15].O2.01
Analizowanie układów
elektrycznych i elektronicznych
311[15].O2.02
Rozpoznawanie układów
pneumatycznych
i hydraulicznych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- obsługiwać komputer,
- stosować podstawowe prawa fizyki dotyczące gazów i cieczy,
- zastosować i przeliczyć jednostki wielkości mechanicznych w układzie SI,
- korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
- odczytać dokumentację konstrukcyjną, technologiczną i warsztatową,
- określić zasadę działania i budowę połączeń rurowych,
- określić zasadę działania i budowę zaworów,
- wyjaśnić pojęcie monta\
u i demonta\
u, stosowane metody monta\
u i demonta\
u,
- wyszczególnić podstawowe operacje i czynności monta\
owe i demonta\
owe,
- scharakteryzować podstawowe wielkości elektryczne i ich jednostki,
- rozró\
nić elementy obwodów prądu stałego i przemiennego,
- połączyć układy elektryczne i elektroniczne według schematów,
- scharakteryzować podstawowe elementy stosowane w automatyce,
- przewidzieć zagro\
enia dla \
ycia i zdrowia w czasie pracy z urządzeniami elektrycznymi,
- stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- rozró\
nić rodzaje nośników energii w układach napędowych,
- posłu\
yć się terminologią z zakresu automatycznej regulacji,
- dokonać klasyfikacji elementów pneumatycznych stosowanych w układach sterowania
i napędu,
- rozró\
nić symbole graficzne elementów pneumatycznych,
- określić przeznaczenie i parametry elementów pneumatycznych i elektropneumatycznych,
- dobrać elementy pneumatyczne do określonych zadań,
- zmontować podstawowe układy pneumatyczne i elektropneumatyczne według
schematów,
- wyjaśnić zasadę działania urządzeń pneumatycznych maszyn górniczych,
- rozró\
nić elementy hydrauliczne i elektrohydrauliczne układów napędowych,
- określić przeznaczenie i parametry elementów hydraulicznych,
- dobrać elementy hydrauliczne do określonych zadań,
- zmontować podstawowe układy hydrauliczne i elektrohydrauliczne według schematów,
- wyjaśnić zasadę działania silników hydraulicznych,
- wyjaśnić budowę i zasadę działania urządzeń hydraulicznych,
- określić budowę i zasadę pracy amortyzatorów powietrznych i hydraulicznych,
- wyjaśnić podstawowe pojęcia z mechatroniki,
- scharakteryzować działanie urządzeń mechatronicznych,
- rozró\
nić i dobrać parametry materiałów i mediów roboczych wykorzystywanych
w urządzeniach i sytemach mechatronicznych,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa, ochrony przeciwpo\
arowej oraz
przeciwpora\
eniowej, obowiązujące podczas u\
ytkowania urządzeń pneumatycznych
i hydraulicznych
- posłu\
yć się: tablicami, wykresami, normami, katalogami technicznymi, poradnikami
firmowymi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadząca & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Modułowy program nauczania: Technik górnictwa podziemnego 311[15]
Moduł: Układy sterowania i regulacji 311[15].O2
Jednostka modułowa: Analizowanie układów pneumatycznych i hydraulicznych
311[15].O2.02
Temat: Monta\
układów hydraulicznych na stanowisku do monta\
u na podstawie
schematu.
Cel ogólny: Wykonanie monta\
u układu hydraulicznego na podstawie schematu
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- analizować schematy hydrauliczne,
- stosować zasady monta\
u na stanowiskach,
- przygotować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii,
- dobrać elementy do montowanego układu,
- dobrać przewody łączeniowe,
- wykonać monta\
,
- sprawdzić działanie układu,
- usunąć ewentualne usterki,
- ocenić jakość wykonanej pracy,
W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
- organizowanie i planowanie zajęć,
- pracy w zespole,
- oceny pracy zespołu.
Metody nauczania uczenia się:
- metoda przewodniego tekstu.
Czas: 2 godziny dydaktyczne.
Środki dydaktyczne:
- stanowisko do monta\
u układów hydraulicznych,
- zestaw elementów,
- komplet przewodów łączeniowych,
- schemat hydrauliczny,
- zestaw pytań prowadzących.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- uczniowie pracują w zespołach 2-osobowych.
Uczestnicy: uczniowie technikum górnictwa podziemnego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Zadanie dla ucznia:
Zmontuj układ hydrauliczny na stanowisku do monta\
u na podstawie schematu
otrzymanego od nauczyciela. Uruchom go i zbadaj jego właściwości.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Określenie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.
3. Wyjaśnienie uczniom zasad pracy metodą tekstu przewodniego.
4. Podział grupy uczniów na zespoły.
Faza właściwa
Praca metodą tekstu przewodniego.
Faza I. Informacje
Pytania prowadzące:
1. Jakie są zasady monta\
u układów hydraulicznych?
2. Za pomocą jakich symboli oznaczane są podstawowe elementy układu hydraulicznego
takie jak: pompy, zawory, elementy robocze, filtry?
3. Jakie rodzaje przewodów i złączek u\
ywa się do monta\
u?
4. W jaki sposób nale\
y wykonać monta\
na stanowisku?
5. Jakie zagro\
enia występują podczas monta\
u układów hydraulicznych?
6. Jak oznaczane są przyłącza elementów hydraulicznych?
7. Jak nale\
y rozmieścić elementy układu na tablicy monta\
owej?
8. W jaki sposób mo\
na sprawdzić poprawność wykonania monta\
u?
9. Jakie zagro\
enia występują podczas uruchamiania układu hydraulicznego?
Faza II. Planowanie
1. Jak zidentyfikujemy elementy układu na schemacie?
2. W jaki sposób rozmieścimy elementy na tablicy monta\
owej?
3. Jakie kryteria zastosujemy przy doborze elementów układu?
4. Jakie rodzaje przewodów u\
yjemy?
5. Jakie wykorzystamy złącza?
6. W jakiej kolejności wykonamy monta\
?
7. Jak sprawdzimy poprawność monta\
u?
8. Jakie czynności wykonamy podczas uruchamiania układu?
9. Jak ocenimy poprawność wykonania ćwiczenia?
Faza III. Ustalenie
Uczniowie:
1. określają kryteria doboru elementów,
2. ustalają swoje funkcje w pracy zespołu,
3. pracując w zespołach proponują rozwiązania szczegółowe monta\
u układu,
4. konsultują wypracowane w grupie rozwiązanie z nauczycielem i wnoszą ewentualne
poprawki.
Faza IV. Wykonanie
Uczniowie:
1. dobierają elementy do układu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
2. zgodnie z przyjętą koncepcją rozmieszczają elementy na tablicy monta\
owej,
3. łączą układ za pomocą przewodów,
4. konsultują poprawność wykonania monta\
u z nauczycielem,
5. uruchamiają układ,
6. badają jego działanie.
Faza V. Sprawdzanie
1. Uczniowie sprawdzają szczelność układu i poprawność działania.
2. Nauczyciel sprawdza czy wszystkie prace zostały wykonane prawidłowo.
Faza VI. Analiza końcowa
Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im
trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe ćwiczenie, wskazać, jakie umiejętności
były ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadząca & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Modułowy program nauczania: Technik górnictwa podziemnego 311[15]
Moduł: Układy sterowania i regulacji 311[15].O2
Jednostka modułowa: Analizowanie układów pneumatycznych i hydraulicznych
311[15].O2.02
Temat: Rozpoznawanie elementów pneumatycznych na podstawie katalogów i określanie ich
parametrów roboczych.
Cel ogólny: Rozpoznawanie na podstawie wyglądu elementów pneumatycznych
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- posługiwać się katalogami elementów pneumatycznych,
- zakwalifikować elementy do odpowiednich grup,
- znalez
ć oznaczenie symbolowe na elemencie,
- określić parametry charakteryzujące element,
- określić zastosowanie elementu,
- zidentyfikować przyłącza.
W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
- organizowania i planowania pracy,
- pracy w zespole,
- oceny pracy zespołu,
- prezentacji uzyskanych wyników.
Metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie praktyczne.
- pokaz z objaśnieniem.
Czas: 1 godzina dydaktyczna.
Środki dydaktyczne:
- katalogi producentów elementów pneumatycznych,
- ró\
norodne elementy układów pneumatycznych,
- literatura wskazana przez nauczyciela.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- 2 osobowe zespoły.
Uczestnicy:
- uczniowie technikum górnictwa podziemnego.
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Wykonywanie ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Zadanie dla ucznia:
Na podstawie katalogów rozpoznaj elementy pneumatyczne otrzymane od nauczyciela.
Określ ich zastosowanie oraz opisz podstawowe parametry. Zidentyfikuj przyłącza.
Instrukcja do wykonania ćwiczenia:
- przyjrzyj się dokładnie elementom otrzymanym od nauczyciela,
- znajdz
na nich odpowiednie symbole i oznaczenia,
- na podstawie katalogu i w oparciu o oznaczenia rozpoznaj element,
- opisz zastosowanie elementu,
- określ jego podstawowe parametry,
- zidentyfikuj przyłącza.
4. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.
- uczniowie prezentują efekty wykonanego ćwiczenia,
- nauczyciel analizuje pracę ucznia i omawia mocne i słabe strony ,
- uczniowie wspólnie z nauczycielem dokonują oceny wykonanego ćwiczenia.
Praca domowa:
Na podstawie przeprowadzonego ćwiczenia przygotuj sprawozdanie w formie pisemnej
zawierające: opis rozpoznanych podczas ćwiczenia elementów, ich symbole i zastosowanie.
Sposób uzyskiwania informacji zwrotnej po zakończonych zajęciach:
- anonimowe ankiety dotyczące oceny zajęć i trudności podczas realizowania zadania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. ĆWICZENIA
5.1. Układy pneumatyczne  napęd i sterowanie
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie katalogów rozpoznaj elementy pneumatyczne otrzymane od nauczyciela.
Określ ich zastosowanie oraz opisz podstawowe parametry. Zidentyfikuj przyłącza.
Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w 2-osobowych zespołach. Realizują kolejno polecenia zawarte
w ćwiczeniu. Czas wykonania ćwiczenia wynosi 30 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) przyjrzeć się dokładnie elementom otrzymanym od nauczyciela,
2) odnalez
ć na nich odpowiednie symbole i oznaczenia,
3) na podstawie katalogu i w oparciu o oznaczenia rozpoznać element,
4) opisać zastosowanie elementu,
5) określić jego podstawowe parametry,
6) zidentyfikować przyłącza.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 poradnik dla ucznia,
 katalogi elementów pneumatycznych,
 zestaw elementów pneumatycznych.
Ćwiczenie 2
Przeanalizuj schemat pneumatyczny otrzymany od nauczyciela. Na podstawie symboli
rozpoznaj elementy pneumatyczne przedstawione na schemacie. Określ sposób działania
układu oraz rolę poszczególnych elementów.
Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w 2-osobowych zespołach. Realizują kolejno polecenia zawarte
w ćwiczeniu. Czas wykonania ćwiczenia wynosi 30 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować schemat otrzymany od nauczyciela,
2) rozpoznać elementy na nim umieszczone,
3) określić sposób działania układu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4) określić funkcję poszczególnych elementów układu,
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
- schematy pneumatyczne układów,
- poradnik dla ucznia,
- literatura wskazana przez nauczyciela.
Ćwiczenie 3
Na podstawie schematu otrzymanego od nauczyciela zmontuj układ pneumatyczny na
stanowisku do monta\
u. Uruchom go i zbadaj jego właściwości.
Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w 2-osobowych zespołach. Realizują kolejno polecenia zawarte
w ćwiczeniu. Przed wykonaniem ćwiczenia nale\
y przypomnieć uczniom zasady bhp
dotyczące monta\
u układów pneumatycznych Czas wykonania ćwiczenia wynosi 45 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami monta\
u na stanowisku do pneumatyki,
2) przeanalizować otrzymany schemat pneumatyczny,
3) rozpoznać symbole zastosowane na schemacie,
4) zaplanować wykonanie monta\
u,
5) dobrać element,
6) dobrać narzędzia,
7) dobrać przewody monta\
owe,
8) wykonać monta\
zgodnie z zaplanowaną kolejnością operacji i przepisami bhp,
9) przedstawić zmontowany układ nauczycielowi do sprawdzenia,
10) skorygować ewentualne błędy,
11) uruchomić układ i zbadać jego działanie.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
- stanowisko do monta\
u układów pneumatycznych,
- zestaw elementów,
- komplet przewodów łączeniowych,
- schemat pneumatyczny,
- zestaw pytań prowadzących.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Ćwiczenie 4
Na podstawie schematu otrzymanego od nauczyciela zmontuj układ elektropneumatyczny
na stanowisku do monta\
u. Uruchom go i zbadaj jego właściwości.
Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w 2-osobowych zespołach. Realizują kolejno polecenia zawarte
w ćwiczeniu. Przed wykonaniem ćwiczenia nale\
y przypomnieć uczniom zasady bhp
dotyczące monta\
u układów elektropneumatycznych. Czas wykonania ćwiczenia wynosi 45
minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami monta\
u na stanowisku do elektropneumatyki,
2) przeanalizować otrzymany schemat elektropneumatyczny,
3) rozpoznać symbole zastosowane na schemacie,
4) zaplanować wykonanie monta\
u,
5) dobrać element,
6) dobrać narzędzia,
7) dobrać przewody pneumatyczne i elektryczne,
8) wykonać monta\
zgodnie z zaplanowaną kolejnością operacji stosując przepisy bhp,
9) przedstawić zmontowany układ nauczycielowi do sprawdzenia,
10) skorygować ewentualne błędy,
11) uruchomić układ i zbadać jego działanie.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
- stanowisko do monta\
u układów elektropneumatycznych,
- zestaw elementów,
- komplet przewodów łączeniowych,
- schemat elektropneumatyczny,
- zestaw pytań prowadzących.
Ćwiczenie 5
Na podstawie dokumentacji techniczno-ruchowej sprę\
arki określ jakich czynności
obsługowych wymaga.
Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w 2-osobowych zespołach. Realizują kolejno polecenia zawarte
w ćwiczeniu. Czas wykonania ćwiczenia wynosi 45 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z dokumentacja techniczno-ruchową sprę\
arki,
2) określić jej rodzaj,
3) określić czynności obsługowe,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
- dokumentacja techniczno-ruchowa sprę\
arki,
- poradnik dla ucznia,
- literatura wskazana przez nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.2. Układy hydrauliczne  napęd i sterowanie
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeanalizuj schemat hydrauliczny otrzymany od nauczyciela. Na podstawie symboli
rozpoznaj elementy hydrauliczne przedstawione na schemacie. Określ sposób działania
układu oraz rolę poszczególnych elementów.
Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w 2-osobowych zespołach. Realizują kolejno polecenia zawarte
w ćwiczeniu. Czas wykonania ćwiczenia wynosi 30 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować schemat otrzymany od nauczyciela,
2) rozpoznać elementy na nim umieszczone,
3) określić sposób działania układu,
4) określić funkcję poszczególnych elementów układu,
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
- schematy hydrauliczne układów,
- poradnik dla ucznia,
- literatura wskazana przez nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Zmontuj układ hydrauliczny na stanowisku do monta\
u na podstawie schematu
otrzymanego od nauczyciela. Uruchom go i zbadaj jego właściwości.
Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w 2-osobowych zespołach. Realizują kolejno polecenia zawarte
w ćwiczeniu. Przed wykonaniem ćwiczenia nale\
y przypomnieć uczniom zasady bhp
dotyczące monta\
u układów hydraulicznych. Czas wykonania ćwiczenia wynosi 45 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami monta\
u na stanowisku,
2) przeanalizować otrzymany schemat hydrauliczny,
3) rozpoznać symbole zastosowane na schemacie,
4) zaplanować wykonanie monta\
u,
5) dobrać element,
6) dobrać narzędzia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
7) dobrać przewody monta\
owe,
8) wykonać monta\
zgodnie z zaplanowaną kolejnością operacji,
9) przedstawić zmontowany układ nauczycielowi do sprawdzenia,
10) skorygować ewentualne błędy,
11) uruchomić układ i zbadać jego działanie.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
- stanowisko do monta\
u układów hydraulicznych,
- zestaw elementów,
- komplet przewodów łączeniowych,
- schemat hydrauliczny,
- zestaw pytań prowadzących.
Ćwiczenie 3
Rozpoznaj elementy hydrauliczne otrzymane od nauczyciela. Na podstawie katalogu
określ ich podstawowe parametry i zastosowanie. Zidentyfikuj ich przyłącza.
Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w 2-osobowych zespołach. Realizują kolejno polecenia zawarte
w ćwiczeniu. Czas wykonania ćwiczenia wynosi 30 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z elementami otrzymanymi od nauczyciela,
2) odnalez
ć na nich symbole elementu oraz oznaczenia przyłączy,
3) odszukać elementy w katalogu wyrobów hydraulicznych,
4) odczytać podstawowe parametry elementu,
5) określić zastosowanie elementu,
6) przedstawić wyniki ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
- elementy hydrauliczne,
- poradnik dla ucznia,
- katalogi elementów hydraulicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Ćwiczenie 4
Zmontuj układ elektrohydrauliczny na stanowisku do monta\
u na podstawie schematu
otrzymanego od nauczyciela. Uruchom go i zbadaj jego właściwości.
Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w 2-osobowych zespołach. Realizują kolejno polecenia zawarte
w ćwiczeniu. Przed wykonaniem ćwiczenia nale\
y przypomnieć uczniom zasady bhp
dotyczące monta\
u układów elektrohydraulicznych. Czas wykonania ćwiczenia wynosi
45 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami monta\
u na stanowisku do elektrohydrauliki,
2) przeanalizować otrzymany schemat elektrohydrauliczny,
3) rozpoznać symbole zastosowane na schemacie,
4) zaplanować wykonanie monta\
u,
5) dobrać element,
6) dobrać narzędzia,
7) dobrać przewody hydrauliczne i elektryczne,
8) wykonać monta\
zgodnie z zaplanowaną kolejnością operacji stosując przepisy bhp,
9) przedstawić zmontowany układ nauczycielowi do sprawdzenia,
10) skorygować ewentualne błędy,
11) uruchomić układ i zbadać jego działanie.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
- stanowisko do monta\
u układów elektrohydraulicznych,
- zestaw elementów,
- komplet przewodów łączeniowych,
- schemat elektrohydrauliczny,
- zestaw pytań prowadzących.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
5.3. Podstawy mechatroniki
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
W oparciu o dokumentację techniczno-ruchową urządzenia mechatronicznego otrzymaną
od nauczyciela odpowiedz na następujące pytania:
- z jakiego rodzaju energii korzysta urządzenie?
- jakie rodzaje elementów wykonawczych zostały w nim wykorzystane?
- w jakie sensory zostało urządzenie wyposa\
one?
- jaki system sterowania w nim zastosowano?
Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w 2-osobowych zespołach. Realizują kolejno polecenia zawarte
w ćwiczeniu. Czas wykonania ćwiczenia wynosi 30 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z dokumentacja techniczną urządzenia,
2) wyszukać odpowiednie informacje,
3) odpowiedzieć pisemnie na pytania zawarte w treści ćwiczenia,
4) przedstawić wyniki ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 poradnik dla ucznia,
 dokumentacja techniczna (DTR) urządzeń mechatronicznych.
Ćwiczenie 2
Na podstawie dokumentacji technicznej sterownika otrzymanego od nauczyciela opisz
jego budowę. Wska\
wejścia i wyjścia sterownika, określ ich rodzaj i ilość. Podaj jakim
napięciem jest on zasilany oraz gdzie nale\
y podłączyć przewody zasilające.
Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w 2-osobowych zespołach. Realizują kolejno polecenia zawarte
w ćwiczeniu. Czas wykonania ćwiczenia wynosi 30 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) upewnić się czy urządzenie jest wyłączone z sieci,
2) zapoznać się ze sterownikiem,
3) zapoznać się z dokumentacją sterownika,
4) zidentyfikować wejścia i wyjścia sterownika,
5) określić sposób zasilania,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
6) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 sterownik programowalny (PLC),
 dokumentacja techniczna sterownika,
 literatura wskazana przez nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Analizowanie układów
pneumatycznych i hydraulicznych
Test składa się z 20 zadań, z których:
- zadania 1 15 są z poziomu podstawowego,
- zadania 16 20 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań 0 lub 1 punkt
Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 8 zadań,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań,
- dobry  za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego,
Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. c, 3. a, 4. c, 5. d, 6. a 7. a, 8. c, 9. c, 10. d, 11. d,
12. b, 13. c, 14. a, 15. d, 16. a, 17. c, 18. b, 19. b, 20. b
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Sklasyfikować sprę\
arki. B P a
Scharakteryzować parametry układów
2 B P c
pneumatycznych.
Określić funkcje elementów
3 B P a
pneumatycznych.
Rozró\
nić symbole elementów
4 A P d
pneumatycznych.
5 Rozpoznać oznaczenia przyłączy. A P d
Rozró\
niać symbole elementów
6 B P a
roboczych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Scharakteryzować napędy
7 B P a
hydrostatyczne.
Rozró\
niać oznaczenia cieczy
8 B P c
hydraulicznych.
9 Rozpoznać rodzaje pomp. B P c
Określić parametry elementów
10 B P d
roboczych.
Scharakteryzować siłowniki
11 B P d
hydrauliczne.
12 Rozró\
nić rodzaje zaworów. C P b
Rozpoznać symbole elementów
13 A P c
pneumatycznych.
Rozró\
nić rodzaje akumulatorów
14 B P a
hydraulicznych.
Scharakteryzować sposoby sterowania
15 B P d
zaworów.
Określić właściwości napędów
16 B PP a
pneumatycznych.
Scharakteryzować zawory o działaniu
17 B PP c
ciągłym.
18 Sklasyfikować sensory. C PP b
Scharakteryzować rodzaje obiegów
19 C PP b
hydraulicznych.
Scharakteryzować własności
20 C PP b
hydrauliki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na typy zadań testowych, jakie
będą w teście.
5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom mo\
liwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, określ czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.
8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich mo\
liwości).
9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbli\
ającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.
10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdz
wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.
13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych  niskich wyników przeprowadzonego sprawdzianu.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań wielokrotnego wyboru o ró\
nym stopniu trudności. Tylko jedna
odpowiedz
jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
Prawidłową odpowiedz
zaznacz X (w przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz

zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową),
6. Test składa się z dwóch części o ró\
nym stopniu trudności: I część  poziom
podstawowy, II część  poziom ponadpodstawowy.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. Trudności mogą przysporzyć Ci
zadania: 16 20, gdy\
są one na poziomie trudniejszym ni\
pozostałe. Przeznacz na ich
rozwiązanie więcej czasu.
9. Na rozwiązanie testu masz 45 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Do sprę\
arek przepływowych zaliczamy
a) sprę\
arki osiowe.
b) sprę\
arki tłokowe.
c) sprę\
arki śrubowe.
d) dmuchawy Rootsa.
2. Standardowa wartość ciśnienia roboczego w układach pneumatycznych wynosi
a) 100 200 kPa.
b) 300 500 kPa.
c) 700 1000 kPa.
d) 1,5 2 MPa.
3. Zawór redukcyjny stosowany w zespole przygotowania powietrza słu\
y do
a) utrzymywania ciśnienia na stałym poziomie.
b) redukcji ilości wody w sprę\
onym powietrzu.
c) redukcji ilości powietrza w zbiorniku.
d) redukcji zanieczyszczeń w sprę\
onym powietrzu.
4. Na rysunku przedstawiono
a) układ pomiary czasu.
b) symbol manometru.
c) uproszczony symbol zespołu przygotowania powietrza.
d) symbol zaworu rozdzielającego.
5. Cyframi 2 i 4 oznacza się przyłącza
a) odpowietrzające.
b) zasilające.
c) sterujące.
d) robocze.
6. Na rysunku przedstawiono siłownik
a) jednostronnego działania.
b) dwustronnego działania.
c) teleskopowy.
d) wahadłowy.
7. W napędach hydrostatycznych głównie wykorzystuje się energię
a) ciśnienia.
b) kinetyczną.
c) cieplną.
d) potencjalną.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
8. Symbolem HF oznacza się
a) oleje hydrauliczne podatne na starzenie, bez dodatków uszlachetniających.
b) oleje z dodatkami zmniejszającymi zu\
ycie.
c) ciecze hydrauliczne trudnopalne.
d) ciecze z dodatkami polepszającymi właściwości temperaturowo-lepkościowe.
9. Na rysunku przedstawiono pompę
a) rotorową.
b) zębatą.
c) łopatkową.
d) wielotłoczkową promieniową.
10. Chłonnością silnika nazywamy ilość oleju pobraną przez silnik
a) w ciągu sekundy.
b) w ciągu minuty.
c) w ciągu godziny.
d) na jeden obrót wału.
11. Na rysunku przedstawiono siłownik hydrauliczny
a) teleskopowy.
b) dwustronnego działania.
c) przeponowy.
d) nurnikowy.
12. Zamki hydrauliczne to
a) zawory ciśnieniowe.
b) zawory zwrotne sterowane.
c) rozdzielacze.
d) dławiki.
13. Na rysunku przedstawiono symbol zaworu
a) bezpieczeństwa.
b) odcinającego.
c) dławiącego.
d) zwrotnego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
14. Akumulator hydrauliczny przedstawiony na rysunku to akumulator
a) pęcherzowy.
b) tłokowy.
c) przeponowy.
d) sprę\
ynowy.
15. Przedstawione na rysunku sterowanie zaworem to sterowanie
a) pedałem.
b) przyciskiem.
c) rolką.
d) d\
wignią.
16. Które z poni\
szych zdań jest prawdziwe?
a) Maszyny i urządzenia pneumatyczne są odporne na przecią\
enia.
b) Maszyny z napędem pneumatycznym mają niski moment rozruchowy.
c) Maszyny z napędem pneumatycznym nie mogą być u\
ytkowane w obiektach
zagro\
onych eksplozją i po\
arem.
d) W napędach pneumatycznych nie ma mo\
liwości nastawiania prędkości i siły
w sposób ciągły.
17. Przetwornik momentowy jest częścią składową
a) rozdzielaczy.
b) rozdzielaczy proporcjonalnych.
c) serwozaworów.
d) zaworów logicznych.
18. Sensory taktylne (dotykowe)
a) nale\
ą do sensorów analogowych.
b) nale\
ą do sensorów binarnych.
c) nale\
ą do sensorów cyfrowych.
d) nie nale\
ą do \
adnej z wymienionych grup.
19. Stosowanie pompy pomocniczej jest konieczne w
a) obiegu otwartym.
b) obiegu zamkniętym.
c) obiegu półzamkniętym.
d) we wszystkich rodzajach obiegów.
20. Które z poni\
szych zdań jest prawdziwe?
a) Olej hydrauliczny nie zmienia swojej lepkości pod wpływem temperatury.
b) Podczas pracy układu hydraulicznego wydziela się ciepło.
c) Układ hydrauliczny nie wymaga zabezpieczenia przed przecią\
eniem.
d) Du\
a lepkość oleju ułatwia wytrącanie się z niego powietrza.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko................................................................................................
Analizowanie układów pneumatycznych i hydraulicznych
Zakreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Test 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Analizowanie układów
pneumatycznych i hydraulicznych
Test składa się z 20 zadań, z których:
- zadania 1 15 są z poziomu podstawowego,
- zadania 16 20 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań 0 lub 1 punkt
Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 8 zadań,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań,
- dobry  za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego,
Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. d, 3. b, 4. a, 5. a, 6. a, 7. b, 8. d, 9. b, 10. d, 11. b,
12. c, 13. d, 14. c, 15. d, 16. d, 17. d, 18. a, 19. d, 20. b
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Rozpoznać rodzaje sprę\
arek A P c
Określić zadania zbiornika sprę\
onego
2 B P d
powietrza
3 Scharakteryzować parametry zbiornika B P b
Rozpoznać symbole elementów
4 A P a
pneumatycznych
5 Rozpoznać oznaczenia przyłączy A P a
6 Rozró\
nić elementy na podstawie symbolu B P a
7 Scharakteryzować napędy hydrokinetyczne B P b
8 Rozró\
nić rodzaje pomp B P d
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Rozpoznać symbole elementów
9 B P b
hydraulicznych
10 Sklasyfikować zawory hydrauliczne B P d
Rozpoznać symbole elementów
11 B P b
hydraulicznych
Scharakteryzować budowę akumulatorów
12 B P c
hydraulicznych
13 Określić sposób oznaczania rozdzielaczy. C P d
14 Scharakteryzować sensory C P c
Rozpoznać elementy na podstawie ich
15 B P d
przekroju
Określić właściwości systemów
16 C PP d
pneumatycznych
17 Scharakteryzować uszczelnienia C PP d
Zidentyfikować ciecze hydrauliczne na
18 C PP a
podstawie oznaczeń
19 Scharakteryzować zawory proporcjonalne C PP d
20 Określić właściwości cieczy hydraulicznych C PP b
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.
5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom mo\
liwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.
8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich mo\
liwości).
9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbli\
ającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.
10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdz
wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.
13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych  niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o ró\
nym stopniu trudności. Wszystkie zadania są zadaniami
wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedz
jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi  zaznacz prawidłową
odpowiedz
znakiem X (w przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć
kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową).
6. Test składa się z dwóch części o ró\
nym stopniu trudności: I część  poziom
podstawowy, II część  poziom ponadpodstawowy.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. Trudności mogą przysporzyć Ci
zadania: 16 20, gdy\
są one na poziomie trudniejszym ni\
pozostałe. Przeznacz na ich
rozwiązanie więcej czasu.
9. Na rozwiązanie testu masz 45 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Na rysunku przedstawiono sprę\
arkę
a) wielokomorową.
b) śrubową.
c) Rootsa.
d) osiową.
2. Które z poni\
szych zdań nie jest prawdziwe?
a) Zbiornik sprę\
onego powietrza słu\
y do gromadzenia powietrza.
b) Zbiornik sprę\
onego powietrza wychładza sprę\
one powietrze.
c) Zbiornik sprę\
onego powietrza wytrąca i usuwa kondensat.
d) W zbiorniku sprę\
onego powietrza następuje smarowanie powietrza.
3. Wielkość zbiornika powinna wynosić co najmniej
a) 5 % ilości dostarczanego powietrza przez sprę\
arkę w ciągu minuty.
b) 10 % ilości dostarczanego powietrza przez sprę\
arkę w ciągu minuty.
c) 20 % ilości dostarczanego powietrza przez sprę\
arkę w ciągu minuty.
d) 30 % ilości dostarczanego powietrza przez sprę\
arkę w ciągu minuty.
4. Na rysunku przedstawiono symbol
a) zaworu zwrotnego.
b) zaworu logicznego.
c) zaworu szybkiego spustu.
d) rozdzielacza.
5. Cyframi 3 i 5 oznacza się przyłącze
a) odpowietrzające.
b) sterujące.
c) robocze.
d) zasilające.
6. Na rysunku przedstawiono symbol
a) sprę\
arki.
b) pompy hydraulicznej.
c) silnika pneumatycznego.
d) siłownika wahadłowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
7. W napędach hydrokinetycznych głównie wykorzystuje się energię
a) ciśnienia.
b) ruchu cieczy.
c) cieplną.
d) potencjalną.
8. Na rysunku przedstawiono pompę
a) wielotłoczkową.
b) łopatkową.
c) zębatą zewnętrznego zazębienia.
d) rotorową.
9. Na rysunku przedstawiono symbol
a) sterowania zaworem.
b) zbiornika.
c) przycisku.
d) przewodu.
10. Zawór przelewowy nale\
y do grupy
a) rozdzielaczy.
b) zaworów zwrotnych.
c) zaworów natę\
eniowych.
d) zaworów ciśnieniowych.
11. Na rysunku przedstawiono symbol zaworu
a) zwrotnego.
b) zwrotnego sterowanego
c) dławiąco-zwrotnego.
d) redukcyjnego.
12. W akumulatorach hydraulicznych gazowych stosowany jest
a) wodór.
b) hel.
c) azot.
d) tlen.
13. Rozdzielacz o oznaczeniu 5/2
a) jest pięciopozycyjny.
b) ma dwa przyłącza.
c) ma przyłącze o średnicy 5 mm.
d) jest dwupozycyjny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
14. Sygnał wyjściowy dwuwartościowy jest charakterystyczny dla
a) sensorów cyfrowych.
b) sensorów analogowych.
c) sensorów binarnych.
d) wszystkich sensorów.
15. Na rysunku przedstawiono przekrój
a) szybkozłącza.
b) zaworu przelewowego.
c) zaworu odcinającego.
d) zaworu zwrotnego.
16. Które z poni\
szych zdań jest prawdziwe?
a) W napędach pneumatycznych uzyskuje się bardzo du\
e siły.
b) W napędach pneumatycznych uzyskanie małych i stałych prędkości nie sprawia
trudności.
c) Prędkość ruchu tłoków siłowników pneumatycznych osiąga 40 m/s.
d) Pneumatyczne urządzenia mają małą masę przypadającą na jednostkę mocy
17. Pierścienie Siemmera stosuje się w uszczelnieniach
a) ruchu obrotowego przy wysokich ciśnieniach.
b) spoczynkowych.
c) ruchu posuwistego.
d) ruch obrotowego przy niskich ciśnieniach.
18. Symbolem HL oznaczamy
a) oleje hydrauliczne zawierające dodatki uszlachetniające zwiększające odporność na
starzenie i korozję.
b) ciecze trudnopalne.
c) oleje mogące tworzyć emulsje z wodą.
d) oleje bez specjalnych dodatków uszlachetniających.
19. Które z poni\
szych zdań jest nieprawdziwe?
a) W zaworach proporcjonalnych sygnał elektryczny przekształcany jest na
proporcjonalne do niego ciśnienie lub natę\
enia przepływu.
b) Do sterowania zaworów proporcjonalnych są u\
ywane karty elektroniczne.
c) Zawory proporcjonalne nale\
ą do zaworów o działaniu ciągłym.
d) Zawory proporcjonalne są dokładniejsze w działaniu od serwozaworów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
20. Wskaz
nik lepkości określa zmiany lepkości oleju pod wpływem
a) ciśnienia zewnętrznego.
b) temperatury.
c) starzenia się oleju.
d) czynników chemicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko................................................................................................
Analizowanie układów pneumatycznych i hydraulicznych
Zakreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
7. LITERATURA
1. Antoniak J.: Maszyny górnicze. Maszynoznawstwo. Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1978
2. Antoniak J.: Maszyny górnicze. Transport kopalniany. Wydawnictwo Śląsk, Katowice
1980
3. Dietmar S.: Mechatronika. Wydawnictwo REA, Warszawa 2
4. Heiman B.: Mechatronika. Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa 2001
5. Kijewski J., Miller K., Pawlicki K. Szolc T.: Maszynoznawstwo. Wydawnictwo Szkolne
i Pedagogiczne, Warszawa 1993
6. Korecki Z.: Napędy i sterowanie hydrauliczne maszyn górniczych. Śląskie Wydawnictwo
Techniczne, Katowice 1993
7. Schmitt A.: Vademecum hydrauliki, Rexroth GmbH, 1981
8. Stryczek S.: Napęd hydrostatyczny. Wydawnictwo Naukowo Techniczne, Warszawa
1997
9. Szydelski Z.: Napęd i sterowanie hydrauliczne. Wydawnictwo Komunikacji o A
ączności,
Warszawa 1993
10. Zestaw foliogramów. Festo Didactic.
11. ww2.glink.pl
12. www.wicharytech.com
Literatura metodyczna
1. Krogulec-Sobowiec M., Rudziński M.: Poradnik dla autorów pakietów edukacyjnych.
KOWEZiU, Warszawa 2003
2. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia
Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997.
3. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Instytut Technologii
Eksploatacji, Radom 1998.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36