Różne rodzaje systemów nadzoru
Wzmocnienie Nadzoru Epidemiologicznego
nad Chorobami Zakaz
nymi w Polsce
Projekt Bliz
niaczy PL2006/IB/SO/02
Projekt finansowany z funduszy Unii Europejskiej
Definicja nadzoru(1)
 Stała obserwacja rozmieszczenia i trendów
zapadalności, poprzez systematyczne zbieranie,
konsolidacje i ocenę raportów dotyczących
chorobowości, umieralności i innych istotnych
danych w połączeniu z regularnym i w
odpowiednim czasie przekazywaniem wyników
tym, którzy powinni się o nich dowiedzieć
Alexander D. Langmuir (1910-1993)
1
Definicja nadzoru(2)
Systematyczne zbieranie odpowiednich danych
Uporządkowana konsolidacja i ocena tych
danych
Szybkie rozpowszechnienie wyników do tych,
którzy powinni być o nich poinformowani
 Informacja do działania
21. Światowe Zgromadzenie Zdrowia(1968)
Organy władzy
zajmujące się
Opieka zdrowotna
zdrowiem
System
informacyjny
Dane Informacja
Nadzór
Interwencja
Decyzja
Działanie
2
Dane z nadzoru: kto jest potencjalnym
odbiorcą danych?
Organy władzy zajmujące się zdrowiem:
 Lokalne (gmina, powiat)
 Regionalne (województwo)
 Krajowe
 Międzynarodowe
Rząd / Politycy
Osoby zajmujące się edukacją zdrowotną /
nauczyciele
Społeczeństwo
Dane z nadzoru i zgłaszanie chorób:
dlaczego?
Zgłaszanie pomaga zidentyfikować osoby chore,
osoby ze styczności, które mogą być zakażone,
czy osoby narażone na zakażenie.
Brak zgłaszania, lub opóz
nienie w zgłaszaniu,
może ułatwiać rozprzestrzenianie się choroby.
3
Nadzór może&
" Ocenić obciążenie chorobą
" Określić rozkład geograficzny choroby
30
" Wykryć epidemie/ogniska
25
" Stawiać hipotezy,
20
15
stymulować badania
10
5
0
CZAS
" Oceniać podjęte działania zaradcze
" Monitorować zmienność czynnika zakaz
nego
" Wykrywać zmiany w praktykach związanych ze
zdrowiem
y
ródła danych
Lekarze (lekarze rodzinni, szpitale)
Laboratoria
Statystyka publiczna (zgony/urodzenia)
Sentinel
Rejestry
Badania przeglądowe i inne badania
epidemiologiczne
Administracyjne systemy danych
Inne z
ródła danych
4
ZACHOROWANIA
Metody prowadzenia nadzoru:
nadzór tradycyjny
Bierny
Czynny
Nadzór bierny
Najczęstsza metoda:
 Zbieranie ogólnych danych z użyciem standardowych
formularzy
 Dane dostarczane do prowadzących nadzór (PIS) z
różnych z
ródeł (np. nadzór oparty na zgłoszeniach od
lekarzy, nadzór oparty na zgłoszeniach z
laboratoriów, nadzór oparty na rejestrach chorób, lub
na innych danych administracyjnych)
Bierne `" automatyczne zbieranie danych
5
Nadzóru bierny: zalety
Prosty
Tani
Dostarcza informacji dotyczących większości
przypadków zachorowań
Pomocny w identyfikacji ognisk
Pomaga przewidywać trendy choroby
Nadzór bierny: wady
Brak lub niska zgłaszalność
Może nie wykryć ogniska
Często niekompletny
6
Nadzór czynny
Prowadzący nadzór zabiegają o informacje
dotyczące zachorowań
Aktywnie poszukują zachorowań poprzez
bezpośredni kontakt z lekarzem, szpitalami,
laboratoriami lub innymi jednostkami
medycznymi
Może odbywać się codziennie, cotygodniowo
czy comiesięcznie
Nadzór czynny: zalety
Dostarcza pełniejszych danych
Bez opóz
nień
Odpowiedni do dokumentowania i potwierdzenia
podejrzenia wystąpienia ogniska lub wspierania
dochodzenia epidemiologicznego
Może być przydatny do monitorowania procesu
eradykacji wybranej choroby
7
Nadzór czynny: wady
Pracochłonny
Kosztowny
Rozbudowana metodologia/ procedury mogą
wymagać wielu szkoleń
Nadzór typu  sentinel
Sentinel wykorzystuje ograniczoną liczbę
wybranych miejsc (np. szpitale, laboratoria,
praktyki lekarzy rodzinnych) z których dane
można odnieść do całej populacji
Stanowi alternatywę dla nadzoru obejmującego
całą populację
System sentinelowy może być czynny i bierny.
8
Nadzór typu  sentinel : zalety
A
atwe zbieranie danych indywidualnych o
chorych
Mniej kosztowny i mniej obciążający dla
posiadanych zasobów
Elastyczny w projektowaniu
Użyteczny w dokumentowaniu trendów
Nadzór typu  sentinel : wady
Potencjalna stronniczość lub zniekształcenie
wyników
Wysokie koszty, zależnie od przyjętych procedur
Brak możliwości wnioskowania o rozkładzie
geograficznym choroby
W tej metodzie nie są zbierane dane o
zapadalności
9
Nowe i złożone jednostki chorobowe
również muszą być monitorowane &
Pojawić mogą się nowe zespoły
chorobowe o nietypowym
przebiegu
Nadzór oparty o zespoły objawów
(syndromiczny)
Nowsza metoda nadzoru, w której analizuje
dane o występowaniu zespołu objawowego
zamiast o występowaniu rozpoznanych
zachorowań, w celu wykrycia ogniska.
Zaprojektowany w celu szybszego niż w
tradycyjnym nadzorze wykrywania ognisk
spowodowanych atakiem bioterrorstycznym lub
ognisk nowo pojawiającej się choroby.
Przydatny, gdy dostęp do testów potwierdzenia
jest ograniczony (np. biedniejsze kraje).
10
Przykład nadzoru biernego
Dzień 1- stan dobry
Dzień 2- ból głowy, gorączka kupuje paracetamol
Dzień 3- kaszel  dzwoni do lekarza na  gorącą linię
Dzień 4- wizyta u lekarza rozpoznanie  grypa
Dzień 5- pogorszenie wzywa karetkę  trafia na Izbę
Przyjęć
Dzień 6- przyjęty do szpitala-  zapalenie płuc
Dzień 7- stan krytyczny - OIOM
Dzień 8- zgon -  Niewydolność oddechowa
Przypadek zgłoszony do systemu nadzoru
Przykład nadzoru opartego o zespoły
objawów
Dzień 1- stan dobry
Dzień 2- ból głowy, gorączka kupuje paracetamol
Sprzedaż apteczna
Dzień 3- kaszel  dzwoni do lekarza
 Gorąca linia z lekarzem
Rejestr absencji
Dzień 4- wizyta u lekarza  grypa
Org kierująca opieką
Dzień 5- pogorszenie wzywa karetkę  oddział
Dyspozytorzy pogotowia
przypadków nagłych
Rejestr Izby Przyjęć
Dzień 6- przyjęty do szpitala-  zapalenie płuc
Dzień 7- stan ciężki - OIOM
Dzień 8- zgon -  Niewydolność oddechowa
Lokalne organy zdrowia publicznego wdrożyły
natychmiastowe dochodzenie, co jest możliwe dzięki
danym zebranym przed ostatecznym rozpoznaniem
11
Nadzór oparty o zespoły objawów: zalety
Zdolny do wykrycia dużych ognisk chorób,
których wczesne objawy nie są specyficzne
Przydatne w analizowaniu wzorców
geograficznych zapadalności na daną chorobę
Nadzór oparty o zespoły objawów: wady
Nie został sprawdzony podczas rzeczywistego
ataku bioterrorystycznego lub podczas ogniska
nowo pojawiającej się choroby zakaz
nej
Nie wiadomo czy będzie zdolny do wykrycia
jakichkolwiek ognisk chorób wcześniej niż
nadzór tradycyjny
12
Kryteria wprowadzenia nadzoru
Istotność dla Zdrowia Publicznego:
" obciążenie chorobą (zapadalność / chorobowość)
" ciężkość przebiegu, śmiertelność
" potencjał wywołania epidemii
" koszty, wpływ socjoekonomiczny
" możliwości kontroli
" obawy społecznei znaczenie medialne
Wykonalność:
" koszty
" dostępność danych
Jaki System Nadzoru jest odpowiedni?
Zależy od szczegółowych pytań, na które system
ma udzielić odpowiedzi:
 Czy choroba ma duży wpływ naspołeczeństwo?
(chorobowość, trwałe następstwa, umieralność)
 Czy ma znaczny potencjał wywołania epidemii? (np.
cholera, zapalenie opon mózgowych, odra..)
 Czy informacje, które maja być zbierane doprowadzą
do znaczących działań systemu zdrowia
publicznego? (np. akcja szczepień, inne określone
działania zaradcze, zgłaszanie międzynarodowe).
13
Jaki System Nadzoru jest odpowiedni?
Cele Systemu Nadzoru są czasami różne na
poziomie lokalnym, regionalnym, czy krajowym
y
ródła danych i metody ich zbierania mogą się
różnić w zależności od poziomu
Priorytety nadzoru powinny być odpowiednie do
epidemiologii choroby, infrastruktury i zasobów.
Zaleca się kompromis pomiędzy typem systemu
a ilością i rodzajem zbieranych informacji
W Polsce
Bierny: Choroby podlegające obowiązkowi
zgłaszania
Sentinel: Nadzór nad grypą
Czynny: Ostre porażenie wiotkie, Choroby
wysypkowe i gorączkowe
Objawowy: zapalenie opon mózgowych i/lub
mózgu
14
Dobry nadzór niekoniecznie zapewnia
podjęcie właściwych decyzji , ale
zmniejsza szansę podjęcia złych.
Alexander D. Langmuir
NEJM 1963;268:182-191
15