Ró\
ne systemy kształcenia i szkolenia - wspólne cele do roku 2010
30.09.2008. Zmieniony(10.10.2008.) |
Edukacja w Europie:
ró\
ne systemy kształcenia i szkolenia - wspólne cele do roku 2010
Program prac dotyczący przyszłych celów systemów edukacji
Komisja Europejska Dyrektoriat Generalny ds. Edukacji i Kultury
Z oryginału angielskiego: Education and training in Europe: diverse systems, shared goals for 2010
Luksemburg: Biuro Urzędowych Publikacji Wspólnot Europejskich, 2002.
ISBN 92-894-3682-4
Przetłumaczyła Ewa Kolanowska
Opracowanie redakcyjne: El\
bieta Hoffmann
Publikacja sfinansowana ze środków Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu
� Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji
ul. Mokotowska 43 00-551 Warszawa
Warszawa 2003 ISBN 83-87716-22-7
Przedruk dozwolony pod warunkiem podania z
ródła.
Wiele dodatkowych informacji o Unii Europejskiej mo\
na znalez
ć w Internecie na serwerze Europa (http://europa.eu.int).
SPIS TREŚCI
Wspólne zamierzenia do roku 2010
" Dla dobra obywateli i całej Unii Europejskiej
" Ró\
norodność i współpraca w dziedzinie edukacji
" Nowe zadania dla Europy w dziedzinie edukacji
Posiedzenie Rady Europejskiej w Lizbonie
Porozumienie o przełomowym znaczeniu
Program prac dotyczący realizacji przyszłych celów systemów edukacji
" Działania zainicjowane na lizbońskim posiedzeniu Rady Europejskiej
" Edukacja - kluczowy element strategii lizbońskiej
Nowatorskie podejście: otwarta metoda koordynacji
" Ukierunkowanie polityki poszczególnych krajów na osiągnięcie wspólnych celów
" Proces lizboński - otwarcie na inne kraje Europy
Trzynaście celów w ramach trzech ogólnych celów strategicznych
" Cel strategiczny 1:
Poprawa jakości i efektywności systemów edukacji w UE
" Cel strategiczny 2:
Ułatwienie powszechnego dostępu do systemów edukacji
" Cel strategiczny 3:
Otwarcie systemów edukacji na środowisko i świat
Etap realizacji: Wypracowywanie wspólnej polityki edukacyjnej
" Kompleksowa i jednolita strategia edukacyjna
" Prace w ramach poszczególnych celów
" Wskaz
niki i kryteria
" Wymiana doświadczeń: prezentowanie sprawdzonych rozwiązań i ocena kole\
eńska
" Ocena procesu w 2004 roku
Załączniki
" Załącznik 1: Dane statystyczne
" Załącznik 2: Podstawowe dokumenty i witryny internetowe
Dla dobra obywateli i całej Unii Europejskiej
Ministrowie edukacji z krajów UE i Komisja Europejska przyjęli w dniu 14 lutego 2002 roku program
dotyczący rozwoju systemów edukacji w krajach UE, z zamierzeniem zrealizowania do roku 2010
następujących celów:
" osiągnąć w Europie najwy\
szy poziom edukacji, tak aby mogła ona stanowić wzór dla całego świata
pod względem jakości i u\
yteczności społecznej;
" zapewnić kompatybilność systemów edukacyjnych, umo\
liwiającą obywatelom swobodny wybór
miejsc kształcenia, a następnie pracy;
" uznawać w Unii Europejskiej kwalifikacje szkolne i zawodowe, wiedzę i umiejętności zdobyte
w poszczególnych krajach UE;
" zagwarantować Europejczykom - niezale\
nie od wieku - mo\
liwość uczenia się przez całe \
ycie
(kształcenie ustawiczne);
" otworzyć Europę - dla obopólnych korzyści - na współpracę z innymi regionami, tak aby stała się
miejscem najbardziej atrakcyjnym dla studentów, nauczycieli akademickich i naukowców z całego
świata.
Cele te są ambitne, a zarazem realistyczne. Wyznaczają początek nowego etapu rozwoju edukacji w Unii
Europejskiej. Będą inspirować reformy, wytyczać ich kierunek oraz stymulować postęp w ka\
dym kraju
i w całej Unii Europejskiej. Przewiduje się, \
e cele te zostaną przyjęte przez państwa wstępujące do Unii
Europejskiej w obecnym dziesięcioleciu.
Ró\
norodność i współpraca w dziedzinie edukacji
Edukacja w Europie odzwierciedla bogactwo języków, kultur i systemów, które są nieodłącznym elementem
to\
samości nale\
ących do niej krajów i regionów. Systemy edukacyjne rozwijały się przez długie lata
w specyficznych warunkach społecznych i kulturowych danych krajów. Dlatego w poszczególnych
państwach i regionach istnieją rozmaite instytucje edukacyjne, obowiązują odmienne zasady naboru,
nauka rozpoczyna się i kończy w innym czasie, a przyznawane kwalifikacje, tytuły i stopnie
odzwierciedlają ró\
norodność programów nauczania i systemów kształcenia i szkolenia.
Wszystkie państwa bardzo wysoko cenią sobie tę ró\
norodność; jest ona tak\
e wspólnym dobrem
Europejczyków. Nale\
y więc umo\
liwić im korzystanie z tej ró\
norodności bez ograniczeń - to zaś wymaga
rozszerzenia współpracy i zwiększenia mobilności.
Państwa członkowskie UE lub - zale\
nie od kraju - wchodzące w ich skład regiony odpowiadają za
organizację swoich systemów edukacji i treści programów nauczania. Zgodnie z zasadą subsydiarności Unia
Europejska mo\
e wspierać i uzupełniać takie działania państw członkowskich, które mogą przyczynić się do
podwy\
szenia poziomu edukacji poprzez generowanie dodatkowej wartości europejskiej wynikającej ze
współpracy międzynarodowej. Działania te zostały określone w art. 149 i 150 Traktatu o Unii Europejskiej
i dotyczą:
" promowania mobilności uczniów, studentów i nauczycieli;
" rozwoju współpracy międzyszkolnej i międzyuczelnianej;
" zachęcania do nauki języków obcych;
" uznawania w szkołach, uczelniach i zakładach pracy tytułów i stopni naukowych, kwalifikacji oraz
kompetencji zawodowych;
" promowania kształcenia otwartego i na odległość.
Na tej podstawie, na poziomie europejskim prowadzi się dwojakiego rodzaju działania:
" Zgodnie z art. 149 i 150 Traktatu, w których przyznano Unii konkretne uprawnienia do realizacji
programów w skali europejskiej, zostały zatwierdzone i są realizowane programy Socrates i Leonardo
da Vinci. Zatwierdzenie takich programów wymaga wspólnej decyzji Rady Europejskiej i Parlamentu
Europejskiego zgodnie z art. 251 Traktatu.
" Oprócz obszarów, w których Unia Europejska ma określone uprawnienia, w dziedzinie edukacji
podjęte zostały liczne inicjatywy, wynikające ze współpracy politycznej między państwami
członkowskimi UE. Efektem wspólnych inicjatyw, nie ujmowanych przez UE w formie dyrektyw, są
zalecenia (np. w sprawie likwidowania przeszkód utrudniających mobilność lub w sprawie oceny
jakości osiągnięć uczelni i szkół), komunikaty Komisji Europejskiej (np. w sprawie urzeczywistnienia
idei uczenia się przez całe \
ycie czy współpracy z krajami nieuczestniczącymi w edukacyjnych
programach wspólnotowych), dokumenty konsultowane z państwami członkowskimi lub inne
dokumenty robocze (np. Biała Księga omawiająca zagadnienia młodzie\
y). Tego rodzaju współpracę,
w obszarze polityki edukacyjnej, prowadzi się w ostatnich latach w ró\
nych formach i w coraz
szerszym zakresie. Przełomowym momentem w jej rozwoju było posiedzenie Rady Europejskiej
w Lizbonie w marcu 2000 roku, rozpoczynające proces, który doprowadził do przyjęcia w roku 2002
programu prac dotyczącego realizacji przyszłych celów edukacji.
Nowe zadania dla Europy w dziedzinie edukacji - Posiedzenie Rady Europejskiej w Lizbonie
Rada Europejska (skupiająca szefów państw lub rządów krajów UE), podczas posiedzenia w Lizbonie
w marcu 2000 roku, potwierdziła, \
e Unia Europejska stanęła w obliczu fundamentalnych zmian, będących
wynikiem globalizacji i rozwoju gospodarki opartej na wiedzy, oraz uzgodniła, i\
do roku 2010 powinien być
osiągnięty następujący cel strategiczny:
Gospodarka europejska powinna stać się najbardziej konkurencyjną i dynamiczną gospodarką w świecie -
gospodarką opartą na wiedzy, zdolną do trwałego wzrostu, tworzącą coraz większą liczbę lepszych miejsc
pracy i zapewniającą większą spójność społeczną.
Zmiany te wymagają nie tylko radykalnego przeobra\
enia gospodarki europejskiej, ale tak\
e ambitnego
programu modernizacji systemów opieki społecznej i systemów edukacji. Rada Europejska wezwała Radę
ds. Edukacji (składającą się z ministrów edukacji krajów UE) i Komisję Europejską do podjęcia rozwa\
ań na
temat konkretnych celów systemów edukacji, koncentrujących się na wspólnych problemach, przy
poszanowaniu odmienności poszczególnych krajów.
Rada Europejska, podczas lizbońskiego posiedzenia, zdefiniowała tak\
e nowe podejście do politycznej
współpracy, m.in. w dziedzinie edukacji. Jest nim "otwarta metoda koordynacji , która ma przede
wszystkim zapewnić większą zbie\
ność w dą\
eniach do osiągnięcia najwa\
niejszych celów UE poprzez
wspomaganie państw członkowskich w pracach nad stopniowym tworzeniem własnej polityki edukacyjnej
ukierunkowanej na te cele.
Postanowienia te stały się polityczną podstawą do przygotowania i przyjęcia w dniu 14 lutego 2002 roku
programu prac dotyczącego realizacji przyszłych celów systemów edukacji.
Program prac dotyczący przyszłych celów systemów edukacji
Działania zainicjowane na lizbońskim posiedzeniu Rady Europejskiej
Odpowiadając na postanowienie Rady Europejskiej przyjęte na posiedzeniu lizbońskim w marcu 2000 roku,
Komisja Europejska przygotowała wstępny raport w sprawie przyszłych celów systemów edukacji, który
skonsultowano z państwami członkowskimi. Ostateczna wersja raportu została przyjęta przez Radę ds.
Edukacji i przekazana Radzie Europejskiej na posiedzeniu w Sztokholmie w marcu 2001 roku. W raporcie
wyznaczono następujące cele strategiczne:
" poprawa jakości i efektywności systemów edukacji w UE;
" ułatwienie powszechnego dostępu do systemów edukacji;
" otwarcie systemów edukacji na środowisko i świat.
Raport w sprawie celów systemów edukacji stał się pierwszym oficjalnym dokumentem przedstawiającym
w zarysie europejskie podejście do polityki edukacyjnej w poszczególnych państwach członkowskich UE.
W Sztokholmie uzgodniono równie\
, \
e raport ten powinien stać się podstawą szczegółowego programu prac
nad celami edukacyjnymi. Szczegółowy program prac dotyczący realizacji przyszłych celów systemów
edukacji został przyjęty 14 lutego 2002 roku. W "Programie zawarte zostały kluczowe zagadnienia, które
nale\
y uwzględnić w trzech celach strategicznych, a tak\
e w trzynastu celach szczegółowych, stanowiących
ich elementy składowe."Program obejmuje ró\
ne człony systemu edukacji - od szkolnictwa podstawowego
przez kształcenie zawodowe do szkolnictwa wy\
szego - ze szczególnym uwzględnieniem kształcenia
ustawicznego. W "Programie wskazano najwa\
niejsze środki i metody, które słu\
yć będą stymulowaniu
i mierzeniu postępu; równocześnie wykorzystana będzie "otwarta metoda koordynacji (zdefiniowana
w Lizbonie), dzięki której ukierunkowana zostanie polityka poszczególnych krajów na realizację wspólnych
celów (zob.: następny dział), a osiągnięcia edukacyjne porównywać będzie mo\
na zarówno w perspektywie
europejskiej, jak i ogólnoświatowej.
Edukacja - kluczowy element strategii lizbońskiej
Rada (ministrowie edukacji) i Komisja Europejska, przyjmując 14 lutego 2002 roku "Program , wystąpiły
jednocześnie z wa\
nym przesłaniem politycznym, zawartym w raporcie skierowanym do Rady Europejskiej
na posiedzeniu w Barcelonie w dniach 15 i 16 marca 2002 roku. Zwrócono w nim uwagę na następujące
kwestie:
" Niezale\
nie od efektywności polityki w ró\
nych dziedzinach, gospodarka Unii Europejskiej, je\
eli
będzie oparta na wiedzy, mo\
e stać się najbardziej konkurencyjną i dynamiczną gospodarką
w świecie. Wówczas jednak istotny wkład w rozwój gospodarki będzie musiała wnieść edukacja, jako
wa\
ny czynnik wzrostu ekonomicznego, innowacyjności, zatrudnienia i spójności społecznej.
" Znaczenie edukacji było podkreślane przez organy UE coraz wyraz
niej ju\
od 2000 roku. Na
posiedzeniu Rady Europejskiej w Barcelonie, Rada ds. Edukacji i Komisja Europejska wystąpiły
jednak o uznanie explicite edukacji za dziedzinę priorytetową w strategii lizbońskiej.
" Edukacja jest czymś więcej ni\
jedynie czynnikiem dającym szanse na zatrudnienie - przygotowując
do pracy zawodowej, przyczynia się do samorealizacji oraz kształtuje aktywną postawę obywatelską
w demokratycznych społeczeństwach, w których szanuje się ró\
norodność kulturową i językową.
Edukacja odgrywa równie\
istotną rolę w tworzeniu społeczeństwa zintegrowanego, zapobiegając
dyskryminacji, marginalizacji, rasizmowi i ksenofobii, a tak\
e promując takie fundamentalne wartości
wyznawane przez społeczeństwa europejskie, jak tolerancja i poszanowanie praw człowieka. W epoce
wiedzy i globalizacji tworzenie spójnego wewnętrznie i otwartego europejskiego obszaru
edukacyjnego będzie miało zasadnicze znaczenie dla przyszłości Europy i jej obywateli.
" Dlatego te\
deklaracje i działania ministrów edukacji i Komisji Europejskiej wykraczają poza ramy
nakreślone przez Radę Europejską, która wezwała do prowadzenia prac na rzecz osiągnięcia
wspólnych celów. Świadomi spoczywającej na nich odpowiedzialności, ministrowie i Komisja
potwierdzili wolę podjęcia wszelkich inicjatyw, jakich wymagają wyzwania stawiane społeczeństwu
wiedzy i globalizacji, oraz rozszerzenie UE. Od roku 2000 podjęto wiele działań w kierunku
urzeczywistnienia idei uczenia się przez całe \
ycie (kształcenia ustawicznego) oraz usytuowania jej
w perspektywie ogólnoświatowej. Działania te przyniosły ju\
pierwsze efekty w państwach
członkowskich i w skali europejskiej, np. w zakresie mobilności, umiejętności podstawowych,
dostępu do nauki, kształcenia i doskonalenia zawodowego, szkolnictwa wy\
szego, oceny
i zapewniania jakości, kształcenia drogą elektroniczną (e-learning) oraz współpracy z krajami spoza
UE. Są to działania torujące drogę ku osiągnięciu wspólnych celów.
Ukierunkowanie polityki poszczególnych krajów na osiągnięcie wspólnych celów
Otwartą metodę koordynacji zdefiniowano podczas lizbońskiego posiedzenia Rady Europejskiej, jako "środek
słu\
ący rozpowszechnianiu najlepszych sprawdzonych rozwiązań oraz zapewnieniu większej zbie\
ności
w dą\
eniu do wspólnych celów UE & , [co] ma ułatwić państwom członkowskim stopniowe
wypracowywanie własnej polityki &  . W dziedzinie edukacji metoda ta ma umo\
liwić wzajemne
porównania i uczenie się na doświadczeniach innych, a tym samym ograniczyć ryzyko, jakie nieuchronnie
wią\
e się ze zmianami i reformami.
Zmiany i reformy przeprowadza się bardziej efektywnie, jeśli mo\
na korzystać z doświadczeń i najlepszych
sprawdzonych rozwiązań oraz jeśli procesy te rzetelnie porównywane są z pracami prowadzonymi w krajach
europejskich i pozaeuropejskich. Niezbędnym warunkiem przenoszenia sprawdzonych rozwiązań jest
poznanie czynników, które zadecydowały o powodzeniu reform, w innym bowiem wypadku próby
reformowania mogą sprowadzać się jedynie do naśladownictwa i przynosić niezadowalające wyniki. Ponadto
świadomość, \
e pozostałe kraje UE równie\
dą\
ą do wprowadzenia zmian w określonym kierunku stymuluje
reformy oraz zmniejsza związane z tym ryzyko polityczne. Tym właśnie celom słu\
y otwarta metoda
koordynacji, przewidująca stosowanie określonego zestawu wskaz
ników i kryteriów, wymianę sprawdzonych
rozwiązań, przeprowadzanie tzw. ocen kole\
eńskich oraz inne działania. Wszystkie te procesy nale\
y
uruchomić, aby pomyślnie zrealizować szczegółowy program prac na rzecz osiągnięcia przyszłych celów
systemów edukacji.
Proces lizboński - otwarcie na inne kraje Europy
Kraje stowarzyszone z Unią Europejską ju\
uczestniczą w programach Leonardo da Vinci i Socrates, jak
równie\
w innych programach i inicjatywach badawczych na szczeblu UE. Odbywają się tak\
e nieformalne
spotkania ministrów edukacji z krajów UE i krajów kandydujących do UE, kraje kandydujące biorą równie\

udział w "Procesie Bolońskim , który zmierza do stworzenia do roku 2010 zintegrowanego europejskiego
obszaru szkolnictwa wy\
szego.
Przewiduje się, \
e większość krajów stowarzyszonych przystąpi do UE na długo przed końcem obecnego
dziesięciolecia. Tym samym, jako nowe państwa członkowskie, będą miały mo\
liwość uczestniczenia
w realizacji programu prac dotyczącego realizacji przyszłych celów systemów edukacji w określonym
horyzoncie czasowym. Dlatego, podczas posiedzenia w Sztokholmie w marcu 2001 roku, uzgodniono, \
e
kraje stowarzyszone powinny brać udział w pracach nad ustalaniem celów oraz w realizacji całościowej
strategii lizbońskiej i jej nurtu edukacyjnego. Zmiany i reformy w systemach edukacji wymagają perspektywy
średnio- lub długoterminowej, a współpracę w tym zakresie nale\
y rozpocząć niezwłocznie, równie\
dlatego,
\
e kraje stowarzyszone mogą w wielu dziedzinach przedstawić przykłady podejmowanych reform
i sprawdzonych rozwiązań.
Zasady efektywnego uczestnictwa krajów stowarzyszonych określono podczas posiedzenia ministrów
edukacji UE i krajów stowarzyszonych w czerwcu 2002 roku w Bratysławie.Do udziału w pracach na rzecz
realizacji celów dotyczących systemów edukacji zostały zaproszone tak\
e kraje Europejskiego Obszaru
Gospodarczego (Islandia, Lichtenstein, Norwegia). Tak więc, gdy proces ten wkroczy w zasadniczą fazę
realizacji, będzie w nim uczestniczyć od 25 do 30 krajów. Program prac skupiono na trzech strategicznych
celach, które zostały określone w raporcie na temat przyszłych celów systemów edukacji. W szczegółowym
programie prac trzy ogólne cele strategiczne podzielono na 13 szczegółowych celów oraz 42 kluczowe
zagadnienia, wskazujące, jakie działania nale\
y podjąć, aby osiągnąć cele strategiczne i uwzględnić wiele
problemów związanych z edukacją.
Określono 13 następujących celów:
Cel strategiczny 1: Poprawa jakości i efektywności systemów edukacji w UE wobec nowych zadań
społeczeństwa wiedzy oraz zmieniających się metod i treści nauczania i uczenia się:
Cel 1.1.: Podniesienie jakości kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli i osób prowadzących
szkolenia
Cel 1.2.: Rozwijanie kompetencji i umiejętności potrzebnych dla społeczeństwa wiedzy
Cel 1.3.: Zapewnienie powszechnego dostępu do technologii informacyjno-komunikacyjnych
Cel 1.4.: Zwiększenie rekrutacji w dziedzinach nauk ścisłych i technicznych
Cel 1.5.: Optymalne wykorzystywanie zasobów
Cel strategiczny 2: Ułatwienie powszechnego dostępu do systemów edukacji zgodnie z nadrzędną zasadą
kształcenia ustawicznego, działanie na rzecz zwiększenia szans zdobycia i utrzymania zatrudnienia oraz
rozwoju zawodowego, jak równie\
aktywności obywatelskiej, równości szans i spójności społecznej:
Cel 2.1.: Tworzenie otwartego środowiska edukacyjnego
Cel 2.2.: Uatrakcyjnianie procesu kształcenia
Cel 2.3.: Wspieranie aktywności obywatelskiej, zapewnienie równości szans i spójności społecznej
Cel strategiczny 3: Otwarcie systemów edukacji na środowisko i świat w związku z koniecznością
lepszego dostosowania edukacji do potrzeb pracy zawodowej i wymagań społeczeństwa oraz sprostania
wyzwaniom wynikającym z globalizacji:
Cel 3.1.: Wzmocnienie powiązań ze światem pracy, działalnością badawczą i społeczeństwem
Cel 3.2.: Rozwijanie przedsiębiorczości
Cel 3.3.: Poprawa sytuacji w zakresie nauki języków obcych
Cel 3.4.: Rozwijanie mobilności i wymiany
Cel 3.5.: Wzmocnienie współpracy europejskiej
W kolejnych działach niniejszej broszury przedstawiono kluczowe zagadnienia w obrębie 13 ustalonych
celów oraz zaprezentowano najwa\
niejsze czynniki, które będą wykorzystywane do stymulowania
i monitorowania postępu.
Cel strategiczny 1:
Poprawa jakości i efektywności systemów edukacji w UE
Cel 1.1.: Podniesienie jakości kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli i osób prowadzących
szkolenia
Cel 1.2.: Rozwijanie kompetencji i umiejętności potrzebnych dla społeczeństwa wiedzy
Cel 1.3.: Zapewnienie powszechnego dostępu do technologii informacyjno-komunikacyjnych
Cel 1.4.: Zwiększenie rekrutacji w dziedzinach nauk ścisłych i technicznych
Cel 1.5.: Optymalne wykorzystywanie zasobów
Podniesienie jakości kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli i osób prowadzących szkolenia
W strategii budowania społeczeństwa wiedzy i gospodarki opartej na wiedzy kluczową rolę odgrywają
nauczyciele i osoby prowadzące szkolenia. W większości krajów europejskich, w których jednym
z priorytetów krótko- i średnioterminowej strategii jest zachęcenie kandydatów do zawodu nauczycielskiego,
potrzebna jest masowa rekrutacja, a tak\
e zatrzymanie w tym zawodzie osób wysoko wykwalifikowanych
i charakteryzujących się silną motywacją do pracy. W Europie nale\
y przygotowywać nauczycieli i osoby
prowadzące szkolenia do zasadniczo zmieniającej się roli, jaką będą pełnić w społeczeństwie wiedzy oraz
zapewnić im odpowiednie wsparcie. Konieczność zmian w tym zakresie wynika równie\
ze społecznego
odbioru zawodu nauczycielskiego oraz ogólnych oczekiwań społeczeństwa względem szkoły i edukacji.
Kluczowe zagadnienia:
" określenie umiejętności, jakie powinni posiadać nauczyciele i osoby prowadzące szkolenia
zgodnie z ich zmieniającą się rolą w społeczeństwie wiedzy;
" stworzenie warunków, które ułatwią nauczycielom i osobom prowadzącym szkolenia
wypełnianie zadań, jakie stawia przed nimi społeczeństwo wiedzy, m.in. poprzez kształcenie
i doskonalenie zawodowe w kontekście zasady uczenia się przez całe \
ycie (kształcenia
ustawicznego);
" zapewnienie odpowiedniego naboru do zawodu nauczycielskiego - do wszystkich przedmiotów,
na wszystkich szczeblach nauczania, a tak\
e uatrakcyjnienie kształcenia i doskonalenia
zawodowego;
" pozyskanie do procesu nauczania i szkolenia osób, które uzyskały doświadczenie zawodowe
w innych dziedzinach.
Środki słu\
ące stymulowaniu i monitorowaniu postępu (lista wskaz
ników):
" Wskaz
niki ilościowe:
o niedobór/nadwy\
ka wykwalifikowanych nauczycieli i osób prowadzących szkolenia na rynku
pracy,
o liczba kandydatów ubiegających się o przyjęcie na studia/kursy dla nauczycieli i osób
prowadzących szkolenia,
o odsetek nauczycieli i osób prowadzących szkolenia, którzy uczestniczą w programach/kursach
doskonalenia zawodowego.
" Wskaz
niki jakościowe: obszary wymiany doświadczeń
o ocena programów kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli i osób prowadzących
szkolenia,
o wymagania kwalifikujące do wykonywania zawodu nauczyciela zgodnie z poziomem
wykształcenia,
o uwzględnienie w programach kształcenia i doskonalenia zawodowego technologii
informacyjno-komunikacyjnych, języków obcych, wymiaru europejskiego i aspektów
interkulturowych,
o rozwój zawodowy i systemy awansu w zawodzie nauczycielskim,
o poprawa warunków pracy nauczyciela.
Rozwijanie kompetencji i umiejętności potrzebnych dla społeczeństwa wiedzy
Na szczeblu UE nie uzgodniono jeszcze wspólnej definicji terminu "umiejętności podstawowe , ani te\

zakresu tego pojęcia. Zdaniem teoretyków, termin "podstawowe odnosi się do umiejętności liczenia, pisania
i czytania, przy czym niektórzy uwa\
ają, \
e "umiejętności są terminem wę\
szym ni\
"kompetencje , gdy\

nie obejmują postaw, uzdolnień i wiedzy. W kontekście idei kształcenia ustawicznego oraz ró\
norodności
systemów edukacji i kultur nale\
y uwzględnić wszystkie te elementy. "Umiejętności potrzebne dla
społeczeństwa wiedzy nale\
y definiować, biorąc pod uwagę potrzeby średnio- i długoterminowe, przy czym
powinny one obejmować nie tylko umiejętność liczenia, czytania i pisania (tj. umiejętności podstawowe), ale
tak\
e podstawowe kompetencje w dziedzinie nauk ścisłych, języków obcych i w zakresie wykorzystywania
technologii informacyjno-komunikacyjnych, umiejętność uczenia się, predyspozycje wymagane w \
yciu
społecznym, przedsiębiorczość i tzw. kulturę ogólną.
Niezale\
nie od tego, jak istotną rolę odgrywają inne czynniki, np. rodzina czy rówieśnicy, zdobywanie
"umiejętności podstawowych czy "kompetencji kluczowych zale\
y w du\
ej mierze od jakości kształcenia
i dostosowania tego procesu do potrzeb uczącego się. Omawiany cel powinien być zatem ściśle powiązany
z podniesieniem jakości kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli i osób prowadzących szkolenia.
Zdobywanie kompetencji kluczowych przez wszystkich oraz monitorowanie tego procesu wymaga zarówno
opracowania odpowiednich programów nauczania dla uczniów i studentów, jak i efektywnego
wykorzystywania mo\
liwości uczenia się przez dorosłych, przy czym szczególną uwagę nale\
y zwrócić na
grupy defaworyzowane. Zdobycie lub posiadanie kompetencji kluczowych nale\
y potwierdzać poprzez
przyznawanie tytułów, stopni, dyplomów, świadectw lub punktów w taki sposób, aby ich uznawanie było
mo\
liwie najprostsze. Wprowadzenie prostych mechanizmów uznawania kompetencji wymaga podjęcia prac
metodologicznych, zwłaszcza w tych obszarach, w których najtrudniej jest ocenić kompetencje kluczowe,
np. kompetencje niezbędne w \
yciu społecznym.
Kluczowe zagadnienia:
" zdefiniowanie umiejętności podstawowych oraz określenie, w jaki sposób te umiejętności wraz
z tradycyjnie rozumianymi umiejętnościami podstawowymi mo\
na uwzględnić w pełniejszym
zakresie w programach nauczania, w jaki sposób mo\
na je zdobywać i rozwijać przez całe \
ycie;
" zapewnienie mo\
liwości zdobycia umiejętności podstawowych wszystkim grupom i osobom,
włącznie z grupami defaworyzowanymi, osobami mającymi specjalne potrzeby edukacyjne
i przedwcześnie przerywającymi naukę oraz osobami dorosłymi;
" zachęcanie odpowiednich placówek do formalnego poświadczania umiejętności podstawowych -
w celu ułatwienia kształcenia ustawicznego, a tym samym zwiększenia szans na rynku pracy.
Środki słu\
ące stymulowaniu i monitorowaniu postępu (lista wskaz
ników):
" Wskaz
niki ilościowe:
o liczba osób posiadających pełne wykształcenie średnie,
o szkolenie nauczycieli zgodnie z zapotrzebowaniem na określone umiejętności,
o poziom opanowania umiejętności pisania i czytania (mierzony wskaz
nikiem PISA; PISA jest
programem międzynarodowej oceny uczniów koordynowanym przez OECD),
o poziom opanowania umiejętności liczenia/umiejętności matematycznych (mierzony
wskaz
nikiem PISA),
o poziom opanowania umiejętności uczenia się,
o odsetek osób dorosłych nieposiadających pełnego wykształcenia średniego, które
uczestniczyły w dowolnej formie kształcenia dorosłych, w podziale na grupy wiekowe.
" Wskaz
niki jakościowe: obszary wymiany doświadczeń
o poziom opanowania wiedzy i wyniki uzyskiwane do czasu ukończenia obowiązkowej nauki
w następujących przedmiotach: język ojczysty, język obcy i matematyka,
o podnoszenie poziomu umiejętności pisania, czytania i liczenia w szkołach oraz w kształceniu
dorosłych.
Umiejętności potrzebne dla społeczeństwa wiedzy
Średnia UE(1) Średnia trzech najlepszych USA Japonia
wyników w UE
Umiejętność
liczenia/matematyka
(punkty) 494 528 493 557
Umiejętność pisania i czytania
(punkty) 498 532 504 522
y
ródło: PISA, OECD, 2001.
(1)
W danych nie uwzględniono Holandii - średnia dla 14 państw członkowskich.
Cel 1.3.:
Zapewnienie powszechnego dostępu do technologii informacyjno-komunikacyjnych
Cel ten wykracza poza uzgodnione wcześniej wymagania, zgodnie z którymi wszystkie szkoły w UE
powinny do roku 2010 uzyskać dostęp do Internetu oraz multimedialnych pomocy dydaktycznych.
Nowoczesne kształcenie wymaga nie tylko sprzętu, wydajnych środków komunikacji (Internet/Intranet) oraz
ogólnej obsługi, ale tak\
e zapewnienia wysokiej jakości materiałów edukacyjnych w technologii cyfrowej
oraz oprogramowania edukacyjnego, kształcenia na odległość (wirtualnego i rzeczywistego), kierowania
indywidualną pracą ucznia (tutoring), doradztwa oraz odpowiedniego wsparcia dydaktycznego
i mened\
erskiego.
Nale\
y spełnić tak\
e inne warunki, aby optymalnie wykorzystywać innowacyjne techniki nauczania i uczenia
się oparte na technologiach informacyjno-komunikacyjnych. A oto one:
" W celu wszechstronnego przygotowania uczniów do korzystania z technologii informacyjno-
komunikacyjnych, wszyscy nauczyciele powinni do końca 2002 roku być przeszkoleni w zakresie
korzystania z technologii informacyjno-komunikacyjnych.
" Technologie informacyjno-komunikacyjne powinny słu\
yć podnoszeniu jakości kształcenia.
W związku z tym nale\
y ustalić, w jakich obszarach metodologicznych technologie te mają
pozytywny wpływ na proces nauczania - uczenia się. Umo\
liwi to przygotowanie procesu nauczania
ukierunkowanego na potrzeby uczniów, studentów i słuchaczy, w którym w pełni zostaną
uwzględnione odmienne style uczenia się i zasady dydaktyczne. Szczególnie wa\
ne jest odpowiednie
ukierunkowanie pracy nauczycieli i wspieranie ich w trakcie wykonywania zwiększających się i coraz
bardziej zło\
onych obowiązków zawodowych.
" Nale\
y ocenić, czy technologie informacyjno-komunikacyjne są w pełni wykorzystywane i w jaki
sposób wpływają na wyniki procesu nabywania wiedzy i umiejętności.
" Konieczne jest równie\
zapewnienie odpowiedniego wsparcia osobom podejmującym decyzje na
wszystkich szczeblach kształcenia; chodzi bowiem o to, aby uwzględnić aktualne kwestie polityki
edukacyjnej (np. integrowanie nowych grup słuchaczy, innowacje w treściach i metodach nauczania,
współpracę na szczeblu lokalnym i międzynarodowym) oraz stworzyć podstawy do wdra\
ania zmian
w programach kształcenia, które wynikają z nowoczesnych technologii informacyjno-
komunikacyjnych.
Kluczowe zagadnienia:
" wyposa\
enie szkół w odpowiedni sprzęt i oprogramowanie, w celu efektywnego
wykorzystywania w praktyce edukacyjnej technologii informacyjno-komunikacyjnych
i kształcenia drogą elektroniczną;
" zachęcanie placówek edukacyjnych do optymalnego wykorzystywania innowacyjnych technik
nauczania i uczenia się opartych na technologiach informacyjno-komunikacyjnych.
Środki słu\
ące stymulowaniu i monitorowaniu postępu (lista wskaz
ników):
" Wskaz
niki ilościowe:
o odsetek nauczycieli, którzy zostali przeszkoleni w zakresie wykorzystywania technologii
informacyjno-komunikacyjnych w szkołach,
o odsetek uczniów, studentów i słuchaczy wykorzystujących technologie informacyjno-
komunikacyjne w nauce,
o odsetek zajęć odbywających się w placówkach edukacyjnych, podczas których wykorzystuje
się technologie informacyjno-komunikacyjne.
" Wskaz
niki jakościowe: obszary wymiany doświadczeń
o jakość sprzętu i oprogramowania w szkołach,
o wykorzystywanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w nauczaniu ró\
nych
przedmiotów,
o stosowanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w kształceniu nieformalnym,
o jakościowa ocena wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych w edukacji.
Cel 1.4.:
Zwiększenie rekrutacji w dziedzinach nauk ścisłych i technicznych
Postęp naukowo-techniczny i innowacje są czynnikami decydującymi o konkurencyjności społeczeństwa
wiedzy i gospodarki opartej na wiedzy. Ministrowie edukacji i ministrowie ds. badań z krajów UE, podczas
wspólnego posiedzenia w marcu 2001 roku w Uppsali, zwrócili uwagę na konieczność zwiększenia naboru na
kierunki ścisłe i techniczne zarówno w szkolnictwie średnim, jak i wy\
szym. Wymaga to m.in. generalnych
zmian w treściach i metodach kształcenia oraz bli\
szego powiązania edukacji ze światem pracy i przemysłem.
Nale\
y tak\
e zapewnić perspektywy dalszego rozwoju zawodowego i zaoferować zadowalające warunki
finansowe osobom, które obecnie zajmują się pracą naukową i badawczą, by nie dopuścić do odpływu kadr.
Kluczowe zagadnienia:
" rozbudzanie od najmłodszych lat zainteresowania matematyką, naukami ścisłymi i techniką;
" zachęcanie młodych ludzi do kształcenia się, a następnie podejmowania pracy zawodowej -
zwłaszcza naukowej i badawczej - w dziedzinach związanych z matematyką, naukami ścisłymi
i techniką, albowiem przewiduje się, i\
w perspektywie krótko- i długoterminowej nastąpi tu
niedobór wykwalifikowanej kadry; opracowanie właściwych strategii kształcenia oraz orientacji
zawodowej;
" zrównowa\
enie proporcji płci wśród osób studiujących matematykę, nauki ścisłe i techniczne;
" zapewnienie odpowiedniej liczby wykwalifikowanych nauczycieli matematyki, przedmiotów
ścisłych i technicznych.
Środki słu\
ące stymulowaniu i monitorowaniu postępu (lista wskaz
ników):
" Wskaz
niki ilościowe:
o wzrost liczby osób przyjmowanych do szkół i uczelni na matematykę, nauki ścisłe i nauki
techniczne (szkoły średnie drugiego stopnia i wy\
sze - przy bardziej wyrównanym podziale
według płci),
o wzrost liczby absolwentów w tych dziedzinach przy bardziej wyrównanym podziale według
płci,
o wzrost liczby naukowców i in\
ynierów - przy bardziej wyrównanym podziale według płci,
o wzrost liczby wykwalifikowanych nauczycieli matematyki, przedmiotów ścisłych
i technicznych (szkolnictwo średnie).
" Wskaz
niki jakościowe: obszary wymiany doświadczeń
o uwzględnienie przedmiotów ścisłych i technicznych w programach kształcenia szkół średnich,
o strategie stosowane w szkołach w celu zachęcenia uczniów do nauki przedmiotów
przyrodniczych, techniki i matematyki oraz wspieranie nauczania tych przedmiotów.
Absolwenci kierunków nauk ścisłych i technicznych
Liczba absolwentów jako procent
łącznej liczby (2000 rok dla
większości krajów)
Kierunki studiów Średnia UE Średnia trzech najlepszych wyników w UE
Nauki przyrodnicze 5,1% 8,3%
Matematyka i informatyka 3,8% 7,3%
In\
ynieria, in\
ynieria produkcji
i budownictwo 14,3% 20,1%
y
ródło: Eurostat, dane z ankiety UOE zebrane w roku 2000 - dane wstępne.
Uwagi: W danych nie uwzględniono Grecji. Luksemburg: w tym kraju nie istnieje pełny system edukacji, a nauki przyrodnicze
obejmują równie\
matematykę i nauki ścisłe. Austria: nie uwzględniono studiów zawodowych (szczebel ISCED 5B); Holandia: brak
danych dotyczących studiów doktoranckich (szczebel ISCED 6).
Cel 1.5.:
Optymalne wykorzystywanie zasobów
W społeczeństwie wiedzy zwiększenie nakładów na edukację jest warunkiem osiągnięcia celu, jakim jest
bardziej efektywne nauczanie, z uwzględnieniem wdra\
ania uczenia się przez całe \
ycie (kształcenia
ustawicznego). Dotyczy to zarówno publicznych wydatków na rozwój kapitału ludzkiego, nakładów
prywatnych przedsiębiorstw, jak i wydatków ponoszonych przez osoby indywidualne. Wprawdzie bud\
et
państw członkowskich UE jest coraz bardziej napięty, jednak nie mo\
na dopuścić do tego, by pozostawać
w tyle za innymi krajami świata.
Rada Europejska - we wnioskach z posiedzenia lizbońskiego - wezwała do znacznego zwiększenia rocznych
wydatków na kapitał ludzki w przeliczeniu na jednego mieszkańca, podkreślając, \
e przyszłość gospodarki
europejskiej zale\
y w znacznej mierze od kwalifikacji jej obywateli, a w społeczeństwie wiedzy kwalifikacje
nale\
y stale dostosowywać do aktualnych potrzeb. Z kolei w sektorze edukacji konieczne jest rozdzielanie
i wykorzystywanie dostępnych środków w sposób maksymalnie efektywny, po to, aby osiągnąć jak
najwy\
szą jakość kształcenia.
Kluczowe zagadnienia:
" zwiększenie nakładów na kapitał ludzki z jednoczesnym zapewnieniem sprawiedliwego
i efektywnego rozdziału dostępnych środków, w celu ułatwienia powszechnego dostępu do
edukacji i podniesienia jakości kształcenia;
" wspieranie rozwoju kompatybilnych systemów zapewniania jakości wykształcenia,
w poszanowaniu ró\
norodności systemów edukacyjnych w całej Europie;
" wykorzystywanie i rozszerzanie mo\
liwości, jakie stwarza współpraca sektora publicznego
i prywatnego.
Środki słu\
ące stymulowaniu i monitorowaniu postępu (lista wskaz
ników):
" Wskaz
niki ilościowe:
o wzrost nakładów na kapitał ludzki w przeliczeniu na jednego mieszkańca (wskaz
nik
strukturalny).
" Wskaz
niki jakościowe: obszary wymiany doświadczeń
o ocena własnych działań słu\
ąca podniesieniu jakości kształcenia,
o modele finansowania i eksperymentalne rozwiązania w dziedzinie edukacji (finansowanie
placówek oświatowych i przyznawanie indywidualnym osobom funduszy na kształcenie
w instytucjach publicznych i prywatnych).
Wydatki publiczne na edukację
Średnia UE (1) Średnia trzech najlepszych USA Japonia
(1999) wyników (1998) (1998)
w UE (1999)
Wydatki publiczne
na edukację - jako
procent PKB(1) 5,0% 7,3% 5,0% 3,5%
(1) Na podstawie wskaz
nika strukturalnego.
(http://europa.eu.int/comm/eurostat/Public/datashop/printproduct/
en/catalogue=Eurostat&product=1-ir010-EN&mode=download).
Uwagi: Francja: Dane dotyczące wydatków na edukację nie obejmują DOM (Departements d Outre Mer). Wielka Brytania: dane
szacunkowe dla przyjętego w tym kraju roku finansowego, który trwa od 1 kwietnia do 31 marca. W danych nie uwzględniono
Luksemburga.
Cel strategiczny 2:
Ułatwienie powszechnego dostępu do systemów edukacji
Cel 2.1.: Tworzenie otwartego środowiska edukacyjnego
Cel 2.2.: Uatrakcyjnianie procesu kształcenia
Cel 2.3.: Wspieranie aktywności obywatelskiej, zapewnienie równości szans i spójności
społecznej
Tworzenie otwartego środowiska edukacyjnego
Przeobra\
enia, będące konsekwencją budowy społeczeństwa wiedzy, wymagają łatwego i szerokiego dostępu
do edukacji. Nale\
y więc stworzyć system, który zapewni dro\
ność na wszystkich etapach kształcenia. Droga
do dalszego kształcenia nie mo\
e być zamknięta tylko dlatego, \
e uczeń, student czy dorosły słuchacz nie
wybrał, na początku swojej kariery, odpowiedniej dla niego ście\
ki rozwoju. Ka\
demu człowiekowi nale\
y
stworzyć szansę rozwoju, zmiany kierunku zainteresowań oraz podwy\
szania kwalifikacji. Bardzo wa\
ne
jest, aby obywatele UE w wieku produkcyjnym mieli mo\
liwości zatrudnienia, a ich ogólny poziom
kwalifikacji był coraz wy\
szy.
Systemy edukacji w poszczególnych państwach muszą zapewnić optymalne mo\
liwości kształcenia jak
największej liczbie osób zainteresowanych. Jednak zło\
oność tych systemów sprawia, \
e oferowane przez nie
mo\
liwości zdobywania wiedzy i przygotowania zawodowego nie zawsze są wykorzystywane przez młodzie\

i dorosłych, zwłaszcza z grup defaworyzowanych. Dlatego udzielanie pomocy w ukierunkowaniu planów
\
yciowych oraz przy wyborze przyszłej pracy zawodowej jest warunkiem podniesienia efektywności oraz
demokratyzacji europejskich systemów edukacyjnych. Europejczycy powinni mieć mo\
liwość
wykorzystywania kwalifikacji zdobytych w swych krajach, co oznacza, \
e nale\
y wprowadzić odpowiednie
mechanizmy i przepisy, które zagwarantują uznawanie tych kwalifikacji w całej Unii Europejskiej.
Kluczowe zagadnienia:
" rozszerzanie dostępu do ofert edukacyjnych umo\
liwiających kształcenie ustawiczne, poprzez
informację, doradztwo oraz poradnictwo w tym zakresie;
" kształcenie umo\
liwiające osobom dorosłym efektywne łączenie nauki z innymi zajęciami oraz
obowiązkami;
" zapewnianie powszechnego dostępu do kształcenia zgodnie z wyzwaniami społeczeństwa wiedzy;
" promowanie ró\
norodnych ście\
ek kształcenia;
" zachęcanie placówek na ró\
nych etapach kształcenia do tworzenia sieci instytucji
umo\
liwiających uczenie się przez całe \
ycie.
Środki słu\
ące stymulowaniu i monitorowaniu postępu (lista wskaz
ników):
" Wskaz
niki ilościowe:
o odsetek osób w wieku od 25 do 64 lat, które uczestniczą w ró\
nych formach kształcenia
(wskaz
nik strukturalny).
" Wskaz
niki jakościowe: obszary wymiany doświadczeń
o dostępność ośrodków opieki nad dziećmi dla osób uczących się i zapewnianie w kształceniu
dorosłych elastycznego rozkładu zajęć,
o mo\
liwość udzielania pracownikom urlopu na kształcenie/doskonalenie zawodowe,
o uznawanie kwalifikacji zdobytych na wcześniejszych etapach kształcenia,
o mechanizmy finansowania nauki i system zachęt dla dorosłych.
Cel 2.2.:
Uatrakcyjnianie procesu kształcenia
Podniesienie atrakcyjności procesu kształcenia polega przede wszystkim na dostosowaniu oferty do potrzeb
jednostki. Jeśli kształcenie ma rzeczywiście stać się integralnym elementem \
ycia ka\
dego człowieka, to
istotną rolę mają do odegrania zarówno systemy szkolne, jak rodzina, społeczności lokalne i pracodawcy.
Proces kształcenia nale\
y uatrakcyjnić równie\
dlatego, aby zwiększyć poziom zatrudnienia i zaspokoić
zapotrzebowanie na kadrę o najwy\
szych kwalifikacjach. Zamierzenia te będą mogły być zrealizowane
wówczas, gdy zostanie powszechnie doceniona wartość kształcenia ustawicznego, a tak\
e konieczność
odnawiania wiedzy i umiejętności prowadzących do rozszerzania kwalifikacji zawodowych.
W dokumentach Rady Europejskiej oraz wytycznych UE w sprawie zatrudnienia w 2001 roku podkreśla się,
i\
wyjątkowo wa\
nym zadaniem jest zmniejszenie o 50% - do roku 2010 - liczby osób w wieku 18-24 lat,
które nie uczestniczą w \
adnej formie kształcenia po ukończeniu szkoły średniej pierwszego stopnia.
Kluczowe zagadnienia:
" inspirowanie młodzie\
y do kontynuowania nauki po ukończeniu obowiązku szkolnego; zachęcanie osób
dorosłych do ciągłego kształcenia i stwarzanie im odpowiednich do tego warunków;
" opracowywanie i doskonalenie procedur oficjalnego uznawania uczestnictwa w ró\
nych strukturach
systemu kształcenia nieformalnego;
" odkrywanie i sprawdzanie ró\
nych sposobów uatrakcyjnienia nauki zarówno w obrębie systemów
kształcenia formalnego, jak i nieformalnego;
" promowanie kultury uczenia się oraz rozwijanie świadomości dotyczącej korzyści społecznych
i materialnych wynikających z kształcenia.
Środki słu\
ące stymulowaniu i monitorowaniu postępu (lista wskaz
ników):
" Wskaz
niki ilościowe:
o odsetek czasu pracy, jaki pracownicy przeznaczają na kształcenie/szkolenie, w podziale na grupy
wiekowe,
o odsetek osób kształcących się w szkołach wy\
szych,
o odsetek osób w wieku od 18 do 24 lat, które ukończyły jedynie szkołę średnią pierwszego stopnia
(gimnazjum) i nie uczestniczą w \
adnej formie kształcenia (wskaz
nik strukturalny).
" Wskaz
niki jakościowe: obszary wymiany doświadczeń
o kursy doskonalenia zawodowego i związane z ich ukończeniem korzyści (np. podniesienie
wynagrodzenia), mające zwiększyć motywację do dalszego szkolenia,
o mo\
liwości uczestniczenia w kursach otwartych, kształceniu prowadzonym w systemie on-line
i kształceniu na odległość,
o uznawanie zdobytego doświadczenia.
Odsetek osób kształcących się w szkołach średnich i wy\
szych oraz odsetek osób nieposiadających
pełnego wykształcenia
Średnia UE Średnia trzech najlepszych wyników w UE
Studenci w szkołach wy\
szych
(ISCED 5, 6) jako procent
wszystkich uczniów i studentów,
rok 1999/00 (a) 15,0% 20,8%
Osoby w wieku 25-34 lata nie
mające pełnego średniego
wykształcenia, rok 2000 (b)(1) 25,9% 12,1%
(a) y
ródło: Eurostat, ankieta UOE (studenci na poziomie ISCED 5,6 / łączna liczba studentów).
(b) y
ródło: Badanie siły roboczej (respondenci w wieku 25-34 lata posiadający co najwy\
ej wykształcenie na poziomie ISCED 2) /
łączna liczba respondentów w wieku 25-34 lata).
(1)
W danych nie uwzględniono Irlandii. Wielka Brytania: GCSE (General Certificates of Secondary Education) uznaje się za
świadectwa ukończenia szkoły średniej drugiego stopnia.
Wspieranie aktywności obywatelskiej, zapewnienie równości szans i spójności społecznej
Systemy edukacji odgrywają istotną rolę w kształtowaniu i utrwalaniu demokratycznych wartości
w społeczeństwach europejskich, a w świetle zasad demokracji wszyscy obywatele powinni mieć równy
dostęp do nauki. W państwach członkowskich nale\
y przede wszystkim zwrócić uwagę na grupy i osoby
znajdujące się w mniej korzystnej sytuacji, w szczególności osoby niepełnosprawne i mające trudności
w nauce, mieszkające na obszarach wiejskich i w miejscach odległych od du\
ych ośrodków miejskich oraz na
te osoby, którym trudno jest godzić pracę zawodową z obowiązkami rodzinnymi. Jeśli du\
y odsetek osób
przedwcześnie przerywa naukę, oznacza to niepowetowane straty nie tylko dla samych zainteresowanych, ale
tak\
e dla społeczeństwa i całej gospodarki. W konkurencyjnym środowisku - w dobie wiedzy - nie mo\
na
pozwolić na takie straty, bowiem powodzenie jednostek, przedsiębiorstw i całych narodów zale\
eć będzie od
osiągnięcia jak najwy\
szego poziomu kwalifikacji przez znaczną część społeczeństwa. Przed edukacją staje
więc wyzwanie rozbudzania aktywności obywatelskiej, wyrównywania szans oraz integrowania
społeczeństwa.
Kluczowe zagadnienia:
" promowanie wartości i zasad demokratycznych, w celu przygotowania obywateli do aktywnego
udziału w \
yciu społecznym;
" tworzenie warunków do wyrównywania szans w ramach systemu edukacji;
" zapewnienie osobom mniej uprzywilejowanym równego dostępu do wszystkich etapów
kształcenia i rozbudzanie w nich motywacji do nauki.
Środki słu\
ące stymulowaniu i monitorowaniu postępu (lista wskaz
ników):
" Wskaz
niki ilościowe:
o odsetek osób w wieku od 18 do 24 lat, które ukończyły jedynie szkołę średnią pierwszego
stopnia (gimnazjum) i nie kontynuują nauki (wskaz
nik strukturalny).
" Wskaz
niki jakościowe: obszary wymiany doświadczeń
o uczestnictwo uczniów, rodziców, a tak\
e innych zainteresowanych osób w zarządzaniu szkołą,
o równouprawnienie płci w szkolnictwie wy\
szym i kształceniu ustawicznym,
o zapewnienie grupom defaworyzowanym dostępu do edukacji, np. nauczanie integracyjne;
zachęcanie grup defaworyzowanych do zdobywania kwalifikacji formalnych.
Aktywność obywatelska, równość szans i spójność społeczna
Średnia UE Średnia trzech najlepszych wyników w UE
Odsetek osób w wieku 18-24 lata,
które ukończyły jedynie szkołę średnią
pierwszego stopnia, rok 2000 (a) 17,8% 7,8%(1)
y
ródło: (a) Badanie siły roboczej (Wskaz
nik strukturalny: osoby przedwcześnie przerywające naukę)
(1)
W danych nie uwzględniono Irlandii. Wielka Brytania: GCSE (General Certificates of Secondary Education) uznaje się za
świadectwa ukończenia szkoły średniej drugiego stopnia.
Cel strategiczny 3:
Otwarcie systemów edukacji na środowisko i świat
Cel 3.1.: Wzmocnienie powiązań ze światem pracy, działalnością badawczą i społeczeństwem
Cel 3.2.: Rozwijanie przedsiębiorczości
Cel 3.3.: Poprawa sytuacji w zakresie nauki języków obcych
Cel 3.4.: Rozwijanie mobilności i wymiany
Cel 3.5.: Wzmocnienie współpracy europejskiej
Wzmocnienie powiązań ze światem pracy, działalnością badawczą i społeczeństwem
Mimo znaczących zmian, jakie w ciągu minionego dziesięciolecia miały miejsce w wielu krajach, systemy
edukacyjne w Europie są nadal w znacznym stopniu skoncentrowane na funkcjonowaniu instytucjonalnym.
Większą uwagę zwraca się na nauczanie ni\
uczenie się. Kładzie się większy nacisk na programy nauczania
ni\
na rozwój uczniów, studentów czy słuchaczy. Wy\
ej ceni się teoretyczną wiedzę akademicką ni\

dostosowanie programów kształcenia do potrzeb odbiorców. W związku z tym, nale\
y rozszerzyć współpracę
szkoły z instytucjami i organizacjami z sektora biznesu, placówkami badawczymi, partnerami społecznymi
oraz szeroko rozumianym środowiskiem lokalnym. Wymaga tego równie\
przekształcenie placówek
edukacyjnych w tzw. organizacje uczące się, które są otwarte na zmiany, ró\
norodne koncepcje i sugestie
środowiska zewnętrznego, współpracują z utalentowaną kadrą z ró\
nych środowisk i dostosowują - lub
zamierzają dostosowywać - oferty edukacyjne do faktycznych potrzeb indywidualnych odbiorców. Bardziej
otwartym i szybko reagującym na zmiany placówkom edukacyjnym będzie znacznie łatwiej wyzwalać
przedsiębiorczość i inicjatywę u uczniów, studentów i uczestników kursów.
Kluczowe zagadnienia:
" promowanie ścisłej współpracy między placówkami edukacyjnymi a środowiskiem lokalnym;
" uruchamianie partnerskich przedsięwzięć z udziałem wszelkiego rodzaju placówek
edukacyjnych, firm i instytucji badawczych, w celu obopólnych korzyści;
" zachęcanie instytucji i osób indywidualnych do udziału w pracach nad rozwojem kształcenia
i doskonalenia zawodowego, z uwzględnieniem nauczania w szkole oraz przygotowania do
zawodu i szkolenia w miejscu pracy.
Środki słu\
ące stymulowaniu i monitorowaniu postępu (lista wskaz
ników):
" Wskaz
niki ilościowe:
o odsetek uczniów i praktykantów, którzy w ramach kształcenia zawodowego odbywają praktyki
w zakładach pracy (tzw. �ducation en alternance - kształcenie przemienne w szkole i zakładzie
pracy).
" Wskaz
niki jakościowe: obszary wymiany doświadczeń
o uczestnictwo rodziców w \
yciu szkoły i w procesie uczenia się dzieci,
o uczestnictwo przedstawicieli społeczności lokalnych w \
yciu szkoły,
o współpraca szkół z organizacjami lokalnymi,
o współpraca placówek edukacyjnych z sektorem biznesu, np. w zakresie organizacji sta\
y,
przygotowania do zawodu i szkolenia,
o udział nauczycieli w szkoleniach organizowanych i prowadzonych we współpracy z sektorem
biznesu,
o pozyskiwanie do pracy w szkolnictwie specjalistów z ró\
nych dziedzin wiedzy.
Rozwijanie przedsiębiorczości
Procesy edukacyjne powinny równie\
przyczyniać się do rozwoju świadomości dotyczącej roli i wagi
"przedsiębiorczości , która polega między innymi na umiejętności rozwiązywania pojawiających się
problemów, na inwestowaniu czasu i podejmowaniu starań w celu osiągnięcia powodzenia, jak i gotowości
do występowania z inicjatywą i podejmowania ryzyka. Społeczeństwo wiedzy i gospodarka ukierunkowana
na rozwój usług stwarzają milionom osób, niezale\
nie od wieku, mo\
liwości rozpoczęcia działalności
gospodarczej na własny rachunek, co powinno przyczynić się do zwiększenia liczby atrakcyjnych miejsc
pracy dla młodych studentów i osób dorosłych z doświadczeniem zawodowym.
W minionym dziesięcioleciu coraz większą wagę przywiązywano do tworzenia nowych miejsc pracy
i rozwijania działalności gospodarczej, które są ściśle powiązane z potrzebami społeczności lokalnych lub
określonych gałęzi przemysłu. Takie rozwiązania mogą wydatnie przyczynić się do zmniejszenia bezrobocia.
Rozwijanie przedsiębiorczości jest więc wa\
ne zarówno z punktu widzenia interesów indywidualnych osób,
jak i gospodarki oraz całego społeczeństwa. Promowanie "edukacji rozwijającej przedsiębiorczość
i przygotowującej do pracy na własny rachunek jest jednym z celów zawartych w wytycznych UE w sprawie
zatrudnienia z roku 2001.
Kluczowe zagadnienia:
" rozwijanie przedsiębiorczości poprzez promowanie inicjatywy i kreatywności w procesie
kształcenia;
" kształtowanie umiejętności niezbędnych do zało\
enia i prowadzenia własnej firmy.
Środki słu\
ące stymulowaniu i monitorowaniu postępu (lista wskaz
ników):
" Wskaz
niki ilościowe:
o odsetek osób pracujących na własny rachunek w ró\
nych sektorach gospodarki opartej na
wiedzy (w szczególności w grupie wiekowej 25-35 lat),
o odsetek placówek edukacyjnych/szkoleniowych prowadzących doradztwo w zakresie
tworzenia i prowadzenia własnej firmy.
" Wskaz
niki jakościowe: obszary wymiany doświadczeń
o ocena przez sektor gospodarki młodych absolwentów ró\
nego rodzaju szkół, którzy zakładają
własne przedsiębiorstwa; perspektywy utrzymania się tych przedsiębiorstw na rynku,
o promowanie pracy na własny rachunek,
o rozwijanie przedsiębiorczości uczniów na ró\
nych etapach kształcenia.
Poprawa sytuacji w zakresie nauki języków obcych
Ró\
norodność Europy przejawia się w bogactwie jej języków. Obywatele Europy mogą czerpać korzyści z tej
ró\
norodności jedynie wtedy, gdy potrafią porozumiewać się między sobą bez barier językowych, a tym
samym poznawać ró\
ne kultury, uczyć się tolerancji i wzajemnego szacunku. Dlatego ka\
dy Europejczyk
powinien posługiwać się przynajmniej dwoma językami obcymi. Aby to osiągnąć, nale\
y poprawić sytuację
w zakresie nauczania języków obcych, np. ucząc języków obcych od wczesnego dzieciństwa.
Nauczanie języków obcych będzie wymagało zasadniczego przeformułowania celów, a następnie
gruntownych zmian w programach i metodach nauczania. Problem ten mo\
na rozwiązywać zatrudniając
nauczycieli oraz specjalistów innych zawodów z kraju, którego języka chcemy nauczać. Jednak zasadnicze
znaczenie dla postępu w osiągnięciu tego celu ma kształcenie i doskonalenie zawodowe nauczycieli oraz ich
bezpośredni kontakt z kulturą i językiem, którego nauczają.
Wspólnota Europejska, ju\
od dłu\
szego czasu, kładzie nacisk na naukę języków obcych. Znajomość języków
nabiera kluczowego znaczenia w edukacji, kulturze i w \
yciu społecznym, staje się tak\
e warunkiem
zatrudnienia. Wyraz
ny postęp w tej dziedzinie zostanie osiągnięty wówczas, gdy znacznie zwiększy się liczba
Europejczyków w wieku powy\
ej 15 lat, którzy znają przynajmniej jeden język obcy.
Kluczowe zagadnienia:
" zachęcanie wszystkich do nauki dwóch lub, gdzie jest to mo\
liwe, większej liczby języków
obcych oraz uświadamianie znaczenia nauki języków w ka\
dym wieku;
" zachęcanie szkół i innych placówek edukacyjnych do stosowania efektywnych metod nauczania
języków oraz rozbudzanie motywacji do kontynuowania nauki języków na póz
niejszym etapie
\
ycia.
Środki słu\
ące stymulowaniu i monitorowaniu postępu (lista wskaz
ników):
" Wskaz
niki ilościowe:
Rada i Komisja Europejska stwierdziły, \
e nadal nie ma rzetelnych danych o faktycznych
umiejętnościach posługiwania się językami obcymi przez młodych Europejczyków; nale\
y zatem
prowadzić dalsze prace nad doborem wskaz
ników do analiz w tym zakresie.
Do czasu ich opracowania stosowane będą następujące wskaz
niki:
o odsetek uczniów i studentów, którzy opanowali na danym poziomie dwa języki obce, np. na
poziomie B2 według prowadzonego przez Radę Europy Powszechnego Spisu Europejskiego,
o odsetek nauczycieli języków, którzy w ramach kształcenia lub doskonalenia zawodowego
mieli mo\
liwość bezpośredniego poznania kultury i kraju, którego języka uczą.
" Wskaz
niki jakościowe: obszary wymiany doświadczeń
o metody i sposoby organizowania nauki języków obcych,
o nauczanie języków obcych od najmłodszych lat,
o metody promowania nauki i praktycznego wykorzystania języków obcych.
Rozwijanie mobilności i wymiany
Wyjazdy zagraniczne pogłębiają poczucie przynale\
ności do Europy, jak równie\
świadomość praw
i obowiązków wynikających z przynale\
ności do społeczeństwa europejskiego. Umo\
liwiają młodzie\
y
rozwój indywidualnych zdolności i umiejętności oraz zwiększają jej szanse na znalezienie pracy,
a nauczycielom i osobom prowadzącym szkolenia stwarzają mo\
liwość rozszerzenia zakresu doświadczenia
zawodowego i kwalifikacji. W rozszerzającej się Unii Europejskiej nale\
y efektywnie wykorzystywać
wszelkie dostępne środki promujące i ułatwiające przemieszczanie się, aby umo\
liwić, zwłaszcza młodym
ludziom, uto\
samianie się z Europą.
Unia Europejska stworzyła ju\
w tym zakresie solidne podstawy. Dobrym przykładem są programy Socrates,
Leonardo da Vinci i Młodzie\
, choć z doświadczeń wynika, \
e nie są jeszcze w pełni wykorzystywane
mo\
liwości wymiany pod kątem realizacji celów lizbońskich. O wadze, jaką politycy przywiązują obecnie do
kwestii mobilności młodego pokolenia, świadczy plan działań zatwierdzony przez Radę Europejską podczas
posiedzenia w Nicei, zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady oraz prace nad stworzeniem nowych
europejskich rynków pracy.
Kluczowe zagadnienia:
" zapewnienie mo\
liwości wyjazdu indywidualnym osobom oraz przedstawicielom placówek
edukacyjnych, z uwzględnieniem osób mniej uprzywilejowanych, oraz likwidowanie wszelkich
barier utrudniających mobilność;
" monitorowanie liczby wyje\
d\
ających osób, kierunków wyjazdów oraz jakościowych
wskaz
ników wymiany na terenie Europy;
" opracowywanie metod i zasad uznawania kompetencji zdobytych podczas wyjazdów;
" rozpowszechnianie informacji o edukacji europejskiej na całym świecie, wśród studentów,
nauczycieli akademickich i pracowników naukowych.
Środki słu\
ące stymulowaniu i monitorowaniu postępu (lista wskaz
ników):
" Wskaz
niki ilościowe:
o odsetek uczniów, studentów, praktykantów i uczestników szkoleń odbywających część nauki
w innym kraju UE lub w kraju spoza UE,
o odsetek nauczycieli, pracowników naukowych i nauczycieli akademickich z innych krajów UE
zatrudnionych na ró\
nych szczeblach edukacji,
o liczba i udział uczniów, studentów, praktykantów i uczestników szkoleń pochodzących z UE
i spoza UE.
" Wskaz
niki jakościowe: obszary wymiany doświadczeń
o finansowanie programów UE i krajowych programów wymiany oraz uczestnictwo i rozkład
geograficzny w tych programach,
o dodatki i ulgi, np. w transporcie publicznym lub muzeach, przyznawane osobom
przyje\
d\
ającym z innych krajów,
o ocena wyników oraz rozwój systemu Europass,
o informacja o mo\
liwościach wyjazdów i warunkach istniejących w UE i jej państwach
członkowskich,
o Europejski System Transferu Punktów w kształceniu zawodowym,
o opracowywanie "suplementu do świadectw w kształceniu zawodowym (zbli\
onego do
"suplementu do dyplomu w szkolnictwie wy\
szym),
o mo\
liwość przeznaczania stypendiów przyznanych w kraju ojczystym na kształcenie,
szkolenie lub sta\
e za granicą.
Cel 3.5.:
Wzmocnienie współpracy europejskiej
Obywatele nowego europejskiego społeczeństwa wiedzy powinni mieć mo\
liwość kształcenia się
i wykonywania pracy na terenie całej Europy, a tak\
e pełnego wykorzystywania swych kwalifikacji
niezale\
nie od tego, gdzie zamierzają uczyć się lub pracować. Przeszkody utrudniające mobilność
i uznawanie kwalifikacji są obecnie likwidowane w szkolnictwie wy\
szym, a celom tym słu\
ą zarówno
Europejski System Transferu Punktów czy współpraca między uczelniami w Programie Socrates, jak i Proces
Boloński, zmierzający do stworzenia wewnętrznie spójnego i kompatybilnego, atrakcyjnego europejskiego
obszaru szkolnictwa wy\
szego.
Zanim jednak Europejczycy będą mogli swobodnie studiować i pracować na terenie Europy, nie napotykając
na trudności, jakie wynikają ze zło\
onych, długotrwałych i nie gwarantujących pomyślnego rozwiązania
procedur uznawania kwalifikacji, wiele pozostało jeszcze do zrobienia. W związku z tym nale\
y zachęcać
uczelnie, placówki edukacyjne i władze krajowe do tego, aby stworzyły kompatybilne systemy kwalifikacji
w całej Europie. Konieczne jest tak\
e wypracowanie przejrzystych zasad uznawania kwalifikacji.
Równocześnie nale\
y przygotowywać programy osiągania jednolitych tytułów, stopni naukowych oraz
kwalifikacji zawodowych, a tak\
e tworzyć systemy akredytacji, które przyczynią się do podniesienia jakości
kształcenia w całej Europie.
Kluczowe zagadnienia:
" podniesienie efektywności procedur uznawania kwalifikacji i zapewnienie terminowego
rozpatrywania wniosków o dalsze kształcenie, szkolenie i wykonywanie pracy zawodowej na
terenie całej Europy;
" promowanie współpracy między organizacjami i władzami odpowiedzialnymi za uznawanie
kwalifikacji, w celu zwiększenia kompatybilności systemów zapewniania jakości i akredytacji;
" zwiększenie przejrzystości informacji o mo\
liwościach i strukturach kształcenia, w celu
stworzenia otwartego europejskiego obszaru edukacji;
" promowanie europejskiego wymiaru kształcenia.
Środki słu\
ące stymulowaniu i monitorowaniu postępu (lista wskaz
ników):
" Wskaz
niki ilościowe:
o odsetek studentów studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz pracowników naukowych,
którzy kontynuują naukę w innym kraju UE lub w kraju spoza UE,
o odsetek absolwentów uzyskujących tytuły i stopnie przyznawane wspólnie przez uczelnie
europejskie,
o odsetek studentów, praktykantów i uczestników szkoleń objętych Europejskim Systemem
Transferu Punktów lub systemem Europass i/lub otrzymujących suplement do dyplomu lub
świadectwa.
" Wskaz
niki jakościowe: obszary wymiany doświadczeń
o promowanie akredytacji w szkolnictwie wy\
szym,
o stworzenie wspólnych programów nauczania, tytułów i stopni naukowych w Europie, które
będą uznawane na poziomie międzynarodowym,
o wypracowywanie odpowiednich inicjatyw marketingowych,
o wprowadzenie wymiaru europejskiego do edukacji.
Etap realizacji:
Wypracowywanie wspólnej polityki edukacyjnej
Odpowiedzialność za osiągnięcie wspólnych celów spoczywa przede wszystkim na krajach uczestniczących
w "Programie . W UE, zgodnie z otwartą metodą koordynacji, Rada i Komisja Europejska będą przede
wszystkim wspierały działania państw członkowskich zmierzające do udoskonalenia systemów edukacji, aby
osiągnąć wspólne cele dzięki:
" wykorzystaniu badań porównawczych między poszczególnymi krajami, przeprowadzanych na
podstawie wspólnych wskaz
ników i kryteriów;
" rozpowszechnianiu doświadczeń, które zadecydowały o powodzeniu działań lub eksperymentów
przeprowadzonych w innych krajach, bądz
zostały wypracowane na podstawie tzw. oceny
kole\
eńskiej z udziałem ekspertów z innych krajów.
W procesie realizacji wspólnych celów, oprócz obecnych państw członkowskich UE, uczestniczyć będą kraje
nale\
ące do Europejskiego Obszaru Gospodarczego i kandydujące do UE, a zatem łącznie 30 krajów.
Kompleksowa i jednolita strategia edukacyjna
W ostatnich kilku latach uzgodniono działania zbie\
ne z celami "Programu . Są to konsultacje i komunikaty
w sprawie kształcenia ustawicznego, a tak\
e prace dotyczące szkolnictwa wy\
szego (np. w ramach Procesu
Bolońskiego). Te zagadnienia polityki edukacyjnej nale\
y uwzględnić w trzech celach strategicznych
i trzynastu szczegółowych celach "Programu . W ten sposób zapewni się większą spójność działań, uniknie
podwójnej pracy, a proces zmierzający do osiągnięcia celów zostanie podporządkowany nadrzędnej zasadzie
kształcenia ustawicznego i będzie on usytuowany w perspektywie ogólnoświatowej. Komisja Europejska w
ścisłej współpracy z Radą ds. Edukacji zajmie się koordynacją i monitorowaniem tego zintegrowanego
podejścia.
Realizację "Programu ułatwią równie\
inne formy współpracy na poziomie europejskim, na przykład: nowe
priorytety w poszczególnych komponentach takich programów Wspólnoty, jak Socrates czy Leonardo da
Vinci, plany działań, krótkie wyjazdy studyjne do innych krajów kadry podejmującej decyzje, opracowania
porównawcze i prognostyczne, badania statystyczne, projekty pilota\
owe itp. W wielu tych inicjatywach
wykorzystywane są prace organizacji międzynarodowych (np. ODCE, Rada Europy), sieci europejskich
i organizacji pozarządowych, brane są tak\
e po uwagę programy współpracy lub projekty pilota\
owe
realizowane we współpracy między państwami członkowskimi lub krajami kandydującymi do UE
(np. w zakresie stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych czy umiejętności podstawowych).
Prace w ramach poszczególnych celów
W procesie wprowadzania w \
ycie "Programu prac dotyczącego przyszłych celów systemów edukacji
uwzględnione zostaną wszystkie cele. Zgodnie z harmonogramem "Programu , prace nad trzema celami
(dotyczącymi umiejętności potrzebnych dla społeczeństwa wiedzy, matematyki, nauk ścisłych i techniki oraz
wykorzystywania technologii informacyjno-komunikacyjnych) trwają ju\
od 2001 roku, a w roku 2002
rozpoczęto skoordynowane prace nad pozostałymi dziesięcioma celami.
Aby prace przyniosły pozytywne efekty, nale\
y powołać kilka grup zadaniowych, z których ka\
da powinna
zajmować się jednym celem (jak w przypadku celów, nad którymi rozpoczęto ju\
prace) lub zestawem dwóch
bądz
trzech powiązanych ze sobą celów (dla większości celów takie grupy utworzono w roku 2002). Grupy
będą składać się z ekspertów mianowanych przez uczestniczące kraje, ale będą tak\
e korzystać
z koncepcyjnego i merytorycznego wsparcia Komisji Europejskiej. Ka\
da grupa ma obowiązek prowadzenia
konsultacji z zainteresowanymi osobami i organizacjami z sektora edukacji (pracownikami akademickimi,
nauczycielami, osobami prowadzącymi szkolenia, specjalistami, organizacjami pozarządowymi itp.), jak
równie\
agendami UE (np. Cedefop, Eurydice czy Europejską Fundacją Kształcenia) oraz instytucjami
nieuczestniczącymi bezpośrednio w procesie realizacji celów (np. OECD, UNESCO czy Radą Europy).
Powołane grupy mają za zadanie realizację prac objętych "Programem oraz zapewnienie postępu
w osiąganiu wybranego celu. Grupy mogą prowadzić ró\
nego rodzaju działania, na przykład:
" opracowywać listy działań przyczyniających się do osiągnięcia celu;
" przygotowywać opinie na temat wypracowywanych wskaz
ników i kryteriów oraz zebranych danych;
" wybierać sprawdzone rozwiązania i przeprowadzać analizę czynników decydujących o ich
powodzeniu, bądz
wizytować miejsca, gdzie wprowadzono modelowe rozwiązania;
" przygotowywać wskazówki dotyczące wymiany doświadczeń, a tak\
e rozpowszechniać sprawdzone
rozwiązania i przeprowadzać, na wniosek państwa członkowskiego, tzw. oceny kole\
eńskie;
" monitorować postępy w realizacji celu, wykorzystując dostępne wskaz
niki ilościowe i jakościowe.
Prace nad ka\
dym celem będą prowadzone za pomocą innego zestawu działań, z wykorzystaniem najbardziej
odpowiednich narzędzi. Pozwoli to na koncentrację działań i efektywne wykorzystanie dostępnych środków
finansowych oraz kadry.
Wskaz
niki i kryteria
O powodzeniu całego przedsięwzięcia zadecydują, w du\
ej mierze, przyjęte wskaz
niki i metody badawcze.
W "Programie zawarto jedynie proponowaną listę wskaz
ników i przyjęto tylko jedną wytyczną, którą - we
wnioskach z lizbońskiego posiedzenia Rady Europejskiej - sformułowano następująco: "liczbę osób w wieku
od 18 do 24 lat, które osiągnęły jedynie średnie wykształcenie pierwszego stopnia i nie podejmują dalszej
nauki, nale\
y zmniejszyć o połowę do roku 2010 .
Wiele wskaz
ników będzie mo\
na opracować na podstawie dostępnych danych statystycznych uzyskanych na
podstawie ankiety UOE (tj. danych zbieranych wspólnie przez UNESCO, OECD i Eurostat). Poszczególne
kraje tak\
e posiadają własne dane, które mogą słu\
yć do mierzenia postępu, jednak porównywanie krajów na
ich podstawie mogłoby być ryzykowne. Dlatego konieczne jest opracowanie nowych wskaz
ników do badań
(metodologia, wspólne definicje, sposób zbierania danych). Poniewa\
jest to zadanie kosztowne
i czasochłonne, nale\
y ustalić priorytety i na ich podstawie skoncentrować się na kilku dobrze
zdefiniowanych wskaz
nikach.
Realizacja "Programu będzie więc wymagała stałego wsparcia powołanej grupy ds. wskaz
ników
i kryteriów, składającej się z ekspertów mianowanych przez kraje uczestniczące. W pracach tej grupy
powinni brać równie\
udział eksperci UOE, Eurydice i Cedefop.
Grupa ds. wskaz
ników i kryteriów została powołana przez Komisję Europejską i ju\
działa. Jej zadaniem jest
przygotowywanie ekspertyz i doradztwo w sprawie stosowania wskaz
ników i kryteriów w procesie
koordynacyjnym. Grupa rozpocznie prace od przeanalizowania i zrewidowania zaproponowanej listy
wskaz
ników. Zadanie to polega głównie na porównaniu ró\
nych wskaz
ników wymienionych w "Programie
z danymi i wskaz
nikami dostępnymi w poszczególnych krajach i na poziomie międzynarodowym. Na tej
podstawie grupa ma przedstawić fachową opinię, dotyczącą u\
yteczności i porównywalności obecnie
funkcjonujących wskaz
ników oraz mo\
liwości dostosowania niektórych z nich do aktualnych potrzeb lub
opracowania nowych.
"Program stwarza równie\
mo\
liwość ustanowienia europejskich kryteriów w dziedzinach, w których jest to
niezbędne, pod warunkiem osiągnięcia konsensusu w Radzie ds. Edukacji. "Program przewiduje tak\
e, \
e
państwa członkowskie mogą same ustalać wskaz
niki i kryteria na rok 2004 i 2010 oraz przedstawiać je na
forum międzynarodowym z własnej inicjatywy.
Ostateczna lista proponowanych wskaz
ników i kryteriów zostanie przedstawiona Komisji Europejskiej
i będzie wymagała zatwierdzenia przez Radę.
Wymiana doświadczeń: prezentowanie sprawdzonych rozwiązań i ocena kole\
eńska
Wzajemne uczenie się jest zasadniczym elementem otwartej metody koordynacji, a zarazem istotnym
mechanizmem, który mo\
e przyczynić się do udoskonalenia polityki edukacyjnej na poziomie krajowym
i międzynarodowym.
Najwa\
niejszym zadaniem dla grup zajmujących się poszczególnymi celami jest określenie podstawowych
czynników, które zadecydowały o powodzeniu określonego rozwiązania w danym kraju, regionie czy
placówce. Grupy te w swych pracach będą równie\
uwzględniać wskazówki ekspertów oraz opinie
zainteresowanych osób i instytucji z sektora edukacji.
Analiza wybranych doświadczeń wraz z wizytami na miejscu będzie obejmowała następujące działania:
" przygotowanie listy pozytywnych przykładów innowacyjnych praktyk na szczeblu krajowym,
regionalnym i lokalnym;
" określenie zasadniczych czynników, które zadecydowały o powodzeniu programu pilota\
owego,
eksperymentu czy reformy w miejscu ich realizacji oraz ustalenie elementów niezbędnych do
stworzenia modelu, który mógłby być przenoszony do innych środowisk;
" sformułowanie zaleceń dotyczących ka\
dego z tematów na podstawie przeprowadzonej analizy.
Ocena kole\
eńska (z udziałem przedstawicieli ró\
nych krajów) została wymieniona przez Radę Europejską
w Lizbonie, jako jedno z narzędzi w ramach otwartej metody koordynacji. W dziedzinie edukacji będzie ona
wykorzystywana jedynie na wniosek państwa członkowskiego.
Ocena procesu w 2004 roku
"Program obejmuje prace realizowane do roku 2010. Termin ten wyznaczono równie\
innym programom,
np. Procesowi Bolońskiemu, który zmierza do stworzenia wewnętrznie spójnego i atrakcyjnego obszaru
szkolnictwa wy\
szego. Rok 2010 jest odpowiedni, poniewa\
reformy w dziedzinie edukacji przynoszą efekty
dopiero po upływie kilku lat.
Prace ju\
zostały rozpoczęte, a pośredni etap zaplanowano do roku 2004:
" do tego czasu rozpoczną się ju\
prace nad wszystkimi celami, a prace nad trzema celami, które
rozpoczęły się najwcześniej (tj. dotyczącymi nowych umiejętności podstawowych potrzebnych dla
społeczeństwa wiedzy, technologii informacyjnych oraz matematyki, nauk ścisłych i techniki), będą
ju\
najbardziej zaawansowane;
" w tym okresie powinna ju\
zostać przygotowana ostateczna lista wskaz
ników i kryteriów, według
których oceniać się będzie postęp;
" wprawdzie kraje kandydujące do UE włączyły się do tego procesu dopiero w czerwcu 2002 roku,
jednak przewiduje się, \
e we wszystkich tych krajach program prac równie\
osiągnie etap realizacji do
roku 2004.
Wstępny raport w sprawie realizacji programu prac dotyczącego przyszłych celów, zostanie przedło\
ony
wspólnie przez Radę ds. Edukacji i Komisję Europejską na posiedzeniu Rady Europejskiej wiosną 2004 roku,
kiedy Unii przewodniczyć będzie Irlandia. W raporcie tym Komisja i Rada poddadzą ocenie całość działań,
łącznie z pierwszymi osiągniętymi wynikami.
Załącznik 1:
Dane statystyczne
Cel 1.2 Rozwijanie umiejętności Cel 1.4.: Zwiększanie rekrutacji w dziedzinach
potrzebnych dla społeczeństwa nauk ścisłych i technicznych
wiedzy
Odsetek studentów w szkołach wy\
szych Odsetek osób w wieku 18-
Państwa
(ISCED 5 i 6) w poni\
szych 24 lata, które ukończyły jedynie
członkowskie
dziedzinach, 2000 rok(1) szkołę średnią pierwszego
UE
stopnia, rok 2000(2)
Umiejętność Umiejętność Nauki ścisłe, In\
ynieria, in\
ynieria Nauki ścisłe, matematyka i
liczenia/ czytania i pisania matematyka i produkcji i informatyka; In\
ynieria,
matematyka (punkty) informatyka budownictwo in\
ynieria produkcji i
(punkty) budownictwo
Belgia 520 507 9,2 11,8 9,7
Dania 514 497 10,2 10,0 (:)
Niemcy 490 484 12,7 15,8 8,2
Grecja 447 474 (:) (:) (:)
Hiszpania 476 493 12,6 16,1 9,9
Francja 517 505 (:) (:) (:)
Irlandia 503 527 16,9 11,4 23,2
Włochy 457 487 7,6 16,8 (:)
Luksemburg 446 441 9,3 8,1 1,8
Holandia (:) (:) 5,9 10,7 5,5
Austria 515 507 11,6 14,0 7,1
Portugalia 454 470 9,4 17,9 6,3
Finlandia 536 546 10,6 25,6 (:)
Szwecja 510 516 11,4 19,1 11,6
Wielka Brytania 529 523 14,8 8,8 16,2
y
ródło: OECD, PISA, 2000 Eurostat, UOE
(1)
W Niemczech i Holandii nie uwzględnia się zaawansowanych programów badawczych (ISCED 6); w Luksemburgu
nie istnieje pełny system szkolnictwa wy\
szego, a dane dotyczą innego poziomu szkolnictwa wy\
szego (ISCED 5B);
w Austrii nie uwzględnia się poziomu ISCED 5B.
(2)
W Holandii nie uwzględnia się zaawansowanych programów badawczych (ISCED 6); w Luksemburgu nie istnieje
pełny system szkolnictwa wy\
szego, a dane dotyczą jedynie studiów pierwszego stopnia (ISCED 5B); w Austrii nie
uwzględnia się poziomu ISCED 5B.
Cel 1.5. Optymalne wykorzystanie Cel 2.3. Wspieranie aktywności obywatelskiej, zapewnianie
zasobów równych szans i spójności społecznej
Państwa Wydatki publiczne na edukację jako Odsetek osób w wieku 25-34 lata, które nie posiadają pełnego
członkowskie UE procent PKB (1999) średniego wykształcenia, 2000(3)
Belgia 5,5 24,6
Dania 8,0 13,1
Niemcy 4,7 15,4
Grecja 3,7 27,5
Hiszpania 4,5 43,8
Francja 5,9 23,6
Irlandia 4,6 (:)
Włochy 4,5 40,9
Luksemburg (:) 31,8
Holandia 4,8 25,2
Austria 6,3 16,2
Portugalia 5,7 67,9
Finlandia 6,2 13,9
Szwecja 7,7 12,8
Wielka Brytania 4,6 (:)(3)
y
ródło: Eurostat, UOE Eurostat, Badanie siły roboczej
(3)
Danych nie zamieszczono, poniewa\
w Wielkiej Brytanii nie uzgodniono jeszcze definicji "średniego
wykształcenia .
Załącznik 2:
Podstawowe dokumenty i witryny internetowe
Dokumenty Rady Europejskiej
Rada Europejska, posiedzenie w Lizbonie w dniach 23 i 24 marca 2000 roku - Konkluzje okresu prezydencji:
http://ue.eu.int/fr/info/eurocouncil/index.htm
Rada Europejska, posiedzenie w Sztokholmie w dniach 23 i 24 marca 2001 roku - Konkluzje okresu prezydencji:
http://ue.eu.int/fr/info/eurocouncil/index.htm
Komunikat Komisji Europejskiej przedstawiony podczas wiosennego posiedzenia Rady Europejskiej w Barcelonie, "Strategia
lizbońska - wprowadzanie zmian , COM(2002) 14, wersja ostateczna, 15 stycznia 2002 roku
Przyszłe cele edukacji
Raport Komisji Europejskiej "Przyszłe cele edukacji , (COM(2001) 59, wersja ostateczna), 31 stycznia 2001 roku
Komunikat Komisji Europejskiej "Projekt szczegółowego programu prac wynikających z raportu nt. przyszłych celów edukacji ,
(COM(2001) 501, wersja ostateczna), 7 września 2001 roku
Komunikat Komisji Europejskiej "Wskaz
niki strukturalne , (COM(2001) 619, wersja ostateczna, 30 paz
dziernika 2001 roku
Decyzja Rady (Edukacja): "Szczegółowy program prac dotyczących celów edukacji w Europie , 14 lutego 2002 roku
Uczenie się przez całe \
ycie (kształcenie ustawiczne)
Dokument roboczy Komisji Europejskiej "Memorandum w sprawie uczenia się przez całe \
ycie , SEC(2000)1832, 30 paz
dziernika
2000 roku
Komunikat Komisji Europejskiej "Realizacja koncepcji europejskiego obszaru uczenia się przez całe \
ycie , COM(2001) 678,
wersja ostateczna, 1 listopada 2001 roku: http://www.europa.eu.int/comm/education/life/communication/com_en.pdf.
E-learning - Kształcenie drogą elektroniczną
Komunikat Komisji Europejskiej "Plan działań w dziedzinie e-learning - kształcenie drogą elektroniczną - koncepcja edukacji
jutra , COM(2001) 172, wersja ostateczna, 28 marca 2001 roku
Uchwała Rady dotycząca e-learning - kształcenia drogą elektroniczną, Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich (Dz.U.
WE C 204/2, str.3), 20 lipca 2001 roku
Mobilność i współpraca
Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 lipca 2001 roku "Mobilność studentów, uczestników szkoleń, wolontariuszy,
nauczycieli i osób prowadzących szkolenia w obrębie Wspólnoty , Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich (Dz.U. WE 215,
str.30), 9 sierpnia 2001 roku
Komunikat Komisji Europejskiej "Rozwój współpracy w dziedzinie szkolnictwa wy\
szego z krajami spoza UE , COM (2001) 385,
wersja ostateczna, 18 lipca 2001 roku
Edukacja - kształcenie, zatrudnienie, nauka
Uchwała Rady z 13 lipca 2001 dotycząca roli kształcenia i szkolenia w polityce odnoszącej się do zatrudnienia. Dziennik Urzędowy
Wspólnot Europejskich (Dz.U. WE 204/01, p1), 20 lipca 2001 roku
Komunikat Komisji Europejskiej "Plan działań Komisji na rzecz rozwijania umiejętności i zwiększania mobilności , COM (2002)
72, wersja ostateczna, 8 lutego 2002 roku
Komunikat Komisji Europejskiej "Plan działań - Nauka i społeczeństwo , COM(2001) 714, wersja ostateczna, 4 grudnia 2001 roku.
Komisja Europejska, Edukacja w Europie: ró\
ne systemy - wspólne cele do roku 2010
Luksemburg: Biuro Urzędowych Publikacji Wspólnot Europejskich 2002 - 39 p. - 250 X 176 mm
ISBN 92-894-3682-4