plik


Prof. dr hab. Jagoda CieszyDska mgr Agnieszka Fabisiak KSZTAATOWANIE SYSTEMU JEZYKOWEGO DZIECKA NIESAYSZCEGO W WIEKU NIEMOWLCYM I PONIEMOWLCYM. ROZWJ MOWY JULII. Podczas ostatniej konferencji po[wiconej problemom surdologopedycznym, ktra odbyBa si w Jachrance w maju tego roku, mwiBam na temat metod pracy z dziemi prelingwalnie ogBuchBymi, ktre zostaBy zdiagnozowane dopiero po drugim roku |ycia. Podkre[laBam, i| nabywanie w takiej sytuacji jzyka jako sposobu komunikowania si i opisywania [wiata jest warunkowane przez zastosowanie specjalnej metody. Tok postpowania, ktry wwczas omwiBam mo|na przedstawi takim oto zdaniem: Dziecko niesByszce, ktre rozpoczyna nauk mowy po zakoDczeniu drugiego roku |ycia nabywa jzyk od sBowa przeczytanego do wypowiedzianego. Dzisiaj chciaBabym powiedzie o pracy z dzieckim niesByszcym, ktre wcze[nie zdiagnozowane otrzymuje swj pierwszy aparat sBuchowy przed zakoDczeniem smego miesica |ycia. Prowadzenie zaj logopedycznych z dzieckiem w wieku niemowlcym i w pierwszym etapie wieku poniemowlcego wymaga od logopedy wiedzy na temat rozwoju procesw poznawczych oraz znajomo[ci etapw ksztaBtowania si mowy u dzieci sByszcych. Wzajemne przenikanie si tych procesw rozwojowych implikuje rodzaj podejmowanych przez surdologoped dziaBaD. Oczywistym jest fakt, |e otrzymanie przez niemowl aparatw sBuchowych nie warunkuje niezakBconego procesu nabywania systemu jzykowego. Przede wszystkim domownicy musz si nauczy pewnego szczeglnego sposobu jzykowej komunikacji z dzieckiem. Jej podstawowym zaBo|eniem jest [wiadome dostarczanie zwikszonej, w stosunku do sByszcych rwie[nikw, ilo[ci informacji na temat struktury jzyka. Innymi sBowy strategia oddziaBywaD logopedycznych musi by tak skonstruowana aby pomc dziecku dotrze do struktury fonemowej jzyka i przekaza reguBy morfologiczne, morfonologiczne i skBadniowe. Dzieje si to poprzez specyficzny sposb budowania wypowiedzi. Albowiem kiedy spostrzeganie jest inne nie mo|na utrzyma tezy o to|samo[ci rozwoju niemowlt sByszcych i niesByszcych. Std konieczno[ konstruowania specjalnych strategii stymulujcych rozwj jzyka. Rozmowa logopedy z dzieckiem ma nastpujce cechy; 1 , wymowa jest: gBo[niejsza, wolniejsza, bardziej wyrazista, [piewna (modulowana), z nasilonym akcentem i charakterystycznym wzniesieniem gBosu przy koDcu emisji, , wypowiedzi s krtkie, dBu|sze frazy oddzielone od siebie; , nowe wyrazy i zwroty s kilkakrotnie powtarzane, , wypowiedzi budowane s tak, by pojawiaBy si najcz[ciej w wiczonych na danym etapie strukturach gramatycznych, , w ka|dej sytuacji wypowiadane s pytania a przy braku reakcji ze strony dziecka tak|e budowane odpowiedzi, , od pierwszego roku |ycia rozpoczyna si nauka czytania samogBosek, sylab oraz globalnie rzeczownikw i czasownikw. Rwnoczesne wprowadzenie czasownikw funduje pojawienie si pierwszych zdaD. Budowanie systemu jzykowego dokonuje si podczas stymulowania funkcji poznawczych dziecka (podczas wiczeD oglnorozwojowych) a przede wszystkim w zabawie, uwzgldniajcej wzajemne korelacje midzy rozwojem zabawy i jzyka. Mo|na spodziewa si rwnolegBo[ci w osiganiu kolejnych etapw obydwch umiejtno[ci. Zale|no[ci te obrazuje tabela nr 1. Tabela 1. Rozwj zabawy i rozwj mowy do pierwszego roku |ycia UkoDczony Zabawa Wokalizacja i jzyk wiek 4 miesice Zabawa grzechotk wBo|on Wokalizacje dzwikw podobnych do rk (potrzsanie, do samogBosek. przygldanie si). Zabawa palcami. 6 miesicy PrzekBadanie zabawek WBczenie nowych dzwikw z rki do rki, . spBgBoskowych o du|ej manipulowanie przedmiotami r|norodno[ci. Tak|e takich, powtarzanie wywoBywanych ktrych brak w otoczeniu. 2 dzwikw. Wymawianie sylab i budowanie z nich BaDcuchw. Gaworzenie samona[ladowcze. 8 miesicy Manipulowanie zabawkami Wielokrotne powtarzanie dzwikw, z przeciwstawieniem kciuka. intensywnie podczas zabawy. Poszukiwanie przedmiotu Rozumienie wypowiedzi ktry zniknB z pola widzenia. z zabarwieniem emocjonalnym. Zabawy typu kosi-Bapki, sroczka itp. Wyrzucanie zabawek z wzka i B|eczka. Wykonywanie czynno[ci zmierzajcych do osignicia celu. 10 miesicy Zabawy typu a kuku. Rozumienie sBw. Na[ladowanie Odnajdywanie ukrytych wypowiedzi dorosBych. przedmiotw. Ogldanie Pierwsze sBowa zbudowane z sylab ksi|eczek. Wskazywanie otwartych. przedmiotw i obrazkw. Zabawy przy muzyce. Na[ladowanie ruchw. 12 miesicy Prby rysowania. Rozumienie poleceD. Wykorzystywanie narzdzi. Powtarzanie sylab i wyrazw. Budowanie wypowiedzeD jednoczBonowych. W pierwszym etapie kiedy dziecko wiczy schematy sensoryczno-motoryczne, zdolne jest ono do wykonywania jednego rodzaju ruchw dBoni i wokalizowania jednego rodzaju dzwikw. Umiejtno[ci te s doskonalone poprzez wiczenia i przygotowuj do drugiego etapu. Manipulowaniu przedmiotami w drugim etapie odpowiada  manipulowanie gBoskami. Powtarzanie sekwencji ruchw dBoni zgodne jest z budowaniem BaDcuchw 3 sylabowych. Ka|da z tych czynno[ci pozwala dziecku na dokonanie nowych odkry zwizanych z analizatorem sBuchu. Trzeci etap osiga dziecko wwczas, gdy jest zdolne do zachowaD skierowanych na osiganie zamierzonego celu. Postpujcej sprawno[ci palcw towarzyszy wzrastajca precyzja ruchw jzyka i warg. Umiejtno[ci na[ladowania ruchw osb dorosBych odpowiada mo|liwo[ na[ladowania intonacji wypowiedzi pByncych z otoczenia. Kiedy w czwartym etapie, na skutek rozumienia wielu sBw, zabawy stan si z jednej strony zale|ne od mowy (gdzie oko ?, gdzie nosek ? jak robi piesek ?), a z drugiej oparte na na[ladowaniu zachowaD dorosBych, dziecko zacznie na[ladowa tak|e wypowiedzi pBynce z otoczenia. Oprcz nowych zabaw (ogldanie ksi|eczki) pojawi si pierwsze sBowa zbudowane z sylab otwartych. Osigniciem pitego etapu jest [wiadome korzystanie z narzdzi (przedmiotw codziennego u|ytku i sBw). Jzyk bdzie mgB by [wiadomie wykorzystywanym [rodkiem komunikacji. Aktywno[ poszukiwawcza w dziaBaniach z przedmiotami, eksploracja przestrzeni, s widoczne tak|e w budowaniu wypowiedzeD, ktre  cho s jednoczBonowe - maj znaczenie wypowiedzi wieloczBonowych (woBanie mama - oznacza ` przyjdz do mnie `). Je[li przyjmiemy, |e linie poziome obrazuj rwnolegBy rozwj zabawy i mowy, to mo|na zobaczy wzajemne relacje w osiganiu poszczeglnych etapw oraz oczekiwa wzajemnych wpByww, cho nie zawsze bezpo[rednich omawianych czynno[ci. Schemat 1. Etapy rozwoju mowy i zabawy wiczenie Powtarzanie Zachowania Na[ladowanie Wykorzystywanie schematw sekwencji skierowane ruchw narzdzi na cel Zabawa__________________________________________________________________ Mowa___________________________________________________________________ Wokalizacja Gaworzenie Powtarzanie Na[ladowanie Budowanie wypowiedzi samogBosek samona[lad. intonacji wypowiedzi jednoczBonowych 4 Prze[ledzenie etapw rozwoju mowy i czynno[ci zabawowych dziecka pozwala dostrzec wzajemne korelacje midzy tymi umiejtno[ciami. Wydaje si, |e mo|na obserwowa rwnolegBy rozwj zabawy i mowy, jednocze[nie [ledzc wpByw osigni w jednej umiejtno[ci na drug. Problem ten nie wymaga odpowiedzi na pytanie, czy mowa wpBywa na rozwj zabawy, czy mo|e jest odwrotnie? Trudno stwierdzi czy wypowiadanie onomatopei, jakimi posBuguje si dziecko w zabawie, jest warunkiem zabawy w jazd samochodem. Chodzi raczej o to, jak te czynno[ci wzajemnie na siebie oddziaBuj, warunkujc globalny rozwj dziecka. Tabela 2. Rozwj zabawy i rozwj mowy od pitnastego do trzydziestego miesica |ycia UkoDczony Zabawa Jzyk wiek 18 miesic ZBo|one zabawy Wyrazy reduplikowane, |ycia manipulacyjne, wyrazy wieloznaczne, takie same dziaBania wykrzykniki, onomatopeje. wobec r|nych przedmiotw. Wypowiedzi jednowyrazowe, Pierwsze konstrukcje rzadko dwuwyrazowe. oparte na reduplikacji Brak odmiany, wyrazy amorficzne. dziaBaD i wzorw Zatarte granice midzy cz. mowy. SkBadnia wyra|ona z pomoc konsytuacji i intonacji. 24 miesic Zabawy konstrukcyjne, Du|a ilo[ zdrobnieD. |ycia na[ladowanie czynno[ci W deklinacji wszystkie przypadki wykonywanych przez dorosBych, i liczby, przewaga mianownika i brak tworzenia sekwencji biernika. Czasem przypadek czynno[ci w zabawie niezale|ny zamiast zale|nego. W koniugacji dystynkcja osb, Zabawy rwnolegBe czasw, cz[ciowo trybw. z rwie[nikami. Osoba trzecia u|yta w znaczeniu 5 pierwszej. 30 miesic Pocztki zabawy GwaBtowny wzrost sBownictwa, |ycia tematycznej, powtarzanie du|a ilo[ zaimkw. sekwencji czynno[ci. Formy analogiczne w deklinacji i koniugacji. Neologizmy. U|ycie przyimkw i spjnikw. W etapie pierwszym, intonacja tak wa|na w mowie osiemnastomiesicznego dziecka, zaznacza si te| w jego zabawie, kiedy np. buduje i burzy wie|e z klockw, by usBysze haBas. Mowa zrozumiaBa jest w konsytuacji tak jak zabawa. Takie same ruchy rk mog oznacza ptaka, samolot, wiatr itp. Zarwno sBowo, jak i gesty podczas zabawy, s wieloznaczne. Wypowiadane wyrazy oparte s o reduplikacje sylab; czynno[ci w zabawie tak|e s wielokrotnie powtarzane. Tak jak rzadko jeszcze wystpuj konstrukcje dwuwyrazowe, tak te| rzadko obserwuje si Bczenie sekwencji r|nych czynno[ci. Skomplikowanym zabawom konstrukcyjnym w drugim etapie, towarzyszy du|a liczba zdrobnieD. Podejmowane przez dziecko czynno[ci nie tworz sekwencji, s wykonywane oddzielnie, jak wyrazy wymawiane jeszcze bez przyimkw i spjnikw. Na[ladowaniu czynno[ci towarzyszy powtarzanie wypowiedzi dorosBych. Dziecko u|ywa trzeciej osoby w funkcji pierwszej W trzecim etapie obserwujemy jak budowaniu sekwencji czynno[ci towarzyszy budowanie zdaD zBo|onych z u|yciem spjnikw. Zabawa tematyczna staje si mo|liwa dziki bogatemu sBownictwu. Dziecko mo|e dziki u|yciu sBw nazwa np. wod zup, opowiada o tym co robi lalka, za pomoc przymiotnikw (szczeglnie neologizmw) przypisywa przedmiotom r|norodne cechy1. Rozwj mowy i zabawy w omawianym wieku przedstawia schemat nr 2. Schemat 2. Etapy rozwoju mowy i zabawy Takie same dziaBania Budowanie Zabawy tematyczne na r|nych przedmiotach konstrukcji 1 Por. badania Chmura - Klekotowa M.,1971, Neologizmy sBowotwrcze w mowie dzieci, Prace Filologiczne XXI, Warszawa, ZgBka H., 1986, Czym jzyk za mBodu nasiknie..., PoznaD. 6 Zabawa________________________________________________________________ Mowa_________________________________________________________________ Wyrazy Zdrobnienia Neologizmy wieloznaczne Wypowiedzenia wielowyrazowe Wypowiedzenia zBo|one Analiza wzajemnych powizaD midzy rozwojem zabawy i mowy zdaje si potwierdza przypuszczenia zwolennikw cigBo[ci rozwoju, wedBug ktrych rozwj jzyka wyBania si z komunikacji bezsBownej i dziaBaD. (Vasta, Haith, Miller, 1995). Wydaje si, |e nale|y postrzega zabaw jako podstawowe zrdBo rozwoju dziecka. Jak pisze Wygotski (1989), w zabawie dziecko tworzy sytuacj wyobra|eniow, ktra pozwala mu na uczenie si reguB. Rozumienie reguB, podporzdkowanie si im, ma znaczenie nie tylko dla nauki systemu jzykowego, ale tak|e dla caBego |ycia spoBecznego.  Rozwj od jawnej sytuacji wyobra|eniowej i ukrytych reguB, do gier z jawnymi reguBami i ukryt sytuacj wyobra|eniow, wyznacza ewolucj zabawy dziecka z jednego bieguna do drugiego (Wygotski 1989, s.10). W zabawie dziecko koncentruje si na znaczeniu oderwanym od przedmiotu. Jednocze[nie jednak, jak pisze Wygotski, dziecko uczy si, |e ka|dy przedmiot ma swoj nazw. W przebiegu rozwoju jednostka poznaje znaczenie poprzez dziaBanie, by potem znaczenie byBo bodzcem do dziaBania. Ostateczn konkluzj przedstawionych rozwa|aD teoretycznych mo|na sformuBowa nastpujco: |adne dziecko nie rodzi si niezdolne do zachowaD jzykowych, ale nie wszystkie dzieci maj jednakowe szanse na poznanie jzyka. Stworzenie optymalnych warunkw dla poznania [wiata i jzykowego sposobu bycia w nim jawi si jako gBwny cel oddziaBywaD surdologopedycznych. Sposb mwienia podczas prowadzenia zabawy z niesByszcym niemowlciem prezentuj logopedzi podczas wiczeD w domu rodzinnym dziecka. Niesie to za sob pewne powa|ne konsekwencje wkraczania w intymno[ rodziny i wchodzenia w gBbokie osobowe kontakty z wszystkimi domownikami. Nale|y pamita o bardzo trudnej psychologicznie sytuacji matki. Jej pozycja zostaje silnie zagro|ona. Czuje si ona tak jakby zdawaBa egzamin ze swojego macierzyDstwa. Boi si oceny ze strony 7 m|a i profesjonalisty. Std istotne jest aby logopeda nie przekazywaB matce informacji jak ma mwi do dziecka, ale przeprowadzaB wiczenia. Wwczas stopniowo bdzie przekraczana bariera nieufno[ci zbudowana przez matk ( kto[ obcy chce mi zabra moje dziecko) i surdologoped (ona  matka nie bdzie umiaBa pracowa z dzieckiem). Z do[wiadczeD krakowskich Fakultatywnych Studiw Logopedycznych wynika, i| mo|na stworzy korzystne warunki do pracy w [rodowisku domowym, z niesByszcymi niemowltami. Od kilku lat praktyki logopedyczne, ktrych jestem opiekunem wygldaj tak, |e studenci prowadz przez caBy rok zajcia w domach rodzinnych dzieci. Wwczas matki nie czuj si w szczeglny sposb pouczane. Widz to raczej jako pomoc w specyficznej sytuacji w jakiej si znalazBy. Wierzc w kompetencje profesjonalisty, ucz si przez, na[ladowanie dziaBaD, sposobw postpowania z dzieckiem. Maj poczucie, |e si im pomaga a nie uczy. Przedstawiamy wyniki takiej rocznej pracy z niesByszc Juli. Zajcia prowadziBa trzy razy w tygodniu Agnieszka Fabisiak, wwczas studentka I Fakultatywnych Studiw Logopedycznych. Ubytek sBuchu Julii wynosi w pa[mie mowy 95 dB, pierwsze aparaty sBuchowe otrzymaBa w wieku o[miu miesicy. Zajcia rozpoczBy si kilka dni po pierwszych urodzinach. Prowadzca wiczenia notowaBa zachowania jzykowe dziecka po ka|dych zajciach. 8 ROZWJ MOWY JULII JULIA 1,1 po pierwszym miesicu wiczeD: Julia wymawiaBa imiona rodzeDstwa (Bartek, Marta, Jarek), nazywaBa tak|e rodzicw (mama, tata). Podczas zabawy polegajacej na ukrywaniu zabawek pod kocem pojawiBy si czasowniki jest, nie ma. W celu pobudzenia dziewczynki do wypowiadania onomatopei przyporzdkowano dla zwierztek- zabawek wyraz dzwikona[ladowczy oraz ruch. Dziki temu zabiegowi pluszowe zabawki  o|ywaBy i Julia na[ladowaBa wypowiedzi logopedy. Podczas zabawy nazywano czynno[ci wykonywane przez zwierztka ( pije, je, idzie, lata, [pi, stoi) ZostaBa tak|e rozpoczta nauka rozpoznawania i odczytywania samogBosek oraz globalnego czytania wyrazw dzwikona[ladowczych zbudowanych na sylabach otwartych ( be be, mu, me, pi pi, hau hau, iii, ko ko). JULIA 1,2 po drugim miesicu wiczeD; W wypowiedziach dziewczynki pojawiBy si wyrazy wieloznaczne, peBnice funkcj czasownika lub rzeczownika np. aaa  [pi lub  B|ko , halo  telefon lub  telefonuje , am am  je lub  co[ do jedzenia . Julia umiaBa wskaza na polecenie odpowiednie cz[ci ciaBa, tak|e na obrazkach. Wprowadzono zabaw polegajc na skBadaniu obrazkw z dwch cz[ci (przedstawiaBy zwierztka z odzielon gBow i tuBowiem), rozwijajac analiz i syntez wzrokow. Takie dziaBania wspieraBy nauk czytania oraz motywowaBy do powtarzania wypowiedzi; jest  nie ma. JULIA 1.3 po trzech miesicach wiczeD; Obserwowano  bezgBo[n wokalizacj nie ma, kiedy dziewczynka czego[ szukaBa. Po wiczeniach wskazywania palcem pojawiBy si spontaniczne reakcje pokazywania palcem w odpowiedzi na pytanie gdzie jest....? Gest zastpowaB wwczas zaimek wskazujcy. JULIA 1,4 po czterech miesicach wiczeD; PojawiB si przymiotnik bezfleksyjny be  brzydki oraz czasowniki w 3 os. l. poj. w trybie oznajmujcym. Zanotowano wypowiedzenia dwuczBonowe np. jest mama. JULIA 1,5 po piciu miesicach wiczeD; Obserwowano zamian szyku wyrazw w zdaniu np. Marta nie ma  nie ma Marty , piBka jest. Zanotowano pocztki fleksji, wystpiB przymiotnik rodzaju nijakiego dobre w opozycji do bezfleksyjnego be. PojawiBy si wyrazy w liczbie mnogiej np. kwiaty. JULIA 1,6 po sze[ciu miesicach wiczeD; Po upBywie pB roku Julia odczytywaBa 18 wyrazw globalnie (w tym 6 onomatopei): mama, tata, Bartek, Jarek, Marta, Aga, Jagoda, Julia, mi[, lala, auto, osa, iii, pi pi, mu, be be, hau hau, miau. Podczas zabaw tak dobierano przykBady aby zawsze wystpowaBa reprezentatywna koDcwka dopeBniacza liczby pojedynczej dla wszystkich rodzajw. Rozpoczto intensywne wiczenie przyimkw w i do, podczas dziaBaD na zabawkach i postaciach domownikw wycitych z kartonu (w miejscu gBowy umieszczano zdjcia). PojawiB si tryb rozkazujcy w drugiej osobie liczby pojedynczej w opozycji do trybu oznajmujcego Julia pije, Aga pij. 9 JULIA 1,7 po siedmiu miesicach wiczeD Dzieczynka odczytywaBa samodzielnie 4 samogBoski i 20 wyrazw (oprcz wymienionych wcze[niej  buty i tik-tak). Dotychczasowe onomatopeje sBu|ce do nazywania zwierzt zastpiono rzeczownikami pospolitymi. Zaobserwowano dalszy rozwj fleksji werbalnej ( je  jadBa, pije  piBa). JULIA 1,8 po o[miu miesicach wiczeD Notowano du|y przyrost czasownikw i gwaBtowny rozwj fleksji werbalnej (otwrz, kopnij, chce, poszBa, pisze i inne. We fleksji nominalnej pojwiB si narzdnik ( autem, samolotem). Obok takich wypowiedzeD tak|e nadal mianownik zamiast dopeBniacza: nie ma bozia, nie ma ryba, nie ma papuga. Zaobserwowano wyrwnanie do rodzaju |eDskiego np. mysza. WystpiBy przymiotniki we wszystkich rodzajach oraz przyimki w i do. Julia stosowaBa w wypowiedziach zespolenia Bczne ( mama i tata, Aga i Julia) oraz wypowiedzenia rozwinite: jedzie autem ju|, daj am am ju|, ju| nie ma soku. WypowiadaBa szeregi zdaD o takim samym orzeczeniu np. Aga [pi i Julia [pi, Lala je i piesek je. JULIA 1,9 po dziewiciu miesicach pracy; Pojawienie si przysBwka sytuujacego te| oraz zaimek osobowy w celowniku l. poj.  mi. WyspiB tak|e narzdnik towarzysza np. z mam. JULIA 1,10 po dziesieciu miesicach wiczeD; Julia umiaBa odpowiedzie na pytanie kto to?, co robi?. BudowaBa zdania proste poBczone spjnikiem: Julia idzie do piachu i do apteki. We fleksji nominalnej pojawiB si celownik: ubierz panu, ubierz pani. JULIA 1,11 po jedenastu miesicach wiczeD; Czasowniki wystpuj rwnie| w czasie przyszBym np. Julia zrobi, mama umyje, i w bezokoliczniku np. Mamusiu daj je[, Mamusiu daj pi. Zaobserwowano zdrobnienia: piesek, dzidziu[, kotek, buciki, chlebu[, tatu[, mamusia, smoczu[, a tak|e neologizmy mula  krowa i tati  tatu[ Znamienny dla rozwoju mowy niesByszcej Julii jest brak wykrzyknikw, rozwj pozostaBych cz[ci mowy pozwala stwierdzi, i| nabywanie jzyka przez dziewczynk przebiega tak samo jak u sByszcych rwie[nikw. 10 Dla osoby zajmujcej si komunikacj dzieci niesByszcych wa|ne jest odnalezienie odpowiedzi na pytanie typu transcendentalnego  jakie s powszechne i nieuchronne przesBanki osignicia porozumienia w jzyku (Cobb-Stevens, 1993, s.277). Odpowiedzi nale|y poszukiwa w badaniach empirycznych. Analiza zykowych wypowiedzi Julii jest prb odpowiedzi na pytanie jak uczy jzyka w sytuacji zaburzeD percepcji sBuchowej ?  CzBowiekowi zostaB dany logos, by mgB mwi - w takim przekonaniu utwierdza nas Gadamer (1979, s.47) - tym samym wyznaczajc cel oddziaBywaD surdologopedycznych. Ale jak pisze dalej uczenie si jzyka nie polega na zaznajamianiu si z jakim[ gotowym narzdziem do opisywania [wiata. Przeciwnie, to jzyk pozwoli pozna i oswoi [wiat, w ktrym spotkamy si z innymi mwicymi. Jzyk jest bowiem nie tylko systemem znaczeniowym lecz pBaszczyzn aktywno[ci semantycznej, ktra powstaje midzy jednym czBowiekiem a drugim, midzy czBowiekiem a [wiatem.  Jzyk jako twr spoBeczny, jest jednocze[nie bytem tworzcym i warunkujcym istnienie spoBecznych grup (Grabias, 1997, s.9). Psychologia humanistyczna2 podkre[la naturalne dla czBowieka d|enie do wsplnoty. Wsplnota, jak twierdzi Gadamer (1979) jest wwczas, gdy si porozumiewamy. Porozumiewanie si z grup, do ktrej si nale|y, lub chciaBoby si nale|e, jest uzale|nione od wsplnego narzdzia komunikacji i posiadania sprawno[ci komunikacyjnej3. Z punktu widzenia psychologii i filozofii najistotniejszy jest poziom komunikowania si interpersonalnego4 przejawiajcego si w rozmowie. Gadamer (1979) uwa|a, |e sens [wiata ujawnia si w jzyku, ale potrzebuje roz - mowy |eby zaistnie. Nale|y jednak podkre[li,  i| jzyk jest no[nikiem nie tylko komunikacji interpersonalnej, lecz tak|e intrapersonalnej (Jakobson, 1989 s.60), odgrywajcej podstawow rol w procesie ksztaBtowania si osobowo[ci. Mwienie oznacza tworzenie samego siebie jako podmiotu. Innymi sBowy mowa sBu|y nie tylko do komunikowania si, ale tak|e konstytuuje podmiot poprzez ujawnianie jego wBasnej egzystencji. Tak pisaB, prawie pidziesit lat temu, o znaczeniu rozmowy dla rozwoju dziecka, S. Szuman (1957):  Rozmowa jest rodzajem porozumienia si opartym na komunikowaniu sobie nawzajem swoich spostrze|eD, my[li, pogldw, prze|y, 2 Psychologia humanistyczna akcentuje podmiotowy charakter egzystencji ludzkiej, przeciwstawiajc si biologistycznemu i mechanistycznemu obrazowi czBowieka. 3 Pojcie sprawno[ci komunikacyjnej omawia S.Grabias w Jzyk w zachowaniach spoBecznych, 1997, s.316- 323. 4 Rozwinicie tego tematu mo|na znalez np. L. Grzesiuk, 1979, Style komunikacji interpersonalnej, Warszawa. 11 pragnieD, zamiarw i decyzji - w nawizaniu do wypowiedzi partnera. Dla dziecka staje si ona zrdBem informacji i wiadomo[ci zdobywanych przez nie aktywnie . Takie ujcie problemu wynika z ontologicznego pierwszeDstwa dyskursu, z jednej strony i widzeniu czBowieka jako bytu dialogalnego (Popielski, 1987) pozostajcego zawsze w relacji do Kogo[. Te relacje ujawniaj si i ksztaBtuj w jzyku.  Jzyk jest wic prawdziwym centrum ludzkiego bytowania ( Gadamer, 1979, s.56 ). Rozmowa prowadzona w akcie porozumiewania si warunkuje jako[ i gBboko[ spotkania z drugim czBowiekiem. Osobiste wizi midzyludzkie jakie powstaj dziki rozmowom i niejako poprzez rozmowy, s wymiarem etosu |ycia. Jzykowy kontakt z drugim czBowiekiem jawi si jako sposb obcowania z warto[ciami majcymi charakter ponadjednostkowy. Praca surdologopedy pozwala mu przekroczy pole wBasnego istnienia Ricoeur ( 1989 ) mwi, |e dialog Bczy w sobie dwa zdarzenia: mwienia i sBuchania. Podkre[la fakt, |e dziki jzykowi nie tylko zdobywamy wiedz o bardzo szeroko pojtej rzeczywisto[ci, ale tak|e mamy mo|liwo[ podzielenia si swoim do[wiadczeniem ( rwnie szeroko rozumianym, obejmujcym np. do[wiadczanie ).  Jzyk jest procesem, w ktrym prywatne do[wiadczenie staje si publicznym. Jzyk jest uzewntrznieniem, dziki ktremu doznanie przekracza siebie i staje si ekspresj lub nie, inaczej mwic, transformacj psychicznego w noetyczne. Uzewntrznienie i komunikowalno[ s jednym i tym samym: s mianowicie niczym innym, jak wniesieniem cz[ci naszego do[wiadczenia w logos dyskursu. W tym wniesieniu samotno[ |ycia zostaje wic, na moment, rozja[niona przez wsplne [wiatBo dyskursu . (Ricoeur, 1989, s.89). U|yta przez cytowanego filozofa metafora [wiatBa jako porozumienia jzykowego nadaje poszukiwaniom surdologopedii tak|e wymiar metafizyczny. Brak komunikacji burzy mo|liwo[ spotkania. Dla relacji dziecko - rodzice porozumiewanie si to jednak co[ wicej ni| spotkanie. Dziecko w rozmowie z rodzicami potwierdza swoje istnienie w [wiecie. Matka w aktach komunikacji z dzieckiem buduje swoje macierzyDstwo. Wag tego do[wiadczenia sformuBowaB ks. J. Tischner nastpujco: wiem, |e mnie rozumiesz wic jeste[my. 12

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Kształtowanie się systemu językowego u dzieci z implantem
Kształtowanie i nabywanie systemu jezykowego u dzieci czyli jak
system rodzinny dziecka z zaburzeniami intelektualnymi
aktywnosc jezykowa dziecka
Wczesne rozpoznawanie zaburzeń rozwoju komunikacji językowej dziecka
A Dyduchowa Metody kształcenia sprawności językowej II
kształcenie twórczej aktywności dziecka opracowanie książki
struktura systemu językowego FR 13
(autyzm) Kształcenie umiejętności liczenia u dziecka z autyzmem
Aspekty prawne i realny ksztalt systemu ZSEE
KSZTAŁTOWANIE SIĘ MOWY DZIECKA WYKŁADY 2012
Instalacja Service Pack w innej wersji jezykowej niż system

więcej podobnych podstron