Kształtowanie się mowy dziecka  wykłady.
Język i mowa nie są pojęciami synonimicznymi.
Język:
�� system znaków, kod dwuklasowy, czyli składający się ze zbioru symboli samodzielnych (wyrazów i związków
frazeologicznych) i zbioru symboli niesamodzielnych (fonemów i morfemów) oraz z reguł ich łączenia;
�� jest tworem społecznym, arbitralnym (narzucającym rozumienie świata), konwencjonalnym (umownym);
�� jest semiotyczny, ponieważ znaki oznaczają przedmioty, zjawiska, stany, rzeczy konkretne lub abstrakcyjne;
�� najważniejszą właściwością, spotykaną tylko w języku ludzkim, jest kreatywność językowa, czyli możliwość rozumienia i
produkowania nieskończonej liczby zdań;
�� jest bytem abstrakcyjnym;
�� stanowi ważny element kultury, jest przyswajalny przez jednostkę w procesie socjalizacji;
Mowa:
�� zespół czynności, jakie przy udziale języka wykonuje człowiek, poznając rzeczywistość i przekazując jej interpretację
innym uczestnikom życia społecznego;
�� inaczej zachowania językowe;
�� zachowania te dzielą się na: dokonujące się w mowie wewnętrznej (cichej, pomyślanej), w umyśle człowieka, procesy
poznawcze, organizujące wiedzę o rzeczywistości, organizujące ją z zamiarem jej przekazania oraz zachowania
dokonujące się w mowie zewnętrznej (komunikacja językowa, interakcja językowa), w postaci dz
więkowej, graficznej,
gestowej;
Komunikacja językowa: uczestniczą w niej trzy rodzaje kompetencji:
Kompetencja językowa Kompetencja komunikacyjna Kompetencja kulturowa
Fonologiczna, morfologiczna i składniowa. Wiedza o tym jak budować sensowne Wiedza na temat zjawisk
Wiedza o tym, jak budować wypowiedzi, dostosowane do kontekstu rzeczywistych, poznawanych za
poprawne gramatyczne zdania i jak je rozumieć. społecznego. pomocą języka.
Oznacza zdolność do posługiwania się językiem.
�� Kompetencja = wiedza, Sprawność = umiejętność;
�� Realizacja językowa oznacza faktyczne wypowiedzi użytkowników języka.
�� Mowa jest związana ze sferą społeczną człowieka.
�� Mówienie to wytwarzanie szybkiej sekwencji dz
więków, wiążące się z intensywną pracą mięśni aparatu fonacyjnego i
artykulacyjnego oraz oddechowego.
�� Czynność mówienia, zarówno nadawanie, jak i odbiór, jest bardzo złożonym procesem, związanym nierozerwalnie z
przystosowaniem anatomicznym, rozwojem biologicznym i psychologicznym człowieka. Wymaga współdziałania: płuc,
oskrzeli, tchawicy, krtani, aparatu artykulacyjnego (gardło, jama nosowa, jama ustna) oraz narządu słuchu. Obejmuje
przynajmniej 100 mięśni, a każdym z nich zawiaduje nie mniej niż 100 neuronów, podczas mówienia dochodzi do 140 000
zderzeń neuromięśniowych na sekundę.
�� Korowy układ ruchowy, odpowiada za ruchy m.in. palców, odpowiada też za mowę, Mózg - składa się z układu
piramidowego, pozapiramidowego, móżdżku i neuronów. Niektóre neurony posiadają dodatkową osłonę aksonu, w postaci
osłonki mielinowej, umożliwiającą szybsze przewodzenie impulsów nerwowych. Opóz
niony rozwój mieliny może
przyczyniać się do ORM u dzieci. Tylko u ludzi kora mózgowa zawiaduje umiejętnościami językowymi.
System językowy:
SYSTEM J
ZYKOWY
TREŚĆ FORMA
GRAMATYCZNA LEKSYKALNA SYSTEM FONOLOGICZNY
SYSTEM MORFOLOGICZNY
FLEKSYJNY
SA
OWOTWÓRCZY
SYSTEM SKA
ADNIOWY
1
TREŚĆ:
1. Leksyka  zbiór leksemów, słownik;
2. Gramatyka - dział językoznawstwa zajmujący się badaniem reguł, które rządzą generowaniem wyrazów i zdań języka;
A) Morfologia  nauka o morfemach, czyli najmniejszych znaczących jednostkach języka (rdzenny, gramatyczny);
a) Fleksja  dział gramatyki zajmujący się opisem form wyrazowych i odmiana wyrazów: imienna (deklinacja) i
czasownika (koniugacja) ;
b) Słowotwórstwo  powstawanie nowych wyrazów;
B) Składnia  zajmuje się budową wypowiedzeń (zdań, tekstów);
FORMA:
1. System fonologiczny - abstrakcyjny, wzajemnie zhierarchizowany układ cech dystynktywnych opisujący funkcjonalną stronę
dz
więkowej formy języka.
Podział funkcji języka
Funkcje języka: R. Jacobsona,
w zależności
do czego odnosi się wypowiedz
:
Reprezentatywna = Referencyjna
opisowa, symboliczna; Emocjonalna
Konatywna
Komunikacyjna = Fatyczna
narzędzie porozumiewania się; Metajęzykowa
Poetycka
Korowe obszary mowy:
�� MOTORYCZNY obszar mowy  okolica Broki, lewy płat czołowy, tylno-dolna część.
�� SENSORYCZNY  odbiorczy obszar mowy, okolica Wernickiego, lewy płat skroniowy, tylno- górna część.
�� DODATKOWY  okolica Penfielda, lewy płat czołowy, przyśrodkowa część.
Okolica styku płatów skroniowego, potylicznego i ciemieniowego, odpowiedzialna jest za INTEGRACJ
spostrzeżeń słuchowych,
wzrokowych i czuciowych i odgrywa decydującą rolę w kształtowaniu się mowy. Pełen rozwój osiąga u dzieci 4-5 letnich i
specyficzna jest tylko dla ludzi.
Mowa dziecka, proces nabywania sprawności komunikacyjnych za pomocą języka. Od urodzenia do opanowania wszystkich
środków komunikacji werbalnej, do około 7 r. ż. M. dz. to autonomiczne zjawisko ze względu na charakterystyczny dla niego kod
językowy.
Fazy rozwoju języka:
�� PRZEDJ
ZYK. Różn. dz
więki �� 1 rok  dz
więki;
�� FAZA I Wyp. jednowyrazowe �� 12-16  holofrazy;
�� FAZA II dwuwyrazowe �� 17-27  dwuwyrazowe zdania;
�� FAZA III kilkuwyrazowe �� 20-40  odkrywanie reguł gramatycz., budowanie zdań, 270 wyrazów;
�� FAZA IV Pełne zdania �� 26-42  pełne zdania, abstrakcyjne słowa, 1000 wyrazów;
�� FAZA V Pełna kompetencja �� 4-9 rok życia  poznanie subtelnych reguł gramatycznych, wzbogacanie
językowa słownictwa, 2000 słów i wiecej;
Okresy rozwoju mowy wg Kaczmarka:
�� MELODII (0-1)
�� WYRAZU (1-2)
�� ZDANIA (2-3)
�� SWOISTEJ MOWY DZIECI
CEJ (3-7)
2
WIEK JAK POWINNO BYĆ? NA CO WARTO ZWRÓCIĆ UWAG
?
DZIECKA
Różne rodzaje krzyku, mlaskanie, cmokanie. Tabela przedstawia w sposób ogólny przeciętny rozwój
0 1 Głośny, nagły dz
więk wywołuje zmianę zachowania niemowlęcia. mowy. Wyszczególnione tłustym drukiem zjawiska są dla
danego okresu najbardziej charakterystyczne,
ale nie jedyne.
2  4 Głużenie  niemowlę  śpiewa (guu, agu, aku, ghy...). Dz
więki wydawane przez najmłodsze dzieci brzmią na
Reaguje na różne dz
więki, głośno się śmieje. całym świecie podobnie. Nie ma też szczególnej różnicy w
głużeniu dzieci słyszących i niesłyszących.
4  6 Gaworzenie, czyli pierwsze zabawy głosem  dziecka zaczyna Gaworzenie będzie bardziej intensywne, jeśli dorośli zwrócą
prowadzić  rozmowę z dorosłym posługując się prostymi na nie uwagę i będą  naśladowali swoje dziecko. W ten
sylabami. sposób zachęcają je do  mówienia .
6  7 Gaworzenie samonaśladowcze  dziecko wielokrotnie powtarza Dzieci niesłyszące nie gaworzą w sposób samonaśladowczy.
identyczne sylaby np.  babababa, mamama, dadada . Próbuje Jeśli niesłyszące niemowlę obserwowało w swoim
rozkazywać i pytać:  Tot? = Co to jest? . otoczeniu język migowy  zaczyna  gaworzyć palcami .
W chwilach zadowolenia gaworzenie jest intensywniejsze. Ok. 7 m. ż. Pojawiają się pierwsze prototypy wyrazowe,
czyli wypowiedzi po raz pierwszy
przypominające wyrazy, np. baja jako bajka, mana jako
mleko.
8  10 Echolalia  dziecko próbuje naśladować mowę dorosłych, jego Gaworzenie dzieci różnych narodowości coraz bardziej
wypowiedzi składają się z wielokrotnie powtórzonych różnych upodabnia się w brzmieniu do danego języka.
sylab. Rozumienie kilkunastu słów  min. imion, nazw zabawek
oraz zakazu  NIE (ruszaj)!
11  12 Wypowiedzi coraz bardziej przypominają brzmieniem wyrazy Roczne dzieci wymawiają przeciętnie około 6 słów, ale są i
danego języka. takie, które nie potrafią wymówić żadnego, i takie, które
wymawiają ich już 50.
12  18 Jeden wyraz zastępuje zdanie, a właściwie kilka różnych zdań np. Pierwszy wyraz, który coś znaczy, powinien pojawić się
 da może oznaczać: między 8 a (najpóz
niej) 18 miesiącem życia.
daj misia; 2. wez
kółko; 3. połóż tutaj.
18  23 Początek wypowiedzi dwuwyrazowych. 20  miesięczne dziecko wymawia średnio ok. 170 słów.
Dziecko używa przede wszystkim rzeczowników, czyli nazw.
2 lata Pojawiają się liczebniki  jeden, dwa, trzy... oraz różnorodne ja-ty: Przeważają zdania pojedyncze.
dziecko zaczyna używać zaimka  się np. myję się, bawię się.
Coraz więcej pytań i przeczeń  coś nie jest ładne, czegoś nie ma.
3 lata Poprawna wymowa: Trzylatek ma jeszcze prawo wymawiać spółgłoski
samogłosek ustnych [a, e, i, o, u, y] dz
więczne z niepełną dz
więcznością, a nawet
spółgłosek nosowych [m, n, ń] bezdz
więcznie, np.  fota zamiast  woda .
 półspółgłosek [ j, ł] Dziecko trzyletnie zaczyna śmielej posługiwać się zdaniami
spółgłosek [ h, f, w, t, d, p, b]. złożonymi.
4 lata Poprawna artykulacja spółgłosek [k, g, ś, z
, ć, dz
]. Przed ukończeniem 3 lat i 8 miesięcy wiele dzieci zamienia
Spółgłoski miękkie [ś, z
, ć, dz
] MOG
jeszcze być wymawiane [r] na [l]. Czterolatek nie powinien zamieniać [t, d] na [k, g]
jako mniej miękkie [sŁ].  lub odwrotnie, może jednak zamieniać spółgłoski [sz, ż,
cz, dż] oraz [s, z, c, dz] na [ś, z
, ć, dz
].
5 lat Poprawna wymowa spółgłosek [sz, ż, cz, dż] lub zastępowanie ich 5-latek tworzy własne wyrazy, np.  doroślinny = dla
spółgłoskami [s, z, c, dz]. dorosłych,  ukradacz = złodziej.
Poprawna wymowa spółgłoski [r] lub zastępowanie jej spółgłoską 35% dzieci 5-letnich prawidłowo wymawia [r].
[l].
6 lat Poprawna wymowa spółgłosek [sz, ż, cz, dż] oraz spółgłoski [r]. Większość dzieci poprawnie wymawia spółgłoskę [r] zanim
Mogą się jeszcze zdarzać pomyłki, ale powinny być coraz rzadsze. ukończy 6 rok życia .
20% 6-latków spółgłoski dz
więczne nadal wymawia tylko
częściowo dz
więcznie.
7 lat Prawidłowa wymowa wszystkich spółgłosek i samogłosek języka Do ok. 10 roku życia mowa dziecka będzie nabierała cech
polskiego. mowy dojrzałej.
3
PYTANIA:
1. Porównanie terminów język i mowa.
2. Kompetencja komunikacyjna to&
3. Kompetencja językowa to&
4. Kompetencja kulturowa to&
5. W skład systemu językowego wchodzą:
6. Okres melodii to 0-1 rok życia
7. Okres wyrazu to 1-2 rok życia
8. Okres zdania to 2-3 rok życia
9. Okres swoistej mowy dziecięcej to 3-7 rok życia
10. Przeciętny zasób słownictwa czynnego dziecka w wieku 1 roku do 20 słów
11. Przeciętny zasób słownictwa czynnego dziecka w wieku 1,5 roku& .20-80 wyrazów
12. -  - 2 roku & & & & .& & & ..
13. -  - 3 roku & & & & & & ..& ..
14. -  - 4 roku & & & & & & ..& ..
15. -  - 5 roku & & & & & & & & .
16. duzy wolek& & & .... duży wolek & & ..& .. duzy worek & & ..& & & duży worek& & & & ..
17. Do którego roku życia dziecko przyswaja podstawy systemu gramatycznego? Do 3 roku życia.
18. Początek rozwoju fleksji  rozwój deklinacji wyprzedza rozwój koniugacji.
19. Zaburzenia słuchu fonematycznego, to słuchowe nierozróżnialnie głosek.
20. Prawidłowemu rozwojowi funkcji motorycznych narządów mowy, sprzyja: karmienie piersią w 1 roku
życia.
21. Skutkiem zaburzeń mowy może być: problem z nauką czytania i pisania, zaburzenia osobowości,
zaburzenia zachowania, natomiast obniżenie ogólnej sprawności fizycznej NIE.
22. Definicja mowy i języka
23. Definicje kompetencji
24. Jak przebiega rozwój ilościowy i słownictwa w ontogenezie?
25. Scharakteryzować okres melodii, wyrazu, zdania, swoistej mowy dziecięcej.
26. Głużenie a gaworzenie?
27. Jak rozwijać słuch fonematyczny?
28. W jakim wieku dziecko powinno wymawiać głoski: s, ś, sz, r, k, l .
29. Podział na okresy mowy według Kaczmarka.
30. Jak środowisko wpływa na kształtowanie mowy dziecka?
31. Jaka jest rola środowiska wychowawczego?
4
Proces rozwoju mowy przebiega pewnymi etapami i trwa kilka lat. Czas pojawienia się tych etapów jest stały, a dopuszczalne są
przesunięcia nie większe niż pół roku.
Są to następujące okresy [L. Kaczmarek 1988] :
�� okres melodii (do 1. roku życia); stadium przedjęzykowe, tj. a) głużenie (2-3 m.ż.)-nieświadome ćwiczenia narządów
artykulacyjnych: samogłoski, spółgłoski, ich połączenia; głużą też dzieci niesłyszące; b) gaworzenie(5-7 m.ż.)- świadome
powtarzani dz
więków mowy własnej i otoczenia; gaworzą tylko dzieci słyszące.
Osiągnięcia tego okresu to:
1.Ok.1. r.ż. pojawiają się pierwsze słowa złożone z sylab ma, ba, ta, la.
2. Roczne dziecko rozumie mowę dorosłych; mówi mało, ale bardzo dużo rozumie.
3. Spełnia proste polecenia, zna swoje imię, pokazuje części ciała.
�� okres wyrazu (1-2r.ż)- opanowuje wszystkie samogłoski oprócz ę, ą i sporo spółgłosek: m, t, b, k, d , czasem ć, ś. Pod
koniec tego okresu dziecko operuje kilkudziesięcioma poprawnie wymawianymi wyrazami i ogromną liczbą zastępczych, zaczyna
budować zdania.
�� okres zdania (2-3 r.ż)- opanowuje ę, ą oraz spółgłoski p, b, m, w, f, ś, z
, ć, ń, dz
, k, g, c, t, d, n, j, ł. Dwulatek opanowuje
w ciągu roku ok..1000 słów; pojawiają się próby wypowiedzi 2-3 wyrazowych .
�� okres swoistej mowy dziecka (3-7r.ż) opanowuje najtrudniejsze głoski około 4 r.ż.-s, z, c, dz, a około 5 r.ż.- sz, ż, cz, dż,
r oraz różnicuje je od podobnych. W wieku 3-5 lat dziecko zadaje mnóstwo pytań (ok.50 dziennie), tworzy niezwykłe opowieści
(konfabuluje), wzbogaca ilościowo i jakościowo swój słownik, operuje rzeczownikami, czasownikami, przymiotnikami,
przysłówkami i zaimkami.
Pięcioletnie dziecko ma prawo opuszczać (mogilalia), przestawiać (metateza) i zamieniać głoski na łatwiejsze (substytucja), ale nie
może (bez względu na wiek) ich deformować, czyli zniekształcać, np. wymawiać międzyzębowo, bocznie, welarnie.
Dzieci sześcioletnie powinny wymawiać prawidłowo wszystkie głoski i budować zdania logiczne, poprawne pod względem
gramatyki i składni oraz akcentu, rytmu i melodii. Badania wykazują jednak, że co czwarte dziecko wadliwie wymawia
podstawowe dz
więki mowy. Nie każde jednak odstępstwo od ogólnopolskiej normy wymawianiowej jest wadą wymowy. Do wad
nie zaliczamy m.in. nieprawidłowości artykulacyjnych wynikających z nieukończonego rozwoju mowy (do 5 r.ż.), wymowy
gwarowej oraz błędów wymowy (potrafimy je sami skorygować).
Co to jest wada wymowy?
Gdy wymowa odbiega od normy ogólnie przyjętej w danym języku, począwszy od drobnych nieprawidłowości w realizacji
poszczególnych głosek, aż po ciężkie wady utrudniające kontakt z otoczeniem. Odchylenia w mowie mogą dotyczyć zasobu
słownictwa (leksyka), umiejętności posługiwania się formami gramatycznymi lub rozumienia ich funkcji, realizacji fonemów lub
ich odbioru.
Największą grupę wad wymowy na etapie nauczania początkowego stanowią wady artykulacyjne zwane dyslalią. Jest to
nieprawidłowość w wymawianiu jednej, wielu, a nawet niemal wszystkich głosek od razu. Wymowa jest wtedy niewyraz
na, mało
zrozumiała, aż do bełkotu.
Najogólniej dyslalia obejmuje:
- mogilalię (elizje), tj.opuszczanie dz
więków (krowa- kowa);
- paralalię (substytucje, czyli zamienianie głosek);
- dyslalię właściwą (wszelkie zniekształcenia głosek).
Ze względu na nazwę głosek nieprawidłowo artykułowanych dyslalię dzieli się na:
- sygmatyzm tj. seplenienie (sz, ż, cz, dż jako s, z, c, dz);
- mowa bezdz
więczna (woda-fota, żaba-szapa);
- rotacyzm, tj. reranie (wadliwa wymowa r );
- kappacyzm (wadliwa wymowa k);
- gammacyzm (wadliwa wymowa g);
- rynolalia, tj.nosowanie (nosowa wymowa głosek ustnych lub odwrotnie).
Drugim co do częstotliwości występowania u dzieci rodzajem zaburzenia mowy jest jąkanie. Najogólniej mówiąc polega ono na
zaburzeniu koordynacji narządów: oddechowego, artykulacyjnego i fonacyjnego. Obserwuje się wzmożone napięcie mięśni
związanych z mową, np. wiązadła głosowe zaciskają się, zachodzą na siebie, głos wydobywa się z trudem..
5
Co wywołuje wady wymowy?
Przyczyną wad wymowy są najczęściej nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu narządów artykulacyjnych lub zaburzenia
słuchu fonematycznego. Można je podzielić na wewnątrzpochodne (tkwiące w dziecku) i zewnątrzpochodne (środowiskowe).
Do czynników wewnątrzpochodnych zaliczamy:
- niską sprawność ruchową narządów artykulacyjnych (języka, warg, podniebienia miękkiego);
- wady zgryzu i anomalie zębowe (wymowa międzyzębowa);
- upośledzenie słuchu fizjologicznego (zaburzenia artykulacji, melodii, intonacji, elizje);
- nieprawidłową budowę aparatu mowy (rozszczep podniebienia, warg, zbyt duży lub mały język, skrócone wędzidełko);
- przerost trzeciego migdałka (nosowanie, wymowa międzyzębowa);
- dysfunkcję słuchu fonematycznego (odpowiadającego za procesy analizy i
syntezy słuchowej).
Do czynników zewnątrzpochodnych (tkwiących w rodzinie) należą:
- mówienie do dziecka językiem nianiek (spieszczanie);
- nadmierny rygoryzm lub liberalizm co do mowy dziecka;
- ograniczone kontakty z matką do 2. r.ż.;
- zaniedbania zdrowotne matki w ciąży (niedożywienie, używki);
- niewłaściwa atmosfera rodzinna;
- nieprawidłowe wzorce wymowy w domu;
- brak okazji do rozwijania mowy (rozmowy, czytanie książek, oglądanie ilustracji, gry językowe).
Jakie skutki powodują wady wymowy?
1. W znacznym stopniu utrudniają osiąganie sukcesów w szkole.
2. Kłopoty w nauce czytania i pisania (agramatyzmy, nieprawidłowa budowa zdań, uporczywe literowanie, kłopoty z łączeniem liter
i głosek w wyrazy, z przejściem od głoskowania do czytania sylabami i wyrazami, opuszczanie, przestawianie lub dodawanie
różnych głosek i sylab, zamienianie wyrazów o podobnym brzmieniu; w pisaniu kłopoty z posługiwaniem się dwuznakami,
spółgłoskami miękkimi, dz
więcznymi i bezdz
więcznymi, końcówkami fonetycznymi  ą -om, inne).
3. Zaburzenia osobowości (poczucie niższej wartości, osamotnienia, stany lękowe np. logofobię- lęk przed wypowiadaniem się,
nerwowość, unikanie kontaktów z gośćmi, rówieśnikami).
4. Osłabiają wydolność umysłową dziecka i wpływają ujemnie na jego stosunek do nauki, szkoły i kolegów.
Logopedia jest nauką o kształtowaniu prawidłowej mowy, usuwaniu wad mowy oraz nauczaniu mowy (mówienia i rozumienia), w
przypadku jej braku lub utraty, usuwa też trudności w czytaniu i pisaniu.
WSKAZÓWKI DLA RODZICÓW
Jak zapobiegać nieprawidłowościom w rozwoju mowy?
1. Zapoznać się z prawidłowościami rozwoju mowy dziecka.
2. Śledzić uważnie proces rozwoju mowy swojego dziecka, czy nie pojawiają się niepokojące objawy, np.
-nieprawidłowość w budowie narządów mowy,
-brak gaworzenia we właściwym czasie,
-brak mowy u 3-letniego dziecka.
3. Zatroszczyć się o prawidłowy rozwój mowy dziecka już we wczesnym dzieciństwie, a także w okresie prenatalnym.
4. Dbać o właściwą opiekę medyczną, racjonalne odżywianie, pozytywne postawy wychowawcze w domu i w szkole, życzliwe
postawy międzyludzkie.
5. Od urodzenia mówić do dziecka językiem dorosłych, a spieszczenia używać tylko w zabawach.
6. Nie wymagać od dziecka posługiwania się mową dorosłych, ale też nie naśladować jego języka. Utrudnia to dziecku naukę
mowy.
7. Nie przestawiać dziecka leworęcznego na rękę prawą bez konsultacji z psychologiem.
8. Zapobiegać chorobom uszu, przewlekłym stanom kataralnym i wadom zgryzu (karmić butelką do 1.roku życia ! smoczki- też! )
9. Starać się słuchać, co dziecko do nas mówi, ponieważ chętnie słuchane-chętnie mówi.
10. Zachęcać dziecko do mówienia, nawet jeśli ma zaburzoną mowę.
6
Dlaczego powstają wady wymowy?
Przyczyny mogą być różne, mogą się też na siebie nakładać.
�� Pierwsza grupa to zmiany w budowie aparatu artykulacyjnego tzn. nieprawidłowa budowa języka, zbyt krótkie
wędzidełko podjęzykowe, wady zgryzu, anomalie zębowe.
�� Druga grupa przyczyn to nieprawidłowe funkcjonowanie narządów mowy czyli np. niska sprawność języka,
warg, brak pionizacji języka itd.
�� Kolejna przyczyna to nieprawidłowa budowa i funkcjonowanie narządu słuchu. Także słuchu fonematycznego.
�� Wady wymowy mogą być powodowane także przez niesprzyjające uczeniu się mowy warunki - złe wzorce
mowy, nieodpowiednia postawa rodziców, brak stymulacji rozwoju mowy.
Oczywiście także każde opóz
nienie rozwoju psychomotorycznego będzie wpływało niekorzystnie na powstawanie i
rozwój mowy.
Kiedy trzeba zgłosić się do logopedy?
Proponuję zawsze skontaktować się z logopedą kiedy coś w mowie dziecka Państwa niepokoi. Można jednak
wyznaczyć co dziecko w określonym wieku powinno umieć. I tak :
�� 3  latek potrafi porozumiewać się z otoczeniem prostymi zdaniami, wymawia wszystkie samogłoski i
spółgłoski za wyjątkiem: sz, cz, ż, dż oraz r.
�� 4 - latek powinien przestać zmiękczać wyrazy czyli prawidłowo wymawiać głoski : s, z, c, dz.
�� 5  latek wymawia głoski: sz, ż, cz, dż.
�� 6, 7 - latek głoskę "r".
Wiek, w którym wymowa powinna być prawidłowa obniżył się ze względu na przyspieszenie obowiązku szkolnego.
Dziecko zaczynające naukę pisania i czytania musi dobrze wymawiać by nie mieć problemów z identyfikacją głosek.
Trzy lata.
Twój malec rozumie, co do niego mówisz, jeśli to, co mówisz nie wybiega poza jego wcześniejsze doświadczenia.
Trzylatek używa już zdań kilkuwyrazowych, chociaż w tych zdaniach występują wciąż błędy gramatyczne (nie mam
zabawków zamiast  nie mam zabawek). Prawidłowo wymawia: a,o,e,y,i,ą,ę,p,m,f,w,t,d,n,ń,k,g,ch,j,ł.
S,z,c,dz czasem jeszcze wymawia jest jako ś,z
,ć,dz
, ale coraz częściej już prawidłowo.
Sz,ż,cz,dż może jeszcze zastępować ś,z
,ć,dz
, w miejscu  r coraz częściej pojawia się  l , a nie jak dotąd  j .
Cztery lata.
Czterolatek potrafi już mówić o przeszłości, przyszłości, a nie tylko teraz
niejszości. Zadaje mnóstwo pytań.
Głoski sz,ż,cz,dż coraz częściej brzmią prawidłowo, choć jeszcze mogą być zastępowane przez s,z,c,dz.
Podobnie z głoską  r  wciąż ma prawo być zastępowana przez  l . Nieprawidłowe będzie zastępowanie głoski  r
przez  ł .
Pięć lat.
Wypowiedzi dziecka są już wielozdaniowe. Głoska  r najczęściej wymawiana jest już prawidłowo. Czasem pojawia
się ona w miejscu, gdzie powinno być  l (dziecko powie  rarka zamiast  lalka ). Nie przejmuj się tym. To
hiperpoprawność. Ona sama zaniknie.
Sześć lat.
W tym wieku mówimy o ukończonym rozwoju mowy. Wszystkie głoski powinny brzmieć prawidłowo. Błędy
gramatyczne zanikają, a wypowiedzi są wielozdaniowe, sensowne i poprawne pod każdym względem.
Czterolatek mówi już zdaniami złożonymi, doskonali wymowę i słownictwo.
Siedmiolatek ma utrwaloną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia.
7
Rozwój wymowy u dzieci
Biorąc pod uwagę różnice w rozwoju dzieci, poniżej podany jest orientacyjny schemat, jakie głoski powinny
mówić
3-latki, 4-latki i 5/6-latki.
Dziecko 3-letnie powinno mówić:
�� Wszystkie samogłoski (a, o, u, e, i, y, ą, ę) oraz głoskę j
�� Wszystkie wargowe spółgłoski twarde i zmiękczone: p, pi, b, bi, m, mi
�� Spółgłoski wargowo-zębowe twarde i zmiękczone: f, fi, w, wi
�� Spółgłoski środkowojęzykowe: ś, z
, ć, dz
, ń
�� Spółgłoski tylnojęzykowe twarde i zmiękczone: k, g, ki, gi
�� Spółgłoski tylnojęzykowe szczelinowe: h, hi
�� Spółgłoski przedniojęzykowe zwarte: t, d
�� Spółgłoski półotwarte: n, l, li
Dziecko 4-letnie powinno ponadto mówić:
�� S z c dz
Dziecko 5-letnie powinno ponadto mówić:
�� Sz rz cz dż
Dziecko 6-letnie powinno ponadto mówić:
�� r
9