Bankowość (wykłady)
dr Błażej Lepczyński
Wykład I
Rola banków w systemie finansowym
Cele wykładu
" Jak funkcjonują rynki finansowe i jaką rolę odgrywają banki?
" Jakie są kryteria wyodrębnienia banku?
" W jaki sposób można uzasadnić istnienie banków?
" Jakie funkcje pełnią banki?
Rynki finansowe
RYNKI FINANSOWE PEA
NI
FUNKCJ
PRZESYA
ANIA FUNDUSZY OD LUDZI, KTÓRZY ZAOSZCZ
DZILI NADWYŻK
,
WYDAJ
C MNIEJ NIŻ WYNOSIA
YICH DOCHODY, DO LUDZI KTÓRZY POTRZEBUJ
FUNDUSZY, PONIEWAŻ
ZAMIERZAJ
WYDAĆ WI
CEJ NIŻ POSIADAJ
.
y
ródło: F. S. Mishkin, Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 53
Modele systemów finansowych
" Anglosaski
" Kontynentalny
Kryteria wyróżniania banków
" Ich zobowiązania opiewają na ustalone sumy, które nie zależą od
dochodów uzyskanych z ich portfeli aktywów
" Ich depozyty mają głównie charakter krótkoterminowy i zawsze
dotyczą okresów znacznie krótszych niż ich aktywa
" Znaczna część ich pasywów ma postać rachunków bieżących
" Główna część ich aktywów i pasywów nie jest zbywalna
(K. Matthews, J. Thompson, The Economics of Banking, 2005)
Banki zajmują się pieniędzmi
" Pieniądz to środek wymiany
" Umożliwia płacenie
" Tezauryzacja
" Narzędzie władzy
W jaki sposób wyjaśnić istnienie banków?
" Asymetria informacji (Akerlof 1970, Stiglitz i Weiss 1981  racjonowanie kredytów)
" Koszty transakcyjne
Asymetria informacji na rynku kredytowym
Asymetria informacji (czyli brak istnienia doskonałej informacji)
Banki ograniczają asymetrię informacji, polegającą na tym, że jedna strona transakcji nie
posiada wystarczającej wiedzy nt. drugiej w celu podjęcia decyzji.
Dwa problemy:
Negatywna selekcja (adverse selection)
W warunkach ograniczonej wiedzy o kredytobiorcy kredytodawca może wybrać  gorszego
klienta .
Ryzyko zmiany decyzji (moral hazard)
Kredytobiorca zaangażuje się w działalność, która z punktu widzenia pożyczkodawcy jest
niepożądana, ponieważ sprawia, że zwrot kredytu staje się mniej prawdopodobny.
Koszty transakcyjne
Koszty transakcyjne
czyli czas i pieniądze wydane na przeprowadzenie transakcji finansowej, które stanowią
główny problem dla ludzi, którzy dysponują nadwyżkami funduszy i chcą je pożyczyć.
Jakie?
" koszty poszukiwań
" koszty weryfikacji
" koszty monitorowania
" koszty przestrzegania kontraktu
Rynki finansowe a rozwój gospodarczy
Rynki finansowe i pośrednicy finansowi nie tylko ułatwiają rozwój
gospodarczy, ale także pozwalają zrealizować marzenia oraz przyczyniają się
do redukcji ubóstwa na świecie.
Przykład: Bangladesz, Yunus w ramach programu badawczego
realizowanego w latach 1975-89 i mającego na celu przyspieszenie rozwoju
gospodarczego obszarów wiejskich, stworzył system pożyczek dopasowany
do możliwości finansowych najbiedniejszych. 2/3 rodzin pożyczkobiorców
wydostało się z ubóstwa (2007).
Dwuszczeblowość systemu bankowego
BANK
CENTRALNY
Bank Bank Bank
komercyjny komercyjny komercyjny
1 2 N
...
Pojęcie banku?
" Mikroekonomiczne
" Makroekonomiczne
" Prawne
Bank i czynności bankowe w świetle ustawy Prawo bankowe (1997)
Art. 2. Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na
podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych
obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
Art. 5.1. Czynnościami bankowymi są:
1) przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem
oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,
2) prowadzenie innych rachunków bankowych,
3) udzielanie kredytów,
4) udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie
akredytyw,
5) emitowanie bankowych papierów wartościowych,
6) przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
6a) wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego,
7) wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych
ustawach.
Jakie są funkcje banku?
TRANSAKCYJNA
TRANSAKCYJNA
Bank jest pośrednikiem finansowym dysponującym usługami
związanymi z przyjmowaniem i udostępnianiem kapitału,
kojarzy w ten sposób poda\
kapitału
i popyt na inwestycje kapitałowe.
FUNKCJE BANKÓW
TRANFORMACYJNA
TRANFORMACYJNA
Bank jest pośrednikiem finansowym między ró\
niącymi się
strukturami poda\
y kapitału i popytu na kapitał.
Dokonując transformacji tych
struktur, doprowadza do ich zrównowa\
enia.
Jakie transformacje?
Banki likwidują konieczność indywidualnego poszukiwania przez
INFORMACJI
uczestników rynku partnerów skłonnych do zawarcia bezpośrednio z nimi umowy.
WIELKOŚCI
Wią\
e się z brakiem zgodności między sumą środków pienię\
nych oferowaną
ŚRODKÓW
przez ich posiadacza, a sumą potrzebną dla poszukującego pieniądza.
PIENI
śNYCH
Posiadacze wolnych środków pienię\
nych chcą zazwyczaj ulokować swoje środki na krótsze terminy,
a poszukujący pieniądza chcieliby je otrzymać na terminy dłu\
sze. Tego typu transformacja
TERMINU
jest mo\
liwa dzięki prolongacji wkładów lub ich substytucji, likwidacji części aktywów
oraz wykorzystania pomocy zewnętrznej.
Bank dywersyfikuje ryzyko między wiele podmiotów. Ryzyko związane z ka\
dym kredytem,
bądz
innym aktywem banku, banki dywersyfikują tak, \
e całkowite ryzyko ich portfela aktywów jest
RYZYKA
mniejsze ni\
suma pojedynczych ryzyk dla poszczególnych komponentów portfela.
Transformacja ryzyka jest mo\
liwa równie\
dzięki zabezpieczeniu zewnętrznemu
(fundusze gwarancyjne, kredyt na rynku pienię\
nym, kredyt banku centralnego).
PRZESTRZENNEJ
Banki pozwalają zrównowa\
yć przestrzennie zró\
nicowane struktury popytu ALOKACJI
ŚRODKÓW
na kapitał i jego poda\
y.
PIENI
śNYCH
Wykład II
Stabilność systemu bankowego
Cele wykładu
" Dlaczego rządy państw dbają o stabilność systemów bankowych?
" Co to jest siatka bezpieczeństwa finansowego i jaką odgrywa rolę?
" Jaką rolę we współczesnej bankowości odgrywają regulacje bankowego?
" Jakie znaczenie mają instytucje gwarantujące depozyty?
Jak wygląda kryzys finansowy?
Co to jest stabilność i dlaczego jest ważna?
Stabilność systemu bankowego (dwa podejścia)
" System jest stabilny, jeśli prawidłowo spełnia swoje funkcje, tzn. umożliwia:
- sprawny przepływ środków pieniężnych między uczestnikami rynku (alokacja
kapitału)
- prawidłową wycenę aktywów (brak gwałtownych zmian)
- bezpieczny i sprawny przebieg płatności
" Brak kryzysu finansowego (bankowego)
Mechanizm kryzysu bankowego i kanały jego rozprzestrzeniania
W wyniku strat kredytowych
Niewypłacalność
przewyższających kapitały własne
dużego banku
W wyniku powiązań między
Kłopoty finansowe
bankami
innych banków
Kryzys bankowy
W wyniku niewypłacalności wielu
i konieczność
instytucji bankowych
pomocy publicznej
Sieć bezpieczeństwa finansowego
Całokształt instytucji i regulacji chroniących interesariuszy
i społeczeństwo przed stratami z tytułu niewypłacalności banków
Jakie instytucje?
Bank centralny
Instytucje gwarantujące depozyty
Instytucje nadzorujące banki
Rząd (dysponent publicznych pieniędzy w sytuacji
nadzwyczajnej)
Uzasadnienie istnienia siatki bezpieczeństwa finansowego
" System bankowy to dobro wspólne
" Specyficzne cechy banków (specyficzne cechy bilansu, kwestia
zaufania)
" Ryzyko systemowe i efekt zarażania (contagion effect)
" Wysokie koszty kryzysu
Koszty uzdrawiania sektora bankowego
Lata Państwa Koszt w wyra\
eniu %PKB
1980-82 Argentyna 55
1981-83 Chile 41
1994-95 Wenezuela 18
1995 Meksyk 12-15
1994-95 Brazylia 5-10
1991-1993 Finlandia 8
1981-84 Urugwaj 7
1991 Szwecja 6
1982-87 Kolumbia 5
1987-89 Norwegia 4
1984-1991 Stany Zjednoczone 3
y
ródło: F. S. Mishkin, Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych,
y
ródło: J. Pruski, Światowy kryzys finansowy, IV Kongres Ryzyka Bankowego
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 414
Kluczową rolę w trosce o stabilność systemu bankowego odgrywa instytucja
nadzorująca banki
Funkcje:
" Licencjonowanie
" Regulowanie systemu bankowego
" Nadzór (kontrolowanie przestrzegania regulacji)
Zakładamy bank w formie spółki akcyjnej
WYMOGI
" kapitał (wielkość dostosowana do rodzaju
czynności bankowych przewidzianych do
PROCES ZAKA
ADANIA
wykonywania i rozmiaru zamierzonej działalności)
" założyciele (dają rękojmię ostrożnego zarządzania) 1) Musi być co najmniej 3 założycieli (mogą to być
" wyposażenie osoby fizyczne, prawne)
" plan działania 2) Należy wystąpić z wnioskiem do Komisji
Nadzoru Finansowego o zgodę na utworzenie
banku
3) Potem potrzebna będzie zgoda na rozpoczęcie
KAPITAA
Y WA
ASNE
działalności (wniosek kieruje zarząd banku)
" 5 mln euro w formie pieniężnej
" 15% kapitału założycielskiego w formie niepieniężnej
(nieruchomości wyposażenie przydatne
w działalności bankowej)
" kapitał nie może pochodzić z kredytu, pożyczki
" kapitał musi być pokryty w pełnej kwocie przed
wpisaniem do rejestru
Dobry system licencjonowania banków to fundament
bezpiecznego systemu bankowego
Regulacje ostrożnościowe i ich podział
Jakościowe (określają tryb, zasady, procedury postępowania)
Ilościowe (limitują działalność banku poprzez liczbowe parametry)
Regulacja ostrożnościowe
Jakie?
" Kapitał własny
- instrument nadzoru bankowego
" Współczynnik wypłacalności
- ustanawiane w celu ograniczenia ryzyka
" Limity koncentracji
" Rezerwy
W jaki sposób kapitał własny chroni przed niewypłacalnością?
Bank o wysokim kapitale (t) Bank o niskim kapitale (t)
Aktywa Pasywa Aktywa Pasywa
Rezerwy 10 mln zł Depozyty 90 mln zł Rezerwy 10 mln zł Depozyty 96 mln zł
Pożyczki 90 mln zł Kapitał 10 mln zł Pożyczki 90 mln zł Kapitał 4 mln zł
Bank udzielił kredytów hipotecznych o wartości 5 mln zł, które po kilku latach okazały
się bezwartościowe.
Bank o wysokim kapitale (t+1) Bank o niskim kapitale (t+1)
Aktywa Pasywa Aktywa Pasywa
Rezerwy 10 mln zł Depozyty 90 mln zł Rezerwy 10 mln zł Depozyty 96 mln zł
Pożyczki 85 mln zł Kapitał 5 mln zł Pożyczki 85 mln zł Kapitał -1 mln zł
W jaki sposób sprawowany jest nadzór nad bankami?
Co podlega kontroli?
- jakość aktywów
- wypłacalność
- płynność
W jaki sposób?
- koncentracja kredytowa
- kontrola zza biurka
- kapitał wewnętrzny
- inspekcje na miejscu
Jakie sankcje?
- ostrzeżenie
- kara pieniężna
- zawieszenie w czynnościach członka
kierownictwa
- odebranie licencji, likwidacja
Problemem na rynku bankowym są masowe wycofywania depozytów z banków
Na czym polega to zjawisko?
W krótkim okresie duża część klientów chce wycofać zgromadzone w banku
oszczędności w obawie przed pogorszeniem kondycji finansowej banku
Dlaczego to zjawisko jest niebezpieczne?
1) Często charakter psychologiczny
2) Może doprowadzić do kryzysu w systemie bankowym
Bankowy Fundusz Gwarancyjny
Cel  wzmacnianie stabilności systemu bankowego,
ograniczanie zjawiska paniki bankowej
Jakie zadania?
Zwrot środków pieniężnych w razie upadłości banku
Udzielanie pomocy bankom, które znalazły się w obliczu
niewypłacalności
Wspieranie procesów łączenia banków silnych z bankami
zagrożonymi upadłością
Działalność analityczna
Funkcja gwarancyjna BFG
Kryterium Charakterystyka
Wysokość gwarancji 100 tys. euro (jednolity w całej UE)
Zasady Brak kompensacji i koasekuracji
Jakie depozyty objęte są Imienne depozyty złotowe i walutowe osób
gwarancjami? fizycznych, prawnych (w tym JST)
Zasady obliczania kwoty Rachunek wspólny (odrębna kwota)
gwarantowanej
Odzyskiwanie kwot pow. limitu Wierzytelność deponenta do banku; kwota może
być odzyskana w drodze podziału majątku upadłego
w ramach postępowania upadłościowego
Bank centralny jako element safety net
Rola kredytodawcy ostatniej instancji (Lender of Last Resort)
Uznaniowe zasilenie w płynność pojedynczego banku lub całego systemu
bankowego w reakcji na szok wywołujący nadzwyczajny wzrost popytu na
pieniądz rezerwowy.
Wykład III
Działalność banków komercyjnych (bankowość detaliczna)
Cele wykładu
" Czym zajmują się banki komercyjne i jakie usługi oferują klientom?
" Jakie segmenty bankowości możemy wyróżnić?
" Co to jest bankowość detaliczna i jakie są jej cechy?
" Jakie instrumenty płatnicze oferują banki klientom?
Usługi bankowe  segmenty bankowości  kanały dystrybucji
Usługi/produkty Segmenty bankowości
" Depozytowe " Detaliczna
BANK
" Kredytowe " Korporacyjna
" Płatnicze " Hipoteczna
" Prywatna
" Inwestycyjna
Kanały dystrybucji
" Internet
" Placówka bankowa
" Telefon
" Pośrednik
Charakterystyka bankowości detalicznej
Bankowość zorientowana na obsługę konsumentów i mikroprzedsiębiorstw
- jest pracochłonna, co wynika ze znacznej ilości niewielkich transakcji
- ma charakter lokalny
- klienci charakteryzują się dużą lojalnością (rzadko zmieniają bank)
- konsument ma słabą pozycję w stosunku do banku
- występuje wysoki poziom standaryzacji usług
- mniejszą zmiennością popytu niż w przypadku bankowości korporacyjnej
Jakie potrzeby zaspokaja bankowość detaliczna?
1) Dostępność gotówki  karty płatnicze, bankomaty, bankowość
internetowa, bankowość telefoniczna, konto osobiste
2) Zabezpieczenie majątku  fizyczne zabezpieczenie środków (sejf),
zabezpieczenie przed stratą na wartości (produkty oszczędnościowe)
3) Przesyłanie pieniędzy  produkty rozliczeniowe
4) Opóz
nienie zapłaty  karty kredytowe, pożyczki
5) Doradztwo finansowe  im bardziej skomplikowany produkt tym
większa potrzeba doradztwa
Trendy w bankowości detalicznej
1) Elektronizacja i wirtualizacja
2) Automatyzacja
3) Bancaccurance
4) Wzrastająca presja konkurencyjna
5) Makdonaldyzacja (wprowadzanie zasad znanych z restauracji
McDonalds; kładzie się nacisk na efektywność i przewidywalność)
Rachunek bankowy
RACHUNEK BANKOWY  PRAWO BANKOWE (1997)
RACHUNEK BANKOWY  PRAWO BANKOWE (1997)
ART. 54
OTWARCIE RACHUNKU BANKOWEGO NAST
PUJE PRZEZ
ZAWARCIE UMOWY Z BANKIEM NA PIŚMIE
UMOWA POWINNA OKREŚLAĆ:
STRONY UMOWY, RODZAJ OTWIERANEGO RACHUNKU, WALUT
W JAKIEJ
RACHUNEK JEST PROWADZONY, CZAS NA JAKI RACHUNEK ZOSTAA

OTWARTY, WYSOKOŚĆ OPROCENTOWANIA I WARUNKI JEGO ZMIANY,
SPOSÓB I TERMIN WYPOWIEDZENIA UMOWY, ZAKRES
ODPOWIEDZIALNOŚCI BANKU ZA PRAWIDA
OWE REALIZOWANIE
ROZLICZEC
PIENI
ŻNYCH
ART. 50
RODZAJE RACHUNKÓW: BIEŻ
CE, LOKAT TERMINOWYCH, WKA
ADY
OSZCZ
DNOŚCIOWE
Co to są płatności (rozliczenia pieniężne)?
" Definicja
Transfer wartości pomiędzy stronami płatności i są zwolnieniem z zobowiązania
strony zobowiązanej (dłużnika, płatnika) wobec drugiej strony płatności (wierzyciela,
beneficjenta).
Całość działań związanych z przeprowadzeniem rozliczenia pieniężnego nazywa się
cyklem rozliczeniowym.
(Dokument  Strategia rozwoju obrotu bezgotówkowego w Polsce na lata 2009-2013 )
" Rodzaje płatności
gotówkowe, bezgotówkowe
przekazywanie zleceń płatniczych ma charakter elektroniczny
" Instrumenty
czeki, polecenie przelewu, polecenie zapłaty, karty płatnicze
Dlaczego obrót bezgotówkowy?
" Większe bezpieczeństwo
" Mniejsza szara strefa
" Szybszy cykl rozliczeniowy w gospodarce
" Mniejsze koszty (obrót gotówkowy 3-krotnie dro\
szy ni\

bezgotówkowy)
...a rezultacie korzyści gospodarcze i społeczne
" Wzrost PKB (koszty obrotu gotówkowego to kilka procent PKB)
" Oszczędności w gospodarce
" Postęp cywilizacyjny
Popularnym instrumentem płatniczym w Polsce jest polecenie przelewu
Przekazanie dokumentu za
wykonanie dostawy lub usługi
Dłu\
nik
(powstanie nale\
ności od dłu\
nika)
(strona inicjująca
Wierzyciel
transakcję)
Zło\
enie polecenia przelewu we
Zawiadomienie o
własnym banku
uznaniu
Potwierdzenie obcią\
enia rachunku
rachunku
wierzyciela
Bank
Bank
dłu\
nika
Uznanie rachunku wierzyciela
wierzyciela
(przelew środków)
y
ródło: Usługi i procedury bankowe, E. Bogacka-Kisiel (red.), Wydawnictwo AE im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław, 2000, s. 149).
Charakterystyka polecenia zapłaty
" Podstawowe cechy instrumentu
a. zgoda wierzyciela
b. można odwołać
" Realizacja polecenia zapłaty
inicjuje wierzyciel
" Warunki polecenie zapłaty
a. konieczność posiadania rachunków w bankach, które zawarły umowę o
stosowaniu polecenia zapłaty
b. maks. 1000 euro
Karty płatnicze
" Podstawowe informacje
a. instrument płatniczy
b. funkcje: płatnicza i kredytowa
c. kto jest wydawcą a kto użytkownikiem?
" Rodzaje kart
Struktura kart płatniczych w Polsce
a. technologia
b. sposób rozliczenia transakcji
Bezpieczeństwo to fundament rozwoju rynku kart płatniczych
Ustawa o usługach płatniczych (2011)
Rozdział
Prawa i obowiązki w zakresie dostarczania usług płatniczych i korzystania z nich
" Użytkownik niezwłocznie powiadamia dostawcę o stwierdzonych nieautoryzowanych, niewykonanych
lub nienależycie wykonanych transakcjach płatniczych (art. 44)
" Płatnik odpowiada za nieautoryzowane transakcje płatnicze do wysokości równowartości w walucie
polskiej 150 euro jeśli nieautoryzowana transakcja jest skutkiem posłużenia się utraconym przez płatnika
instrumentem (art. 46)
" Płatnik odpowiada za nieautoryzowane transakcje płatnicze w pełnej wysokości, jeżeli doprowadził do
nich umyślnie albo w wyniku umyślnego lub będącego skutkiem rażącego niedbalstwa
Pieniądz elektroniczny (elektroniczny surogat gotówki)
Pieniądz elektroniczny to wartość pieniężna stanowiąca elektroniczny odpowiednik
znaków pieniężnych.
Warunki:
- przechowywany elektronicznie
- wydawany do dyspozycji na podstawie umowy
- przyjmowany jako środek płatniczy przez przedsiębiorców
- wyrażony w jednostkach pieniężnych
Formy pieniądza elektronicznego
- elektroniczna portmonetka (electronic purse)
- pieniądz sieciowy
Wykład IV
Proces kredytowy i badanie zdolności kredytowej
Cele wykładu
" Co to jest polityka kredytowa i jakie są jej rodzaje?
" Jakie są główne etapy procesu kredytowego?
" Po co i w jaki sposób banki badają zdolność kredytową klientów?
" Jakie metody stosują banki w badaniu zdolności kredytowej?
" Jakie są konsekwencje ryzyka?
Rola kredytów w bankach
Kredyty dla wybranych grup klientów
w mld zł
Udział kredytów w sumie
bilansowej banków 61%
y
ródło: KNF.
Polityka kredytowa, jej elementy i rodzaje
Zbiór zasad i zaleceń w zakresie działalności kredytowej.
Tworzy przesłanki do podejmowania decyzji kredytowych.
Elementy polityki kredytowej
Rodzaje
Cele
Liberalna
Preferowane segmenty klientów
Kompetencje pionów kredytowych
Restrykcyjna
Narzędzia
Preferowane sposoby zabezpieczeń
i spłat kredytów.
Etapy procesu kredytowego
Prezentacja potrzeb kredytowych przez przedsiębiorcę
Gromadzenie informacji o kredytobiorcy
Negocjacje struktury transakcji między klientem i bankiem
Analiza ryzyka (analiza wiarygodności kredytowej)
Prezentacja wniosku kredytowego komitetowi kredytowemu
Przygotowanie umowy kredytowej
Podpisanie umowy kredytowej
Ustanowienie zabezpieczeń
Uruchomienie kredytu
Monitoring kredytowy
Co to jest zdolność kredytowa?
Mo\
liwość obsługi kredytu polegająca na spłacie rat kapitałowych i
odsetek w umownych terminach spłat (art. 70 Prawo bankowe).
1. Badanie zdolności kredytowej zmniejsza asymetrię informacji
i ogranicza ryzyko związane z udzieleniem kredytu
2. Jest procesem ciągłym (nie kończy się w momencie podjęcia
decyzji kredytowej)
3. Ocena zdolności kredytowej ma na celu zmniejszenie ryzyka
kredytowego
4. Baza kredytowa (gwarant, główny dostawca, odbiorca,
podmiot dominujący, zale\
ny)
Jakie są kryteria oceny zdolności kredytowej?
KONCEPCJA P 3 x C R
KRYTERIA DECYZYJNE POŻYCZKODAWCY
1) PURPOSE (CEL)  CZEGO POTRZEBUJE KREDYTOBIORCA I W JAKIM CELU?
1) PURPOSE (CEL)
2) CHARACTERISTICS (CHARAKTERYSTYKA)  KIM JEST KREDYTOBIORCA?
2) CHARACTERISTICS (CHARAKTERYSTYKA)
3) CASH FLOW (PRZEPA
YWY PIENI
ŻNE)  JAKA B
DZIE WIELKOŚĆ
3) CASH FLOW (PRZEPA
YWY PIENI
ŻNE)
PRZYSZA
YCH PRZEPA
YWÓW PIENI
ŻNYCH?
4) COLLATERAL (ZABEZPIECZENIE)  CO CHRONI NAS W WYPADKU
4) COLLATERAL (ZABEZPIECZENIE) 
BANKRUCTWA KREDYTOBIORCY?
5) RISK (RYZYKO)  CZY DOCHÓD BANKU JEST PROPORCJONALNY
5) RISK (RYZYKO) 
DO PONOSZONEGO RYZYKA?
Jakie są kryteria oceny zdolności kredytowej osoby fizycznej?
Badanie zdolności kredytowej:
* kryteria  dochód  jego wysokość i stabilność, wiek, praca, zawód, wykształcenie, stan
cywilny, historia kredytowa, ekonomika regionu
* narzędzia  skoring kredytowy
LTV (Loan to Value)
* wskaz
nik kwoty kredytu do wartości rynkowej nieruchomości stanowiącej jej
zabezpieczenie; poziom  kompromis między bezpieczeństwem, a atrakcyjnością oferty
kredytowej; wskaz
nik ryzyka; podstawa do określenia ceny kredytu
DTI (Debt to Income)
* płatność z tytułu zadłu\
enia do dochodu kredytobiorcy
* zasady odpowiedzialnego kredytowania wg EBOR (2007)  wysokość miesięcznej raty nie
powinna przekraczać 50% dochodów netto kredytobiorcy
Co to jest skoring kredytowy (credit scoring)?
Definicja:
* polega na przyznawaniu określonej liczby punktów za poszczególne cechy jakościowe, które po
zsumowaniu stanowią miarę oceny wiarygodności kredytobiorcy
* zało\
enie  istnieje powiązanie pomiędzy społecznymi, ekonomicznymi i demograficznymi cechami
kredytobiorcy a stopniem ryzyka kredytowego
* The future is like the past
Konstrukcja systemu
* Konstrukcja systemu opiera się na zało\
eniu, \
e charakterystyki i ich zale\
ności, świadczące o
wypłacalności klientów, których sytuację i ryzyko bank zna z własnego portfela, stanowią jednocześnie
wyznacznik zdolności kredytowej statystycznie podobnych klientów w przyszłości. Zakłada się, \
e z
du\
ym prawdopodobieństwem, \
e nowy klient zachowa się podobnie jak znany bankowi.
Rodzaje skoringu:
* behawioralny  bierze pod uwagę informacje zgromadzone w trakcie współpracy z klientem i
przewiduje jego zachowania
* u\
ytkowy  nowi klienci
Jakie są podstawowe zalety i wady skoringu?
Zalety credit scoringu
" wzrost liczby zawieranych transakcji kredytowych
" zmniejszenie ryzyka portfela kredytów konsumpcyjnych
" zmniejszenie kosztów badania wiarygodności kredytowej
" wzrost szybkości podejmowania decyzji kredytowych
Wady credit scoringu
" mo\
liwość dyskryminacji niektórych grup klientów (ze względu
na wiek, stan cywilny, miejsce zamieszkania)
" konieczność ciągłej aktualizacji determinant oceny ryzyka
kredytowego i ich wag
Jak badać zdolność kredytową przedsiębiorstwa?
Trzy kryteria: 1) ocena ryzyka kraju
2) ocena ryzyka bran\
y
3) ocena ryzyka kredytobiorcy
Jaka jest rola biur informacji kredytowej?
ROLA BIUR INFORMACJI Podstawowe korzyści
Pomagają bankom ograniczać zjawisko asymetrii Bank
informacji (wspierają ocenę zdolności kredytowej) 1) Mniejszy koszt badania zdolności kredytowej
2) Ochrona przed niesolidnymi kredytobiorcami
Są to instytucje, które tworzą kompleksowe zbiory 3) Zmniejszenie ryzyka powstania trudnych kredytów
informacji o kredytobiorcach 4) Możliwość różnicowania oferty kredytowej
Zwiększają bezpieczeństwo rynku kredytowego Klient
1) A
atwiejszy dostęp do kredytów
Lepsza alokacja kapitału 2) Niższe ceny kredytów
Konsekwencje błędów podczas badania zdolności kredytowej
Najczęstsze błędy (rynek kredytów hipotecznych):
Coraz większy
udział trudnych
" zbyt niski wkład własny
kredytów
" zbyt wysoki wskaz
nik DTI
Konieczność
" niskie wymagania w zakresie dochodów
tworzenia
kredytobiorcy
odpisów
Jakość portfela kredytowego
Wzrost kosztów
ryzyka
Straty
y
ródło: KNF
Wykład V
Podstawy bankowości hipotecznej
Cele wykładu
" Co to jest bankowość hipoteczna i kredyt hipoteczny?
" List zastawny i zasady funkcjonowania banków hipotecznych?
" Mechanizm ekspansji kredytowej i kryzysu na rynku kredytów hipotecznych?
Jakie są najważniejsze cechy rynku nieruchomości?
CECHY WYRÓŻNIAJ
CE RYNEK NIERUCHOMOŚCI
Mała elastyczność cenowa popytu Brak substytucyjności nieruchomości
Sztywność podaży w krótkim okresie Związana z kapitałochłonnością i długim cyklem
inwestycji
Lokalny charakter rynku Konkurencja charakter lokalny, ściśle związany z
terenem
Duża rola interwencjonizmu Szczególnie silna na rynku nieruchomości
mieszkaniowych
Cykliczność Kryzysy
Kredyt hipoteczny i jego cechy
DEFINICJA KREDYTU HIPOTECZNEGO
PODEJŚCIE PRAWNE  KAŻDY KREDYT ZABEZPIECZONY HIPOTEK
JEST KREDYTEM
HIPOTECZNYM
PODEJŚCIE EKONOMICZNE  WSKAZUJE CECHY TEGO INSTRUMENTU
GA
ÓWNE CECHY KREDYTU MIESZKANIOWEGO (HIPOTECZNEGO)
" niska relacja dochodów kredytobiorcy do kwoty kredytu (z reguły kilka procent)
" kredyt długoterminowy (udzielany z reguły osobom młodym)
" powiązanie przedmiotu kredytu z przedmiotem zabezpieczenia
" relatywnie niskie oprocentowanie ze względu na niski stopień ryzyka kredytowego
" realne zabezpieczenie hipoteką
" możliwość sprzedaży na rynku kapitałowym
Hipoteka
" Ograniczone prawo rzeczowe
" Może być ustanowiona jedynie na zabezpieczenie wierzytelności
" Ustanowiona na nieruchomości, powstaje poprzez wpis do księgi wieczystej
" Akcesoryjność hipoteki
" Wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, kto jest
jej właścicielem
" Wierzyciel hipoteczny ma pierwszeństwo przed wierzycielami osobistymi dłużnika
" Hipoteka jest stabilnym zabezpieczeniem (niskie ryzyko utraty przedmiotu
zabezpieczenia)
" Zabezpieczenie kosztowne
" Zaspokojenie wierzyciela następuje w drodze egzekucji z wierzytelności (relatywnie
skomplikowane)
W Stanach Zjednoczonych dużą rolę odgrywa sekurytyzacja kredytów hipotecznych
Sekurytyzacja kredytów hipotecznych to proces, polegający na emisji
papierów wartościowych opartych na wierzytelnościach hipotecznych.
Zapłata
Gotówka
za aktywa
INICJATOR
SPV
INWESTORZY
Portfel
Papiery dłużne
aktywów
Polski rynek kredytów mieszkaniowych na tle innych krajów UE
Udział krajowych rynków kredytów mieszkaniowych
w rynku UE ogółem na koniec 2011 roku
Wielka Bryta nia 21,5%
Niemc y 17,3%
Francja 14,6%
Zadłużenie z tytułu kredytów
His z pa nia 11,6%
Holandia
6,6%
mieszkaniowych do PKB (2011)
Włochy 6,5%
Da nia 120%
4,9%
Sz w e cja 4,2%
Portuga lia
2,0%
100%
Aus tria 1,5%
Belgia 1,5%
Finlandia 1,4%
80%
Irlandia 1,4%
Gre cja
1,4%
Pols ka 1,3%
60%
Cze chy
0,5%
Luks e mburg 0,4%
Węgry
0,2%
40%
Cypr 0,2%
Słow a cja 0,2%
20%
Rumunia 0,1%
A
otw a 0,1%
Litw a
0,1%
0%
Es tonia 0,1%
Słow e nia
0,1%
Bułgaria 0,1%
Ma lta 0,1%
0% 5% 10% 15% 20% 25%
C y pr
Ma lta
Da nia
Litwa
Be lgia
A
otwa
P o ls ka
G re c ja
W
ę
g ry
Irla n dia
Nie m c y
E s to nia
Au s tria
F ra n c ja
Wło c h y
C z e c h y
Bu łg a ria
H ola n dia
R um un ia
F inla n dia
S z we c ja
S ło wa c ja
S ło we n ia
P o rtu ga lia
His z pa nia
Luk s e m b urg
Wie lka Bry ta nia
Tempo rozwoju kredytów mieszkaniowych w Polsce na tle krajów strefy euro
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
-10%
kredyty mies zkaniow e (Pols ka) kredyty mies zkaniow e (s trefa euro)
I 2005
I 2006
I 2007
I 2008
I 2009
I 2010
I 2011
III 2005
III 2006
III 2007
III 2008
III 2009
III 2010
III 2011
Bank hipoteczny versus bank uniwersalny
RÓŻNICE
BANK HIPOTECZNY BANK UNIWERSALNY
Zawężenie zakresu działalności (katalog Szeroki zakres działalności
czynności wąski, zasada specjalizacji)
Prawo emitowania listów zastawnych Brak możliwości emisji listów zastawnych
Konieczność sporządzania wycena wg wartości Nie ma konieczności
bankowo-hipotecznej
Ostrzejsze normy ostrożnościowe z uwagi na Standardowe normy ostrożnościowe
koncentrację ryzyka
Specjalny tryb nadzoru Nie ma specjalnego trybu
List zastawny
Definicja
List zastawny (covered bonds) to z punktu widzenia finansów papier wartościowy, którego podstawę
emisji z reguły stanowi wierzytelność zabezpieczona hipotecznie. Bank hipoteczny zobowiązuje się
do wypłaty odsetek i wykupu listu zastawnego w sposób i terminach określonych w warunkach emisji.
Funkcje
Rodzaje
- Lokacyjna
- Hipoteczne, publiczne
- Mobilizowania kapitału
- Zmienna, stała stopa
- Obiegowa
- Imienne, na okaziciela
- Gwarancyjna
- Postać materialna, zdemateralizowana
Mechanizm ekspansji kredytowej na rynku kredytów hipotecznych
Niska
Niska
Niska
Niska
cena kredytu
cena kredytu
cena kredytu
cena kredytu
i wzrost akcji
i wzrost akcji
i wzrost akcji
i wzrost akcji
Dostępność
Dostępność
Dostępność
Dostępność
kredytowej
kredytowej
kredytowej
kredytowej
kredytu
kredytu
kredytu
kredytu
Wzrost popytu
Wzrost popytu
Wzrost popytu
Wzrost popytu
na mieszkania
na mieszkania
na mieszkania
na mieszkania
i wzrost cen
i wzrost cen
i wzrost cen
i wzrost cen
nieruchomości
nieruchomości
nieruchomości
nieruchomości
Ceny
Ceny
Ceny
Ceny
nieruchomości
nieruchomości
nieruchomości
nieruchomości
Wy\
sza wartość
Wy\
sza wartość
Wy\
sza wartość
Wy\
sza wartość
zabezpieczeń
zabezpieczeń
zabezpieczeń
zabezpieczeń
i liberalizacja
i liberalizacja
i liberalizacja
i liberalizacja
Stopy
Stopy
Stopy
Stopy
procentowe
procentowe
procentowe
procentowe
Wzrost popytu na
Wzrost popytu na
Wzrost popytu na
Wzrost popytu na
mieszkania i
mieszkania i
mieszkania i
mieszkania i
Mechanizm ekspansji kredytowej na rynku kredytów hipotecznych
S p a d e k
d o stę p n o śc i
m ie sz k a ń w w y n ik u ro sn ą cy c h
c e n n ie ru c h o m o śc i
Kryzysy nieruchomościowe w skali
globalnej są relatywnie częstym
zjawiskiem, w skali kraju występują
zwykle raz na pokolenie, aby
S p a d e k
p o p y tu n a m ie sz k a n ia zapomnieć o złych doświadczeniach z
przeszłości. (Euro a ryzyko bąbli na
rynku nieruchomości mieszkaniowych,
s. 16)
S p a d e k ce n n ie ru c h o m o ści
Wykład VI
Działalność depozytowa banków
Cele wykładu:
" Jaka jest rola banków w mobilizowaniu oszczędności gospodarstw
domowych?
" Jakie są podstawowe formy depozytów?
" Jaką rolę odgrywają depozyty w finansowaniu działalności bankowej?
Czy to jest dobry sposób na oszczędzanie?
Skarpeta
www.motoryzacja.interia.pl
Oszczędzanie, oszczędności, inwestowanie
1) Oszczędzanie to dobrowolne powstrzymywanie się od
konsumpcji
2) Oszczędności to zasoby oddane do dyspozycji inwestorów
dla celów produkcyjnych
3) Oszczędzając dbamy o ochronę pieniędzy
4) Inwestując podejmujemy ryzyko w celu poszukiwania zysków
Dlaczego oszczędzamy i co wpływa na poziom oszczędności?
Motywy:
- przezornościowy (rezerwa na sytuację losową)
- utrzymanie standardu \
ycia w okresie, kiedy nie otrzymuje się
dochodów z pracy
- potrzeby edukacyjne dzieci
- uzyskiwanie dodatkowych dochodów z tytułu odsetek, pomna\
anie
majątku
W jaki sposób możemy chronić i pomnażać swój majątek?
1) Poprzez sektor bankowy
2) Rynek kapitałowy
3) Dzieła sztuki
4) Nieruchomości
5) Złoto
6) Wino
Struktura aktywów finansowych polskich gospodarstw domowych
Jakie są podstawowe rodzaje depozytów?
1) Bie\
ące i terminowe
2) Stałe, zmienne oprocentowanie
3) Kapitalizacja odsetek lub bez
4) Progresywne
5) Negocjowane
6) Rentierskie
7) Lokaty z funduszem inwestycyjnym
Ziarnko do ziarnka czyli procent składany
Lokujemy na rok 10 000 zł, oprocentowanie 5%, ile otrzymamy
za rok?
To zale\
y:
a) bez kapitalizacji odsetek
Korzystamy z formuły: Cn = C � (1+i)n
C kapitał początkowy
i roczna stopa procentowa
n liczba lat
10 000 zł * 1,05 = 10 500 zł
b) z kapitalizacją miesięczną
Korzystamy z formuły: Cn = C � (1+i/m)mxn
m liczba okresów kapitalizacji
10 000 zł * (1+0,05/12)12x1 = 10 512 zł
Bank płaci za 100% lokaty, ale może wykorzystać w swojej działalności tylko jej część
Dlaczego?
Bank musi odprowadzić rezerwę obowiązkową do banku centralnego.
Jest to część depozytów utrzymywana na rachunku w banku
centralnym.
Cel rezerwy obowiązkowej?
1) ograniczenie środków pozostających do dyspozycji banków
2) stabilizacja najkrótszych stóp rynkowych poprzez system uśrednionej
rezerwy obowiązkowej
Ile wynosi stopa rezerwy w Polsce?
od środków złotowych i środków w walutach obcych zgromadzonych na rachunkach
bankowych, od środków uzyskanych z tytułu emisji papierów wartościowych 3,5%
Oznacza to, \
e ze 100 zł lokaty bank mo\
e wykorzystać do udzielania kredytów
tylko 96,5 zł
Rezerwa obowiązkowa a mechanizm kreacji pieniądza
Mechanizm kreacji to proces, w ramach którego powstają pieniądze o
charakterze bezgotówkowym.
Najlepiej wyjaśnić to na przykładzie:
Przedsiębiorstwo A wpłaca do Banku 1 gotówkę 100 zł. Zakładamy, \
e
Bank 1 utrzymuje rezerwę obowiązkową 10%. Bank mo\
e udzielić kredytu
w wysokości 90 zł. Bank udziela kredytu przedsiębiorstwu B, a to decyduje
się zło\
yć te środki w Banku 1.
Aktywa Pasywa
Gotówka 100 Wkłady na
Mno\
nik kreacji pieniądza
\
ądanie 100
to odwrotność rezerwy obowiązkowej.
Informuje nas o wielkości kreacji
pieniądza bankowego
Aktywa Pasywa
przy danych zasobach gotówkowych.
Gotówka 100 Wkłady na
\
ądanie 190
Kredyt 90
Klienci płacą podatek od dochodów z lokat
Podatek od zysków kapitałowych (w tym z lokat bankowych) wynosi
19%
Uzyskany zysk z lokaty jest automatycznie pomniejszany i na
rachunek klienta przelewana jest kwota pomniejszona o podatek
Wróćmy do naszego przykładu
Nasz kapitał po roku bez podatku wynosi 10 500 zł
...ale podatek zmniejszy nasze dochody i na koniec pierwszego roku
otrzymamy tylko 10 405 zł.
Jaka jest rola depozytów w bankach?
1) Tanie z
ródło finansowania akcji kredytowej
2) Du\
a rola w finansowaniu akcji kredytowej w Polsce
3) Stabilne z
ródło pieniądza
4) Du\
a pracochłonność, zwłaszcza w przypadku lokat
gospodarstw domowych
Banki pożyczają również pieniądze między sobą
Rynek międzybankowy:
- transakcje zawierane między bankami
- transakcje do jednego roku
- transakcje o charakterze lokacyjnym (zabezpieczone, niezabezpieczone)
- krótkoterminowe instrumenty dłu\
ne (zbywalne)
Rynek lokat niezabezpieczonych, wa\
ny segment rynku międzybankowego, na
którym banki po\
yczają sobie wzajemnie płynne rezerwy (środki na
rachunkach w banku centralnym).
Co to jest WIBOR i jaką pełni rolę?
Wyra\
a cenę po\
yczek, które udzielane są innym bankom
WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate)
Stanowi podstawę wyceny kredytów (np. mieszkaniowych)
Stawki:
O/N overnight, są to lokaty jednodniowe rozpoczynające się w dniu zawarcia transakcji
T/N tommorow next, są to lokaty jednodniowe, które rozpoczynają się w pierwszym dniu roboczym po
zawarciu transakcji i zapadają w następnym dniu roboczym
S/N spot next, lokaty jednodniowe, które rozpoczynają się w drugim dniu roboczym po zawarciu
transakcji i zapadają w dniu następnym (roboczym)
SW spot week, lokaty tygodniowe
2W lokaty dwutygodniowe
1M lokaty miesięczne
3M lokaty trzymiesięczne
6M lokaty sześciomiesięczne
12M lokaty dwunastomiesięczne
Fixing to działanie podejmowane w celu ustalenia stawki WIBOR, stawki wylicza się jako średnią
arytmetyczną.
Pytania?