Nadwyżka konsumenta
i nadwyżka producenta
Mikroekonomia II
Wykład 3
Nadwyżka producenta i nadwyżka
konsumenta
Monopol
Jeszcze raz o równowadze
Nadwyżka konsumenta
rynkowej
Równowaga (cena i ilość dobra) to wynik
Popyt rynkowy jest sumą popytów
alokacji zasobów przez rynek
indywidualnych
Czy w ten sposób zostaje osiągnięty
maksymalny poziom dobrobyt konsumentów i
Załóżmy dla uproszczenia, że każdy
producentów ?
konsument kupuje co najwyżej jedną
To zagadnienie jest przedmiotem ekonomii
jednostkę dobra
dobrobytu
Podstawowe narzędzia ekonomii dobrobytu to
Konsument kupuje dobro, o ile cena nie
nadwyżka konsumenta i nadwyżka
przekracza jego ceny granicznej
producenta
Cena graniczna (skłonność do płacenia)
Nadwyżka konsumenta
Cena graniczna
Nabywca
(skłonność do płacenia) Krzywa popytu pokazuje jaką ilość dobra
konsumenci chcą i mogą kupić przy
John $100
różnych cenach
Paul 80
George 70
Ringo 50
Copyright�2004 South-Western
Krzywa popytu i ceny graniczne
Cena
Krzywa popytu
albumu
Ilość na którą
Cena Nabywca zgłaszany jest
$100 John
popyt
Więcej niż $100 nikt 0 Paul
80
70 George
Od $80 do $100 John 1
50 Ringo
Od $70 do $80 John, Paul 2
Od $50 do $70 John, Paul, George 3
Popyt
John, Paul,
$50 i mniej 4
George, Ringo
0 1 2 3 4 Ilość albumów
Copyright�2003 Southwestern/Thomson Learning
Mierzenie nadwyżki konsumenta za pomocą Mierzenie nadwyżki konsumenta za pomocą
krzywej popytu krzywej popytu
(a) Cena = $80 (b) Cena = $70
Cena
Cena
Albumu
Albumu
$100
$100
 Nadwyżka Johna ($30)
 Nadwyżka Johna ($20)
80
80
 nadwyżka
70
Paula ($10)
70
Całkowita
50
50 nadwyżka
konsumenta ($40)
Popyt
Popyt
0 1 2 3 4 Ilość 0 1 2 3 4 Ilość
albumów albumów
Copyright�2003 Southwestern/Thomson Learning Copyright�2003 Southwestern/Thomson Learning
Jak zmiana ceny wpływa na nadwyżkę
konsumenta
Mierzenie nadwyżki konsumenta za
(a) Nadwyżka konsumenta przy cenie P1
pomocą krzywej popytu
Cena
A
Miarą nadwyżki konsumenta jest pole
między krzywą popytu a linią ceny
rynkowej
Nadwyżka
konsumenta
P1
B C
Popyt
0 Q1 Ilość
Copyright�2003 Southwestern/Thomson Learning
Jak zmiana ceny wpływa na nadwyżkę
konsumenta
Co mierzy nadwyżka konsumenta ?
(b) Nadwyżka konsumenta przy cenie P2
Cena
A
Nadwyżka konsumenta - to kwota jaką
nabywcy gotowi są zapłacić minus kwota
jaką faktycznie płacą; mierzy korzyść z
Początkowa
nadwyżka zakupu dobra tak jak oceniają ją sami
C Nadwyżka nowych
P1
konsumenci
B konsumentów
Rynkowa,  automatyczna miara korzyści
F
P2
jaką odnoszą konsumenci jako strona
D E
Dodatkowa nadwyżka
Popyt
rynku
 starych
konsumentów
0 Q1 Q2 Ilość
Copyright�2003 Southwestern/Thomson Learning
Nadwyżka konsumenta - bonus Nadwyżka konsumenta  bonus*
Załóżmy, że rynkowa krzywa popytu daje się
Założenie o tym, że konsument kupuje co
wydedukować z jakiejś funkcji użyteczności U
najwyżej jedną jednostkę dobra nie jest
potrzebne
Taką funkcję nazywamy funkcją użyteczności
Załóżmy że każdy konsument ma swoją reprezentatywnego konsumenta
Tak jakby społeczeństwo było jednym konsumentem
indywidualną krzywą popytu
Przy każdej cenie możemy obliczyć indywidualną
Wtedy (przy pewnych dodatkowych założeniach)
nadwyżkę konsumenta
nadwyżka konsumenta, tak jak zdefiniowaliśmy ją
Suma takich indywidualnych nadwyżek będzie równa
powyżej, mierzy poziom użyteczności
nadwyżce sumy konsumentów zdefiniowanej powyżej reprezentatywnego konsumenta przy danej cenie
rynkowej
Koszty
Nadwyżka producenta
Nabywca Koszt
Nadwyżka producenta to kwota jaką
otrzymuje producent minus jego koszt.
Mary $900
Mierzy korzyść sprzedawcy z uczestnictwa
w wymianie rynkowej
Frida 800
Tak jak do obliczenia nadwyżki
Georgia 600
konsumenta stosujemy krzywą popytu,
tak do obliczenia nadwyżki producenta
Grandma 500
stosujemy krzywą podaży
Copyright�2004 South-Western
Krzywa podaży
Mierzenie nadwyżki producenta za
pomocą krzywej podaży
Cena
malowania
domu
Nadwyżka konsumenta to pole między
linią ceny rynkowej a krzywą podaży
Ilość malowanych
domów
Mierzenie nadwyżki producenta za pomocą Mierzenie nadwyżki producenta za pomocą
krzywej podaży krzywej podaży
(a) Cena = $600 (b) Cena = $800
Cena Cena
malowania malowania
Podaż
Podaż
domu domu
Całkowita
nadwyżka
producenta ($500)
$900 $900
800
800
600 600
Nadwyżka Georgii

500 500 ($200)
Nadwyżka producenta

Grandma ($100)
Nadwyżka

Georgii ($300)
0 1 2 3 4 0 1 2 3 4
Ilość Ilość
pomalowanych domów pomalowanych domów
Copyright�2003 Southwestern/Thomson Learning Copyright�2003 Southwestern/Thomson Learning
Jak zmiana ceny wpływa na nadwyżkę producenta Jak zmiana ceny wpływa na nadwyżkę producenta
(b) Nadwyżka producenta przy cenie P2
(a) Nadwyżka producenta przy cenie P1
Cena Cena
Podaż Podaż
Dodatkowa
nadwyżka  starych
producentów
E
D
P2
F
B
P1 P1 B
C C
Początkowa
nadwyżka Nadwyżka nowych
nadwyżka
producenta producentów
prod.
A A
0 Q1 Ilość 0 Q1 Q2 Ilość
Copyright�2003 Southwestern/Thomson Learning Copyright�2003 Southwestern/Thomson Learning
Efektywność rynku Efektywność rynku
Nadwyżka konsumenta
Nadwyżka konsumenta i nadwyżka
= Wartość dla nabywców  Kwota zapłacona przez
producenta mogą być zastosowane przy
nabywców
odpowiedzi na następujące pytanie:
Czy alokacja zasobów zdeterminowana przez
zaś
wolny rynek jest tą pożądaną?
Nadwyżka producenta
= Kwota jaką otrzymują sprzedawcy  Koszt sprzedawców
Efektywność rynku Efektywność rynku
Całkowita nadwyżka Efektywność to zdolność danej metody
alokacji zasobów do maksymalizacji
= Nadwyżka konsumenta + nadwyżka producenta
całkowitej nadwyżki społecznej
lub inaczej:
Całkowita nadwyżka
= Wartość dla nabywców  Koszt sprzedawców
Nadwyżka konsumenta i producenta w
równowadze rynkowej
Cena
A
Efektywność rynkowa
D
Podaż
Oprócz efektywności może nam zależeć
Nadwyżka
na równości  czyli na sprawiedliwym
konsumenta
podziale dobrobytu między różnych
Cena równowagi
E
nabywców i sprzedawców.
Nadwyżka
producenta
Popyt
B
C
0 Ilość Ilość
równowagi
Copyright�2003 Southwestern/Thomson Learning
Efektywność ceny równowagi
[bonus]
Cena
Podaż
Efektywność w sensie Pareta
Alokacja jest Pareto-optymalna, jeżeli nie
Wartość Koszt
jest możliwa poprawa sytuacja żadnego z
dla sprzedawców
nabywców
aktorów tak, aby nie pogorszyć sytuacji
kogoś innego
Koszt Wartość
Przykład: wymiana dwóch dóbr
sprzedawców dla
Popyt
nabywców
0 Ilość Ilość
równowagi
Wartość dla nabywców Wartość dla nabywców jest
przewyższa koszt sprzedawców. koszt sprzedawców.
Mniejsza niż
Copyright�2003 Southwestern/Thomson Learning
Pierwsze Twierdzenie Ekonomii
Monopol
Dobrobytu
Jeżeli na wszystkich rynkach panuje
konkurencja doskonała
Jeżeli nie występują efekty zewnętrzne ani
dobra publiczne
Jeżeli istnieje równowaga rynkowa
- To ta równowaga jest Pareto optymalna
(Arrow, 1951; Debreu, 1959).
Na rynku doskonale konkurencyjnym firma Firmę nazwiemy monopolistą jeżeli . . .
jest cenobiorcą, na rynku
jest jedynym sprzedawcą produktu.
monoplistycznym firma ustala cenę.
produkt nie ma bliskich substytutów.
Skąd się biorą monopole Skąd się biorą monopole
Podstawową przyczyną powstawania Istnieją trzy główne przyczyny
monopoli są bariery wejścia. powstawania barier wejścia:
Monopolizacja kluczowego zasobu.
Działanie państwa.
Natura kosztów produkcji (taka, że jeden
producent może wytwarzać taniej niż wielu).
Monopolizacja zasobów Monopole państwowe
W praktyce monopolizacja kluczowego Państwo może przyznać jednej osobie lub
zasobu zdarza się rzadko. jednej firmie wyłączne prawo do
sprzedaży pewnego dobra lub usługi na
niektórych rynkach.
Monopole państwowe Monopole naturalne
Prawa patentowe i prawa autorskie Mówimy, że gałąz
jest monopolistą
stanowią dwa ważne przykłady naturalnym jeśli że jeden producent może
tworzonych przez państwo monopoli, które zaopatrywać cały rynek taniej niż
mają służyć interesowi publicznemu. czyniłoby to dwóch lub więcej
producentów.
Korzyści skali jako przyczyna monopolu
Monopole naturalne
Koszt
Monopol naturalny powstaje jeżeli
występują korzyści skali (w odpowiednim
przedziale produkcji).
Koszt
przeciętny
Ilość
0
Copyright � 2004 South-Western
Krzywe popytu monopolisty i firmy konkurencyjnej
W jaki sposób monopolista decyduje o
cenie i wielkości produkcji?
(a) Krzywa popytu firmy na rynku doskonale konkurencyjnym (b) Krzywa popytu monopolisty

Monopol a konkurencja doskonała
Cena Cena
Monopolista
Jest jedynym producentem
Ma malejącą krzywą popytu
Popyt
Ustala cenę
Musi obniżyć cenę aby zwiększyć sprzedaż
Firma na rynku konkurencyjnym Popyt
Jest jednym z wielu producentów
0 Ilość 0 Ilość
Ma poziomą krzywą popytu
Jest cenobiorcą
Sprzedaje zawsze po tej samej cenie
Copyright � 2004 South-Western
Utarg monopolisty
Utarg monopolisty
Utarg całkowity
P � Q = TR
Utarg przeciętny
TR/Q = AR = P
Utarg krańcowy
"TR/"Q = MR
Copyright�2004 South-Western
Utarg monopolisty Utarg monopolisty
Utarg krańcowy monopolisty Utarg krańcowy monopolisty
Utarg krańcowy monopolisty jest zawsze Kiedy monopolista zwiększa ilość
niższy niż cena sprzedawanego przez niego sprzedawanego dobra, ma to dwojaki wpływ
dobra. na utarg całkowity (P � Q).
Krzywa popytu jest malejąca. Zwiększenie ilości sprzedawanego dobra - Q
rośnie
Kiedy monopolista zmniejsza cenę aby sprzedaż
dodatkową jednostkę dobra, utarg z poprzednich Spadek ceny  P maleje
jednostek także maleje.
Krzywa popytu i krzywa utargu krańcowego
monopolisty
Maksymalizacja zysku
Cena
$11
10
Monopolista osiąga największy zysk w
9
8
punkcie, w którym utarg krańcowy równa
7
6
się krańcowemu kosztowi.
5
4
Znając krzywą popytu może ustalić taką
3
Popyt
2 Utarg cenę, żeby ten warunek był spełniony.
(utarg
krańcowy
1
przeciętny)
0
 1 1 2 3 4 5 6 7 8 Ilość
 2
 3
 4
Copyright � 2004 South-Western
Maksymalizacja zysku monopolisty
Maksymalizacja zysku
Koszty i
przychody 2. . . . Znając ją można 1. Przecięcie krzywej
znalez
ć na krzywej popytu utargu krańcowego
odpowiadającą jej cenę z krzywą kosztu krańcowego
Monopol a konkurencja doskonała
określa ilość produkcji
która maksymalizuje zysk
B
Cena W przypadku firmy na rynku d.k. cena równa
. . .
monopolistyczna
jest kosztowi krańcowemu:
Koszt przeciętny
P = MR = MC
A
W przypadku monopolisty, cena przekracza
kosztowi krańcowy:
Popyt
Koszt
krańcowy
P > MR = MC
Utarg krańcowy
0 Q QMAX Q Ilość
Copyright � 2004 South-Western
Zysk monopolisty
Zysk monopolu
Koszts and
Revenue
Koszt krańcowy
Zysk to utarg całkowity koszt całkowity.
Cena E B
Zysk = TR - TC
monopolisty
Zysk = (TR/Q - TC/Q) � Q
Zysk
Koszt przeciętny
monopolisty
Zysk = (P - ATC) � Q
Koszt
D C
przeciętny
Popyt
Utarg krańcowy
0 QMAX Ilość
Copyright � 2004 South-Western
Rynek leków
Zysk monopolisty
Koszty
iprzychody
Monopolisty osiąga dodatni zysk
ekonomiczny jeśli tylko cena przekracza
Cena
koszt przeciętny.
podczas
ochrony patentowej
Cena po
Koszt
wygaśnięciu
krańcowy
patentu
Utarg Popyt
krańcowy
0 Ilość Ilość na rynku Ilość
monopolistyczna doskonale konkurencyjnym
Copyright � 2004 South-Western
Efektywny poziom produkcji
Cena
Społeczny koszt monopolu Podaż
W przeciwieństwie do firmy na rynku d.k.
Wartość Koszt
cena monopolisty przewyższa koszt
dla sprzedawców
nabywców
krańcowy.
Z punktu widzenia konsumentów monopol
Koszt Wartość
jest więc złym rozwiązaniem.
sprzedawców dla
Popyt
nabywców
Jednak z punktu widzenia właścicieli firmy
0 Ilość Ilość
 monopol jest dobry.
równowagi
Wartość dla nabywców Wartość dla nabywców jest
przewyższa koszt sprzedawców. koszt sprzedawców.
Mniejsza niż
Copyright�2003 Southwestern/Thomson Learning
Nieefektywność monopolu
Utrata dobrobytu
Cena
Koszt krańcowy
Utrata dobrobytu
Nieefektywność monopolu
Cena mon.
Monopolista produkuje ilość mniejszą od
społecznie optymalnej
Koszt
krańcowy Popyt
0 Ilość Ilość (k.d.) Ilość
(monopol)
Copyright � 2004 South-Western
Sprawić aby rynek monopolistyczny
Polityka państwa względem
stał się bardziej konkurencyjny.
monopoli
Państwo może zastosować jedno z Prawo może dać państwu rozmaite
czterech rozwiązań. możliwości zachowania konkurencji na
rynku.
Sprawić aby rynek monopolistyczny stał się
bardziej konkurencyjny.
Władze mogą zabronić fuzji firm.
Regulować zachowanie monopoli
Władze mogą dzielić firmy na mniejsze.
Znacjonalizować prywatny monopol
Mogą karać za praktyki monopolistyczne
Nie robić nic
Cena równa kosztowi krańcowemu
Regulacja
Cena
Państwo może próbować regulować ceny
na rynku monopolistycznym
Alokacja zasobów będzie efektywna jeśli cena
Koszt przeciętny
zrówna się z kosztem krańcowym.
Koszt przeciętny
strata
Cena narzucona
Koszt krańcowy
przez państwo
Popyt
0 Ilość
Copyright � 2004 South-Western
Regulacja Nacjonalizacja
W praktyce, regulator pozwala Zamiast regulować ceny monopolu
monopoliście zachować część korzyści z naturalnego, rząd może sam zarządzać
mniejszych kosztów przeciętnych, czyli tym monopolem (np. poczta, kolej)
pozwoli mu osiągnąć zysk, wbrew
zasadzie ustalania ceny na poziomie
kosztu krańcowego.
Nie robić nic
Państwo może wstrzymać się od
interwencji, jeżeli błąd rynku jest mały w
porównaniu z potencjalnymi negatywnymi
skutkami działań politycznych.